Oznaczanie poziomu parametrów krytycznych z użyciem dostępnego sprzętu
Glukoza
Gazometria
Elektrolity
Oznaczenie poziomu glukozy w surowicy
U zdrowego człowieka glikemia na czczo utrzymuje się na stałym poziomie (ok. 5,5 mmol/l, tzn. 100 mg/dl).
Glikemie można oznaczyć we krwi pełnej, jak i w osoczu.
Stężenie w osoczu jest wyższe od stężenia we krwi pełnej, a stężenie we krwi włośniczkowej jest wyższe niż we krwi zylnej
Badanie-glikemia
Glikemię oznaczamy najczęściej na czczo
Dwie godziny po posiłku
Hiperglikemia - jest główna cechą cukrzycy
Glikemia jest większa od 11 mmol/l
Objawy: nadmierne pragnienie, wielomocz, glikozuria
Hipoglikemia - występuje poniżej
2,75 mmol/l
Poziom glukozy we krwi można zbadać za pomocą glukometru - krew włośniczkowa
Gazometria
Cel
Ocena stopnia ostrej niewydolności oddechowej
We krwi tlen występuje w dwóch postaciach rozpuszczonej (ilościowo nieistotnej) i związanej z hemoglobiną.
Tlen związany z hemoglobiną -badanie, pomiar wysycenia krwi tlenem, określający procent tlenu transportowanego przez hemoglobinę w stosunku do całkowitej ilości tlenu, jaką hemoglobina mogłaby transportować (SaO2).
Dwutlenek węgla (CO2) - występuje w dwóch postaciach: w postaci rozpuszczonej (ok. 5% całkowitego tętniczego CO2), która wzrasta liniowo wraz z ciśnieniem dwutlenku węgla we krwi (Pa CO2) i w postaci wodorowęglanów wytwarzanych w krwinkach czerwonych pod wpływem anhydrazy węglanowej z tkankowego CO2
Ciśnienie parcjalne gazu we krwi tętniczej (Pa02 dla tlenu i PaCO2 dla dwutlenku węgla) jest to ciśnienie gazu w stanie rozpuszczonym, tj. w stanie, w którym gaz pokonuje barierę pęcherzykowo-włośniczkową.
Ciśnienie parcjalne tlenu odzwierciedla dyfuzję tlenu w płucach, a saturacja - ilość tlenu transportowaną we krwi.
Gazometria
Krew - pobiera się przez nakłucie tętnicy udowej lub promieniowej, próżniowo do specjalnej, heparynizowanej, zamkniętej szczelnie probówki, której tłok unosi się pod wpływem ciśnienia tętniczego.
Pobieramy 3 ml krwi
Można zamiast krwi tętniczej pobrać krew włośniczkową z płatka ucha, po rozszerzeniu naczyń skórnych, lub nakłucia ultracienką igłą mikrometodą (100 mikrolitrów krwi)
Oznaczenia dokonać należy w ciągu 10 minut od pobrania
Normy (ważny wiek pacjenta)
Poziom elektrolitów w surowicy
Potas - jest kationem głównie wewnątrzkomórkowym
Bierze udział w znacznej liczbie procesów biochemicznych komórki i jest niezbędny do utrzymania osmotycznego ciśnienia komórkowego
Potas
Materiał do analizy - krew - 1 ml
Norma - 3,5-4,5 mmol/l (lub mEq/l
Hiperkaliemia (K+ > 5,3 mmol/l) - powoduje zaburzenia sercowe i mięśniowe. Zaburzenia przewodnictwa w sercu mogą być przyczyną zatrzymania akcji serca.
Hiperkaliemia - ważne jest by prześledzić elektrokardiogram w poszukiwaniu:
wysokich i szpiczastych załamków T - pierwszego objawu hiperkaliemii,
poszerzenia zespołów QRS - późniejszego objawu, a nawet postępującego załamka T, co poprzedza migotanie komór.
Zaburzenia mięśniowe wystepują w późniejszym okresie. Są to porażenia wiotkie, które mogą objąć mięśnie oddechowe.
Hiperkaliemia jest wynikiem zmniejszenia wydalania potasu z moczem lub przemieszczenia potasu śródkomórkowego do osocza.
Przyczyny: 1. Hiperkaliemia w wyniku upośledzenia wydalania potasu przez nerki
a). zmniejszenie wydalania potasu z moczem jest najczęściej spowodowana niewydolnością nerek), b). Upośledzenie wydalania potasu z moczem na skutek stosowanych leków - inhibitory konwertazy (ACE), antagoniści receptora angiotensyny II i w mniejszym stopniu niesteroidowe leki przeciwzapalne
2. Hiperkaliemia w wyniku przemieszczenia
wszystkie kwasice oddechowe, a zwłaszcza metaboliczne, mogą spowodować hiperkaliemię w skutek przemieszczenia potasu śródkomórkowego,
Masywny rozpad komórek- rozległe oparzenia,zawał krezki, liza komórek nowotworowych w przebiegu agresywnej chemioterapii, mogą podnieść stężenie potasu w osoczu
Hipokaliemia - niskie stężenie potasu w osoczu poniżej 3mmol/l - spowodowana jest utrata potasu droga pokarmową lub przez układ moczowy, rzadziej - niedostateczna podaż.
mogą wystąpić: napady osłabienia mięśniowego, wielomocz, w EKG załamki T są spłaszczone i pojawia się fala , może wystąpić ryzyko arytmii komorowych.
(wymioty, zachłyśnięcia, przewlekłe biegunkinadurzywania środków przeczyszczających również utrayta potasu przez nerki, stosowanie diuretyków, hipersekrecja nadnerczy)
Hipokaliemia - może być związana także z przemieszczaniem jonów
Sód
Sód jest najważniejszym kationem płynu pozakomórkowego, w którym występuje w postaci chlorków i wodorowęglanów. Zmiany jego stężenia we krwi nieuchronnie pociągają za sobą przemieszczanie wody
Materiał - krew - 1 ml krwi pobiera się do probówki na skrzep, ewentualnie z dodatkiem heparynylitowej
Sód
Wartości prawidłowe 140 ± 5 mmol/l
Hiponatremia - stężenie sodu we krwi <130 mmol/l - jej konsekwencją jest przewodnienie komórkowe, które należy podejrzewać w każdym przypadku ciężkiej hiponatremii objawiającej się nudnościami, bólami głowy, sennością czy splątaniem. Również utrata sodu przez nerki (stosowanie diuretyków) lub przewód pokarmowy (uporczywe wymioty, nasilonej biegunki, długotrwały drenaż żołądka)
Hipernatremia (stężenie sodu we krwi > 145 mmol/l. Objawia się natychmiastowym uczuciem pragnienia,
Przyczyny:
1. odwodnienie, tzn. utrata wody drogą:
nerkową - (moczówka prosta prawdziwa, związana z uszkodzeniem międzymózgowia lub przysadki, bądź nefropochodna
Oddechową - chorzy intubowani, po wykonanej tracheotomii, np. podróżni narażeni na gorące i suche powietrze)
Przezskórną (udar cieplny)
2. Hipernatremia może wynikać z nadmiernej podaży sodu
picie wody morskiej
Zbyt gwałtowna alkaliza solami sodu, przetaczaniem nadmiernej objętości soli fizjologicznej
Badania ogólne
Transaminazy (Alat, AspAT)
Transaminazy (zwane też aminotransferazami) występują w wątrobie, mięśniu sercowym i mięśniach szkieletowych. Przedostają się do surowicy w przypadku uszkodzenia hepatocytów lub miocytów. W praktyce klinicznej ocenia się aktywność aminotransferazy alaninowej (AIAT), czyli transaminazy glutaminowo-pirogronowej, występującej przede wszystkim w wątrobie, a także aminotransferazy asparaginianowej (AapAT), czyli transaminazy glutaminowo-szczawiowooctowej (AspAT), występującej głównie w mięśniu sercowym oraz wątrobie.
Materiał - pobieramy 1-2 ml krwi - do probówki „na skrzep” lub z dodatkiem heparyny litowej. Należy unikać hemolizy.
Wartości prawidłowe
AIAT 5-35 jm./I
AspAT 5-30 jm./I