Rozdział 1 - Wprowadzenie do socjologii
Potoczna wiedza o społ. - wartościujący charakter, skłonność do dychotomicznych ujęć, traktowanie następstw czasowych jako związków przyczynowych, upatrywanie przyczyn w działaniach celowych ludzi, pochopność uogólnień i stereotypowość.Przedsocjologiczna refleksja teoretyczna (od pierwszej rewolucji w dziejach wiedzy o społeczeństwie) - normatywny i finalistyczny punkt widzenia, woluntaryzm, koncentracja uwagi na władzy państwowej Wiedza naukowa - 1/ niezadowalanie się samym opisem i zmierzanie do wyjaśnienia, 2/ metodyczny, uporządkowany i intersubiektywnie kontrolowalny charakter procedur badawczych, 3/ powstrzymywanie się od wartościowaniaHistoryczny kontekst powstania socjologii - dziecko nowoczesności - poszerzanie się granic naszego świata, rewolucja francuska, uprzemysłowienie. Zaczątki w oświeceniu - poszukiwanie praw naturalnych - powstanie w wieku |XIXTrzy rewolucje w dziejach wiedzy o społeczeństwie (Comte przyczynił się do trzeciej):- Pierwsza - odróżnienie porządku ludzkiego od porządku naturalnego.- Odróżnienie porządku społecznego od porządku politycznego.- Stworzenie idei nauki o społeczeństwie jako wolnej od wartościowania i nastawionej na odkrywanie praw.Instytucjonalizacja socjologia- w USA wykładana już od lat 70. XIX w., w Polsce w początkach okresu międzywojennego. Inne nauki społeczne - ekonomia, nauki polityczne i ewentualnie antropologia, historia i psychologia. Historia w odróżnieniu od socjologii ma charakter idiograficzny a nie nomotetyczny. Interdyscyplinarność współczesnych badań.Comte, który chciał badać fakty, szukać między nimi związków i ustalać prawa, i zdecydowanie odrzucał wartościowanie chciał upodobnić socjologię do nauk przyrodniczych. W Niemczech pod koniec XIX wieku narodził się jednak pogląd, że metody przyrodoznawstwa nie nadają się do humanistyki, w której człowiek nie bada zewnętrznego świata lecz świat ludzki, więc właściwą procedurą nie jest badanie faktów lecz rozumienie zachowań (Dilthey, Windelband, Rickert). Zapoczątkowało to podział na socjologię scjentystyczną, (pozytywistyczną, naturalistyczną) wywodącą się od Comte'a oraz humanistyczną (Weber, Znaniecki, Ossowski). Ta pierwsza nastawiona jest na badanie działań ludzi w fizycznej rzeczywistości, ta druga kładzie nacisk na zrozumienie znaczeń, które nadają swojemu postępowaniu.Inne podziały: redukcjonistyczny i holistyczny model soc, makro mikro i mezosocjologia. Socjologia współczesna:Pierwsze dekady po wojnie - dominacja nurtów mniej lub bardziej scjentystycznych: empiryzm logiczny, funkcjonalizm, marksizm. W ostatnich dekadach socjologia humanistyczna: interakcjonizm (G. H. Mead), fenomenologia (Alfred Schulz), etnometodologia (Harold Garfinkel), teoria krytyczna (T.W. Adorno).Możliwe reakcje na teoretyczny pluralizm socjologii: nihilizm, dogmatyzm, programowy eklektyzm, twórcza rekonstrukcja3 rodzaje źródeł: toczące się wokół życie społeczne, przekazy kult, eksperymentEtapy procedury badawczej: zdefiniowanie problemu, przegląd istniejącej literatury, sformułowanie pytań, wybór narzędzi i sposobu zbierania danych, zbieranie danych, ich analiza (ilościowa bądź jakościowa), interpretacja wyników analiz i sformułowanie wnioskówNarzędzia badawcze: ankieta, wywiad swobodny, obserwacja (ukierunkowana i systematyczna, m.in. uczestnicząca), analiza treści (dane statystyczne, dokumenty osobiste), eksperyment (ograniczenia moralne).Praktyczny wymiar socjologia- rola edukacyjna bądź instrumentalna.
Rozdział 5 - Interakcje społeczne
Interakcja - wzajemne oddziaływanie co najmniej 2 osobników ludzkich.występujące we współczesnej socjologii podejścia wobec interakcji: 1/ interakcja jako wymiana i gra (wzajemne oddziaływanie racjonalnych podmiotów, które dążą do realizacji własnych interesów) oraz 2/ interakcja jako komunikacjaInterakcja jako wymiana - teoria wymiany Homansa, zgodnie z którą interakcje to dobrowolne transakcje polegające na wymianie różnego rodzaju dóbr będące nieintencjonalnym źródłem porządku społ.Interakcja jako gra - podejście nawiązujące do teorii gier i teorii racjonalnego wyboru, opisujące interakcje jako swoiste gry toczące się między kalkulującymi racjonalnymi podmiotami, z których każdy dąży do maksymalizacji własnych korzyści. Ważną rolę odgrywa tu pojęcie dylematu społ. Interakcja jako komunikacja - 3 warianty:A/ badanie interakcji jako komunikacji symbolicznej między interpretującymi owe symbole podmiotami (symboliczny interakcjonizm);B/ rozpatrywanie interakcji jako manipulowania wrażeniami (Goffman);C/ skupienie uwagi na ukrytych założeniach i milcząco przyjmowanych procedurach interakcyjnych (etnometodologia Garfinkela) - „jak się masz”)Spojrzenie na społ z perspektywy interakcjonistycznej ujawnia dynamiczny aspekt rzeczywistości społ. Rzeczywistość ta z pewnością nie jest jednak czymś zupełnie płynnym, gdyż obserwujemy w jej ramach tendencje do instytucjonalizacji czyli tworzenia instytucji, które pojmować można jako wzory utrwalające i porządkujące interakcje
Rozdział 6 - Socjalizacja
Socjalizacja - w odróżnieniu od wychowania obejmuje nie tylko wpływy zamierzone. To przyswajanie społ. akceptowanych norm, wzorów, wartości i niezbędnych społecznie umiejętności (od umiejętności chodzenia i mówienia począwszy). Socjalizacja kształtuje osobowość i tożsamość.3 mechanizmy socjalizacji - wzmacnianie (nagrody i kary), naśladowanie, przekaz symbol.Osobowość - socjologa bardziej niż psychologa interesuje badanie tego powtarzalne w osobowości poszczególnych ludzi i ustalanie typów osobowości charakterystycznych dla określonych warunków społ. Pojęcie osobowości podstawowej (wspólnej wszystkim prawidłowo socjalizowanym członkom danej zbiorowości) i modalnej (najczęściej występującej)Inkeles - wzór osobowości człowieka nowoczesnego: otwartość na nowe i nieznane, poczucie kontroli nad własnym losem, poczucie sprawiedliwości merytokratycznej (każdemu wg zasług).Kohn - badanie wpływu przynależności klasowej na osobowość. Robotnicy ze względu na mniej samodzielny i zindywidualizowany charakter wykonywanej pracy mają - w odróżnieniu od przedstawicieli klasy średniej, zorientowanych na działanie na podstawie indywidualnego osądu /typ samosterowny/ - reprezentować typ konformistyczny zorientowanych na posłuszeństwo wobec zewn. autorytetów.Socjologia interesuje się też o. jako podmiotem zmian społ. - tu o osobowości autorytarnej (kult siły i władzy; pogarda wobec tego, co słabe i odmienne) jako mającej sprzyjać faszyzmowiRola społeczna - zespół praw i obowiązków czy schemat zachowań związanych z daną pozycją. Role przypisane i osiągane3 elementy roli - zachowania nakazane, zakazane i margines swobody.Konflikty ról - można unikać przez odpowiedni dobór rólFunkcjonalno-strukturalne i interakcyjne podejście do tematyki roli - pierwsze traktuje role jako coś stałego i zewn., drugie opisuje je jako coś współkształtowanego w toku interakcji (zainteresowanie marginesem swobody roli.Socjologia postrzega tożsamość jednostki jako społ. nadawaną i potwierdzaną. Nasza opinia o nas samych jest silnie uzależniony od opinii innych - jaźń odzwierciedlona jako hipotetyczna struktura psych., w której wyobrażamy sobie, co myślą o nas inni. Socjologię interesuje przede wszystkim tożsamość społeczna jednostki, czyli ta, która jest pochodną pełnienia określonych ról. Role tym mocniej określają tożsamość im mocniej są zinternalizowane. Rola kluczowa (zwykle zawodowa) jako sposób radzenia sobie z nowoczesnym kalejdoskopem ról.- Socjalizacja pierwotna (od znaczącego innego do uogólnionego innego, czyli uznania abstrakcyjnych norm społecznych; dokonuje się w grupach pierwotnych, głównie w rodzinie; związana z poznawaniem „abecadła społecznego”, przypada na okres dzieciństwa),- Socjalizacja wtórna (zdobywanie wyspecjalizowanej wiedzy; dokonuje się w dużej mierze we wtórnych grupach społecznych, takich jak instytucje oświatowe, gdyż nie wymaga emocjonalnej identyfikacji z socjalizującymi; trwa przez całe życie).- Resocjalizacja (tak jak pierwotna wymaga znaczących innych i emocjonalnej identyfikacji z nimi).