Semiotyka - ogólna wiedza o znakach
Oznaka - uznawana albo za rodzaj znaku, albo za coś zasadniczo różnego od znaku. Występuje wtedy, gdy pomiędzy oznacznikiem i oznaczanym przedmiotem pojawia się związek bezpośredni [naturalny] i przyczynowy.
Znak - coś, co przedstawia lub zastępuje coś innego.
* Wg Charlesa Sandersa Pierce'a - coś, co pod jakimś względem lub w jakiejś roli reprezentuje wobec kogoś coś innego, lub mediacja między interpretantem [pojęciem], a jego przedmiotem.
* Wg Ferdinanda de Saussure'a - rezultat ambitnie ustanowionego połączenia pomiędzy znaczącym [signifiant] - obrazem akustycznym, i znaczonym [signifie] - pojęciem.
Teoria semiotyczna Peirce'a miała charakter triadyczny, znak definiowany był jako relacja trójczłonowa: połączenie materialnego środka przekazu [wehikuł lub nośnik znaczenia], przedmiotu oraz znaczenia. Abyśmy mogli coś określić mianem znaku muszą istnieć wszystkie 3 i muszą być ze sobą w określonej relacji.
Środek przekazu - reprezentam - każde zjawisko o charakterze empiryczno - zmysłowym [dźwięki języka, napisy, rzeczy, zachowania, gesty].
Przedmiot - referent - do niego znak się odnosi - obiekt relacji znakowej - przedmiotami znaków mogły być zarówno obiekty realnie istniejące, jak i fikcyjne czy urojone.
Znaczenie znaku - interpretant - pełni funkcję mediacyjną między środkiem przekazu i przedmiotem zastępowanym przez znak - pojmowany jest jako treść znaku, pojmowaną jako immanentna cecha, czyli stale w nim obecna zdolność do interpretacji. Będąc znaczeniem znaku, jest ono jednocześnie kolejnym znakiem lub ciągiem znaków, za pomocą których mogła zostać wyrażona treść.
Znak będący połączeniem trzech elementów miał zarazem charakter mediującej interpretacji. Oznaczało to, że znak nie tylko nie ustanawiał zwykłej relacji zastępowania czegoś przez coś innego, ale był zawsze określony przez relację zastępowania dla kogoś - dla potencjalnego odbiorcy.
Typologia znaków wg Peirce'a:
> Znaki powiązane ze swoimi przedmiotami przyczynowo i ustanawiające bezpośrednią relację wskazania [indeksy
> Znaki wiążące się z przedmiotami na mocy relacji podobieństw [znaki ikoniczne/ikony] - np. portret, zdjęcie.
> Znaki powiązane ze swoimi przedmiotami jedynie na mocy konwencji [symbole] - np. słowa języka naturalnego [słowa].
Znak ikoniczny - rodzaj znaków, dla których charakterystyczna jest relacja podobieństw między tym, co stanowi materialny nośnik znaku, a tym, co znak znaczy.
Symbol - rodzaj znaku, dla którego charakterystyczne jest czysto konwencjonalne powiązanie nośnika znaku i znaczenia [interpretanta].
Pentadyczna semiotyka Morrisa:
1. Środek przekazu - instrument - słowo: d-rze-e-w-o;
2. Interpretant - wszystko co można pomyśleć na temat danego znaku - wszystkie skojarzenia z „drzewem”;
3. Znaczenie - podstawowe pojęcie, na które można przełożyć znak - definicja „drzewa”;
4. Denotat - przedmiot znaku, fragment rzeczywistości, do którego odnosi się znak - konkretne „drzewo”;
5. Odbiorca znaku lub interpretator - ten, kto posługuje się słowem „drzewo” i je interpretuje.
Morris - podział semiotyki:
* Semantyka - dla której podstawowa staje się relacja znaku do przedmiotu zastępowanego przez znak. * Syntaktyka - najważniejsza jest relacja danego znaku do innych znaków * Pragmatyka - najistotniejsze są relacje znaku i jego użytkowników [nadawców i odbiorców].
Semiotyka / semiologia - różnica:
Przyznał semiologii status naukowy. Na plan pierwszy tak rozumianej nauki wysuwał nie tyle znak, ile system znaków, a także prawa rządzące uniwersum znakowym.
Semiologia de Saussure była w istocie semiologią strukturalną - czyli opartą na założeniu istnienia ścisłego i spoistego wewnętrznego układu relacji, która tkwi u podstaw każdego systemu znaków.
Desygnat - referent - rzeczywisty przedmiot, do którego odnosi się znak lub który jest przez znak zastępowany.
Znaczenie znaku miało w jego koncepcji charakter czysto relacyjny, było wartością systemową, a więc nie wymagało odniesienia poza system do świata rzeczy. Inaczej więc niż w semiotyce Peirce'a - znaczenie nie było tu odniesieniem do jakiegoś desygnatu, lecz jedynie pojęciem, na które dało się znak przełożyć.