międzynarodowe prawo humanitarne , referaty


"Termin >międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych< oznacza normy międzynarodowe ustanowione przez umowy międzynarodowe lub zwyczaj międzynarodowy, których szczególnym zadaniem jest rozwiązywanie problemów humanitarnych wynikających bezpośrednio z międzynarodowych lub niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych i które z przyczyn humanitarnych ograniczają prawo stron konfliktu zbrojnego do swobodnego wyboru metod i środków prowadzenia działań zbrojnych lub chronią osoby i dobra, które są lub mogą być dotknięte skutkami konfliktu zbrojnego".

Terminu "międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych" użyto po raz pierwszy w jednej z uchwał XX Międzynarodowej Konferencji Czerwonego Krzyża, która odbyła się w Wiedniu w 1965 roku. W przeszłości na określenie tego prawa używano terminów "prawo wojny", "prawo wojenne" (ius belli, ius in bello) lub "prawo konfliktów zbrojnych"; niektórzy autorzy nadal używają tych terminów. Od chwili przyjęcia dnia 10 czerwca 1977 roku Aktu Końcowego Konferencji Dyplomatycznej w sprawie potwierdzenia i rozwoju międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, termin "międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych", w skrócie "międzynarodowe prawo humanitarne", jest powszechnie używany w oficjalnych dokumentach i w opracowaniach naukowych.
 

Międzynarodowe prawo humanitarne jako część prawa międzynarodowego publicznego.


Społeczność międzynarodowa składa się obecnie sponad 190 niepodległych państw. 189 z nich jest członkami Organizacji Narodów Zjednoczonych, 189 stronami czterech Konwencji Genewskich z 1949 roku o ochronie ofiar wojny. Stosunki między państwami regulowane są przez prawo międzynarodowe publiczne. O ile w poszczególnych państwach istnieje organ ustawodawczy (parlament) ustanawiający prawo dla wszystkich jego obywateli, o tyle w społeczności międzynarodowej organ taki nie istnieje i tylko państwa tworzą prawo międzynarodowe przez zawieranie między sobą umów lub przez uznanie określonych zachowań państw w określonych sytuacjach za prawo zwyczajowe.

Umowy zawarte przez dwa lub kilka państw albo zwyczaj uznany przez dwa lub kilka państw stanowią partykularne prawo międzynarodowe publiczne obowiązujące tylko między tymi państwami, które dane umowy zawarły lub dany zwyczaj uznają, natomiast umowy zawarte przez wszystkie lub prawie wszystkie państwa lub zwyczaj uznany przez wszystkie lub prawie wszystkie państwa stanowią powszechnie obowiązujące prawo międzynarodowe. Międzynarodowe prawo humanitarne jest w dużej części prawem powszechnie obowiązującym. 

Różnica miedzy prawem do wojny, prawem przeciwwojennym i prawem wojny

(ius ad bellum, ius contra bellum i ius in bello).

W przeszłości państwa miały prawo do uciekania się do wojny - ius ad bellum. Innymi słowy mogły rozwiązywać powstające między nimi problemy nie tylko w drodze rokowań, lecz także przy użyciu siły. Dopiero w XX wieku wojnę postawiono poza prawem, najpierw w Pakcie Paryskim z 27 sierpnia 1928 roku, a następnie w Karcie Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 roku. W ten sposób prawo do wojny zostało zastąpione przez prawo przeciwwojenne. Jeżeli wojna postawiona została poza prawem, to czy słuszne jest utrzymywanie w mocy, a nawet rozwijanie prawa wojennego? W 1949 roku Komisja Prawa Międzynarodowego ONZ odpowiedziała negatywnie na to pytanie uznając, że rozpoczęcie przez nią badań nad prawem wojennym mogłoby być uznane przez opinię publiczną za brak zaufania w skuteczność działań ONZ na rzecz utrzymania pokoju. 

Nie ulega wątpliwości, że nadal istnieje potrzeba rozwiązywania problemów humanitarnych wynikających z konfliktów zbrojnych oraz ochrony ofiar tych konfliktów, a więc konieczne jest utrzymywanie i rozwijanie międzynarodowego prawa humanitarnego. 

Treść międzynarodowego prawa humanitarnego
Nauka międzynarodowego prawa humanitarnego dzieliła jego normy na dwie grupy:
normy dotyczące ochrony osób i dóbr przed arbitralnymi działaniami nieprzyjaciela, nazywane "prawem genewskim", ponieważ umowy regulujące te zagadnienia zawierane były w Genewie, oraz normy dotyczące zasad prowadzenia działań wojennych, nazywane "prawem haskim", ponieważ umowy regulujące te zagadnienia zawierane były w Hadze. Podział ten był od samego początku niezbyt trafny, a obecnie całkowicie stracił znaczenie. Jest tak nie tylko dlatego, że w Genewie zawierano również umowy regulujące zasady prowadzenia działań wojennych (np. Protokół Genewski z 1925 roku dotyczący zakazu używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakteriologicznych), a w Hadze - umowy dotyczące ochrony osób i dóbr (np. Konwencja Haska z 1954 roku o ochronie dóbr kulturalnych w razie konflikty zbrojnego), ale przede wszystkim dlatego, że umowy zaliczane do "prawa haskiego" zawierają - obok zasad prowadzenia działań wojennych - także reguły dotyczące ochrony osób i dóbr (np. Rozdział II Regulaminu Haskiego dotyczący traktowania jeńców wojennych), a umowy zaliczane do "prawa genewskiego" zawierają - obok reguł dotyczących ochrony osób i dóbr - także zasady prowadzenia działań wojennych (np. liczne postanowienia Protokołu Dodatkowego I dotyczące metod i środków prowadzenia wojny - art. 35-39 oraz środków ostrożności w czasie ataku - art. 57-58). 

Podstawą, na której opiera się międzynarodowe prawo humanitarne, jest rozróżnienie między kombatantami, tzn. członkami sił zbrojnych - regularnych i nieregularnych (partyzanci) a osobami cywilnymi, które w sumie stanowią ludność cywilną. 

Kombatanci mają prawo uczestniczenia w działaniach wojennych (mają prawo szkodzenia nieprzyjacielowi), w związku z czym nie podlegają ochronie dopóty, dopóki nie zostaną wyłączeni z walki z powodu ran, choroby lub dostania się do niewoli; stają się w takich sytuacjach ofiarami wojny i podlegają ochronie na podstawie I Konwencji Genewskiej z 1949 roku o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych lub II Konwencji Genewskiej z 1949 roku o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu, albo na podstawie III Konwencji Genewskiej z 1949 roku o traktowaniu jeńców wojennych oraz - we wszystkich tych przypadkach - także na podstawie odpowiednich postanowień Protokołu Dodatkowego I z 1977 roku. 

Osoby cywilne nie mają prawa szkodzenia nieprzyjacielowi i w związku z tym podlegają ochronie na podstawie Działu III Regulaminu Haskiego z 1907 roku, IV Konwencji Genewskiej z 1949 roku o ochronie osób cywilnych podczas wojny oraz odpowiednich postanowień Protokołu Dodatkowego I z 1977 roku. 

Międzynarodowe prawo humanitarne rozróżnia także między celami wojskowymi, które mogą być atakowane i obiektami cywilnymi, które nie mogą być atakowane. Postanowienia dotyczące tych zagadnień znajdują się przede wszystkim w Dziale I i II Regulaminu Haskiego, w innych Konwencjach Haskich z 1907 roku oraz w Protokole Dodatkowym I z 1977 roku. 

Niektóre umowy z zakresu międzynarodowego prawa humanitarnego dotyczą zakazu lub ograniczenia stosowania niektórych rodzajów broni lub metod prowadzenia działań wojennych, które ze względu na swoje właściwości mogą albo spowodować zbędne cierpienia wśród kombatantów, albo - ze względu na niemożność kontrolowania ich skutków w czasie lub przestrzeni (środki i metody walki działające "bez rozróżnienia") - mogą powodować straty wśród ludności cywilnej lub w dobrach o charakterze cywilnym nadmierne w stosunku do oczekiwanej konkretnej i bezpośredniej korzyści wojskowej. Do umów tych należy przede wszystkim wspomniany już Protokół Genewski z 1925 roku dotyczący zakazu używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakteriologicznych, jak również Konwencja z 10 października 1980 roku o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub mające niekontrolowane skutki (bronie rażące odłamkami niemożliwymi do wykrycia w ciele ludzkim przy pomocy promieni Roentgena, miny, miny pułapki i inne podobne urządzenia, bronie zapalające, bronie oślepiające).

Stosowanie międzynarodowego prawa humanitarnego.
Zgodnie z ogólną zasadą prawa międzynarodowego publicznego państwa zobowiązane są do wypełniania w dobrej wierze zobowiązań wynikających dla nich z umownych i zwyczajowych norm tego prawa. Ponieważ międzynarodowe prawo humanitarne jest częścią prawa międzynarodowego publicznego, obowiązek przestrzegania zasady dobrej wiary odnosi się także do tej dziedziny prawa. Daje temu wyraz art. 1 wspólny dla wszystkich czterech Konwencji Genewskich z 1949 roku oraz art. 1 Protokołu Dodatkowego I z 1977 roku, gdzie stwierdza się wyraźnie, że strony tych umów "zobowiązują się przestrzegać i zapewnić przestrzeganie [ich postanowień] we wszelkich okolicznościach". 

Ze sformułowania tego wynika nie tylko obowiązek przestrzegania norm międzynarodowego prawa humanitarnego dotyczących zarówno zasad prowadzenia działań wojennych, jak i ochrony ofiar wojny w czasie trwania konfliktu zbrojnego, ale także obowiązek wprowadzenia do prawa wewnętrznego - już w czasie pokoju - norm zapewniających przestrzeganie międzynarodowego prawa humanitarnego w czasie konfliktu zbrojnego. Chodzi tu nie tylko o regulaminy wojskowe, ale o wiele dziedzin prawa, a zwłaszcza o prawo karne, które powinno zawierać skuteczne sankcje karne dla osób, które popełniły lub wydały rozkaz popełnienia naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego. 

Obok odpowiedzialności przed sądami krajowymi jednostki mogą także odpowiadać za naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego przed sądami międzynarodowymi. Obecnie działają dwa takie trybunały karne: dla byłej Jugosławii i dla Rwandy. Wkrótce wejdzie w życie również umowa międzynarodowa, na której podstawie zostanie utworzony stały międzynarodowy trybunał karny, który będzie sądził osoby winne dokonania zbrodni ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości, zbrodni wojennych oraz zbrodni agresji. 

Obowiązek przestrzegania i zapewnienia przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego obejmuje także obowiązek upowszechniania znajomości tego prawa - już w czasie pokoju - przede wszystkim w siłach zbrojnych oraz w tych działach administracji cywilnej, które w czasie konfliktu zbrojnego będą miały do czynienia ze stosowaniem międzynarodowego prawa humanitarnego (np. sprawy wewnętrzne, zdrowie, wymiar sprawiedliwości, łączność i komunikacja), jak również wśród ludności cywilnej. 

Skuteczność międzynarodowego prawa humanitarnego.

Poszanowanie międzynarodowego prawa humanitarnego stanowi odrębny i niesłychanie obszerny oraz ważny problem. Wiadomo powszechnie, jak wiele zbrodni dokonywano w przeszłości i dokonuje się nadal podczas konfliktów zbrojnych i jak rzadko dochodziło i dochodzi do ukarania osób winnych tych zbrodni. Niektórzy wyciągają z tego wniosek, że prawo to jest niedoskonałe, nieskuteczne lub wręcz, że jest fikcją. 

Z poglądami takimi nie można i nie wolno się zgodzić. Z jednej strony wskazać można na wiele przypadków skuteczności działania międzynarodowego prawa humanitarnego, o których rzadko się wspomina, jak chociażby ochrona jeńców wojennych w czasie II wojny światowej, z drugiej strony zjawisko nieskuteczności działania prawa występuje w wielu różnych dziedzinach prawa międzynarodowego publicznego i prawa wewnętrznego i nie prowadzi to do negowania danej dziedziny prawa. 

Nieskuteczność międzynarodowego prawa humanitarnego nie wynika z jego niedoskonałości, ale ze złej woli dowódców wojskowych i pojedynczych żołnierzy oraz polityków, a w dużej mierze także z nieznajomości tego prawa wśród osób odpowiedzialnych za jego stosowanie.

JAKIE TRAKTATY MIĘDZYNARODOWE TWORZĄ PRAWO HUMANITARNE?

Współczesne międzynarodowe prawo humanitarne, zapoczątkowane pierwszą konwencją genewską z 1864 r., rozwijało się etapami, często dopiero po wydarzeniach, podczas których byłoby bardzo przydatne. Stanowiło ono odpowiedź na stale rosnące zapotrzebowanie na pomoc humanitarną, co z kolei wynikało z doskonalenia nowych rodzajów broni i występowania nowych typów konfliktów. Oto wykaz najważniejszych traktatów międzynarodowych w ujęciu chronologicznym, według dat ich przyjęcia:

1864 Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych żołnierzy w armiach w polu będących

1868 Deklaracja petersburska (zakazująca używania podczas wojny pewnych pocisków)

1899 Konwencje haskie o prawach i zwyczajach wojny lądowej oraz o przystosowaniu do wojny

morskiej zasad konwencji genewskiej z 1864 r.

1906 Wprowadzenie zmian do konwencji genewskiej z 1864 r.

1907 Wprowadzenie zmian do konwencji haskich z 1899 r. i przyjęcie nowych konwencji

1925 Protokół genewski o zakazie używania podczas wojny gazów duszących, trujących lub

podobnych oraz środków bakteriologicznych

1929 Dwie konwencje genewskie:

- Wprowadzenie zmian do konwencji genewskiej z 1906 r.

- Konwencja genewska o traktowaniu jeńców wojennych (nowa)

1949 Cztery konwencje genewskie:

I O polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych

II O polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków się zbrojnych na morzu

III O traktowaniu jeńców wojennych

IV O ochronie osób cywilnych podczas wojny (nowa)

1954 Konwencja haska o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego

1972 Konwencja o zakazie doskonalenia, produkowania i przechowywania broni bakteriologicznych

(biologicznych) i toksycznych oraz o ich zniszczeniu

1977 Dwa protokoły dodatkowe do czterech konwencji genewskich z 1949 r., które wzmacniaj±

ochronę ofiar konfliktów zbrojnych o charakterze międzynarodowym (protokół I) i nie

międzynarodowym (protokół II)

1980 Konwencja o zakazie lub ograniczeniu używania pewnych broni konwencjonalnych, które mogą

być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub za posiadające niekontrolowane skutki.

Obejmuje ona:

- Protokół (I) o niewykrywalnych odłamkach

- Protokół (II) o zakazie lub ograniczeniu używania min, min-pułapek i innych podobnych urządzeń

- Protokół (III) o zakazie lub ograniczeniu używania broni zapalających

1993 Konwencja o zakazie doskonalenia, produkowania, przechowywania i używania broni

chemicznych oraz o ich zniszczeniu

1995 Protokół dotyczący oślepiających broni laserowych (protokół IV [nowy] do konwencji z 1980 r.)

1996 Wprowadzenie zmian do Protokołu o zakazie lub ograniczeniu używania min, min-pułapek i

innych podobnych urządzeń (protokół II [zmieniony] do konwencji z 1980 r.)

1997 Konwencja o zakazie używania, przechowywania, produkowania i przekazywania min

skierowanych przeciwko ludziom oraz o ich zniszczeniu

2003 Protokół dotyczący wybuchowych pozostałości wojny (protokół V [nowy] do konwencji z 1980 r.)

Konwencje haskie z 18 października 1907 roku

1. CZYM JEST MIĘDZYNARODOWE PRAWO HUMANITARNE?

Międzynarodowe prawo humanitarne stanowi istotną część międzynarodowego prawa publicznego i

zawiera normy zmierzające do ochrony w czasie konfliktu zbrojnego osób, które w ogóle nie

uczestnicz± w walce albo przestały w niej uczestniczyć, a także do ograniczenia stosowanych metod i

środków prowadzenia działa zbrojnych.

Bardziej dokładną definicję podaje MKCK, według którego międzynarodowym prawem humanitarnym

stosowanym w konfliktach zbrojnych są międzynarodowe normy traktatowe lub zwyczajowe, które

służą rozwiązywaniu problemów humanitarnych bezpośrednio wynikających z międzynarodowych lub

niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych; ze względów humanitarnych normy te ograniczają prawo

stron konfliktu do stosowania metod i środków walki według własnego uznania oraz chronią osoby i

mienie, które są lub mogłyby być zagrożone przez konflikt. (Dodatkowe, przydatne informacje podane

są w odpowiedziach na pyt. 3, 6 i 17).

GENEWA I HAGA

Międzynarodowe prawo humanitarne (MPH) - znane równie jako prawo konfliktów zbrojnych lub prawo

wojenne - dzieli się na dwie odrębne części:

- prawo genewskie lub właściwe prawo humanitarne, które powstało w celu zapewnienia ochrony

członkom personelu wojskowego, którzy w ogóle nie uczestniczą w walce albo przestali w niej

uczestniczyć, oraz osobom nie biorącym czynnego udziału w działaniach zbrojnych, zwłaszcza

osobom cywilnym;

- prawo haskie lub prawo wojenne, które określa prawa i obowiązki stron walczących w trakcie

prowadzenia operacji wojskowych oraz ogranicza zakres dozwolonych środków szkodzenia

nieprzyjacielowi.

Te dwie części MPH nie są jednak zupełnie odrębne, gdy stosowanie niektórych norm prawa haskiego

prowadzi do ochrony ofiar konfliktów, natomiast stosowanie niektórych norm prawa genewskiego

prowadzi do ograniczenia działa wojennych, jakie strony walczące mogą podejmować . Po przyjęciu

protokołów dodatkowych z 1977 r., w których doszło do połączenia obu części MPH, rozróżnienie to

ma współcześnie wartość wyłącznie historyczną i dydaktyczną.

KTO Z KIM WALCZY?

Międzynarodowy konflikt zbrojny oznacza walkę między siłami zbrojnymi co najmniej dwóch państw

(należy zauważyć, że wojny narodowowyzwoleńcze zostały uznane za międzynarodowe konflikty

zbrojne).

Niemiędzynarodowy konflikt zbrojny oznacza walkę na terytorium państwa między regularnymi siłami

zbrojnymi i określonymi uzbrojonymi grupami lub między uzbrojonymi grupami, które się nawzajem

zwalczaj±.

Wewnętrzne zamieszki występują wtedy, gdy w wyniku aktów przemocy dochodzi do poważnego

naruszenia porządku publicznego, jednak w mniejszej skali, aniżeli podczas konfliktu zbrojnego (na

przykład rozruchy, walki między poszczególnymi frakcjami będą skierowane przeciwko władzom).

GROCJUSZ I PRAWO NARODÓW

We współczesnym języku wyrażenie prawo narodów oznacza to samo, co prawo międzynarodowe

publiczne czy prawo międzynarodowe, które jest zespołem norm regulujących stosunki między

państwami oraz między nimi a innymi członkami społeczności międzynarodowej.

Grotius (zob. indeks), prawnik i dyplomata, był ojcem prawa narodów. Pod wpływem reformacji, która

podzieliła kościół chrześcijański w Europie, nabrał on przekonania, że prawo nie wyraża boskiej

sprawiedliwości, lecz stanowi owoc ludzkiego rozumu, i że nie wyprzedza ono wydarzeń, ale z nich

wyrasta. Stąd wzięła się potrzeba znalezienia dla stosunków międzynarodowych innej, wspólnej

zasady podstawowej. Zasady tej należało szukać w prawie narodów. W swojej książce "De jure belli

ac pacis" Grotius wymieni fundamentalne normy prawa wojennego.

TERMINOLOGIA

Wyrażenia: międzynarodowe prawo humanitarne, prawo konfliktów zbrojnych i prawo wojenne mogą

być uważane za pojęcia równoznaczne. Organizacje międzynarodowe, wyższe uczelnie, a nawet

państwa chętniej posługują się wyrażeniem "międzynarodowe prawo humanitarne" (lub "prawo

humanitarne"), natomiast dwa pozostałe wyrażenia są zwykle używane przez siły zbrojne

Komisja ds. Upowszechniania Międzynarodowego Prawa Humanitarnego

Od 1979 roku w Zarządzie Głównym PCK działała Rada Programowa Ośrodka Upowszechniania Międzynarodowego Prawa Humanitarnego, przekształcona następnie w Komisję ds. Upowszechniania Międzynarodowego Prawa Humanitarnego. Od 1999 r. przewodniczącą Komisji Upowszechniania jest dr Elżbieta Mikos-Skuza.

W skład Komisji wchodzą:

Długofalowy program Komisji ds. Upowszechniania MPH zakłada działanie na rzecz popularyzacji w Polsce prawa humanitarnego poprzez m.in. działalność wydawniczą i szkoleniową. Działalność Komisji jest ściśle powiązana programowo i organizacyjnie z działalnością Biura ZG PCK.

Posiedzenia Komisji odbywają się przynajmniej trzy razy w roku, a pomiędzy posiedzeniami członkowie Komisji pozostają w stałym kontakcie z pracownikami Biura ZG PCK i Zarządem Głównym PCK. Na posiedzenia mogą być zapraszani doraźnie eksperci oraz inne osoby zainteresowane upowszechnianiem międzynarodowego prawa humanitarnego.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawa Człowieka a międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych, Bezpieczeństwo narodowe lic
J M Henckaerts Zwyczajowe międzynarodowe prawo humanitarne
Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktow zbrojnych, opracowanie zagadnien do kolokwium, Nitszke I
Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktow zbrojnych, Prawo humanitarne
P. O, P.O. - Międzynarodowe prawo humanitarne, PRAWO HUMANITARNE:normy prawne,przyjęte przez państwa
międzynarodowe prawo humanitarne
Międzynarodowe Prawo Humanitarne Konfliktów Zbrojnyck
Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktow zbrojnych, opracowanie zagadnien do kolokwium, Nitszke I
prezentacja przeklejona, ROK 2012-2013, Międzynarodowe prawo humanitarne i konfliktów zbrojnych (Nit
Myslenie filozoficzne, Międzynarodowe prawo humanitarne, MATERIAŁ EDUKACYJNY
Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktow zbrojnych, opracowanie zagadnien do kolokwium, Nitszke I
Prawa Człowieka a międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych, Bezpieczeństwo narodowe lic
MIĘDZYNARODOWE PRAWO HUMANITARNE
J M Henckaerts Zwyczajowe międzynarodowe prawo humanitarne
Międzynarodowe prawo humanitarne i
MIĘDZYNARODOWE PRAWO HUMANITARNE

więcej podobnych podstron