Zaburzenia w komórce

KOMÓRKA - podstawowa struktura żywej materii

• błona komórkowa ogranicza komórki od otoczenia

• jest półprzepuszczalna - niektóre rzeczy przepuszcza

• składa się z dwóch warstw lipidów

• składniki błony są w stałej i dynamicznej równowadze

• transport czynny odbywa się za pośrednictwem tzw. pomp

• do ich pracy wymagana jest energia

• wyróżniamy dwa mechanizmy działania pomp:

• pompa sodowo - potasowa

• pompa wapniowa

• główne czynniki uszkadzające błonę komórkową komórki:

• fizyczne

• chemiczne

• biologiczne

• niedotlenienie

• reakcje immunologiczne

• zaburzenia genetyczne

• w żywej komórce elementarne struktury podlegają stałemu tworzeniu się lub rozpadowi:

• zmiany hipobiotyczne (wsteczne) - przewaga zmian rozpadu

• zmiany hiperbiotyczne (postępowe) - zmiany polegające na powstawaniu, tworzeniu, syntezie

Podział na zmiany wsteczne i postępowe

WSTECZNE:

• zanik (atrophia)

• charakteryzuje się zmniejszeniem narządu lub tkanki w następstwie różnego rodzaju zaburzenia

• istotą zaniku jest zmiana rozmiarów komórki, a niekiedy zmniejszenie liczby komórek

• rozróżnia się:

• zanik fizjologiczny

• rozwija się w miarę dojrzewania organizmu (zarastanie otworu owalnego, zanik grasicy)

• występuje również w starości i dotyczy wielu narządów, np. skóra

• zanik patologiczny - może być:

• z niedożywienia - w pierwszej kolejności zanika tkanka tłuszczowa, później tkanka mięśniowa. Nie ulegają zanikowi płuca, serce, tkanka kostna i nerwowa

• z braku czynności narządu - np. przy braku treningu zanikają mięśnie

• z ucisku - rozwija się, gdy przez dłuższy czas narząd jest niedokrwiony, np. przy zbyt ciasnym opatrunku, przy przewlekłej rozedmie płuc zanikowi ulegają pęcherzyki płucne

• zwyrodnienie (degeneratio)

• może dotyczyć komórki, tkanki lub całego narządu

• w odróżnieniu od zaniku ma charakter jakościowy, a zanik ilościowy

• polega na pojawieniu się w komórkach lub poza nimi różnych substancji, które upośledzają czynność narządu

• dotyczy takich narządów jak:

• wątroba

• nerki

• serce

• mięśnie

• nadnercza

• przysadka

• tarczyca

• trzustka

• mózg

• zmiany w narządach zwykle są trwałe i nieodwracalne

• w niektórych przypadkach narząd ulega dystrofii - szczególny rodzaj zmian, gdzie część komórek ulega zwyrodnieniu miąższowemu, inne zwyrodnieniu tłuszczowemu, część ulega zanikowi, a część martwicy

• zmiany dystroficzne są nieodwracalne - zwykle prowadzą do martwicy i śmierci

• przyczyny zmian zwyrodnieniowych:

• toksyny bakteryjne

• toksyny pasożytnicze

• z rozpadłych komórek i tkanek

• substancje toksyczne z paszy

• związki chemiczne np. leki, pestycydy

• niedobory witaminowo - mineralne

• główny podział zależy od rodzaju substancji ulegających zaburzeniu:

• przemiana białkowa

• przemiana tłuszczowa

• przemiana węglowodanowa

• przemiana mineralna

Zaburzenia przemiany białkowej - zwyrodnienia białkowe - mogą być:

• wewnątrzkomórkowe:

• zwyrodnienie miąższowe (białkowe)

• najczęściej dotyczy wątroby, nerek, mięśnia sercowego

• zwyrodnienie wodniczkowe

• zewnątrzkomórkowe:

• szkliste

• skrobiowate - amyloidowe

• dotyczą wątroby, śledziony, nerek, nadnerczy

• śluzowe

• włóknikowate

• mogą występować również zwyrodnienia w rogowaceniu skóry

• hiperkeratoza - nadmierne rogowacenie (skóra bydła)

• hipokeratoza - upośledzone rogowacenie (dotyczy zwykle racic oraz kopyt)

• parakeratoza

• dyskeratoza - wadliwe odkładanie keratyny w komórkach naskórka

Zaburzenie przemiany węglowodanowej

• zwyrodnienia glikogenowe

• w stanach głodzenia

• wyniszczenia

• nadmiernej pracy fizycznej

• cukrzycy

Zaburzenia przemiany tłuszczowej

• mogą występować w postaci:

• stłuszczenie proste

• nie zwyradniające - nie uszkadza komórki - proces fizjologiczny

• w przypadku nadmiernego spożywania tłuszczów i węglowodanów lub

• obniżonego ich metabolizmu

• stłuszczenie proste zwyradniające

• dochodzi do uszkodzenia komórek

• otłuszczenie

• zaleganie tłuszczu wokół niektórych narządów: nerki, serce, wątroba, żołądek, płuca

• otyłość

• nadmierny przyrost zapasu tłuszczowego w organizmie

• wychudzenie

• jest spowodowane niepełnowartościowa karmą lub niedostateczną jej ilością

• martwica (necrosis)

• miejscowa śmierć komórki lub tkanki

• rozróżniamy 3 rodzaje martwicy:

• skrzepowa

• najczęstsza

• może być wynikiem zakażenia bakteryjnego

• nerki

• mięsień sercowy może dotyczyć

• mięśnie szkieletowe (martwica woskowa= choroba białych mięśni - na tle zakaźnym)

• rozpływna

• tworzy się w skutek wzrostu aktywności enzymów

• zgorzelinowa

• obumarłe tkanki mogą ulegać wysychaniu, upłynnieniu lub obrzękowi gazowemu

• tkanka taka zawiera pęcherzyki gazu, które są produkowane przez drobnoustroje beztlenowe i gnilne

• przy ucisku szeleści !!!

• zgorzel najczęściej powstaje w skórze i w płucach (przy ZZP)

POSTĘPOWE:

• są to zmiany, w których zmiany tworzenia przewyższają zmiany niszczenia

• mogą dotyczyć zmian komórek, tkanek lub całego organizmu: wzrost, rozwój

• jeśli dotyczy tkanek i narządów, mówimy o wzroście przystosowawczym

• hipertrofia - przerost komórek bez zwiększenia ich liczby, zwiększenie objętości

• hiperplazja - rozplenianie, namnażanie - zwiększenie ilości bez zwiększenia objętości

• ich efektem jest powiększenie się narządu, który może być powiększony:

• fizjologicznie - do pewnej granicy

• gdy przekroczy granicę mówimy o przeroście:

• np. przerost roboczy mięśnia sercowego (prawej lub lewej komory)

• metaplazja - przekształcenie

• zmiana jakości tej komórki

• może nie dochodzić ani do wzrostu ani zwiększenia/zmniejszenia objętości, ale zmienia się funkcja pełniona przez daną komórkę

• odrost - może występować w postaci dwóch procesów

• odnowy (regeneratio)

• naprawy (reperatio)

• gojenie się ran

• rozpoczyna się od wypełnienia rany krwią, która krzepnie

• skrzep zawiera wysięk i erytrocyty i leukocyty i płytki krwi

• skrzep czerwony - nagła śmierć

• skrzep biały - długa agonia

• w tkance przylegającej do rany rozwija się ostry stan zapalny z powstaniem wysięku, wytraceniem się włóknika i naciekiem leukocytarnym

• proces gojenia rozpoczyna się od brzegów ran

• stamtąd wnikają do skrzepu makrofagi i rozpoczyna się proliferacja (tworzenie komórek śródbłonka naczyń włosowatych obrzeża rany) - naczynia krwionośne wrastają w miejsce, które makrofagi zeżarły

• tworzy się sieć, która jest odpowiednio odżywiana i dotleniana przez krwinki

• wraz z wrastaniem naczyń krwionośnych zwiększają się podziały fibroblastów tkanki łącznej (komórek tkanki łącznej)

• fibroblasty zastępują makrofagi, a wytwarzany przez nie kolagen zastępuje ubytek tkanki i zostaje składnikiem tkanki

• rana goi się 7 dni - wraz z wzrostem ilości kolagenu tworzy się blizna

Nowotwory

Nowotworzenie

• proces patologicznego rozplemu komórek (zwiększenie liczby komórek bez zwiększenia objętości) prowadzący do powstania nowotworu (neoplasma) lub guza nowotworowego (tumor)

Nowotwór

• nieprawidłowa tkanka, której wzrost jest nadmierny i który nadal trwa, po ustąpieniu przyczyny zapoczątkowującej proces nowotworowy

• zbudowany z proliferujących (namnażających się) komórek nowotworowych i zrębu łącznotkankowego - w to wszystko wnikają naczynia krwionośne i limfatyczne

• na podstawie zachowania można podzielić na:

• nowotwory łagodne

• nowotwory złośliwe

• nowotwory rozróżniamy na podstawie określenia stopnia zróżnicowania komórek miąższu guza:

• guzy łagodne

• mają komórki dobrze zróżnicowane przypominające tkankę, z której się wywodzą

• zazwyczaj są otoczone torebką łącznotkankową (jest otorbiony)

• guzy złośliwe

• obserwujemy liczne figury podziału (mitozy)

• cechuje je anaplazja - uwstecznienie się morfologiczne do postaci wczesnych rozwojowo

• niemal zawsze są pozbawione torebki - naciekają jakiś organ lub tkankę

• by je wyciąć trzeba to zrobić z szerokim marginesem bezpieczeństwa, gdyż posiadają właściwość wnikania w otaczające tkanki - inwazyjność

• bardzo ważną cechą jest zdolność dawania przerzutów - wnikają w naczynia krwionośne i wędrują po całym organizmie

• przerzuty mogą być następującymi drogami:

• bezpośrednią - np. nowotwór jajnika w jamie otrzewnej atakuje całą jamę otrzewną

• naczyniami chłonnymi - najczęstsza droga rozprzestrzeniania się raka - badanie węzłów chłonnych

• droga hematogenna - po naczyniach krwionośnych

• droga transplantacji - przy przeszczepach, rzadko

Czynniki rakotwórcze

• związki chemiczne karcynogenne

• aromatyczne policykliczne węglowodory (spalanie tytoniu)

• aflatoksyna beta - wytwarzana przez grzyb aspergillus flavus przy pleśni

• azbest - wywołuje nowotwory płuc i przewodu pokarmowego

• insektycydy - środki owadobójcze

• środki grzybobójcze

• promieniowanie

• słoneczne

• rentgenowskie

• elekromagnetyczne

• solarium - choroby skóry

• jonizujące - uszkadzają DNA - komórki, druty wysokiego napięcia

• wirusy onkogenne

• retrowirusy

Predyspozycje genetyczne do nowotworzenia:

• np. rak jelita grubego

• przyjmuje się, że predyspozycje genetyczne występują u 5% osobników z nowotworami

Patogeneza nowotworzenia

• po zadziałaniu czynnika uszkadzającego dochodzi do wytwarzania białek transformujących, które zmieniają sposób różnicowania komórek

• dochodzi do mutacji w genotypie komórek

Zasady leczenia nowotworów:

• nóż

• przy nowotworach zlokalizowanych

• napromieniowanie - radioterapia

• gdy doszło do przerzutów

• niszczy komórki nowotworu i uszkadza zdrowe

• może prowadzić do tworzenia nowych nowotworów

• należy ją ograniczyć do obszaru nowotworu

• chemioterapia

• działa na komórki szybko dzielące się

• niestety również na szpik i nabłonki

• immunoterapia

• lokalna - dotyczy jednej części ciała

• całościowa - dotyczy całego ciała

LUB:

• niespecyficzna - stymuluje system odpornościowy do ogólnie lepszego działania

• celowana - nakierowana na konkretny rodzaj komórek

• w przypadku astmy oskrzelowej nazywana odczulaniem

Zaburzenia przemiany materii

• przemiany materii charakteryzują 2 procesy:

• anabolizm - tworzenie

• katabolizm - rozpad

• w organizmie zachodzi ciągła walka między tymi procesami, której wynikiem jest równowaga metaboliczna

• przewaga procesów katabolicznych nad anabolicznymi zachodzi w:

• starzeniu się

• nadmiernej produkcji i eksploatacji zwierząt

• niewłaściwych warunkach wychowu i utrzymania

• chorobach przemiany materii

• chorobach zakaźnych

• innych chorobach przebiegających z gorączką i wyniszczających

Przyczyny zaburzeń przemiany materii:

• dzielimy na:

• wewnątrzustrojowe

• zewnątrzustrojowe

Czynniki wewnątrzustrojowe:

• pochodzą z nieprawidłowej funkcji narządów, układów i tkanek

• głównym układem regulującym jest autonomiczny układ nerwowy i układ gruczołów dokrewnych (wydzielania wewnętrznego)

Czynniki zewnątrzustrojowe:

• dzielimy na:

• czynniki pokarmowe

• czynniki klimatyczne

• czynniki środowiskowe

Pokarmowe:

• przypada im największa rola

• stosowanie niewłaściwych pasz: zepsutych lub zanieczyszczonych

• jednostronne żywienie zwierząt - monodieta

• niewłaściwy stosunek składników pasz

• nadmiar lub niedobór paszy

• nadmiar lub niedobór wody do picia

• nieodpowiednia jakość wody

Klimatyczne:

• temperatura otoczenia - najważniejsza rola, która jest różna dla różnych gatunków zwierząt

• optymalna temperatura mieści się w następujących granicach:

• konie - 10-12˚

• bydło mleczne - 16-18˚

• świnie - 16-18˚

• prosięta noworodki - 30-34˚

• owce - 8-12˚

• drób dorosły - 12-16˚

• kurczęta - 32-35˚

• temperatura krytyczna wykazuje odchylenie w górę i w dół o max. 8˚C

• wzrost temperatury u zwierząt powoduje nasilenie rozpraszania ciepła i obniżenie tempa procesów termogenezy:

• zmniejszają się czynności wątroby i mięśni

• spada zużycie węglowodanów i tłuszczów

• obniżenie temperatury zewnętrznej powoduje uruchomienie u zwierząt mechanizmów utrzymania ciepła

• następuje nasilenie zużycia glukozy i tłuszczów, a w krańcowych przypadkach również i białek

Zaburzenie wywołane niewłaściwą paszą:

• u bydła i koni - przyczyną zaburzeń trawiennych jest pasza zepsuta, zwiędła lub zbyt zimna

• pasza nadmiernie rozdrobniona osłabia ruchy perystaltyczne jelit - powoduje zaleganie

• nie rozdrobnione ziemniaki mogą powodować zatkanie przełyku

• niewskazana jest również nagła zmiana diety - biegunki

• u bydła

• zepsute kiszonki mogą wywoływać zakwaszenie organizmu

• nadmiar liści buraczanych może powodować biegunki i odwodnienia

• nadmiar liści motylkowych może powodować ochwat, uczulenia, biegunki i wzdęcia

• u koni

• duże ilości świeżego żyta lub owsa mogą powodować ochwat

• zbyt dużo białka i węglowodanów, podczas „odpoczynku”, może powodować tzw. chorobę poświąteczną

GŁÓD:

Rozróżniamy głód:

• zupełny - kiedy zwierzę nie otrzymuje paszy lub traci apetyt

• występuje rzadko

• początkowo zwierzę poszukuje paszy i dopomina się o nią

• po kilku dniach dochodzi do pobudzenia, niepokoju, agresywności, pojawia się osłabienie, apatia, zaleganie, bezruch - brak reakcji na otoczenie, zaburzenia świadomości, śpiączka, śmierć

• widocznym objawem głodu jest wychudzenie, zanik tkanki tłuszczowej, mięśniowej, łącznej i niektórych narządów miąższowych

• czas przeżycia zależy od gatunku i dostępu do wody:

• mysz - 2-3 dni

• kot - 15-30 dni

• pies - 45-60 dni, a nawet 100 dni

• koń - 70 dni

• zwierzę głodzone cechuje się mniejszą odpornością na zakażenia

• niezupełny - występuje w przypadku niedostatecznej ilości podawanej paszy (niedożywienie ilościowe) lub braku odpowiednich składników (niedożywienie jakościowe)

• może powstawać z niedoboru pokarmu, utraty apetytu lub zaburzeń w trawieniu i wchłanianiu składników pokarmowych

• występuje zmniejszenie zużycia składników odżywczych (tłuszczu), obniżenie przemiany materii i powolny spadek masy ciała

• długotrwały głód niezupełny obniża wartość produkcyjną i ogólną odporność organizmu

Niedobory witamin - było w chorobach i chowie z I-go semestru !!!

Zaburzenia w gospodarce wodno - elektrolitowej

• nawodnienie - nadmierne nagromadzenie w narządach i tkankach

• obrzęk

• jest to nagromadzenie się płynów ustrojowych w przestrzeniach międzykomórkowych, pozanaczyniowych i w jamach ciała

• może być:

• jawny np. kończyn

• utajony np. wątroby, mózgu

• rozróżnia się obrzęk:

• zapalny

• zawiera płyn, który jest mętny i ma około 40% białka

• tkanka jest bolesna, gorąca, elastyczna

• tworzy się w następstwie zapaleń

• niezapalny

• brak bolesności, elastyczności (odkształcenie na dłuższy czas), normalna temperatura

• płyn jest przejrzysty i nie zawiera białka

• charakterystyczne są obrzeki zastoinowe przy przewlekłych zaburzeniach krążenia - może być na kończynach, w podbrzuszu, w śródpiersiu, w podgardlu

• odwodnienie - za mało wody w organizmie

• hipotoniczne

• utrata elektrolitów przewyższająca utrate wody np. biegunki, wymioty, długotrwała gorączka, ciężka praca w podwyższonej temperaturze, choroby nerek

• hipertoniczne

• utrata wody przy braku utraty elektrolitów np. trudności w przyjmowaniu wody lub brak podaży, przy transporcie, w czasie upałów, w razie braku wody do picia

• izotoniczne

• równoległa utrata wody i elektrolitów np. długotrwałe biegunki i wymioty

---