1. Jakie jest pochodzenie pojęcia "filozofia"?
Słowo "filozofia" pochodzi z języka greckiego. "Philein" znaczy kochać "sophia"- mądrość, dlatego filozofię tłumaczy się przeważnie jako umiłowanie mądrości. Podobno używali go już Pitagoras i Heraklit z Efezu, jednak dopiero Sokrates nadał tej nazwie znaczenie, które utrwaliło się w historii.
2. Jaka jest rola zdziwienia dla początków filozofii i filozofowania?
Zdziwienie jest bodźcem do zadawania pytań filozoficznych, jest więc filarem filozofii.
3. W jaki sposób można określić wątpliwość, będącą u podstaw filozofii i filozofowania?
Wątpliwość to punkt wyjścia filozofowania, prowadzi do tego w co nie sposób już zwątpić
4. Na czym polega problem bezprzesłankowości filozofii?
Problem bezprzesłankowości filozofii polega na tym,że bezprzesłankowość oznacza przee wszystkim że filozofia nie może zakładać swojej metody, bowiem metoda filozofii sama jest problemem filozofii.
5. Jaka jest charakterystyka nauk realnych?
Nauki realne mają charkter empiryczny, redukujący i metodycznie abstrakcyjny.
6. Jaka jest charakterystyka nauk przyrodniczych? ---> odpowiedź taka sama jak w przypadku pytania nr 5.
7. Odpowiedź taka sama jak w przypadku pytania nr 5.
8. Odpowiedź taka sama jak w przypadku pytania nr 5.
9. Na czym polega abstrakcyjność nauk szczegółowych?
Metodyczność abstrakcyjna nauk szczegółowych polega na tym, że ich temat może być badany w taki tylko sposób na jaki pozwala metoda. To co się nie mieści w zasięgu określonej metody, nie należy do tematu i zostaje pominięte.
10. Na czym polega metodologiczny sceptyzm Kartezjusza?
Metodologiczny sceptycyzm Kartezjusza polega na ty, że należy zaczynać od badania pierwszych przyczyn(zasad). Zasady te muszą spełniać dwa warunki:
-muszą być jasne i klarowne, żeby umysł ludzki nie mógł wątpić o ich prawdziwości
od nich zależeć musi poznanie innych rzeczy, tak iż one same mogą być znane bez znajomości tych rzeczy, podczas gdy na odwrót tamte bez nich poznane być nie mogą.
11. Jakie jest główne założenie sceptyków?
Sceptycy uważają wiedzę za krytyczną, poddają niektóre zagadnienia wątpliwościom i rozumowo rozważają o jej aspektach.
12. Jaka jest różnica między pytaniami empirycznymi a pytaniami filozoficznymi?
Pytania empiryczne to pytania, któe mają za przedmiot wycinek świata doświadczalnego i nie wychodzą poza ten wycinek, wykazując zachodzące w nim związki przyczynowe, objaśniają elementy empiryczne przez elementy empiryczne, w ramach tego wycinka. Pytania filozoficzne dotyczą bardziej rozległych zagadnień, których zwykle nie można doświadczyć. pytanaich filozoficznych, chodzi o nieempiryczne warunki i źródła tego co empiryczne, ponieważ elementów empirycznych nie da się do końca wyjaśnić przez inne elementy empiryczne.
13. Jaki jest stosunek między filozofią a teologią jako naukami?
Teologia jako refleksja nad wiarą religijną w swym swoistym charakterze naukowym zakłada filozofię i próbuje myśleć systematycznie o treściach objawionych w klimacie filozoficznej świadomości problemu.
14. Jaka jest charakterystyka stanowiska, że filozofia nie ma nic wspólnego z religią?
Religia i filozofia mają swoją własną prawdę i własne problemy. Żadne nie pozostaje względem drugiej w żadnym stosunku.
15. Jaka jest charakterystyka stanowiska, że religia jest wymierzona w filozofię?
Religia ostaje się wbrew rozumowi i odrzuca filozofię.
16. Jaka jest charakterystyka stanowiska, że filozofia jest wymierzona w religię?
Filozofia próbuje zdemaskować religię jako coś sprzecznego z rozumem.
17. Jaka jest charakterystyka stanowiska, że filozofia i religia stanowią jedność?
Na to, że religia i filozofia stanowią jedność są dwie możliwości: od strony religii i filozofii.
-Od strony religii: Jedność jest opierana na tym,że dopierowiara czyni możliwą prawdziwą filozofię, szuka zrozumienia, rozjaśnia rozum, aby poznać prawdę drogą filozoficzną, aby za pomocą filozofii poddawać siebie samą refleksji teologicznej.
-Od strony filozofii: Filozofia próbuje zredukować religię do filozofii i uzasadnić ją metodą wiedzy rozumowej. Wynikiem tego jest religia w granicach samego tylko rozumu(Kant).
18. Jaka jest charakterystyka stanowiska, że filozofia i religia różnią się, lecz do siebie się odnoszą?
To stanowisko wywodzi się od teorii św. Tomasza z Akwinu. Ludzki rozum i objawienie nie mogą być ze sobą sprzeczne, bo mają jednakowe pochodzenie. Jednak filozofia oparta jest na nauce rozumowej, a religia na wierze.
19. Czym jest ideologia w ujęciu Marksa?
Marks ideologią nazywa tzw. nadbudowę ideologiczną(moralność, prawo, sztuka, filozofia, religia). Do tego dochodzi następująca refleksja: Ideologia panująca jest ideologią klasy panującej. Ideologia wykazuje zatem skłonności do stabilizacji i uzasadnienia(legitmacja)istniejęcego systemu władzy, dlatego rewolucje zmieniają panujące ideologie, ponieważ wraz ze zmianią bazy materialnej ulega zmianie cała duchowa nadbudowa.
20. Jakie jest pozytywistyczne rozumienie ideologii?
Ideologia jest parateorią, tzn. zakres teorii naukowych jest ograniczony przez scjentyzm i empiryzm do nauk szczegółowych. Za ideologiczne należy zatem uważać "wypowiedzi teoretycznie nieuzasadnione i pomyślane jako teoretyczne, ale dotyczące treści pozateoretycznej".(Th. Geiger)
21. W jakim sensie filozofia jest wiedzą fundamentalną?
Filozofia jest wiedzą o ostatecznych przyczynach i warunkach, a punktem wyjścia jest doświadczenie. Filozofia objaśnia to co empiryczne (doświadczalne), tym co nieempiryczne. Jest wiedzą fundamentalną, ponieważ pyta o ostateczne nieempiryczne przyczyny. Jako wiedza fundamentalna pyta o warunki możliwości doświadczenia.
22. W jakim sensie f. jest widzą uniwersalną?
F. rozpatruje rzeczywistość, nie pod określonym kątem widzenia i wg jakiejś metody, ale całościowo. Pyta ona o możliwości rzeczywistości doświadczalnej w całości oraz o ostateczne warunki i przyczyny całości tego, co empiryczne.
23. W jakim sensie f. jest wiedzą krytyczną?
F. pyta o warunki możliwości rzeczywistości doświadczalnej, a więc pyta o powszedni doświadczalny świat. Jest uniwersalną krytyką, która każdy pogląd, obraz świata, roszczenie do sensu, poddaje swemu osądowi, jako wiedza rozumowa. Krytykuje m.in. ideologie, religie, naukę, technikę.
24. Na czym polega anamneza?
Anamneza polega na przypomnieniu, poprzez oczyszczenie z uwikłania zmysłowego (katharsis) duchowej treści, która istniała w duszy przed wstąpieniem w przemijające ciało.
25. Jaka jest treść mitu metheksis?
Kosmos powstał za sprawą boskiego budowniczego świata. Budowniczy ten ukształtował rzeczy naturalne z pierwotnej materii na kształt idei. Więc rzeczy naturalne mają uczestnictwo (metheksis) w ideach, jako odbicie idei.
26. Na czym polega krytyka doświadczenia w ujęciu Platona?
Platon wychodzi od gruntownej krytyki potocznego doświadczenia. Dopóki ludzie tkwią w sferze potocznego doświadczenia, dopóty żyją w świecie pozornym (jaskinia) i nie wiedzą nic o prawdziwym bycie. F. wyzwala człowieka z jaskini pozoru i prowadzi go ku słońcu prawdy I tak otrzymujemy podstawowe rozróżnienie: między samym tylko pozorem (doksa) a prawdziwym bytem (on).
Lub
Ludzie tkwią bezkrytycznie w sferze potocznego doświadczenia, żyją w świecie pozornym i nie wiedzą nic o właściwym bycie. Filozofia wyzwala człowieka z jaskini pozoru i prowadzi ku prawdzie.
27. Jakie pytanie leży u podstaw filozofii bytu?
Krytyka doświadczenia ukazuje, że świat, który widzimy dzięki zmysłom jest światem zjawisk i pyta o to, co leży u ich podłoża. Pyta więc o warunki możliwości doświadczenia w „nie-ja”. Pyta o prawdziwe istnienie tego, co istnieje i próbuje to zrozumieć na podstawie ostatecznych źródeł jego istnienia.
28. Jakie pytanie leży u podstaw filozofii podmiotu?
Pyta o podmiot świata doświadczalnego i o jego właściwości.
29.Jakie pytanie leży u podstaw filozofii ducha?
Pyta o prawdziwe istnienie tego, co istnieje o podmiot świata doświadczalnego.
30. Jakie stanowiska wchodzą w skład orientacji fenomenologicznej we współczesnej filozofii?
Klasyczna fenomenologia, egzystencjalizm i filozofia hermeneutyczna.
31. Jakie stanowiska wchodzą w skład orientacji pozytywistycznej we współczesnej filozofii?
Neopozytywizm, racjonalizm krytyczny, filozofia analityczna (stanowiska logiczno-empiryczne i logistyczne).
32. Jakie stanowiska wchodzą w skład orientacji marksistowskiej we współczesnej filozofii?
Neomarksizm, marksizm-leninizm.
33. Jaki jest program fenomenologii?
„Z powrotem do samych rzeczy! Analizować to, co się ukazuje! Filozofia powinna zwrócić się w kierunku tego, co jest zjawiskiem (fenomenem).
34. Na czym polega dwuwarstwowość zjawisk w ujęciu fenomenologii?
Z jednej strony mamy warstwę empiryczno-realną, co ukazuje się w aktach postrzegania naszej sfery zmysłowej. Z drugiej natomiast strony mamy warstwę istotowości i istotowych stanów rzeczy(lub przedmiotów idealnych albo eidetyczną). Jest ona dostępna aktom duchowym.
35. Na czym polega różnica między refleksją obiektywną, a subiektywną?
Refleksja obiektywna to taka, w której człowiek jest obojętny wobec swojej egzystencji, zaś subiektywna to taka, w której człowiek jest zainteresowany swoim istnieniem, czyli refleksja nad własnym wnętrzem. Obiektywna wyraża wszystko za pomocą wyników, a subiektywna pomija te wyniki, ponieważ człowiek jest wciąż w procesie stawania się.
36. W którą stronę zwrócić się w procesie poznawania według egzystencjalistów?
Proces poznania powinien być skierowany w stronę „bycia w świecie”.
37. Na czym polega problem absurdalności istnienia według egzystencjalistów?
Absurdalność istnienia polega na tym, że człowiek nie uniknie śmierci. Jest on skazany na „byt ku śmierci”.
38. Jaki jest stosunek egzystencjalizmu do fenomenologii?
Egzystencjaliści zarzucają, że klasyczna fenomenologia stoi pod znakiem refleksji obiektywnej i zapomina o egzystencji.
39. Co jest przedmiotem hermeneutyki?
Przedmiotem hermeneutyki jest problem wykładni i rozumienia tekstów, teorii, zdarzeń, stanów rzeczy itd.
40. Dlaczego w hermeneutyce centralnym zagadnieniem jest język?
Centralnym zagadnieniem hermeneutyki jest język, ponieważ wszelkie poznanie świata przez człowieka następuje za pośrednictwem mowy. Pierwsza orientacja w świecie także dokonuje się poprzez mówienie. Językowy charakter naszego istnienia określa całą sferę doświadczenia.
61. Jaki jest pogląd Parmanidesa na byt ?
Byt istnieje i jest niemożliwe, żeby nie istniał. Jest to droga przekonania, ponieważ towarzyszy prawdzie. Nie-byt nie istnieje, ponieważ tego co nie istnieje nie można ani zbadać, ani poznać ani wyrazić słowami.
62. Co to jest res extensa?
Res extensa ( rzecz rozciągła)- substancja cielesna, jej istotą jest wyłącznie rozciągłość wzdłuż, wszerz i w górę, nieskończona, pozbawiona jakichkolwiek różnic, jednorodna masa, nie rozczłonkowana na atomy, pokrywa się z przestrzenią.
63. W jakim sensie ruch jest zasadą różnicy u Kartezjusza?
Ruch jest zasadą różnicy, gdyż substancja cielesna jest podzielna, a jej części są ruchome. Ruch jest przechodzeniem części materii lub ciała z sąsiedztwa ciał, które go bezpośrednio dotykają i są traktowane jako pozostające w spoczynku.
64. Jaka jest istota krytyki poglądów Kartezjusza wg Leibniza?
Kartezjańskiego kontinuum masy nie można sobie w ogóle wyobrazić, gdyż ginie ono w nieskończonej podzielności.
65. Jak atomiści rozwiązują problem niebytu?
Nie-byt jest pojmowany jako pusta przestrzeń, próżnia.
66. Czym jest substancja?
Substancja- to, co jako byt właściwy jest samo w sobie prawdziwą jednością, jest nią wszystko co leży u podłoża świata zjawisk, substancjami są przede wszystkim istoty żyjące, ale również wszystko, co jest nieożywione musi mieć charakter substancjalny, bo zaginęłoby w labiryncie kontinuum.
67. Jaka jest relacja między aktem i potencją?
Podczas aktu to co rzeczywiste jest tym co aktualnie istnieje. W momencie potencji to, co rzeczywiste ma możność stać się czymś innym od tego, czym jest.
68. Jaka jest relacja między substancją, a przypadłością?
Substancja ma charakter bytu samodzielnego. Własności, które zmieniają się w substancji mają charakter bytu niesamodzielnego i nazywamy je przypadłościami. Substancja znajduje się w potencji względem przypadłości. Obie strony wzajemnie się warunkują.
69. Czym jest system kategorii wg Arystotelesa?
Kategorie- najwyższe rodzaje pojęć, jakie orzekamy o rzeczach, wszystko co możemy powiedzieć o rzeczach powinno się zmieścić w jednej z 10 wymienionych przez niego kategorii, są one nie tylko sposobami orzekania, ale też sposobami istnienia.
70. Czym są transcendentalia?
Są to przymioty, które przekraczają kategorie oraz każdy rodzaj określonej przedmiotowości, są wieloznaczne, ponieważ mają tyle znaczeń ile jest kategorii.
71. Jaka jest relacja między materią a formą?
Substancja - coś rzeczywistego; jest wynikiem dwóch momentów akcji potencji: substancjalnej własności aktu = formy substancjalnej oraz bierno-potencjalnego podłoża = materii. Byt jest ograniczony w swej doskonałości.
forma substancjalna:
morphe
własność materii jako substancjalnej rzeczywistości
nadaje ontologiczną pełnię (substancja jest tym czym jest)
materia pierwsza
materia:
hyle
bierno-potencjalne podłoże
zasada nieokreślonej określalności (nieokreślone, ale dające się określić źródło wszystkich substancji naturalnych)
pojęcie graniczne, stateczny substrat
Ontologiczna teoria Arystotelesa = teoria hilemorfizmu (hyle + motphe, czyli materia + forma).
Próbuje wytłumaczyć strukturę substancji i zrozumieć zmianę substancjalną.
Materia i forma to dwa przeciwstawne momenty, których wynikiem jest rzeczywistość.
Różnica hilemorficzna zakłada różnicę między aktem a potencją.
Hilemorfia tłumaczy, z jakiej struktury ontologicznej wynikają sposoby skończoności. Ukazuje, że substancja powstaje i znika w skończoności, ale nie mówi dlaczego byt jest skończony.
72. Jaka jest relacja między istotą i istnieniem?
Różnica między istnieniem a istotą jest najbardziej fundamentalną ontologiczną różnicą między aktem a potencją, jaką zakłada różnica hilemorficzna. Chodzi o to, aby pojmować byt w oparciu o jego istnienie.
istnienie:
akt istnienia jest zaktualizowaniem wszelkich aktów, doskonałością wszelkich doskonałości
istota:
pewna określona negatywność, przyjmuje w SIEBIE akt istnienia i go OGRANICZA.
każda substancja jest jednością aktu istnienia i istoty, oznaczającą jedność aktu i potencji
Akt istnienia jest przyjmowany i ograniczany w systemie istot. Następnie akt istnienia wstępuje w różnicę między formą a materią i w ten sposób staje się naturalną, materialną SUBSTANCJĄ.
73. W jakim sensie istnieje swoiście filozoficzny problem poznania?
Działanie, skutek, przeciwdziałanie to 3 wielkości nauk empirycznych (badają związki skutkowe zawsze w obrębie nich). Wg filozofów poznanie nie jest fizykalno-empirycznym związkiem skutkowym (uwielbianym przez badaczy empirycznych). Jest czymś ŚWIADOMYM, związanym z moim „ja”; czymś PODMIOTOWYM.
Nauki empiryczne nie potrafią wytłumaczyć, czym właściwie jest poznanie (bo nie jest niczym empirycznym). Filozofia to nieempiryczna wiedza o tym, co empiryczne- jest nieempirycznym warunkiem tego, co empiryczne.
74. Na czym polega teoria odbicia?
Poznanie (wbrew poprzedniemu punktowi) jest w gruncie rzeczy fizykalno-empirycznym związkiem skutkowym Z zewnątrz przychodzi empiryczne działanie, które w połączeniu z moim „ja” zostaje zinterpretowane jako obraz we mnie (odciśnięcie, sfotografowanie obiektywnej rzeczywistości).
75. Na czym polega aporia teorii odbicia?
Ślepa uliczka teorii odbicia. Jak można zobaczyć odbicie, skoro widzenie nie jest odbitym obrazem, ani procesem odbicia?
Husserl: Jeśli odbicie byłoby czymś realnym musiałoby równocześnie istnieć jako obraz. Jeśli to, co widzę jest tylko obrazem w mojej głowie czegoś prawdziwego, to to prawdziwe też musi być odbiciem czegoś prawdziwszego.
Np. odbicie obrazu kota - Kot jest odbiciem obrazu kota, czyli odbiciem odbicia odbicia obrazu kota itd.
76. W jakim sensie dokonał się przewrót kopernikański Kanta?
Przewrót kopernikański - przejście do refleksji transcendentalnej.
filozofia transcendentalna ukazuje system form apriorycznych, który warunkuje świat zmysłowy.
jak to jest możliwe, że przedmioty dają się poznać? Jakie jest to poznanie, że dane nam mogą być przedmioty? Jaki jest sposób poznawania?
(np. porównując do oka: widzimy to, co empiryczne, nie widzimy samego oka. Refleksją transcendentalną będzie - jakie musi być oko, żeby możliwe było pole widzenia?)
problem poznania jest problemem transcendentalnym.
w jaki sposób poznanie ma charakter aprioryczny? Aprioryczne jest poznanie, które nie pochodzi z doświadczenia, lecz jest założone przez doświadczenie jako jego warunek.
podmiot poznania dysponuje wiedzą aprioryczną - nie pochodzi z doświadczenia, lecz jest założone przez doświadczenie jako jego warunek je UMOŻLIWIA.
77. Jaka jest różnica między immanentnym, transcendentnym a transcendentalnym w koncepcji Kanta?
immanentne:
cały zakres świata empirycznego, dostępnego zmysłom. To co bezpośrednio doświadczalne. To co empiryczne jest immanentne względem doświadczenia (należy do zakresu tego co może być bezpośrednio doświadczone)
immanentne pod względem doświadczenia = to co zewnętrze oraz wewnętrzne (uczucia, reakcje, procesy psychiczne).
b) transcendentne:
wszystko co pozazmysłowe, nie empiryczne. To błędnie według Kanta pojęta metafizyka. To co nie empiryczne jest transcendentne względem doświadczenia.
transcendentalne:
wszelkie poznanie, sposób poznawania przedmiotów.
78. Czym są aprioryczne formy naoczności w odniesieniu do sfery naoczności zmysłowej?
sfera naoczności zmysłowej:
surowy materiał (bodźce zmysłowe), który jest założeniem dla wszelkiego doświadczenia.
aprioryczne formy naoczności:
składają się z wiedzy apriorycznej, nadają kształt surowemu materiałowi sfery naoczności zmysłowej.
Wynikiem sfery naoczności zmysłowej i apriorycznych form naoczności jest PRZEDMIOT EMPIRYCZNY. Formy aprioryczne nadają materiałowi doznaniowemu kształt przedmiotu.
79. Jaka jest istota różnicy transcendentalnej?
Refleksja transcendentalna doprowadziła do takiego sensu pojęć „ja”, „przedmiot”, „poznanie”, że odcięła je od wszystkiego co empiryczne. W świecie rzeczywistym nigdy nie spotkamy „ja” transcendentalnego.
Różnica transcendentalna - jesteśmy zmuszeni odróżniać „ja” empiryczne („ja” zmysłowy zewnętrznie i wewnętrznie) od „ja” transcendentalnego. „Ja” empiryczne jest zakładane, warunkowane przez „ja” transcendentalne.
80. Czym jest rzecz sama w sobie?
przedmiot:
będący syntezą materiału wrażeniowego apriorycznej formy
phenomenon (wszystko co immanentne)
„nie-ja”:
rzecz sama w sobie
neumenon (warunek wszelkiego doświadczenia)
Rzecz sama w sobie istnieje bez apriorycznych form naszego poznania. Jest warunkiem i granicą naszego doświadczenia.
Poznanie jest ograniczonym ludzkim poznaniem. Tworzy zjawiska, ale nie stwarza rzeczy samych w sobie.
Rzecz sama w sobie wchodzi w miejsce substancji w sensie ontologicznym (nawiązanie do arystotelesowskiej filozofii bytu).
81. Jaka jest różnica między zmysłowością zewnętrzną i wewnętrzną?
Zmysłowość zewnętrzna jest to typowe fizyczne oddziaływanie (wzrok, słuch, węch,
smak, dotyk), zmysłowość wewnętrzna dotyczy zmysłowo- psychicznej sfery wewnętrznej
istoty zmysłowej. Są to zmysł ogólny, wyobraźnia, władza sądzenia i pamięć.
82. W jakim sensie poznanie duchowe jest podmiotowe?
Poznanie duchowe jest podmiotowe, dlatego że odnosi się do nas samych. Myśląc o
swoim duchu myślimy osobie, więc stajemy się podmiotem.
83. W jakim sensie poznanie duchowe jest uniwersalne?
Jest uniwersalne ponieważ wykracza poza zjawisko indywidualne, ujmując ogólnie to,
czym ono jest.
84. W jakim sensie poznanie duchowe jest całościowe?
Poznanie duchowe można nazwać całościowym, ponieważ zmierza ku całości.
85. Jakie jest znaczenie mowy dla poznania duchowego?
W mowie wyraża się poznanie duchowe. Wyrażamy w słowach wszystko to, co składa
się na poznanie.
86. Jaka jest różnica między empiryzmem a racjonalizmem?
Empiryzm mówi, że jedynym poznaniem jest poznanie zmysłowe, zaś racjonalizm-
rozumowe.
87. Jakie są charakterystyczne poglądy empiryzmu Hume'a?
Impresje i idee (proste i złożone)
Lub
Rzeczy (substancje) są tylko ciągami percepcji w świadomości zmysłowej. „Ja” jest
jedynie wiązką (zmysłowych) percepcji. (141)
88. W jakim sensie Kant przezwycięża impas empiryzmu i racjonalizmu?
Przezwycięża go poprzez stwierdzenie, że empiryzm i racjonalizm są
uzupełniają. „Dane naoczne bez pojęć są ślepe”, „Myśli bez treści są puste” (refleksja
transcendentalna).
89. Co różni antropologię filozoficzną od antropologii niefilozoficznych?
Antropologia filozoficzna odpowiada na pytania o sens istnienia człowieka, natomiast
antropologia nie-folozoficzna zajmuje się badaniem człowieka metodami nauk
szczegółowych.
90. Na czym polega napięcie między animalnością a duchowością człowieka?
Refleksja ontologiczna: człowiek istotą zmysłową, wyłania się z procesu ewolucji.
R. transcendentalna: prowadzi człowieka jako do podmiotu, nie jest częścią przyrody.
- człowiek przez nie, jest “obywatelem dwóch światów”. Przeciwstawność światów i napięcie między nimi tworzy
problem człowieka.
91. Wyjaśnij określenie człowieka jako zoon logon echon.
„Istota żywa, która ma słowo”. Logos oznacza słowo, jak też ducha.
Lub
Zoon logon echon - (zwierzę uzdolnione w mowę) można to określić dwojako jako
zwierzę posługujące się mową, ale także jako zwierzę posługujące się rozumem. Człowiek
jest zwierzęciem, lecz w swych zwierzęcych funkcjach, nie ogranicza się do nich.
Uświadamia je sobie, podnosi, poznaje. Człowiek przestaje być zwierzęciem, dochodzi do
świadomości siebie jako ducha.
92. Co to znaczy, że człowiek instrumentalizuje rzeczy?
Człowiek: homo faber - człowiek wytwarzający przez pracę, który swoje ciało i inne
rzeczy instrumentalizuje tzn. czyni z nich narzędzia. Człowiek używa swojego ciała jako
instrumentu, musi przy jego pomocy i na nim grać.
93. Jakie rodzaje aktywności wyróżnia Arystoteles?
1) aktywność teoretyczna: zwykłe doświadczenie poprzez nauki do czystej teorii,
pełnego oglądu prawdy.
2) aktywność praktyczna: przez nią należy rozumieć działanie, mające wartość samą w sobie
(działanie etyczne).
3) aktywność poietyczna: (gr. proiesis - wytwarzanie): nie ma wartości sama w sobie, jest
ukierunkowana na to, co jest wytwarzane czyli na dzieło (praca techniczno - produkcyjna,
twórczość artystyczna). Str. 247.
94. W jakim sensie człowiek jest osadzony w świecie?
Ludzkie bycie jest zawsze byciem w świecie. Dla człowieka świat jest zawsze otwarty.
95. W jaki sposób bycie człowieka ku śmierci określa ludzką dziejowość?
Dziejowość wynika stąd, że człowiek uobecnia swoją śmierć, zmierzając ku niej.
96. Jaka jest charakterystyka stanowiska historiozoficznego, że dzieje są wiecznym
powrotem tego samego?
Dzieje pojmowane są jako linearny, ustrukturyzowany proces- jako proces rozwoju,
postępu, czy emancypacji człowieka.
97. Jaka jest istota poglądów św. Augustyna na dzieje?
Dzieje wg św. Augustyna są sprawianą przez Boga historią zbawienia, przebiegającą
między aktem stwórczym a sądem.
98. Jaka jest istota poglądów Hegla na dzieje?
Dzieje są pojmowane jako postęp w świadomości wolności. Dzieje powszechne mają
przebieg rozumny. Duch świata ma swój cel w teraźniejszości.
99. Jaka jest istota poglądów Marksa na dzieje?
Proces dziejowy zmierza ku emancypacji człowieka w wolnym od wyobcowania społeczeństwie bezklasowym.
100. Co to jest utopia?
Idea stanu, jaki nie istnieje, wręcz nie może istnieć. Jest to stan idealny, lub krańcowo
negatywny. Jest przedstawiana jako stan, do którego powinno się dążyć, albo jako coś
odstraszającego.
101. Co to jest eschatologia?
Nauka o eschatonie tzn. rzeczach ostatecznych człowieka, jak i świata (śmierci, końca świata). Eschatologia zajmuje się również życiem pośmiertnym człowieka, w którym to dusza zostanie osądzona i otrzyma karę lub nagrodę.
102. Na czym polega profetyzm?
Polega na decydowaniu przez jednostkę ludzką o tym co jest niezmienne ze strony Boga. Od człowieka zależy związek wydarzeń. Zapowiedziane zbawienie czy potępienie zależy wiec zawsze od człowieka, a nie od Proroka który to głosi.
definicja profetyzmu - nie z książki lecz wszędzie podawana jest taka: Zjawisko spotykane w wielu religiach, polegające na występowaniu wśród członków danej grupy religijnej przekonania, że niektóre jednostki są powoływane przez bóstwo do głoszenia jego woli i przepowiadania przyszłości (prorokowania).
103. Jaka jest rola kooperacji dla osadzenia człowieka w społeczeństwie?
Do samorealizacji człowiek potrzebuje dóbr materialnych i wartości kulturalnych wytworzonych tylko dzięki wspólnej pracy. Ludzie współpracują by osiągnąć wspólny cel.
104. Jaka jest rola komunikacji dla osadzenia człowieka w społeczeństwie?
Komunikacja ma stworzyć osobę z jednostki. Potrzeba do tego akceptacji, uznania, zachęty do samorealizacji, wychowania oraz miłości ze strony innych osób. Dopiero w kontakcie z drugą osobą człowiek staje się sobą.
105. Jaka jest różnica między moralnością a etyką?
Etyka jest to dziedzina znacznie różniąca się od moralności, ale ściśle z nią związana. Etyka jest nauką, a moralność nie. Moralność jest ściśle związana z sumieniem, a etyka zależy od treści.
106. Jaka jest różnica między wolnością zewnętrzną i wewnętrzną?
Wolność jest to przeciwieństwo przymusu zewnętrznego. Wolność zewnętrzna jest to możliwość czynienia tego, co chcemy- bez przymusu. Wolność wewnętrzna zależy od osoby działającej, czyn jest dobrowolny, jeśli osoba działająca robi go zgodnie z własną wolą.
107. Co to jest przyczynowość naturalna w odniesieniu do filozofii praktycznej?
W jej obrębie empiryczne przyczyny powodują empiryczne skutki. Mamy z nią do czynienia, kiedy chcemy wyjaśnić empiryczne przyczyny nauk szczegółowych. Przyczynowość naturalna wiąże się również z zachowaniem wynikającym z motywacji przez przyjemność i nieprzyjemność.
108. W jakim sensie wolna wola wynika z transcendowania natury?
* transcendować filoz. «przekraczać granice ludzkiego poznania lub granice bytu Str.293/294
109. Jaka jest rola imperatywu kategorycznego w systemie etyki kantowskiej?
IMPERATYW KATEGORYCZNY (łac. imperativum debitum - nakazana powinność, obowiązujący nakaz, obowiązek) rola: kategorycznie, czyli bezwarunkowo, skłania rozumną wolę człowieka do działania moralnego. Wyraża ona konieczność moralną czynu wynikłą z poszanowania powinności.
110. Czym jest zło w systemie etyki kantowskiej?
Przez złe postępowanie człowiek sam staje się zły. To bycie złym zawiera w sobie sprzeczność człowieka z samym sobą: z jednej strony jako istota moralna posiada on godność, z drugiej jednak złym postępowaniem uraża tę godność.
111. Co to jest cnota w etyce Arystotelesa?
Człowiekiem, prawdziwie dobrym byłby według Arystotelesa ten, u którego obowiązek i skłonność pozostaje ze sobą w harmonii, tzn., który zawsze chętnie czyni dobro.
112. Jak na etykę wpływa determinizm współczesnego przyrodoznawstwa?
(tutaj nie znaleźliśmy odpowiedzi, jedynie definicję) determinizm przyrodniczy - założenie, że pomiędzy zdarzeniami w przyrodzie zachodzą stałe związki przyczynowe i wobec tego znając prawa możemy z wielkim prawdopodobieństwem przewidywać przyszłość (schemat, przewidywanie)
113. Co to jest rozum praktyczny?
Rozum praktyczny jest to rozum, który zadaje sobie pytanie: „ Jak powinienem postąpić” W kontekście etycznym nazywamy rozum praktyczny sumieniem.
114. Jakie zasady wchodzą w skład etyki empirystów?
Etyka empirystyczna zaprzecza transcendentalnemu, duchowemu sensowi samookreślenia na zasadzie wolności, czyli upraktycznienia się czystego rozumu samego z siebie. Empiryzm redukuje, zatem ludzką praktykę do opartej na przyjemności i nieprzyjemności motywacji przez skłonności, a więc do sfery zmysłowo-empirycznej.
115. Na czym polega hedonizm jako stanowisko etyczne?
Rozkosz jest najwyższym dobrem, celem życia i naczelnym motorem ludzkiego postępowania. To postawa preferująca styl życia polegający na dążeniu przede wszystkim do przyjemności.
116. Czym jest etyka społeczna?
W etyce społecznej chodzi o obowiązki, które człowiek winien spełnić w kooperacji dla urzeczywistnienia dobra wspólnego. Dobro wspólne jest dobrem osobowym wielu pojedynczych ludzi, o ile dąży się do niego przy pomocy wspólnie stosowanych środków.
117. Jakie są cechy liberalizmu jako stanowiska z zakresu etyki społecznej?
Liberalizm wychodzi od przedpaństwowej, zewnętrznej wolności jednostki i oczekuje, że optymalizacji społeczeństwa dokonają mechanizmy konkurencji regulowane przy pomocy prawa państwowego.
118. Jakie są cechy socjalizmu jako stanowiska z zakresu etyki społecznej?
Socjalizm uważa człowieka za istotę rodzajowa i spodziewa się osiągnąć stan społeczeństwa doskonałego przez usunięcie nierówności, które jako panowanie człowieka nad człowiekiem są przyczyną wyobcowania i wyzysku.
119. Jakie są cechy katolickiej nauki społecznej jako stanowiska z zakresu etyki społecznej?
Katolicka nauka społeczna uważa człowieka za cel sam w sobie (zasada osobowa), żąda solidarnego umożliwienia samorealizacji wszystkich (zasada solidarności) i opowiada się za pomocniczym charakterem aktywności społecznej (zasada pomocniczości).
120. Jaka jest różnica pomiędzy prawem a etyką?
W etyce powinny być rozwijane „ z ukierunkowaniem na całość ludzkiej praktyki” wszystkie płaszczyzny sensu człowieczeństwa i jego roszczenia do sensu, w prawie natomiast należy ustanawiać jako normy prawne te tylko normy, bez których dobro wspólne nie może być realizowane.