ZAGADNIENIA Z PRAWOZNAWSTWA 1.Działy prawoznawstwa Wyróżniamy działy prawoznawstwa: teoria państwa i prawa- ujmuje państwo i prawo w sposób globalny, zajmuje się państwem jako zjawiskiem społecznym historia państwa i prawa- zajmuje się dziejami państwa i prawa w poszczególnych krajach historia doktryn politycznych i prawnych- zajmuje się tym, co ludzie myśleli na temat państwa i prawa dogmatyka prawa- zajmuje się prawem aktualnie obowiązującym w poszczególnych krajach. 2.Egzegetyczne podejście do prawa egzegetyczne- staramy się zgłębić językową treść norm, usystematyzować je, objaśnić znaczenie słów, ustalić zależności między badanymi normami i przepisami; 3.Polityczne podejście do prawa polityczne- normy te rozpatruje się jak wpływają na cel jaki chce się osiągnąć, na społeczeństwo; 4. Prawno- porównawcze podejście do prawa prawno- porównawcze- porównujemy normy prawne między innymi krajami; 5. Kultura prawna społeczeństwa Kultura prawna wyraża ideowo- prawny stan. Na ów stan składają się jego poglądy prawne, a także poziom doskonałości regulacji prawnych zarówno co do ich treści, jak i formy. Oznacza też poziom działalności zmierzającej do realizacji norm prawnych. Mówi o efektywności środków zapewniających realizacje prawa, o stabilności regulacji prawnych, o poziomie informowania społeczeństwa o prawie. 6. Definicja państwa PAŃSTWO- jest organizacja polityczną, globalną, terytorialną, wyposażoną w swoisty aparat, klasową, spełniającą określone funkcje i suwerenną. Każde państwo musi mieć swój aparat- ludzi pracujących na to państwo. Struktura aparatu uwarunkowana jest potrzebami państwa, celami jakie są stawiane przez przywódców. Państwo czerpie środki ze społeczeństwa- podatki, cła. Odgrywa dużą rolę w gospodarce. Jest organizacją grupową. Stoi na straży interesów społecznych. Umożliwia aktywność ekonomiczną społeczeństwa. Chroni przed grabieżą przez inne państwa. Jest organizacją suwerenną, nie uznaje władzy wyższej, jest organizacją samoistną.

7. Państwo jako organizacja terytorialna Państwo jest organizacją terytorialna w tym sensie, że jest organizacją ludności osiadłej na określonym terytorium, również w tym sensie, że zasadniczym kryterium przynależności do niego jest znajdowanie się na danym terytorium. 8. Historyczna koncepcja powstania państwa Państwo wyrasta z ustroju rodowo- plemiennego. Powstaje, gdyż rozwój społeczeństwa przerasta ramy i możliwości dawnego ustroju, przestaje on odpowiadać nowym potrzebom. Wykształca się i rozwija własność prywatna. Następuje majątkowe zróżnicowanie wewnątrz rodów i plemion, wytwarzają się stopniowo klasy społeczne, pojawiają się nowe podziały pracy. Zarysowuje się podział na miasto i wieś. Wyodrębnia się elita władzy, formuje się stała organizacja wojskowa. Wprowadza się daniny i podatki niezbędne dla utrzymania powstającego aparatu państwowego. 9.Typy państwa Jest 5 typów państw: feudalne, socjalistyczne, kapitalistyczne, niewolnicze, wspólnota pierwotna. 10.Formy państwa Forma czyli sposób rządzenia w państwie. Te same władze mogą sprawować władzę w różny sposób. Forma jest luźno związana z typem państwa. FORMA państwa może ulec zmianie gdy: zmiany w układzie sił klasowych zmiany w sytuacji międzynarodowej danego kraju przeobrażenia w świadomości politycznej społeczeństwa zmiany celów przez rządzących uwarunkowania historyczne 11.Pojęcie monarchii i republiki Republika to państwo w którym najwyższa władza jest sprawowana przez organ jednoosobowy. Monarchią jest państwo w którym najwyższa władza należy do monarchy( cesarza, króla, księcia...)

12. Reżimy polityczne Reżim polityczny- ogół metod, jakimi posługuje się aparat państwowy w stosunkach z ludnością państwa, zasady, jakimi on się kieruje w tych stosunkach Rodzaje reżimów: autokratyczny- gdy aparat państwa nie podlega kontroli, sam sobie dowodzi, używa przemocy wobec ludności; wojskowy- gdy wojsko ingeruje w życie państwa; policyjny- gdy życie obywateli jest kontrolowane przez policję, gdy policja przekracza swoje kompetencje; totalitarny- kiedy państwo stara się podporządkować sobie i kontrolować niemal wszystkie sfery życia obywateli i chce narzucić jeden system. 13. Decentralizacja Decentralizacja- jeżeli organy centralne nie mogą decydować o sprawach przekazanych do kompetencji organów terenowych i gdy zakres spraw pozostawionych w ich kompetencji jest stosunkowo wąski, ogranicza się do spraw ogólnopaństwowych. 14. Państwo federacyjne Państwo federacyjne jest gdy zakres samodzielności poszczególnych jednostek podziału terytorialnego jest tak szeroki, że organy tych jednostek korzystają niemal z pełni władzy państwowej. 15.W jakim kierunku zmierza UE ? Z punktu widzenia struktury państwa UE zmierza intensywnie do ustanawiania norm prawnych dotyczące niemal wszystkich dziedzin życia gospodarczego i społecznego wiążące członków Unii, wprowadza wspólny budżet oraz wspólną jednostkę monetarną(Euro). 16. Na czym polega system demokracji w RP?[/b] RP jest państwem demokratycznym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli, państwem jednolitym, republikańskim. Strzeże niepodległości i nienaruszalności swego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka, bezpieczeństwa obywateli, dziedzictwa narodowego, zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju

17. Suwerenność Suwerenność państwa polega na tym, że jest ono samodzielne i nieograniczone, że jego władza nie jest pochodna od jakiejś innej władzy, że na terytorium państwa wszelkie inne władze są podporządkowane władzy państwa. 18. Z czego wynika niezbędność podziału władzy? Podział władz to taka struktura aparatu państwowego, która zapobiega nadużyciom władzy. Każda władza ma robić swoje i patrzeć na ręce pozostałym władzom, aby nie sięgały po moc, która im nie przysługuje. Ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza – powinna zachodzić między nimi równowaga, działać hamulce powściągające zakusy jednej władzy na drugą. 19. Funkcje państwa Funkcją państwa nazywa się całokształt jego działalności w określonej sferze życia społeczeństwa; funkcja wewnętrzna- całokształt działalności państwa, zmierzającej do utrzymania i umocnienia istniejącego systemu społeczno- gospodarczego, do jego przekształcania zgodnie z interesami klasy dominującej. funkcja zewnętrzna- cała działalność państwa zmierzająca do zapewnienia bezpieczeństwa przed zagrożeniem, jakie może przyjść z zewnątrz państwa, ze strony innych państw, ich organizacji czy jakichkolwiek innych podmiotów, wszystko zależy od siły gospodarczej i militarnej państwa. Państwo które jest słabe wewnętrznie, nie może realizować funkcji zewnętrznej na wysokim poziomie. Siły zbrojne również decydują o pozycji zewnętrznej danego państwa. funkcja gospodarczo -organizatorska- dyplomacja, system prawny( ustalanie podatków), dbanie o kurs waluty, dbanie o ogólne warunki( np. budowa dróg), gospodarka kraju funkcja kulturalno -wychowawcza- działalność zmierzająca do wykreowani w społeczeństwie idei politycznych, poglądów filozoficznych i moralnych... Polska jest krajem katolickim- propagowanie chrześcijaństwa w telewizji i radio. funkcja socjalna- państwo dąży, do tego aby różnice socjalne, zwłaszcza majątkowe, nie stawały się przyczyną niepokojów społecznych. 20.Podział organów władzy wg rodzaju ich działalności Doświadczenie historyczne pokazuje,że posiadanie władzy prowadzi do jej nadużywania. Z tych względów w państwie, zwłaszcza współcześnie, występuje daleko posunięta specjalizacja organów państwowych. Działalność jednych z nich polega głównie na tworzeniu prawa, innych zaś na inicjowaniu norm prawnych w indywidualnych przypadkach. Są organy które zajmują się głównie sprawdzaniem, dokonują one aktów kontroli. Są też organy które stosują przymus państwowy. Organy, które zajmują się stanowieniem norm prawnych są nazywane prawodawczymi lub ustawodawczymi. Organy administracji, których domeną jest organizowanie działalności państwa to organy zarządzająco- wykonawcze( rząd). Organy sądowe- ich działalność polega na stosowaniu norm prawnych do indywidualnych przypadków. Działalność kontrolna polega na ustalaniu i ocenianiu określonego stanu rzeczy lub określonego postępowania pod kątem jego zgodności z obowiązującymi normami prawa. Sens kontroli sprowadza się do ustalenia, czy dzieje się tak, jak dziać się powinno.

21.Podział organów władzy wg kompetencji rzeczowych- mamy tu organy kompetencji ogólnej i organy o kompetencji branżowej; do pierwszych można zaliczyć sejm, radę ministrów, prezydenta; do drugich- ministra, komendanta policjiwg kompetencji terytorialnej- mamy tu organy centralne i organy terenowe; centralnymi są te, których kompetencja rozciąga się na całe terytorium państwa, bądź te które reprezentują państwo jako całość na zewnątrz, organy terenowe mają kompetencję tylko na części terytorium państwowego wg sposobu ich powoływania- z wyboru, z kooptacji, nominacji, losowania, dziedziczenia Współcześnie mamy do czynienia z wyborem i nominacją. 22. Rodzaje samorządów sam. terytorialny- działa w podstawowych jednostkach podziału terytorialnego państwa. Do niego należy realizacja zadań lokalnych w interesie mieszkańców danej jednostki podziału terytorialnego państwa- gminy, miasta, powiatu sam. zawodowy- organizują, nawet na całym terytorium państwa, ludzie wykonujący określony zawód. Organy tego samorządu realizują określone zadania publiczne, wspólne tylko dla ludzi danego zawodu.Inne np.- samorząd załogi w państwowych przedsiębiorstwach. 23. Definicja prawa Prawo jest zespołem norm postępowania. Do prawa zalicza się tylko normy generalne, które są skierowane do określonych adresatów. Państwo potrafi stosować przymus, by prawo było przestrzegane. Prawo musi być rozumiane przez przeciętnego człowieka, nie wymaga to dużego wysiłku aby go przestrzegać. Wpływa na życie społeczne- albo hamuje jego rozwój albo nie. Jest środkiem realizacji polityki państwa. Powinno być stabilne i ewolucyjne- stopniowe, bez charakteru rewolucyjnego. 24.Reakcja państwa na nieprzestrzeganie prawa Za nieprzestrzeganie prawa państwo wymierza sankcje. Są też sytuacje, że biernie podchodzi do przypadków nieprzestrzegania prawa. Wymierza karę za działania społecznie niebezpieczne, zabronione przez prawo. 25.Rodzaje sankcji Karna, egzekucji, nieważności.

26.Części normy prawnej Hipoteza wskazuje adresatów i okoliczności, w jakich mają się zachować w sposób wskazany w normie Dyspozycja wskazuje sposób postępowania, jakiego od adresatów normy oczekuje normodawca Sankcja mówi jak zareaguje państwo na niezastosowanie się przez adresata do wskazań zawartych w dyspozycji normy, o ile nastąpiły okoliczności przewidziane w hipotezie normy. 27. Pojęcie normy prawnej Norma prawna to cały akt prawotwórczy, określa jak zareaguje państwo, jeśli człowiek nie zachowa się tak jak przewiduje norma. 28. Rodzaje norm prawnych normy uprawniające normy wolnościowe normy bezwzględnie obowiązujące normy względnie obowiązujące normy konkretne normy odsyłające normy blankietowe 29.Co reguluje Prawo Kanoniczne? Reguluje ono obsadzanie urzędów kościelnych i zwalnianie z nich, prawa i obowiązki wiernych, działanie stowarzyszeń wiernych, sytuację duchownych w Kościele, strukturę urzędów kościelnych, istnienie i organizację kościołów partykularnych, organizację i funkcjonowanie zakonów i instytutów świeckich, szkolnictwo kościelne, sakramenty, miejsca kultu religijnego, dni świąteczne, zarząd cmentarzy katolickich, przestępstwa i kary w Kościele, sądownictwo kościelne. 30. Właściwości systemów prawnych zaliczanych do rodzin: r-g, c-l 1.Systemy prawne zaliczane do rodziny romańsko- germańskiej- u ich źródeł leży kultura starożytnej Grecji i prawa starożytnego Rzymu, powstały i rozwijają się w sferze silnego oddziaływania chrześcijaństwa. Dziś są to systemy prawa stanowionego. Prawo jest zawarte w konstytucjach, kodeksach, ustawach... 2.Systemy prawne należące do rodzin common law- ich kolebką jest Anglia, jest tworzona przez sędziów i urzędników stosujących prawo do poszczególnych przypadków. Dużą rolę tu odgrywają normy prawa zwyczajowego i zasady słuszności.

31.Źródła prawa wg Konstytucji Mamy 1.źródła powszechnie obowiązując i 2.źródła prawa mające charakter wewnętrzny, obowiązujące tylko jednostki organizacyjne podległe organowi, od którego dane źródło prawa pochodzi. 1.Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia 2.uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa RM oraz zarządzenia ministrów 32.Zawarcie i wypowiedzenie jakich umów międzynarodowych wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie? Zarówno ratyfikacja umowy międzynarodowej, jak i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy: pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych; wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji członkostwa RP w organizacji międzynarodowej znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym spraw uregulowanych w ustawie lub w których konstytucja wymaga ustawy. 33.Moce prawne Moc prawna poszczególnych norm prawnych obowiązujących w danym państwie nie jest jednakowa. Są normy mające niższą i wyższą moc prawną Moc obowiązująca każdej normy prawnej jest natomiast jednakowa. Adresat każdej normy prawnej niezależnie od źródła, w którym ona jest zawarta, ma jednakowy obowiązek jej przestrzegania. 34.Prawo inicjatywy ustawodawczej Prawo inicjatywy ustawodawczej, czyli prawo zgłaszania do Sejmu projektów ustaw, przysługuje: posłom( grupie przynajmniej 15 posłów) i komisjom sejmowym, Senatowi, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów oraz wyborcom w liczbie co najmniej 100 tysięcy( inicjatywa ludowa). 35.Rola Sejmu i Senatu stanowieniu prawa Decyzję o przyjęciu ustawy podejmuje się tylko na plenarnych posiedzeniach osobno Sejmu i osobno Senatu. Quorum- minimalna liczba członków Sejmu czy Senatu, których obecność na zwołanym prawidłowo posiedzeniu jest niezbędna, aby uznać, że dane ciało się zebrało i może podejmować decyzje, do których jest upoważnione. Większością podejmuje się decyzje, w tym przypadku uchwala ustawy.

36.Rola Prezydenta Prezydent RP podpisuje ustawy i zarządza ich ogłoszenie, ma on obowiązek odmówić podpisania umowy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli Prezydent nie wystąpił do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Korzysta w ten sposób z tzw. prawa weta. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm, Prezydent musi podpisać ustawę w ciągu 7 dni i zarządzić jej ogłoszenie. 37.Zasady rejestracji aktów prawnych Mogą być wydawane na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Warunkiem wejścia w życie aktów prawnych jest ich ogłoszenie we właściwym organie publikacyjnym. 38.Prawo międzynarodowe Prawo międzynarodowe tworzy ogół norm ustanowionych lub uznanych przez państwa i regulujących stosunki między nimi. Reguluje także stosunki między państwami a organizacjami państw. Normy prawa międzynarodowego powstają w wyniku porozumienia się państw. Prawo międzynarodowe jest czymś innym niż prawo wewnętrzne. Prawo międzynarodowe jest jedno, natomiast praw wewnętrznych jest tyle ile jest państw. Mają one cechy wspólne -jedno i drugie nazywa się prawem, -jedno i drugie składa si,ę z norm postępowania mających charakter ogólny -jedne i drugie normy powstają za sprawą państw  Cechy różniące to; normy prawa wewnętrznego są wytworem jednego państwa, a normy prawa międzynarodowego wymagają dla swego powstania zgodnego współdziałania przynajmniej dwóch państw. 39.Stosowanie umów międzynarodowych w RP Nowa Konstytucja RP uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe 2.04.1997r. Stanowi, że RP przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. Przewiduje też, że RP może na mocy umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej wykonywanie niektórych uprawnień władz państwowych. 40.Źródła Źródła prawa międzynarodowego -Umowa międzynarodowa- forma pisemna- jest nią zgodne oświadczenie woli przynajmniej dwóch państw, których celem i rezultatem jest ustanowienie norm prawnych. Mogą mieć różne postacie: traktat, porozumienie, pakt. Wg ogólnego podziału wyróżniamy umowy dwustronne i wielostronne( Karta Narodów Zjednoczonych) -Zwyczaj międzynarodowy jest rezultatem wspólnego postępowania państw tworzących normy prawa

41.Zdolność prawna osób fiz. Każda osoba fizyczna ma zdolność prawną. Polega ona na tym,że osoba ta może być podmiotem praw i obowiązków, może nabywać prawa i obowiązki, może zmieniać swoją sytuację prawną. Zdolność prawną każda osoba posiada od początku swego istnienia aż do jego ustania. 42. Zdolność do czynności prawnych Zdolność do czynności prawnych polega na tym, że osoba przez swoje własne działanie może nabywać, modyfikować i zbywać prawa i obowiązki, może modyfikować swoją sytuacje prawną. Aby korzystać ze zdolności do działań prawnych, trzeba mieć prawidłowe rozeznanie swoich czynów, umieć należycie oceniać swoje postępki. 43.Zdolności osób fizycznych i prawnych Każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność prawną. Polega ona na tym,że osoba ta może być podmiotem praw i obowiązków, może nabywać prawa i obowiązki, może zmieniać swoją sytuację prawną. Zdolność prawną każda osoba posiada od początku swego istnienia aż do jego ustania. Przede wszystkim znacznie inny jest zakres zdolności prawnej osób fizycznych niż osób prawnych. Na przykład osoby prawne z natury nie mogą być podmiotami stosunków rodzinnych, stosunków związanych z przynależnością do określonych kościołów czy partii politycznych. Od zdolności prawnej należy odróżnić zdolność do czynności prawnych, polega ona na tym, że osoba przez swoje własne działanie może nabywać, modyfikować i zbywać prawa i obowiązki, może modyfikować swoją sytuacje prawną. Aby korzystać ze zdolności do działań prawnych, trzeba mieć prawidłowe rozeznanie swoich czynów, umieć należycie oceniać swoje postępki. 44. Rodzaje czynności prawnych -Pełna zdolność do czynności prawnych -ograniczona zdolność do czynności prawnych( osoby od 13-18 roku życia i osoby częściowo ubezwłasnowolnione) -nie ma czynności prawnych ( osoby od 0 do 13 roku życia) 45.Przesłanki ważności czynności prawnych Przesłanki ważności czynności prawnej - osoba dokonująca czynności prawnej musi posiadać zdolność Prawną oraz zdolności do czynności prawnej czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego do przesłanek ważności czynności prawnej należy dokonanie jej w przewidzianej formie, jeżeli przepisy wymagają określonej formy pod rygorem nieważności czynność prawna powinna być wolna od wad. 46.Formy czynności prawnych Forma czynności prawnej – to sposób, w jaki czynność prawna zostaje wyrażona na zewnątrz. Przykładowo umowę można zawrzeć w formie ustnej lub w formie pisemnej. Umowę w formie pisemnej można z kolei sporządzić np. w postaci własnoręcznie podpisanego dokumentu czy aktu notarialnego.

47.Wady oświadczenia woli Wada oświadczenia woli (prawo cywilne) — szczególne stany faktyczne, wskazane przez ustawodawcę, które uzasadniają pozbawienie aktu prawnego jakim jest oświadczenie woli skuteczności prawnej. Wada oświadczenia woli może powodować:  -bezwzględną nieważność, co oznacza, że czynność prawna zawierająca wadliwe oświadczenie woli, od momentu jej dokonania nie wywołuje żadnych skutków prawnych i nie ma możliwości jej konwalidacji - przywrócenia ważności; - wzruszalność czynności prawnej (nieważność względną), co oznacza, że czynność jest ważna i wywołuje skutki, jednakże może zostać wzruszona przez osobę wskazaną przez ustawodawcę i w czasie przez niego wskazanym. W razie jeśli nie zostanie wzruszona w odpowiednim czasie następuje jej konwalidacja, czynność staje się ważna w sposób niewzruszalny. 49.Wykładnia prawa Wykładnia prawa prowadzi do właściwego rozumienia danych przepisów, do ustalenia, jakie zawierają one normy. Polega ona na ustalaniu znaczenia i zakresu już istniejących i obowiązujących przepisów, jest więc czymś różnym od tworzenia tych przepisów. 50.Sposoby wykładni i moc wiążąca. Sposoby: -językowa- ma zastosowanie w każdym procesie wykładni, jest to język literacki danego narodu                - systemowa- ma zastosowanie w danej gałęzi prawa                 - celowościowa- kontekst społeczno- polityczny, bierze pod uwagę cel stawiany całemu systemowi prawnemu Moc wiążąca- wynik wiąże pewne osoby lub organy. Wykładnie prawnie wiążącą dzieli wg liczby osób i organów państwa nią związanych. Mamy tu wykładnie legalne, które mogą być dokonane przez ten sam organ, który ustanowił interpretowane przepisy. Wtedy mówimy o wykładni autentycznej. Mamy również wykładnie praktyczne, które mają zastosowanie w praktyce rozstrzygania poszczególnych spraw. 51. Luki i analogie w prawie Luka pozorna jest wtedy gdy z braku dostatecznej znajomości prawa i techniki posługiwania się nim komuś się wydaje, że jakieś materie nie są prawnie regulowane. Luka rzeczywista zdarza się wtedy, gdy przepisy konstruujące pewną instytucję prawną nie normują niezbędnych elementów tej instytucji. Jeżeli nie da się zapełnić luki przez ustawodawcę, uciekamy się do tzw. analogii w prawie. Mamy dwa rodzaje analogii: analogię z ustawy- występuje wtedy, gdy do sytuacji nie uregulowanej stosuje się normy prawne regulujące sytuację najbardziej podobną; i mamy analogię z prawa- występuje wtedy, gdy rozstrzyga się jakąś sprawę nie uregulowaną prawnie nie na podstawie określonych norm prawa regulujących stan rzeczy najbardziej podobny, bo ich brak, lecz na podstawie zasad systemu prawa bądź zasad danej gałęzi prawa, a nawet czasami tylko na podstawie fundamentalnych ocen uznawanych w obowiązującym prawie. 52.Stosunek prawny Stosunek prawny jest jednym z rodzajów stosunku społecznego. Stosunek społeczny zachodzi między co najmniej dwiema osobami. Jeśli jakiś stosunek społeczny jest uregulowany przez jakąś normę postępowania, mówi się, że jest stosunkiem stanowionym. Natomiast stosunek, do którego nie odnosi się żadna norma postępowania nazywamy stosunkiem faktycznym. Jeżeli normą, która odnosi się do danego stosunku społecznego, jest norma prawna, ów stosunek nazywa się stosunkiem prawnym.

53. Podmiot i przedmiot SP Osoby fizyczne i osoby prawne. Osobą fizyczną jest każdy człowiek od urodzenia aż do śmierci. Każda osoba fizyczna ma zdolność prawną. Osoba prawna- kompleks osób fizycznych dysponujących pewnym majątkiem. Osobą prawną jest przedsiębiorstwo, uczelnia, szpital, muzeum... Osoba prawna posiada swój ustrój. Musi też mieć swoje organy. 54. Pojęcie systemu prawa; prawo publiczne i prywatne, materialne i formalne Normy prawne obowiązujące w danym państwie tworzą system. Są uporządkowane wg przyjętych zasad. Istnieje wśród nich określona hierarchia. Wszystkie one mają pewne cechy wspólne. Ale istnieje wśród nich również zróżnicowanie, mające swe źródło w tym, że regulują one różnorodne stosunki społeczne. Normy należące do systemu prawa dzieli się na różne sposoby. Najbardziej znany jest podział całego prawa na prawo publiczne i prywatne. Do prawa publicznego należą te normy, które mają na uwadze interesy państwa, natomiast do prawa prywatnego należą te normy, które mają głównie na uwadze interesy jednostki. Inny podział to na prawo materialne i formalne. Na prawo materialne składają się wszystkie te normy, które regulują pierwotne uprawnienia i obowiązki ludzi oraz osób prawnych, ich zachowanie się w życiu społecznym. Na prawo formalne natomiast składają się te normy prawne, które służą urzeczywistnianiu tych pierwszych norm. Są normami wtórnymi, pomocniczymi w stosunku do norm prawa materialnego. 55.Gałęzie i instytucje prawa. Na gałąź prawa składa się całokształt norm prawnych regulujących pewną kategorię stosunków społecznych. Stosunki te narastają historycznie. W ramach gałęzi prawa mieszczą się instytucje prawne. Instytucją prawną jest ogół norm prawnych regulujących pewien typowy dla danej gałęzi prawa stosunek społeczny. Gałęzie prawa:1.Prawo konstytucyjne, 2. Prawo administracyjne, 3. Prawo finansowe, 4. Prawo cywilne, 5. Prawo rodzinne i opiekuńcze, 6. Prawo pracy, 7. Prawo karne, 8.Prawo rolne, 9. Prawo międzynarodowe prywatne, 10. Prawo procesowe karne, 11. Prawo procesowe cywilne,

---