3.
Ekonomia zajmuje się procesami gospodarowania.
Podstawowym podmiotem w procesach gospodarowania jest człowiek.
Podmiotem gospodarczym nazywamy określoną formę organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.
<co to znaczy że podejmujemy decyzje samodzielnie. żyjemy w rodzinie. rodzina to formalny związek ludzi. mamy środki które przeznaczamy na pewne określone cele i to my decydujemy jakie środki będą potrzebne w procesie gospodarowania. nikt nam nie daje środków. my musimy je gromadzić żeby zaspakajać nasze potrzeby. Samodzielność wiąże się z odpowiedzialnością za decyzje. Podmiotowość polega na tym ze sami gromadzimy środki. dokonujemy wyboru>
Podmiot gospodarczy:
- samodzielnie gromadzi środki, w wyborze kieruje się własnymi preferencjami, interesem, celami.
- ponosi odpowiedzialność za swoje decyzje
- ponosi ryzyko.
Podstawowymi podmiotami w gospodarce są gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, skoro jest gospodarka rynkowa więc i instytucje finansowe, banki, państwo.
Interesem gospodarstwa domowego (jest ich bardzo wiele, bo są to indywidualni członkowie jak i całe rodziny) jest zaspakajanie potrzeb, których miarą jest użyteczność jaką czerpiemy z uzyskiwanych dóbr.
Gospodarstwem domowym nazywamy dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących podejmujących decyzje finansowe, dotyczące sposobu zarobkowania oraz wydawania zarobionych pieniędzy. Głównym celem gospodarstwa domowego według teorii ekonomii, że każde gospodarstwo domowe dąży do takiego wydatkowania swoich dochodów które zapewnia rodzinie maxymalne zadowolenie czyli maxymalną użyteczność z nabytych dóbr.
Wybór tkwi w ograniczoności dochodów, bo mogą zdobyć tyle ile mogą i więcej osiągnąć nie mogą, potrzeby zatem są nieograniczone. Wybór sprowadza się do takiego podzielenia dochodów do zdobycia określonych dóbr, jest to segregacja, która pozwala wybrać najlepsze dla nas dobra. Dochody rodziny są ograniczone w stosunku do potrzeb, pojawia się więc problem racjonalnego wyboru, który zapewniałby maxymalną sumę użyteczności.
Wybory dokonywane są pod wpływem czynników obiektywnych (danych gospodarstwom domowym z zewnątrz, na które nie mamy wpływu, ) jak i czynniki subiektywne, zależne od woli członków rodziny, członków gospodarstwa domowego.
Czynniki obiektywne - dawane przez rynek, ceny, to ile kupujemy danego dobra, ilość dóbr na rynku). Czynniki subiektywne - gust, upodobania. <paląca osoba kupi papierosy a nie Paląca nie kupi a wybierze coś innego w to miejsce> <każdy kupuje ciepłą kurtke ale każdy inna.. inny kolor rozmiar>
Podmioty dokonujący wyboru wpływają na decyzję gospodarki. My decydujemy po potrzebach rynku, jakości dóbr, oraz jak one mają wyglądać.
Drugim podmiotem gospodarczym są przedsiębiorstwa.
Podmiot gospodarczy którego decyzje mają duży wpływ na gospodarstwa domowe, państwo. Przedsiębiorstwem-firmą- nazywamy podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści. Przedsiębiorstwo jest jednostką gospodarczą wyodrębnioną pod względem techniczno organizacyjnym, prawnym i ekonomicznym. Prowadzący działalność, produkcyjną, handlową lub usługową decyduje jak gospodarstwa domowe mogą zaspokoić potrzeby. Przedsiębiorstwo musi mieć odpowiednich ludzi, oraz odpowiedni majątek. Musi być zarejestrowane, umiejscowione w prawie, ponosi odpowiedzialność za podejmowane decyzje. Przedsiębiorstwo posiada odpowiedzialność prawną. Głównym celem jest uzyskiwanie korzyści, zysku. W ekonomii traktowany jest jako główny cel działalności przedsiębiorstwa.
Zysk - jest to różnica pomiędzy tym co uzyskujemy ze sprzedaży wytworzonych dóbr pomniejszone o koszty, nakłady, jakie ponosimy na wytworzenie dóbr. Przedsiębiorstwo chce aby koszty wytwórcze były jak najmniejsza głównym celem jest maksymalizacja zysku.
Przedsiębiorstwa są bardzo zróżnicowane, w gospodarce występuje ich bardzo wiele. Cel maksymalizacji zysku zależy od : - rodzaju przedsiębiorstwa, - formy organizacji prawnej, - formy własności.
W rzeczywistości gospodarczej występuje wiele form i rodzajów przedsiębiorstw. Dlatego zachodzi konieczność ich klasyfikacji.
Kryterium klasyfikacji:
- rodzaje prowadzonej działalności - według kryteriów rodzaju działalności przedsiębiorstwa możemy podzielić na:
- przedsiębiorstwa produkcyjne, wytwarzające produkty, określone towary na rynek.
- przedsiębiorstwa świadczące usługi, nie wytwarza dóbr ale świadczy usługi w celu zaspokajania potrzeb np.transport, szkoła, sklep, handel, szpital.
- wielkości przedsiębiorstw :
- małe do10 osób
- średnie 10-50 osób
- duże powyżej 50 osób.
Granicą jest miara wielkości przedsiębiorstw przyjmuje się jako liczbę zatrudnionych pracowników i wartości produkcji sprzedanej lub wartość majątku trwałego ( maszyny, urządzenia)
- pozycje rynkowe dzieli przedsiębiorstwa na :
- doskonale konkurencyjne, o ograniczonej konkurencji: monopole <pewna wyłączność w produkcji> i oligopole <nie jedno ale kilka niewielkich przedsiębiorstw umawiają się miedzy sobą>
- wolna konkurencja, małe przedsiębiorstwa
- formy własności - pozwala wydzielić przedsiębiorstwa:
- państwowe
własność państwa. własność ogólno społeczną każdy z nas jest w jakiejś części właścicielem takiego przedsiębiorstwa.
(przedsiębiorstwo, którego wyłącznym właścicielem jest państwo, a ściślej rzecz biorąc Skarb Państwa. Jest osobą prawną, do której stosuje się przepisy ustawy z dnia 25.09.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. z 2002, nr 112, poz. 981). Należy je odróżnić od spółek kontrolowanych przez Skarb Państwa, które z prawnego punktu widzenia nie są przedsiębiorstwami państwowymi, ale spółkami uregulowanymi w Kodeksie spółek handlowych.
Przedsiębiorstwo państwowe może zostać przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa w drodze komercjalizacji, która jest zazwyczaj etapem poprzedzającym prywatyzację.W Polsce oznaczenie "Przedsiębiorstwo Państwowe" miało wiele podmiotów o różnej skali działania, np. "Poczta Polska, Telegraf i Telefon PP", "PP Motozbyt", "PP Polmozbyt", "Państwowe Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej". W gospodarce PRL określenie "przedsiębiorstwo państwowe" należało do ogólnej kategorii opisującej jednostki gospodarki uspołecznionej, do której prócz "PP" należały także spółdzielnie oraz nieliczne spółki (np. "Baltona", założona jako sp.z o.o. w 1946). Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem gospodarczym posiadającym osobowość prawną.)
- spółdzielcze
(własność określonej grupy osób, które wspólnie prowadzą działalność gospodarczą. Spółdzielnię na zewnątrz reprezentuje jej zarząd, a prace zarządu kontroluje rada nadzorcza.
Celem istnienia spółdzielni jest prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w interesie zrzeszonych członków. Członkowie spółdzielni uczestniczą w pokrywaniu jej strat do wysokości zadeklarowanych udziałów i nie odpowiadają wobec wierzycieli spółdzielni za jej zobowiązania. Zysk z działalności spółdzielni nazywany jest nadwyżką bilansową i na koniec roku obrachunkowego wypłacany jest członkom spółdzielni proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów.
Spółdzielnia może stać się wspólnikiem prawa handlowego przez nabycie udziałów. Decyzję w tej sprawie podejmują członkowie spółdzielni na walnym zgromadzeniu (jest to bowiem decyzja strategiczna).
Najpowszechniejszą obecnie odmianą spółdzielni są spółdzielnie mieszkaniowe, także rolne, mleczarskie, inwalidzkie.)
- komunalne
(Przedsiębiorstwo będące społeczną własnością samorządu lokalnego.
Najczęściej to przedsiębiorstwo użyteczności publicznej, a nie typowe podmioty rynkowe. Działa na rzecz potrzeb lokalnej społeczności i zarządzane jest w jej imieniu pod nadzorem lokalnej administracji.
Przedsiębiorstwa komunalne- są własnością władz lokalnych. Organizowane są w dziedzinach użyteczności publicznej związanej najczęściej z gospodarka komunalna określonego miasta i regionu.
Przedsiębiorstwo komunalne to wyodrębnioną jednostka użyteczności publicznej powołana do życia w celu zaspokojenia potrzeb lokalnej społeczności.)
- prywatne
własności indywidualne [jest jeden właściciel - osoba fizyczna, niezależnie od liczby pracowników; jest prowadzone i reprezentowane przez właściciela; odpowiedzialność za działalność gospodarczą jest wyłączna i bez ograniczeń co oznacza, że w przypadku niepowodzenia za zobowiązania wobec wierzycieli odpowiada właściciel nie tylko majątkiem przedsiębiorstwa ale i całym majątkiem osobistym; właściciel ma pełne i nieograniczone kompetencje decyzyjne; utworzenie takiego przedsiębiorstwa nie wiąże się z żadnymi wymaganiami dotyczącymi kapitału czy prawnymi.]
spółki [są to zrzeszenia osób lub kapitału w celu prowadzenia działalności gospodarczej; można je podzielić według kryterium: a) ekonomicznego (podstawa ekonomiczna utworzenia przedsiębiorstwa) na: spółki osobowe, spółki kapitałowe; b) prawnego .<spółka jest umową przedmiotem tej umowy jest działalność gospodarcza a stronami umowy są wspólnicy którzy maja wspólny cel gospodarczy>. (źródła prawa regulujące procesy powstania, działania i zarządzania przedsiębiorstwem) na: spółki cywilne - regulowane przez Kodeks Cywilny i uwidocznione w rejestrze działalności gospodarczej, spółki handlowe - regulowane przez Kodeks Handlowy i uwidocznione w rejestrze handlowym.) ]
Podmiot gospodarczy to każdy, niezależnie od jego formy organizacyjnej, aktywny uczestnik procesów gospodarczych, którego decyzje i działania wywołują skutki ekonomiczne. Celem istnienia podmiotów gospodarczych jest prowadzenie działalności gospodarczej.
Prawo polskie za podmioty gospodarcze uważa osoby fizyczne, osoby prawne lub ułomne osoby prawne. Prowadzą one działalność gospodarczą (wytwórczą - w tym rolniczą, handlową lub usługową).
Podmiotami gospodarczymi (przedsiębiorcami) mogą być m.in. osoby fizyczne, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie oraz spółki (osobowe bądź kapitałowe). 1.Podmiot gospodarczy.
Podmiot gospodarczy - to każdy aktywny uczestnik procesu gospodarczego, który poprzez swoje decyzje wywołuje określone skutki ekonomiczne.( ćwiczenia)
Podmiot gospodarczy - to każda forma organizacji powodującej istnienie aktywnego uczestnika rynku , podejmującego samodzielne decyzje , kierującego się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.( wykł)
Podejmując decyzje - wywołujemy jakiś skutek!
Cech podmiotu gospodarczego ( ćw. ):
¨ Odrębność majątkowa - dana jednostka posiada dobra materialne i niematerialne. Jest ściśle związana z kolejną cechą - samodzielnością decyzyjną.
¨ Samodzielność decyzyjna -dana jednostka sama podejmuje decyzje.
¨ Samodzielność dochodowa - jest ściśle związana z pierwszymi dwoma cechami. Jest to możliwość pokrywania kosztów działania i rozwoju z osiąganych przychodów.
Rozwój podmiotów gospodarczych jest ściśle związany z dochodami !
Istotą uczestniczenia w rynku jest podejmowanie decyzji.
Struktura gospodarki rynkowej - koncepcja Janosa Kornaila. Systematyzacja działań i decyzji w gospodarce. (wykł) :
Istnieją dwa rodzaje procesów gospodarczych zachodzących w gospodarce rynkowej :
¨ Procesy realne ( materialne ) - te działanie, które powodują zmiany wielkości naturalnych , zarówno w sferze produkcji, wymiany i konsumpcji. Polegają na przetwarzaniu czynników produkcji w dobra i usługi.
¨ Procesy regulacyjne ( myślowe ) - wszystkie działania związane z postrzeganiem, zdobywaniem informacji , przygotowanie i podejmowanie decyzji.
Sfery gospodarki :
¨ Sfera realna ( gospodarstwa domowe, producenci - przedsiębiorstwo )
- sfera produkcji - przedsiębiorstwa produkcyjne, gospodarstwa rolne, jednostki użyteczności publicznej
- sfera wymiany - przedsiębiorstwa handlowe, banki transportowe
- sfera konsumpcji - gospodarstwa domowe, podmioty konsumpcji zbiorowej
¨ Sfera regulacyjna ( państwo ( super podmiot ) , podmioty pośrednictwa - banki, instytucje finansowe, giełda, instytucje ubezpieczeniowe, podmioty demokracji przemysłowej albo gospodarczej)\
Podmioty mikro ( bezpośredni konsument ), mezo ( zrzeszenia producentów i konsumentów) i makroekonomiczne ( państwo, centrale związków i instytucji, banki, giełdy )
2. Gospodarstwo domowe .Gospodarstwo domowe - to grupa ludzi wspólnie pozyskujących środki na konsumpcję i wspólnie podejmujących decyzje co do ich rozdysponowania .
Gospodarstwo domowe = konsument
Funkcje gospodarstwa domowego :¨ Funkcja konsumpcyjna ( pierwotna )¨ Funkcja produkcyjna - polega na dostarczaniu zasobów finansowych na zaspokajanie potrzeb.
Cele gospodarstwa domowego
¨ Konsumpcja¨ Optymalizacja spożycia¨ Maksymalizacja dochodów
3.Przedsiębiorstwo
Przedsiębiorstwo - charakteryzuję się odrębnością techniczno - organizacyjną, ekonomiczną, prawną , terytorialną itd. ( ćwicz.)
Odrębność techniczno - organizacyjna przedsiębiorstwa polega na tym, że każde przedsiębiorstwo ma własny pakt maszynowy, własne linie produkcyjne. Odrębność prawna polega na tym, że każde przedsiębiorstwo działa na zasadzie kodeksu handlowego, za wyjątkiem spółki cywilnej, która działa na zasadzie kodeksu cywilnego. Odrębność ekonomiczna polega na tym, że każde przedsiębiorstwo ma własny majątek i pokrywa wszystkie wydatki z własnych dochodów.
Przedsiębiorstwo - to aktywny uczestnik rynku - jest to podmiot gospodarczy charakteryzujący się odrębnością ekonomiczną, organizacyjną i prawną. Jest aktywnym uczestnikiem rynku podejmującym decyzje zgodnie z wybranym celem. ( wykład )
Przedsiębiorstwa dzielimy na przedsiębiorstwa własności prywatnej i publicznej.
Cele przedsiębiorstwa ( ćwicz.) - maksymalizacja zysku - budowanie własnego wizerunku.
4.
W gospodarce rynkowej ważnym podmiotem gospodarczym są banki.
Bankiem nazywamy przedsiębiorstwo trudniące się zawodowo różnego rodzaju operacjami pieniężnymi. Do podstawowych funkcji banków należą:
- przyjmowanie zwrotnych wkładów pieniężnych (depozytów) w zamian za odsetki
-świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza jako środka cyrkulacji i środka płatniczego
- udzielanie kredytów dla przedsiębiorstw i osób fizycznych
- kreacja pieniądza.. wypuszczanie pieniądza do obiegu.
Główna rola banku polega na gromadzeniu wolnych zasobów środków pieniężnych od przedsiębiorstw i różnych instytucji oraz oszczędności od ludności po to aby udzielać kredytów producentom, instytucjom i ludności na cele produkcyjne i konsumpcyjne.
Banki dysponują zasobami pieniężnymi, kreują dodatkowy pieniądz do obiegu. <kreują pieniądz bezgotówkowy> tylko bank centralny może kreować pieniądz gotówkowy.
Zasada działania banków
Banki utrzymują się z różnic procentów płaconych za wkłady i pobieranych od udzielonych kredytów oraz odsetek pobieranych z tytułu obrotu bezgotówkowego <czekowego> oraz obrotu papierami wartościowymi. Papiery wartościowe to weksle, akcje i obligacje. Oprocentowanie depozytów jest zróżnicowane w zależności od okresu ich przechowywania. Wkłady długoterminowe są oprocentowane wyżej niż depozyty krótko terminowe <wkłady awista>. Kredyty udzielane ludności i przedsiębiorstwom są wyżej oprocentowane i dzięki temu banki działają. We współczesnym świecie istnieje duża różnorodność prowadzenia działalności bankowej. banki tworzą jednolity system bankowy. Są one powiązane i uzależnione w systemach bankowych. Najważniejszą role odgrywa Bank Centralny i banki komercyjne. Rozwój wymiany handlowej wymusił rozwój systemu bankowego i doprowadził do daleko idącej specjalizacji instytucji bankowych i kredytowych
Obecnie typowy system bankowy obejmuje następujące grupy banków:
- Bank Centralny jest głównym bankiem w systemie finansowym.
Pełni on następujące funkcje:
1. Jest bankiem emisyjnym posiada monopol na emisje pieniądza gotówkowego. Bank Centralny jest w większości krajów we współczesnych gospodarkach bankiem państwowym, państwo nadzoruje i odpowiada za określoną ilość pieniądza w obiegu.
<kiedyś pieniądze były robione ze złota i dlatego były ograniczone. każdy posiadacz papierowego pieniądza mógł zgłosić się do banku po złoto i tak Az do 1 wojny światowej. bo nastąpiło załamanie systemu finansowego bo wszyscy chcieli złoto w zamian za banknoty>
Gospodarka musi utworzyć odpowiednią ilość towaru żebyśmy za pieniądze mogli kupić, żeby były wykorzystane. i można wypuścić tyle pieniądza do obiegu jakie są nasze możliwości produkcyjne. Rola banku centralnego sprowadza się do kontroli ilości pieniądza znajdującego się w obiegu.
Bank centralny jest bankiem państwowym. w wielu państwach nie jest zależny od władzy wykonawczej czyli rządu. <żeby przy kampaniach nie wypuszczali za dużo.. bo pokażą ze są dobrzy ale my za pieniądze nie będziemy mogli nic kupić>
2. Bank Centralny pełni funkcje banku banków. Bank cen. zaopatruje banki komercyjne w pieniądz gotówkowy, reguluje procesy gotówkowe tych banków i udziela im pożyczek.
Kontrolna rola banku centralnego.
3. Bank centralny jest bankiem państwa. tzn. prowadzi rozliczenia z rządem obsługuje budżet państwa i dług publiczny oraz wszelkie zobowiązania zagraniczne państwa. Utrzymuje rezerwę państwową czyli trzyma pieniądze dla zasilenia budżetu w razie niestabilnej sytuacji państwowej. bank centralny przejmuje wszelkie dochody państwa <np. podatki>
Dług publiczny to są środki pieniężne jakie bank gromadzi na pokrycie deficytu budżetowego. <suma nie spłaconych przez rząd lub in. związki publicznoprawne zobowiązań zarówno wobec wierzycieli krajowych, jak i zagranicznych. Główną przyczyną powstawania długu publicznego jest kumulowanie się występujących w kolejnych latach deficytów budżetowych, na sfinansowanie których wymienione instytucje emitują papiery wartościowe (np. obligacje, bony, weksle) lub zaciągają kredyty i pożyczki.>
4. Bank centralny stabilizuje rynki finansowe tzn. udziela pożyczek bankom i instytucjom finansowym w sytuacji niestabilności gospodarki. w sytuacji zadłużeń gospodarczych.
5. Współuczestniczy w realizacji polityki pieniężnej państwa, kontroluje i reguluje podaż pieniądza w gospodarce.
Banki komercyjne inaczej banki handlowe zajmują się udzielaniem przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowych kredytów obrotowych, inwestycyjnych oraz konsumpcyjnych. Tworzeniem pieniądza bankowego, przyjmowaniem oraz lokowaniem oszczędności ludności i przedsiębiorstw.
Banki komercyjne zajmują się różnymi czynnościami bankowymi
- prowadzą rachunki bieżące dla przedsiębiorstw i instytucji publicznych czyli organizują cały obrót bezgotówkowy za pomocą czeków i przelewów.
- przyjmują wkłady terminowe które …….. po upływie pewnego czasu albo za uprzednim wypowiedzeniem.
Banki komercyjne - przeważająca większość zorganizowana jest w formie spółek akcyjnych. <tzn. sa własnością prywatną. prawo bankowe reguluje działalność banków>
- banki komercyjne udzielają kredytów ale również lokują część swoich pieniędzy w papierach wartościowych oraz zajmują się wystosowaniem weksli.
Weksel jest to papier wartościowy który jest … zobowiazuje się do …..uregulowania określonej sumy pieniędzy w określonym miejscu i w określonym czasie.
Wierzyciele, którzy posiadają weksle mogą je sprzedać bankowi i bank przejmuje zobowiązania. Wystosowanie weksla polega na sprzedaży weksla bankowi przed terminem jego płatności. Za operacje wystosowania bank pobiera należność zwaną dyskontem.
Banki komercyjne mogą sprzedać dyskontowane weksle <kupione od wierzycieli prywatnych> bankowi centralnymi taka operacja nosi nazwę redyskonta weksli.
Banki komercyjne wykonują wiele czynności pośredniczących na zlecenie klientów kupują i sprzedają akcje i obligacje, zarządzają kapitałami pieniężnymi różnych instytucji społecznych <prowadzą rozliczenia finansowe> zajmują się także kupnem i sprzedażą <weksli.>?? prowadzą rozliczenia z zagranicą.
- banki komercyjne są poważnymi inwestorami na rynku kapitałowym ale także w swerze produkcyjnej
Poza bankami komercyjnymi działają banki specjale, które udzielają kredytów krótko i długoterminowych na cele eksploatacyjne i inwestycyjne , w określonych działach gospodarki lub pewnych rodzajów działalność. Do banków specjalnych zaliczamy banki hipoteczne, rolne, melioracyjne, komunalne, rozwoju eksportu. Zajmują się obsługą finansową specjalnego rodzaju działalności. nie gromadą depozytu.
W systemach finansowych występują karty finansowe, banki oszczędnościowe, banki spółdzielcze, instytucje drobnego kredytu to banki spółdzielcze banki instytucje kredytu konsumpcyjnego.
w systemie finansowych wyróżniamy poza bankowe instytucje finansowe. Zaliczamy firmy ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne oraz fundusze powiernicze.
Najważniejszym podmiotem gospodarczym ze względu na zasięg i możliwości działania jest państwo reprezentowane przez rząd i różne instytucje. W gospodarce rynkowej państwo nie decyduje bezpośrednio ani w sferze produkcyjnej a tym bardzie w sferze konsumpcji. Przedsiębiorstwa państwowe działają na zasadach…. i wypracują różny stopień niezależności
Głowna rola państwa ogranicza się .. regulacji prawnych i ekonomicznych czyli głownie na tworzeniu tzw. ….
normy prawe praz instytucje chroniące własność prywatną i prawa dot zbiorowości organizuje sprawny system obiegu informacji ekonomicznej ustala zasady funkcjonowania… prowadzenia działalności gospodarczej. ustala warunki konkurencji miedzy podmiotami krajowymi i zagranicznymi. stosunki miedzy producentami…
Ekonomiczna funkcja państwa polega na realizacji funkcji alokacyjnej. stabilizacyjnej i re…
7