„System informacyjno-wyszukiwawczy to system przetwarzający informację, który z informacji wejściowych, […], tworzących zbiór informacyjny, tworzy odpowiednio ustrukturalizowany zbiór wyszukiwawczy poprzez odpowiednie transformacje [np. abstrakty, opis przy użyciu JIW itd.], a następnie dokonuje na nim […] wyszukiwania informacji […] na podstawie określonej dla danego systemu relewancji technicznej. [Zgodne z tym kryterium informacje] tworzą zbiór informacji […] udostępnianej użytkownikowi systemu”.

Powyższa definicja odnosi się do systemów zautomatyzowanych, czyli tych, w których procesy przechowywania, porządkowania, selekcjonowania i prezentowania informacji i wymiany danych z użytkownikiem odbywają się via komputer.

Modele wyszukiwania informacji

1. Model algorytmiczny

instrukcja	-	wyniki	odpowiedzi
				kryt. zgodności

• warunkiem wyszukiwania jest zbudowanie konkretnej instrukcji (liczy się ona, a nie użytkownik!), m.in. dzięki słownikom języków informacyjno-wyszukiwawczych systemu, operatorom logicznym, eliminacji wieloznaczności

• główne założenia: stabilność i definiowalność potrzeb, dominacja wyszukiwania według przyjętych a priori, niezmiennych założeń

• de facto: przedmiot i cel potrzeb są dynamiczne, niedookreślone, między użytkownikiem a informacją zachodzą ciągłe interakcje, istnieje tendencja użytkowników do szperania w sieci

2. Model zadaniowy i kognitywny

• punkt ciężkości przenosi się z pytania na użytkownika: warunkiem wyszukiwania jest sformułowanie pytania, które dopiero przekształcane jest na wyrażenie wyszukiwawcze; późniejsza ocena i selekcja rezultatów prowadzi do uzyskania rekordów pertynentnych

• rozwiązywanie problemu to proces przetwarzania informacji posiadanej i uzyskiwanej, który prowadzi do wygenerowania zbioru rozwiązań problemu

Model zadaniowy: wyszukiwanie zależy od typu i zakresu przedmiotowego problemu / zadania (precyzyjnie zdefiniowanego)

Model poznawczy: jest niezależny od typu problemu, ma otwartą strukturę

• poziomy werbalizowania potrzeby: potrzeba wewnętrzna (visceral need), konkretyzacja potrzeby (conscious need werbalizacja), pytanie zadawane systemowi (formalised need), potrzeba kompromisowa (compromised need „wynegocjowana” po wzięciu pod uwagę ograniczeń systemu)

• cechy wyszukiwania: ciągłość, dynamiczność, heurystyczność procesu

3. Model konwersacyjny

• podobny do modelu kognitywnego, ale tu bierze się dodatkowo pod uwagę różnorakie interakcje wpływające na proces wyszukiwania

• interakcje między użytkownikami

• między użytkownikiem a otoczeniem

• między użytkownikiem a sytuacją poznawczą (i. sytuacyjna)

• między strukturami poznawczymi a tekstami (i. poznawcza)

• między użytkownikiem a systemem (i. powierzchniowa)

• między użytkownikiem a jego intencjami (i. emocjonalna)

• wyszukiwanie to wieloetapowy proces negocjacyjny między użytkownikiem a pośrednikiem to dialog, którego celem jest rozpoznanie potrzeb, sformułowanie pytań, uzyskanie odpowiedzi i jej ocena

• dialog z systemem przebiega wielopoziomowo: poprzez środki nie-lingwistyczne (np. klikanie myszką - Nb., przykład pochodzi z artykułu), języki sformalizowane, język naturalny, w ramach którego korzysta się z podjęzyka (A. Jönsson), czyli języka wykonawczego (zautomatyzowanego lub nie) pertynentnego wobec dziedziny lub zadania, w którym jest wykorzystywany

• niezbędne komponenty modelu: użytkownik, struktura problemu, dziedzina systemu, dialog. Interakcje między nimi są najważniejszym elementem tego modelu

Wyszukiwanie informacji w źródłach

Wyszukiwanie to aktywny proces selektywnego pozyskiwania zgromadzonych danych (PN-ISO:5127:2005)

Strategie wyszukiwawcze: ich ustalenie zależy od charakteru pozyskiwanych danych

• konkretnego dokumentu, którego tytuł i/lub autor są znani

• informacji na określony temat w niezidentyfikowanym dokumencie

• rozpoznanie tematu w wydawnictwach informacyjnych

• poszukiwanie w bibliografiach

• kwerenda w katalogach

Jeśli użytkownik otrzymuje informację zgodną ze swymi potrzebami, jest ona relewantna.

Jeśli nie otrzyma żadnych dokumentów, mówimy o ciszy informacyjnej.

Jeśli otrzyma dane i relewantne, i zbędne, następuje szum informacyjny.

Wyszukiwanie jest procesem wyselekcjonowania informacji relewantnych ze zbioru pod względem kryteriów:

• trafności wyszukiwania, czyli zgodności z zapytaniem

• wysokiego stopnia kompletności, który otrzymujemy, eliminując ciszę informacyjną, czyli dążąc do wyszukania wszystkich możliwych dokumentów

Obiekty, o których informacje zawiera źródło są opisane według cech formalnych (fizycznych zasięg) i rzeczowych (treściowych zakres)

Strategia wyszukiwawcza to przemyślany plan działań prowadzący do takiego zapisania problemu wyszukiwawczego, który pozwoli na najszybsze odnalezienie informacji relewantnych

1. Wyszukiwanie proste

2. Strategia budowania klas

• w pierwszej kolejności definiuje się terminy, którymi można odzwierciedlić treść zapytania i dzieli się je na klasy (grupy synonimów)

• następnie określa się relacje między klasami i wybiera indeksy, które mają być przeszukane

Klasa A: (T.a1 OR T.a2 OR T.a3)	AND / OR / NOT	Instrukcja
Klasa B: (T.b1 OR T.b2 OR T.b3)
				AND / OR / NOT
Klasa C: (T.c1 OR T.c2 OR T.c3)

3. Strategia kolejnych klas

• najpierw określa się klasę najbardziej charakterystyczną (nazwa własna, osoba, technologia) albo taką, która gwarantuje, że system wygeneruje najmniej wyników

• po przeprowadzeniu kwerendy zawęża się ją poprzez dodawanie kolejnych klas

(Klasa A AND Klasa B)	Wynik I AND	Itd.	rezultat końcowy
	Klasa C

4. Strategia podwójnych klas. Skuteczna, gdy:

• wszystkie aspekty instrukcji są równie ważne

• użytkownik kładzie równy nacisk na precyzję i kompletność, a iloczyn klas generuje zbyt mało rekordów

• użycie terminów ogólnych wygenerowałoby zbyt wiele zagadnień nierelewantnych

(Klasa A AND Klasa B) (Klasa B AND Klasa C) (Klasa A AND Klasa C)

OR

rezultat

5. Strategia pomnażania odwołań

• gdy nie można się oprzeć na jednym tezaurusie

• pierwszy - relewantny i znany - dokument jest poprawnie zaindeksowany

• na podstawie opisujących go terminów buduje się instrukcję wyszukiwawczą

• wśród znalezionych w ten sposób dokumentów wybiera się terminy do budowy kolejnych instrukcji

• do pewnego stopnia jest to „droga na skróty”, przy której można coś pominąć

6. Strategia indeksów cytowań

• analiza cytowań dostępna w niektórych bazach bibliograficznych

• śledzenie bibliografii i przypisów oraz dokonanych wcześniej analiz dokumentów współcytowanych i dokumentów cytujących daną pracę

• strategia opiera się na założeniu, że istnieje związek semantyczny między publikacją cytowaną a cytującą

---