Ogólnie o tkankach

• Przyczyna zróżnicowania tkanek: wyjście plechowców z wody i zasiedlanie lądu (w sylurze), w strefie przypływów i odpływów

Zdolności przystosowawcze:

• Budowa anatomiczna (wytwarzanie tkanek odp. Funkcje)

• Morfologiczna - formowanie się organów wegetatywnych (łodyga, liść, korzeń) i generatywnych (zalążki, nasiona, kwiaty, owoce)

• Fizjologia - zmiana procesów rozmnażania (uniezależnienie płc. Od wody

• Psylofity posiadały tkanki (epiderma- 1 warstwa komórek ze szparkami, miękisz - przestwory i luźne komórki, drewno z cewkami i łyko)

Klasyfikacja tkanek

Złożoność budowy:

• Jednorodne (proste) podobne komórki, jednolite zespoły (merystemy, miękisze, kolenchyma, sklerenchyma)

• Niejednorodne (złożone) komórki wielu różnych typów jako całość (epiderma, łyko, drewno)

Zdolność komórek do podziałów:

• Twórcze podział komórek przez całe życie

• Stałe komórki niezdolne do podziałów

Pochodzenie

• Pierwotne powstają z zarodka : skórka, merystemy stożków wzrostu, drewno pierwotne

• Wtórne powstają w procesie odróżnicowania: miazga korkotwórcza, drewno wtórne, kambium

TKANKI TWÓRCZE

Główne cechy:

• Zdolność do podziałów (MITOZAINTERFAZA)

• Drobne, cienkościenne, słabo zwakualizowane, gęsta cytoplazma, duże centralne jądro, przestworów międzykomórkowych prawie brak

• Aktywność podziałowa warunkuje powstawanie tkanek, następnie organów

• Przekształcanie: zygotazarodekmerystemy pierwotne (zdolność do dzielenia się)
  pierwotne tkanki stałe (brak zdolności podziału)

• Merystemy wierzchołkowe - najistotniejsza część stożków wzrostu, chronione w części nadziemnej przez młode liście, podziemnej przez czapeczkę, przyrost na długość

• Parakambium (pramiazga), wytwarza drewno i łyko pierwotne, przyrost na grubość

• Merystemy interkalarne (wstawowe) w międzywęźlach, wzrost łodygi na długość, u traw (jednoliścienne), aby nie ograniczać wzrostu wierzchołkowego łodygi

Odzyskiwanie zdolności do podziału u niektórych tkanek wtórnych

• Głównie tkanki miękiszowe, w odróżnicowaniu powstają głównie merystemy wtórne, potem wtórne tkanki stałe

• Powodowane przez auksyny, możliwe odtworzenie rośliny

Merystemy wtórne

• Merystemy boczne zapewniają przyrost na grubość, między tkankami stałymi, nowe odkładane na boki,

• Miazga (kambium) powstaje między łykiem a drewnem pierwotnym, często tworzy pierścień kambium, produkujący łyko i drewno wtórne

• Miazga korkotwórcza (fellogen) w łodydze, z komórek miękiszowych, fellem na zewnątrz, felloderma do wnętrza

• Okolnica (perycykl) korzenie boczne, pędy przybyszowe

• Tkanka przyranna (kalus) miejsca zranień, polisacharydy i śluzy zabliźniają

• System archesporialny mejotyczne tworzenie zarodników, związane z reprodukcją organizmu

TKANKI STAŁE

• Utrata zdolności podziałów to zapłata za specjalizację

• Komórki duże, grubościenne, silne zwakualizowane, mało cytoplazmy, jądro przy ścianie komórkowej, przestwory międzykomórkowe, martwe komórkiświatło komórkowe

Tkanka okrywająca

• Odpowiedź na przystosowania, ochrona głębszych tkanek

• Zwartość, pofałdowanie - odporność na rozerwanie

• Epiderma - skórka pędu (pierwotna, żywa), jednowarstwowa, przezroczysta

• Ochrona przed transpiracją (zgrubienie ścian zewnętrznych, wosk i kutyna=kutikula)

• Nie przepuszcza wody i gazów aparaty szparkowe

• Aparaty szparkowe:

• Turgor wysoki - otwieranie, dostateczna ilość wody

• Uczestniczenie w transpiracji, ochrona przed przegrzaniem

• Wymiana gazowa

• Efekt brzeżny

• Dolna strona blaszki liściowej, pod - komora połączona z systemem wentylacyjnym

• Włoski

• Kutner tworzony na powierzchni liści przez białe, gęste, martwe, wypełnione powietrzem włoski, chroni przed słońcem, parowaniem i roślinożercami

• Włoski czepne u wijących się

• Włoski parzące ochrona przed wrogami

• Włoski gruczołowe olejki eteryczne, wabienie owadów, temperatura

• Kolce w przeciwieństwie do cierni mogą łatwo się oderwać

• Zadania tkanki okrywającej w korzeniu

• Ryzoderma (skórka korzenia, epiblema), pobiera wodę, komórki cienkościenne, włoski zwiększają wydolność, tworzą strefę włośnikową

• Włoski są protoplazmatycznymi, wydłużonymi uwypukleniami, wytwarzanymi przez część komórek epiblemy

• Korek

• Zawsze wielowarstwowy, wytwarzany przez miazgę korkotwórczą

• Występuje w starszych częściach organów roślinnych, które przyrastają na grubość (łodyga i korzeń)

• Skuteczniej chroni komórki, bo ściśle do siebie przylegają, inkrustowane suberyną, mogą się złuszczać

• Ochrona przed: utratą wody, urazami, temperaturą, pasożytami

• Przetchlinki - dziury w korku, wymiana gazowa; na zewnątrz brodawki, otwarte pęknięcia

• Fellogen tworzy fellodermę, odkładana ku wnętrzu organu, zbudowana z komórek miękiszowych

• Korkowica - peryderma występująca u bzu, złożona z fellemu, fellogenu i fellodermy

Tkanka miękiszowa

• Najstarsze ewolucyjnie tkanki,

• Parenchyma - miękisz zasadniczy, komórki, duże, cienkościenne, równowymiarowe i silnie zwakualizowane, przestwory międzykomórkowe

• Miękisz asymilacyjny

• fotosynteza, tworzy w liściach mezofil,

• Miękisz wieloramienny - sosna, pofałdowane komórki

• Palisadowy - okrytonasienne, dwuliścienne, tuż pod skórką, komórki prostopadłe, niewielkie przestwory międzykomórkowe, 1 warstwa komórek, asymilacja i filtr

• Gąbczasty - dwuliścienne (pod palisadowym), jednoliścienne (jedyny), nieregularne, mały styk, mało chloroplastów, przyswajanie CO2

• Funkcja magazynująca - materiały (cebula, marchew) lub woda (kaktus, agawa, aloes)

• Aerenchyma - woda, bagna

Tkanka wzmacniająca

• Kolenchyma (zwarcica)

• Pierwotna,

• Żywe wydłużone, rosnące komórki

• Partie obwodowe

• Ściany z celulozy i pektyn

• Kolenchyma kątowa - zgrubienia w narożach komórek, odporna na rozerwanie

• Płatowa - zgrubienia na ścianach stycznych, odporna na wyginanie

• Jamki - występują, gdzie ściany są cienkie, poprzez nie protoplasty sąsiednich komórek łączą się plazmodesmami

• Sklerenchyma - martwa tkanka wzmacniająca, występuje w starszych, dużych częściach roślin

• Grube i silnie zdrewniałe ściany

• Odporność na złamanie, ucisk i rozciąganie

• Włókna sklerenchymatyczne - len, konopie, ściany zgrubiałe i zdrewniałe, jamki, odporność na zginanie dzięki spiralnym mikrofibrylom

• Komórki kamienne borówki, chrzan, orzech, silnie zdrewniałeodporność na ucisk

Tkanka przewodząca

Cechy komórek zdolnych do szybkiego transportu:

• Wydłużony kształt

• Brak utrudnień (poprzecznych ścian)

• Zwarte, ciągłe układy

• Podział ze względu na sposób rozrastania się:

• Otwarte - przyrost na grubość, bo kambium między drewnem a łykiem

• Zamknięte - jednoliścienne, nie ma kambium i przyrostu na grubość

• Podział ze względu na liczbę elementów składowych:

• Proste - tylko łyko lub drewno, naprzemianległe

• Złożone -

• Kolateralne - jedno pasmo drewno lub łyka obok siebie, otwarte lub zamknięte

• Bikolateralne - drewno otoczone z dwóch stron łykiem, pomiędzy kambium (ziemniak, dynia)

• Koncentryczne - hadrocentryczne - drewno otoczone łykiem, paprocie; leptocentryczne - konwalia

Drewno

• Cewki (tracheidy), starsze, ślepo zakończone i zaostrzone, różne zgrubienia, woda przez jamki, wolne przemieszczanie wody, bo nie w linii prostej, u nago-i prymitywnych okryto-

• Naczynia - szerokie, krótkie, u okryto-, rury,

• Powstają z członów naczyń,

• Wrażliwe ściany na rozciąganie, dlatego są zgrubienia

• Protoksylem - naczynia powstające najwcześniej, zgrubienia obrączkowe i spirane

• Metaksylem - zgrubienia siatkowe i jamkowe

• Włókna drzewne

• Miękisz drzewny - spichrz i kontakt z innymi tkankami

• Drewno twarde (twardziel) - w łodydze wewnętrznie, funkcje mechaniczne

• Drewno miękkie (biel) - na zewnątrz tkanki twardzieli, f. przewodząca i magazynująca

Łyko

• Elementy mają protoplasty (martwe są tylko włókna łykowe)

• Komórki sitowe u paprotników i nagonasiennych, twory do przewodzenia tworzą pola sitowe,

• Rurki sitowe

• powstają przez łączenie komórek,

• poprzeczne ściany styku tworzą sita, tracenie jądra, plastydów i mitochondriów w trakcie dojrzewania,

• korzyści: własny metabolizm obniżony, nie utrudnianie ruchu cytoplazmy

• Komórki towarzyszące - procesy życiowe komórek (przemiana cukrów),

• Pochodzenie: merystem wierzchołkoweprotoksylem i protofloemmetaksylem i metafloem, później powstające komórki są szersze, elementy wtórne są podobne, powstają przez kambium

Tkanka wydzielnicza

• Przykładowe wydzielane substancje: alkaloidy, garbniki, glikozydy, kauczuk, krzemionka, nektary, olejki eteryczne, lateks, soki trawienne, śluzy, żywice…

• Elementy układu wydzielniczego

• Miodniki - nektar; wiśnia, czeremcha,

• Występują w liściach, korzeniach, płatkach

• Wypotniki - wentyl bezpieczeństwa, usuwanie nadmiaru wody, gutacja, krople wody ranem

• Rury mleczne - sok mleczny, zbiorniki; wilkomiecze, konopie, mak

• Kanały żywiczne - łodyga, liście, korzeń; iglaste,

• Komórki produkujące żywicę w przestworach międzykomórkowych

---