Untitled

ROZDZIAŁ V

PLATON:

Miał zastrzeżenia między sztuką a emocjami. Łączył emocje z czynami. Bał się, że sztuka wywoła negatywny wpływ na czyny (cechy charakteru, np. tchórzostwo, zachowania antyspołeczne).
Dzisiejsi platoniści boja się, że ludzie będą identyfikować się z postaciami, co doprowadzi do przemocy i rozwiązłości seksualnej.

KRYTYKA PLATONA:

nie cała sztuka masowa jest godna potępienia, gdyż może być też dobra. Sposobem na to jest rozpowszechnianie sztuki o właściwych wzorcach moralnych.
godzą się z Platonem, że sztuka musi być anonimowa i oceniana pod katem moralności, lecz nie jest zła!
autor twierdzi, że nie można dokonać całościowej oceny sztuki, twierdząc, że jest moralnie zła. Uważa, że trzeba rozpatrywać każdy przypadek oddzielnie.

KONSEKWENCJONALIZM

Zgodnie z tą ideą sztuka masowa niesie przewidywalne konsekwencje przyczynowe dla zachowań moralnych widzów, słuchaczy i czytelników.
ma charakter zdroworozsądkowy.
uważają, że zachowania można przewidzieć.
potrafią ocenić wymiar moralny sztuki na podstawie przewidywalnych zachowań.
np. dzieło naganne może powodować agresję, a lubieżne może powodować wykorzystywanie seksualne.
Platon był konsekwencjonalistą i potępił całą sztukę.
jednak sztuka może być moralnie wartościowa, jak i naganna!

KRYTYKA:

za mało wiemy o wpływie sztuki na zachowania.
to, że dzieci np. bija lalki nie znaczy, że zaczną bić ludzi.
to, że mężczyźni obejrzą brutalny seks, nie wiem jak zachowają się w sytuacji seksualnej.
to, że morderca tłumaczy swoje czyny przez film, np. Egzorcysta, nie znaczy, że mamy przenieść to na innych ludzi.
walka w słusznym celu jest usprawiedliwiona (Power Rangers)
ludzie mają świadomość, że przemoc w telewizji jest fikcyjna (nieprawda- a dzieci?)
konsekwencjonalizm jest bezprzedmiotowy.
autor przeciwstawia się cenzurze. uważa, ze konsekwencjonalizm jest zbędny (a dzieci?)

PROPOZYCJONALIZM:

sztuka może zawierać pewne twierdzenia jawne lub ukryte.
często przybierają postać maksym moralnych lub niemoralnych.
jeśli kobieta jest przedmiotem to oni to potępiają, bo człowiek ma być celem samym w sobie, np. pornografia jest zła, bo służy jedynie męskiej przyjemności.
przekonania mogą zachęcać do jego akceptacji, np. poprzez nadanie mu atrakcyjności.
mogą stanowić impuls do działania, np. że mężczyźni będą potępiać kobiety.
połączenie propozycjonalizmu z konsekwencjonalizmem: pornografia to teoria, a gwałt to praktyka.
ale sztuka może mieć tez przesłanie moralnie słuszne i razem z działaniem będzie dobre.
np. sztuka erotyczna będzie dobra, bo przedstawia seks z miłością.
sztuka wg nich staje się źródłem edukacji, gdyż dostarcza idei, które nas pouczają i interesują.
ale idee mogą być niemoralne i wtedy są złe.
działania motywujące są emocjami, konsekwencjonalistą może być zainteresowany tym i wtedy potrzebny jest identyfikacjonizm.

KRYTYKA:

wg propozycjonalisty sztuka z jednej strony jest źródłem wiedzy, z drugiej źródłem przekonań (uogólnienia).
ich zdaniem sztuka sugeruje wartościowe informacje i dlatego może spełniać funkcje edukacyjne.
…
ale nie wiadomo, w jaki sposób fikcja ma mieć przesłanie moralne.
dzieła zakładają przekonania moralne, ale nie zakładają wiedzy (przekonania to hipotezy, które możemy zweryfikować odnosząc je do rzeczywistości).
dzieła maja niby ukryte refleksje, które przenoszone są droga sugestii i wnioskowania. jednak to, co dany tekst sugeruje niektórym ludziom często nie ma nic wspólnego z tym, o czym on naprawdę jest.
propozycjonalizm mówiąc o przesłaniach, że wynikają z tekstu nie drogą dedukcji, lecz abdukcji (indukcji) [McCornic, str.300], czyli uzyskiwanie najlepszych wyjaśnień. czyli z tekstu widzowie wyciągają wnioski lub przesłania. Propozycjonalista nie potrafi wyjaśnić, co rozumie przez wnioskowanie.
wg nich ze sztuki czerpiemy morały, maksymy. to nie prawda, bo większość przesłań to banały, które nie pouczają i nie są interesujące.
naciągane jest to, że uczymy się z nich, bo wierzymy o czymś wcześniej i dlatego tylko łatwiej nam ją zrozumieć.
sztuka masowa jest przystępna, dlatego nie uczy nowych rzeczy.
nie daje nam narzędzi do oceny sztuki, bo dostarcza nam truizmy (banały).
gdyby propozycjonalista zaprzeczył, że dostarczają nowych rzeczy, informacji, to stałby się bezużyteczny.

IDENTYFIKACJONIZM

czytelnicy, widzowie i słuchacze identyfikują się z bohaterami (przyjmują ich emocje).
PLATON: dwa etapy identyfikacji: najpierw autor identyfikuje się z postacią, aby lepiej oddać wygłaszane kwestie, a następnie widz identyfikuje się z autorem odtwarzającym daną postać.
widz utożsamia się z postacią fikcyjną, przyjmując jej wartości i emocje i domyślając się to, co on.
więc obawa jest taka, ze jak raz wejdziemy w te buty nie będziemy mógł z nich wyjść.

KRYTYKA:

nie mamy tych samych doświadczeń, co fikcyjne postacie.
niektórych postaci nie traktujemy z powagą.
stosunek do bohatera wynika z tego, że wartości już wcześniej znamy.
bardziej odczuwamy wspólnotę z bohaterem niż identyfikację.
nie sprzymierzamy się ze wszystkimi.
to, ze postać nam się podoba nie znaczy, że podzielamy z nią całą strukturę wartości.
nie akceptujemy wszystkich bohaterów.
uważają oni, że identyfikujemy się z każdą postacią, ale nie można przewidzieć z kim dany człowiek się identyfikuje.
nasz stan emocjonalny różni się od stanu emocjonalnego postaci.
boimy się potwora tak, jak postać, ale to nie znaczy, że się z nią identyfikujemy.
reakcje tylko na ten sam bodziec.
identyfikacja nie jest przyczyną , lecz przyczyna jest identyfikacja.
nie kształci emocji, postaw, bo aby identyfikacja działała na ludziach, to musiałaby się opierać na znanych już skłonnościach.

PODSUMOWANIE TRZECH IDEI:

model edukacji moralnej wątpliwy jest przede wszystkim u propozycjonalisty, jak i identyfikacjonisty.
należy unikać założenia, że można przewidzieć zachowania oraz opierania moralnej oceny na tych przewidywaniach!
należy przyznać, że przekonania i emocje ludzie już znają!
należy unikać tego, że dzieła są źródłem przekonań i emocji!

KLARYFIKACJONIZM

opowiadanie na wiele pustych miejsc, które odbiorcy muszą uzupełnić.
autor zakłada, że odbiorca ma wcześniej ustawione schematy dotyczące tego, co się składa na daną osobę. dopóki nie dostanie nowej wskazówki posługuje się znanymi schematami.
dlatego autor nie musi opisywać postaci ze wszystkimi szczegółami.
warunkiem powodzenia narracji, jest założenie, że będą posługiwać się tymi schematami.
zrozumienie tekstu wymaga też śledzenia emocji.
autor wiąże się z odbiorcą i zakłada pewne rzeczy. jeśli odbiorca nie żywi do postaci określonych uczuć to nie zrozumie opowiadania.
widz wypełnia m.in. to, że kobiety powinny być traktowane jak osoby ludzkie.
złość w sztuce jest moralna, ponieważ wiąże się z rażącą niesprawiedliwością.
musimy wypełniać tekst oceną i emocjami, bo postacie będą martwe.
autorzy mają przewidywać, co poczują widzowie, gdyż łączy ich biologia i kultura z odbiorcami.
„presja rynku” nakazuje by autor tworzył tak, by odbiorca to zrozumiał.
autor książki uważa, że opowiadania aktywizują wiedzę.
opowiadania nie uczą, tylko wykorzystują znane emocje.
inny sens uczenia się: jako pogłębianie wiedzy.
pogłębia wiedzę poprzez odniesienie naszej wiedzy, emocji i do określonych przypadków.
angażując się w dane opowiadanie możemy: 1) zostać zmuszeni do reorganizacji hierarchicznego porządku naszej kategorii i przesłanek moralnych lub do ich reinterpretacji. 2) lub do ponownego zaklasyfikowania słabo odtąd rozpoznawanych zjawisk z zakresu moralności.
łączy znane już fragmenty wiedzy.
hierarchizacja- utwory fikcyjne pozwalają zrozumieć lepiej , jakimi wartościami się kierujemy.
doskonali to, co wiemy (rozumienie),
edukacja moralna uczy dostrzegać, że pewne obyczaje maja charakter eksploatacyjny.
opowiadanie pozwala odczuwać właściwe emocje do odpowiedniego obiektu( emocje można kształcić).
publiczność szybciej się orientuje, że postać robi coś niemoralnego.
zrozumienie można pogłębić w procesie zaznajamiania się z historią i postaciami.
autorzy nie muszą opisywać typowych wydarzeń, wykorzystuje sytuacje niezwykłe.
wiele utworów sztuki masowej dotyczy rozmaitych występków o czym świadczy sam ich tytuł, np. chciwość.
seriale są tematem pogawędek , co pozwala na lepsze zrozumienie zasad moralnych.
niektóre opowiadania rozbudzają do refleksji, np. te nie mające dobrego rozwiązania. RUSSEAU: dramat nie zmienia publiczności, bo jest zakorzeniony w przekonaniach moralnych publiczności.
dzieła muszą opierać się na fundamentach publicznych przekonań i odczuć, bo inaczej zostanie niezrozumiała. ale źle Rousseau, ze sztuka nie może przyczynić się do przemiany społecznej. gdyż może pogłębić nasze moralne zrozumienie, w co już wierzymy z konkretnymi przypadkami.
by zrozumieć dzieło musi ono nami wzbudzić.
opowiadania mogą zakłócać nasze rozumienie (łączenie emocji, ze złymi przykładami, odrzucanie od tematu, np. w filmie zajmują się problemem molestowania w celu korporacyjnego przyjęcia).
gdy coś połączy się z niewłaściwą emocją to niemoralne.
czasami emocje zostają naciągnięte.
zrozumienie może być pogłębione lub zamącone, a niektóre doskonalszą (ale akurat to dobrze).
ocena wiąże się z odbiorem , a nie zachowaniem.
nie uczymy się nowych rzeczy tylko doskonalimy.
przekonania staja się zrozumiałe, a nie, ze dowiadujemy się nowych twierdzeń.
sztuka pobudza zrozumienie moralne, a tym samym zrozumie nie opowiadania.

SYMULACJA:

symulacja przyjmuje punkt widzenia innych (to , co nazywa się identyfikacją, lepiej nazwać symulacją).
uczymy się w okresie dorastania, jak reagują ludzie w określonych sytuacjach.
ta wiedza nosi znamiona teorii.
koncepcja ta bywa nazywana teorią teorii- zgodnie z nią kiedy obserwujemy kogoś i chcemy przewidzieć jej zachowanie, posługujemy się teorią psychologiczną.

KRYTYKA:

Czy dysponujemy takimi przewidywaniami? - pytanie krytyczne, analiza
symulacja alternatywna dla teorii teorii: twierdzi ona, że gdy chcemy coś przewidzieć, wchodzimy w ich skórę.
używamy tego, jakbyśmy się zachowali i przypuszczamy, że osoba zachowa się tak samo, jak myślimy.
dzieje się tak, bo sieć myślenia, odczuwania są podobne.
tak samo się dzieje, jak chcemy coś przewidzieć.
przy tym wchodzimy w tryb off-line - myśli nie przechodzą w działania.
symulacja jest składnikiem rozmyślań nad własnym postępowaniem.
jest szybsza od teorii.
w odniesieniu do tekstów fikcyjnych wyróżniamy: wyobrażenie prymarne- pod przewodnikiem autora (sprawy maja się , tak a nie inaczej), inne wyobrażenie to sekundarne - wyobrażamy, symulujemy doświadczenia postaci.
utwory fikcyjne za pomocą symulacji dają nam wiedzę potrzebną do podjęcia decyzji (np. co byłoby gdybym była kłamcą).
symulacja to nie to samo, co identyfikacja, bo zakłada, że wszystkie nasze stany poznawcze i emocjonalne są identyczne co u postaci.

SYMULACJA A KLARYFIKACJA (nie muszą się wykluczać)

wyróżniamy wyobrażenie centralne i acentralne. wyobrażenie centralne (klaryfikacjonizm)- wyobrażamy sobie, że to i to. jest to wyobrażenie zewn. np. wyobrażam sobie, że Kubilaj- Chan budował Xanadu. a wyobrażenie acentralne (symulacja) - wyobrazamy sobie budowanie Xanadu i jest to wyobrażenie wewn.
w acentralnym reagujemy, jak obserwatorzy asymilując stan mentalny postaci (przechodni reaguja na sytuację).
w centalnym wyobrażamy sobie, że jesteśmy postaciami.

KRYTYKA OGÓLNA SYMULACJI

w utworach fikcyjnych jest za mało miejsca na symulację.
reagujemy na sytuacje, a nie symulujemy , co czuje osoba.
jesteśmy obserwatorami , a nie uczestnikami.
postacie często mówią o swoich emocjach, uczuciach.
bohater patrzy poza kadr i w następnym ujęciu widzimy lawę płynąca na kamerę. nie symulujemy obserwacji postaci ( strachu), gdyż sama lawa jest niebezpieczna. -nie zgadzamy się.
jesteśmy obserwatorami i nie symulujemy stanu mentalnego.
jesteśmy obserwatorami i reagujemy na sytuacje.
rzadko stawiamy się w czarne charaktery.
dobrze, że się oburzamy na np. złe zdjęcie, bo ono jest złe i to znaczy, że to rozumiemy. chyba, że przesłanie ma być inne.

ROZDZIAŁ VI

WPROWADZENIE:

za pomocą ideologii system dominacji społecznej kontroluje świadomość.
ideologia podtrzymuje system dominacji.
ważne jest rozpowszechnianie treści.

TEORIA IDEOLOGII:

niekiedy uważa się ideologie za system przekonań. jednak można zgadzać się z kilkoma poglądami.
czasami ideologia pokrywa się z tym, co zwykle nazywamy kulturą (znaki, wartości).
ideologia nie zawsze musi być nacechowana negatywnie.
inni twierdzą, że ideologia służy podtrzymywaniu dominacji społecznej.

MARKS I ENGELS:

ich ideologia służy klasowej dominacji (fałszywa świadomość- klasa podporządkowana uznaje interesy klasy rządzącej za własne).

LENIN:

uważa ideologię za system przekonań głównych graczy w walce klasowej.
mówi o ideologii socjalistycznej.

UJĘCIE IDEOLOGII WG AUTORA:

szerokie - niepejoratywne, wąskie- pejoratywne (negatywnie nacechowane).
nie ma wymiaru krytycznego, bo społeczeństwa same wytwarzają ideologię, jako podstawowy żywioł.

KRYTYKA MARKSA:

jego ideologia jest fałszywa ( fałszywa świadomość).
jednak zgodnie z tym wyróżniamy: składnik epistemologiczny- idea, pogląd jest fałszywy,

składnik dominacji- nie klasy dominujące (jak u Marksa), lecz cała forma ucisku (seksizm, rasizm-nie można sprowadzić do stosunków klasowych).

zdaniem autora coś ma wymiar ideologiczny, jeżeli opiera się na fałszu i służy jakiejś dominacji.
ideologia nie musi być systemem dominacji, ale może.
ideologią jest, np. homofonia (np. homoseksualiści to pedofile!)
ideologia to bardziej wypowiedzi, stwierdzenia.
ideologia składa się z twierdzeń.
aby twierdzenie było ideologią musi być fałszywe i wiązać się z praktyką dominacji społecznej.
oprócz twierdzeń muszą być kategorie i pojęcia.
można powiedzieć, że ułomne epistemologiczne twierdzenia, pojęcia oraz inne kombinacje mają charakter ideologiczny, gdy wynikają z nich sprzyjające praktyki dominacji społecznej.
praktyki to zachowania, kategorie, pojęcia, które dają założenia i przesłanki.
Sokrates (ludzie ze złota, srebra i metali nieszlachetnych (str. 366) ).
odnosi się do Sokratesa: aspekt dominacji - stosunki rodzinne przenoszone są na polityczne (np. najstarszy z rodzeństwa po śmierci rodziców sprawuje władzę). „szlachetne kłamstwo” to fałszywe twierdzenia (np. należy słuchać strażników (ludzi złota), jak własnego brata).

ZAGADNIENIA DO AUTORA TEJ KSIĄZKI:

1. nie potrzebujemy specjalnej dyscypliny krytyki ideologii
2. teoria czyni z ideologii kwestię poznawczą, ignorując to, że ideologia dotyczy emocji i pragnień.

WYJAŚNIENIE PRZEZ AUTORA:

1. ideologia zbudowana jest ze znanych elementów, dlatego nie wymaga nowego przedmiotu badań.
2. ideologia opisuje rzeczywistość , ale angażuje emocje i pragnienia, gdyż twierdzenia wymagają emocji.
Emocje: w „szlachetne kłamstwo”, czyli traktować, jak rodzinę.
Pragnienia: treści przekazują pragnienie ( posiadanie czegoś zaspokaja pragnienia).
pragnienie przedstawia , że posiadanie tego byłoby dobre, więc mają treści.
twierdzenia natury ludzkiej ( posługiwanie się językiem) nie muszą być ideologią, ale np. chciwość, kłamstwo tak gdyż twierdząc , że jest naturalne oznacza fałsz.
to nie prawda, że przekonania są ważne w jaki sposób zostają przyswojone (bo wg autora np. mimo że rodzice wpajali coś dziecku, to może ono je zweryfikować gdy dorośnie).

IDEOLOGIA A RETOTYKA:

DYSKURS:

służy celom ideologicznym, poprzez pozycjonowanie podmiotów.
pozycjonowanie podmiotów- dyskurs zwraca się do czytelników , słuchaczy i widzów w formie , że zaczynają oni myśleć w określony sposób, który sprawia, ze błędnie rozpoznają oni samych siebie (podmiot kartezjański).
dyskurs jest ważną funkcja ideologii, gdyż dzięki niemu ludzie przyswajają kolejne ideologiczne role i wartości.
podmiot kartezjański, to taki, który myśli o sobie jako podmiocie jednolitym i automatycznym.
zdaniem wyznawców koncepcji ideologii jako dyskursu, ta jednolitość jest niewłaściwa.
jest to proces tzw. błędnego rozpoznania, bo mamy wrażenie , że jesteśmy wolni i wierzymy, że wybory są wolne , jednak tak nie jest, bo są one narzucone przez kulturę.
kultura sama narzuca nam role, poglądy i wybory.
nie każdy dyskurs jest ideologiczny, ponieważ wszystkie środki formalne i strukturalne miały charakter ideologiczny, wówczas nie byłoby szans na tworzenie postępowej neutralnej sztuki masowej (ani też tworzeniu spójnego dyskursu)
nawet w utworach sztuki masowej które wydaja się politycznie wytworzone, elementy strukturalne działają im na przekór, pozycjonują podmioty. jednak krytycy ideologiczni mający na celu sprawiedliwość, przyjecie przez nich takiej ideologii byłoby dla nich samobójstwem.

RETORYKA W KONTEKŚCIE ORGANIZACJI DYSKURSU:

(piękna wymowa), nie wszystkie dyskursy i struktury maja charakter ideologiczny. dyskurs ideologiczny jest bardzo uzależniony od retoryki.
retoryka wiąże się z wpływaniem na myśli- z perswazją (ma na celu ułatwić odbiorcy zgodę na pewne wnioski). wnioski wyrażone mogą być wprost przez mówcę lub też zasugerowane , właściwie przez organizację retoryczną, tak byśmy mogli je przyswoić.
retoryka sama w sobie nie jest ideologiczna, gdyż wszystko zależy od treści.

ŚRODKI RETORYCZNEUŻYWANE DO ROZPOWSZECHNIANIA IDEOLOGII:

w sztuce narracyjnej: Arystoteles: przypisanie postaci dobrego charakteru może służyć ustanowieniu punktu widzenia nadawcy.
perspektywę ideologiczną może wnosić jakaś postać , a siła perswazyjna może zależeć od przedstawienia tej postaci jako szlachetnej. nawet osoby stojące niżej od głównego bohatera mogą zyskać szacunek. zależy to od przedstawienia stosunku głównego bohatera do tej osoby (czy traktuje go z szacunkiem czy nie).
UŁOMNOŚĆ EPISTEMOLOGICZNA: (możesz nie zdawać sobie sprawy, że odniosłeś życiowy sukces) , taki cel ma ta ułomność w sobie, po to by ludzie pracy odczuwali dumę ze swojego miejsca w społeczeństwie, sugerując , że elity wyższe im zazdroszczą.
w społeczeństwach zachodnich utrzymuje się fałszywy pogląd, że bogaci są bardziej moralnie wartościowi od biednych. jest to przesada. dobrze służy ideologii bogatych, bo sugeruje, że mają prawo do swoich pieniędzy. natomiast brak pieniędzy jest efektem przerodzonej ludziom biednym moralnej ułomności.
Arystoteles podkreśla znaczenie entymematu: słuchacze sami dochodzą do pewnego wniosku, zanim mówca wygłosi go wprost. kiedy zaś go wygłosi, słuchacz ma satysfakcję, że pierwszy doszedł do niego.
widz nie tylko uświadamia sobie brakujące elementy, ale uzupełnia wywód zdroworozsądkowy (np. potwór uspokaja się , gdy słyszy muzykę, wywód: „muzyka łagodzi obyczaje”). jest to struktura zasadnicza w sztuce masowej.
do przekonania widzów wystarczy manipulacja banałami. Arystoteles nazywa je maksymami (wykorzystując to, co ludzie już wiedzą i co jest dla nich dostępne).
banały (truizmy).
truizmy mogą być ideologiczne lub ideologicznie wykorzystane ( powrót do przyszłości).
truizmy pozwalają, pomagają publiczności śledzić akcję. działanie retoryki polega na tym, że wpaja ona wnioski odbiorcom, w taki sposób, że są przekonani iż sami do tego doszli.
preuspozycje- to samodzielne dochodzenie do jakiegoś wniosku. niekiedy może być wyrażona w dialogu lub w tytule.
proces implementacji tendencyjnej- fałszywie pozytywny - np. osoba, która chce osiągnąć swój cel w obliczu instytucjonalnej niesprawiedliwości, może zrezygnować ze swoich zasad. pojęcie bohaterstwa traci więc na znaczeniu, sprzyjając praktyce dominacji (sprawującym władzę) [w serialu leje miód na serce dyrektora, str. 193]
fałszywie negatywny- stawia swój przedmiot w złym świetle (przedstawienie bohatera w złym świetle). w implikacji zawsze będzie bohater zły.
kiedy nie akceptujemy przesłania danego dzieła i mamy tego świadomość to przesłanie jest dla nas niezrozumiałe.

WNIOSKI:

podejście retoryczne potwierdza naszą intuicję , że nie cała sztuka masowa jest ideologiczna i nie postrzegamy jedynie siebie błędnie ( podmiot kartezjański).
jednak koncepcja pozycjonowania podmiotu zakłada, że tak właśnie błędnie siebie spostrzegamy przez struktury dyskursywne sztuki masowej.
wpływ ideologii propagowanej przez utwory sztuki masowej jest różnorodny i zależy od możliwości samodzielnego dochodzenia do wniosku (predyspozycji ) odbiorcy.