SELEKCJA
. ukierunkowany wybór osobników z populacji wyjściowej
・Naturalna - zachodzi w przyrodzie, pewne genotypy pozostawiają po sobie więcej potomstwa niż
inne, przezywają i rozmnażają się osobniki lepiej przystosowane do warunków środowiska
・Sztuczna - najstarsza metoda hodowlana prowadząc do zmian w genetycznej strukturze populacji,
zapobieganie rozmnażaniu osobników niepożądanych poprzez ich eliminację oraz wybór takich,
które posiadają cechy korzystne
. Pozytywna - wybór osobników (pojedynków) o cechach korzystnych
. Negatywna - eliminacja osobników o cechach niepożądanych (zdeformowanych, chorych,
nietypowych)
Kierunkowa - wzmocnienie lub osłabienie określonych cech w populacji. Efektem jest wzrost lub
spadek średniej wartości cechy np. skrócenie źdźbła oraz zawężenie zakresu zmienności
osobników
Rozdzielcza - selekcja zachodzi w kilku kierunkach. Efektem jest uzyskanie dwóch populacji
różniących się wielkością cechy selekcjonowanej np. wczesność dojrzewania
Zachowawcza - wybór osobników o typowej, średniej wartości cechy. Efektem jest wyrównanie
cech oraz zawężenie zmienności w obrębie populacji (niekiedy jest to efekt niekorzystny)
Ciągła - wykonywana systematycznie przez wiele pokoleń
Cykliczna - wykonywana tylko w niektórych pokoleniach
W pracy hodowlanej stosuje się selekcję:
masową - wybiera się osobniki najlepiej odpowiadające celowi hodowli (od 100 do kilku tysięcy).
Ocena zachodzi na podstawie cech fenotypowych, nie znana jest wartość genetyczna. Nasiona z
wybranych roślin zbiera się i wysiewa razem. W kolejnych latach selekcję można powtórzyć (selekcja
masowa-cykliczna). Np. uszlachetnianie odmian prymitywnych.
grupową - wyselekcjonowane rośliny dzieli się na grupy na podstawie podobieństwa fenotypowego.
Nasiona roślin należących do poszczególnych grup wysiewa się oddzielnie zachowując izolację
przestrzenną.
indywidualną - wybiera się pojedyncze rośliny, które podlegają ocenie. Nasiona z każdej z nich
wysiewa się na osobnym poletku. Ocenie podlega wartość pojedynka i jego potomstwa, a więc genotyp
selekcjonowanych roślin.
Postęp hodowlany - stopień zwiększenia średniej wartości cechy selekcjonowanej w każdym
następnym pokoleniu. Jest on tym większy im większa jest średnia wartość cechy w
wyselekcjonowanej populacji w stosunku do populacji wyjściowej.
SAMOPYLNE OBCOPYLNE
pszenica żyto
jęczmień konopie
ryż burak
bawełna rzepa, rzodkiew
len słonecznik
cytrusowe avocado
morela bananowiec
nektaryna grusza
jabłoń truskawka
bób pietruszka
sałata cykoria
oberżyna por
tytoń seler
brzoskwinia szparag
pomidor szpinak
papryka kapustne
owies kukurydza
sorgo marchew
groch dyniowate
fasola zwycz fasola wielokw
bakłażan cebula,
BIOLOGIA GATUNKU A HODOWLA ROŚLIN
W zależności od cyklu rozwojowego rośliny wyróżnia się gatunki:
. jednoroczne - cały cykl rozwojowy zamyka się w jednym sezonie wegetacyjnym np.
strączkowe (fasola, groch)
psiankowate (pomidor, papryka)
dyniowate
ozdobne (aster, nasturcja)
. dwuletnie - rośliny wytwarzające organy wegetatywne w pierwszym roku, które po okresie
spoczynku i wernalizacji kwitną i owocują w drugim sezonie
np. kapusta, marchew, burak, cebula
. wieloletnie - krzewy i drzewa owocowe, szparagi
W zależności od sposobu rozmnażania:
- wegetatywnie - potomstwo powstaje z tkanki somatycznej rośliny matecznej i ma identyczny genotyp
z rośliną wyjściową (klony)
- generatywnie - potomstwo powstaje w wyniku zapłodnienia i jest połączeniem właściwości
genetycznych form rodzicielskich
Roślin rozmnażające się generatywnie dzielimy na:
> samopłodne (samopylne) - obie gamety biorące udział w zapłodnieniu pochodzą z tej samej
rośliny
> obcopłodne (obcopylne) - obie gamety wykształcające zygotę pochodzą z dwóch różnych roślin
tego samego gatunku
MECHANIZMY ZAPEWNIAJĄCE SAMO- LUB OBCOPYLNOŚĆ
Rośliny samopylne - budowa kwiatu zapewnia izolację, dzięki czemu nie dochodzi do wymiany
genów:
- zapylenie przed otwarciem kwiatu (pszenica),
- zamknięcie słupków i pręcików w łódeczce okwiatu roślin strączkowych (fasola, groch),
- otoczenie słupka pręcikami zrośniętymi w rurkę (pomidor, sałata)
Rośliny obcopylne - mechanizmy zabezpieczające przed samozapylaniem:
- dwupienność - osobne rośliny o kwiatach męskich i osobne o żeńskich
(konopie, chmiel, wierzba),
- jednopienność - na jednej roślinie oddzielnie występują kwiaty męskie i oddzielnie kwiaty żeńskie
(kukurydza, ogórek),
- przedprątność - wysypywanie pyłku przed osiągnięciem dojrzałości przez znamię słupka tego
samego kwiatu (marchew, cebula),
- przedsłupność - wcześniejsze dojrzewanie znamienia słupka niż pyłku (portulaka),
- samoniezgodność - genetycznie warunkowana niezdolność do samozapylenia (kapusta, burak).
Rośliny obcopłodne:
- wiatropylne (burak, szpinak, kukurydza),
- owadopylne (kapustne, cebula, marchew, pietruszka).