Uzasadnienie wyboru przypadku
Dobór osoby do opisu nie sprawił mi większego problemu, ponieważ od paru lat znam dziewczynkę, jej rodziców i osoby zaangażowane w prace na rzecz usprawniania dziecka.
Jako uczeń studium policealnego byłem wolontariuszem w ośrodku w którym przebywa Kasia, poznałem sposób funkcjonowania dziewczynki jej możliwości. Widziałem jak dziecko stopniowo nabierało sprawności. Byłem przy niej w najtrudniejszych momentach, kiedy się śmiała i kiedy płakała, mogę śmiało powiedzieć, że zaangażowałem się uczuciowo przy tym dziecku. Kasia nauczyła mnie patrzeć szczerze i obiektywnie na wszystkie problemy związane z MPD.
Chciałbym z czasem dowiedzieć się jeszcze więcej o tym schorzeniu i o dzieciach na nie cierpiące by móc im pomagać. Bo dziecko jak bardzo by nie było chore jest „solą
tej ziemi i światłością świata”
Kasia lat 16, cierpiąca na mózgowe porażenie dziecięce i współistniejącą dysfunkcję intelektualną. Dziewczynka jest uczennicą klasy III Specjalnego Ośrodka Szkolno - Wychowawczego w Skarżysku - Kamiennej, zamieszkała w internacie, Stały adres zameldowania wraz z rodziną w Gosań 5, gmina Stąporków.
W myśleniu u dziewczynki da się spostrzec małe trudności w ujmowaniu związków po miedzy zjawiskami, czasem z trudem chwytuje istotę jakiegoś zjawiska, zdarzenia, przy opowiadaniu czy oglądaniu filmu gubi wątek. Ania moim zdaniem nie osiągnie najwyższego stadium myślenia czyli myślenia formalnego.
Potrafi dać prawidłowa odpowiedz na pytanie nauczyciela lecz w nauce występują następujące trudności:
opanowany materiał jest zawężony (przysuwaj a to co konkretne i mające związek z jej potrzebami),
jej zainteresowanie wywołują zjawiska związane z motoryką i sensoryką (zdolność do abstrakcji zredukowana),
występuje możliwość porządkowania przyswojonego materiału, (lecz je ogranicza i dziewczynka wymaga pod tym względem pomocy),
proces uczenia jest spowolniony i ograniczony czasowo,
dziewczynka potrzebuje permanentnej stymulacji (spontaniczność słaba);
ma trudności z dłuższą koncentracja uwagi na materiale literowym.
W myśleniu Kasi daje się zauważyć trzy właściwości:
mała przerzutność myślenia,
mała konktetność myślenia ,
niepewność sądów własnych.
Występują także dysfunkcje mowy o charakterze zaburzeń realizacyjnych (dyzartria) jako następstwa uszkodzeń odpowiednich struktur ośrodkowego układu nerwowego, związanych z oddychaniem, fonacją i artykulacją. Do zaburzeń ekspresji słownej u niej można zaliczyć wszelkie zniekształcenia wyrazów. Niedowład warg powoduje nieprawidłowe wymawianie spółgłosek wargowych (P_B_W_F) a niedowład podniebienia i języka - spółgłosek środkowo językowych i tylno językowych (K_G_H).
Da się zauważyć u dziewczynki ubogość słownictwa i trudności w uzewnętrznianiu swoich myśli , mowy często ułamkami zdań, najczęściej posługuje się czasownikami i rzeczownikami, wielka trudnością dla niej jest percypowanie tekstów nagranych na taśmę. Anomalie mowy u dziewczynki są wrodzone, widoczne jest zniekształcenie struktury brzmieniowej głosu, co jest wynikiem trudności w artykułowaniu głosek. Zdania są krótkie i agramatyczne o wadliwej składni a czasem nieprawidłowym tembrze głosu, Ania mówi z widocznym wysiłkiem, według mnie dziewczynka ma wrodzony niedorozwój ekspresji słownej.
Nie sprawia trudności wychowawczych, jest bardzo miła lubiana, potrafi funkcjonować w grupie rówieśniczej, czynności motoryczne (ruchowe) zaburzone - obustronny niedowład połowiczy, niedowłady oraz ruchy mimowolne, znacznie zmniejszona zdolność ruchowa wyrażająca się osłabieniem sił i spowolnieniem wykonywanych czynność (hemiplegia bilateralis). U dziewczynki zauważa się zaburzenia dotyczące ogólnej motoryki jak i koordynacji zmysłowo - ruchowej. Dziecko nieprawidłowo planuje ruchy , brak z koordynacją miedzy nimi. By opanować dana czynność musi ja czasem wielokrotnie powtarzać nie wychowa dobrze swojego ciała, porusza się na wózku inwalidzkim, nie umie sama zawiązać sznurowadeł. Czynności dziewczynki są nie afektywne, niezdarne często zdarza się jej cos upuścić rozlać. Szybko się meczy a w związku z tym czasem wpada w stany frustracji.
Rodzice Kasi utrzymują ścisłą więź z córka, od lat najmłodszych usprawniają ją psychoruchowo i stymulują dalszy rozwój, chętnie biorą udział w Spotkaniach ds. Okresowej Oceny Sytuacji i Postępów Dziecka w każdy weekend zabierają dziecko do domu i otaczają troskliwa opieką, a każdego roku w wakacje wspólnie wyjeżdżają na turnus rehabilitacyjny.
Indywidualny charakter skutków uszkodzeń mózgu powoduje, jak wiadomo brak uniwersalnego schematu postępowania z dzieckiem. Przyjęcie przez rodziców lub opiekunów danej metody (metod) rehabilitacji wymaga, od nich dużej zanajomości potrzeb i możliwości dziecka, rodzice dziewczynki po dziś dzień kończą kursy szkolenia rożnych metod usprawniających wykorzystywanych w pracy z dzieckiem z MPD.
MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE
Dotychczas nie opracowano idealnej definicji określającej mózgowe porażenie dziecięce. Dzieje się tak ze względu na ogromną różnorodność i stopień nasilenia objawów oraz współistniejących zaburzeń i nieprawidłowości charakteryzujących to schorzenie.
Mózgowe porażenie dziecięce (paralysis cerebralis infantum), jest to zespół przewlekłych i niepostępujących zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego (zwłaszcza ośrodka neuronu ruchowego) powstałych w wyniku uszkodzenia w czasie ciąży D. Wolska (za:W. J. Pileccy 1998), okołoporodowym lub w pierwszych latach życia. MPD to różnorodne zaburzenia ruchu i postawy ciała dziecka, towarzysza temu czasem zaburzenia:
mowy (50- 75%), najczęściej objęte pojęciem dyzartrii mogą przyjmować różne postacie: począwszy od nieznacznych zaburzeń artykulacji tj. seplenienie, teranie, ubezdźwięcznianie, skończywszy na całkowitej niemożności wytwarzania dźwięków mowy. Zaburzenia te powstają na skutek uszkodzenia ośrodków mózgowych unerwiających narządy mowne ale także mogą być związane z zaburzeniami słuchu. U diagnozowanej osoby problemy te są wynikiem pierwszych z ww. przyczyn.
Napady padaczkowe (25- 35%),
upośledzenie umysłowe (25-35%), uczeni zajmujący się tym zjawiskiem stwierdzili ,iż opóźnienie umysłowe zwłaszcza w pierwszych latach życia ma charakter wtórny, w stosunku do zaburzeń występujących w sferze rozwoju ruchowego. Upośledzenie czynności manipulacyjnych u dziecka z MPD powoduje ze przedmioty te nie są źródłem rożnych wrażeń zmysłowych. W konsekwencji mogą powstawać ich błędne spostrzeżenia A. Twardowski (za I. Obuchowska 1995)
zaburzenia sensoryczne (50%),najczęstsze zaburzenia w rozwoju funkcji wzrokowych to: zez, oczopląs, zaburzenia ostrości wzroku, zaburzenia pola widzenia i zaburzenia analizy i syntezy bodźców wzrokowych.
zaburzenia zachowania. J. Ślęzak (za: W, J Pileccy 1998), najczęstszymi nieprawidłowościami zachowania osób z MPD są: nadpobudliwość-zachowania agresywne (w tym również samoagresja), labilność nastroju, lękliwość, bezkrytyczna brawura. U opisywanej dziewczynki nie wszystkie z wymienionych zachowań są wyzwalane ponieważ Kasia jest kochana i zapewnione są wszystkie potrzeby psychiczne ( bezpieczeństwa, miłości ).
W okresie zarodkowym zmiany powstałe między 15 a 75 dniem rozwoju noszą miano embriopatii Tworzą się wtedy narządy i układy, a defekty zaistniałe w tym czasie powodują opóźnienie rozwoju psychoruchowego i umysłowego. Do zaburzeń tych może dojść w przypadku przebytych przez matkę chorób zakaźnych tj. świnki, różyczki, odry, ospy, półpaśca.
W okresie płodowym zmiany chorobowe (fenopatie) nie powodują wad wrodzonych, gdyż układ nerwowy jest już wystarczająco wykształcony, ale wirusy i pasożyty (kiła, toksoplazmoza) może być przyczyną zapalenia mózgu i opon mózgowych płodu.
Uszkodzenia okołoporodowe mogą mieć wiele przyczyn: mechaniczne, fizyczne, chemiczne, metaboliczne i infekcyjne. Szczególne znaczenie w powstaniu mózgowego porażenia dziecięcego ma niedotlenienie mózgu płodu i noworodka. Przyczyny tego można szukać m. in. w zakłóceniach wymiany gazowej matki, zaburzeniach metabolicznych, zaburzeniach dyfuzji tlenu przez łożysko, wymiany tlenu między matką, a płodem. Niedotlenienie powoduje zmianę naczyń mózgowych, może doprowadzić też do wylewu śródczaszkowego. U 70% wcześniaków o obniżonej masie ciała stwierdza się wcześniej czy później objawy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Rozwój każdego dziecka z MPD jest bardzo nieharmonijny, dlatego też by ustalić właściwy proces rehabilitacji i stymulowania wszystkich zmysłów konieczna jest prawidłowa diagnoza i jak najwcześniejsze przystąpienie do usprawniania.
Ośrodkowy układ nerwowy dojrzewa do 5 roku zycia. im młodsze jest dziecko tym jego układ nerwowy jest bardziej plastyczny i ma większe możliwości regeneracyjne kompensacyjne. Wczesne rozpoczęte leczenie usprawniające może pomoc przejecia żądań uszkodzonej funkcji mózgu przez inna. Niestety dzieci których rozwój psychomotoryczny jest trafiają do lekarza po ukończeniu roku, dwóch a nawet później. W wielu przypadkach nieprawidłowe wzorce i postawy są już utrwalone, tworzą się wiec wtórne deformacje i upośledzenia. Im później rozpoczyna się leczenie tym mniejsze szanse na poprawę.
W leczeniu szczególną uwagę zwraca się na rozwój psychoruchowy i ruchowy. Pobudzanie to powinno być bardziej intensywne, niż to które stosuje się u zdrowych dzieci. Musi być ukierunkowane na potrzeby i możliwości rozwojowe dziecka. Szczególnie intensywny rozwój odbywa się w wieku do trzech lat. Bardzo istotna jest opieka pielęgnacyjna, miłość rodzicielska, poczucie bezpieczeństwa, to mobilizuje dziecko i daje nadzieje, na poprawienie kondycji i stanu ogólnego, sam układ rehabilitacyjny tego nie zastąpi.
Prawdopodobnie przyczyną dysfunkcji opisywanej dziewczynki jest przewlekłe niedotlenienie i inne czynniki działające szkodliwie na płód w łonie matki. To one wywołały rozległe uszkodzenia w obrębie obu półkul mózgowych. Jak wynika z wywiadu z matką nieprawidłowości objawiły się wkrótce po urodzeniu ( „Kiedy urodziła się Kasia lekarze uznali, że jest zupełnie zdrowym dzieckiem i dostała 9 punktów w skali APGAR. Ja jednak jako matka czułam jakiś wewnętrzny niepokój. Zaobserwowałam, że lewa nóżka i rączka są mniej sprawne. Lekarz, który zbadał dziecko w miejscowym ośrodku zdrowia nie zauważył niczego niepokojącego. Zapewnił mnie, że wszystko jest w porządku. Kasia miała podawane kolejno wszystkie szczepienia, według pediatry były małe nieprawidłowości którymi nie trzeba było się przejmować. Nawet moja rodzina uznała, że jestem przewrażliwiona i dopatruję się choroby u córki. Kasia skończyła roczek i wtedy już na pewno wiedziałam- widziałam i czułem ze Kasiulce coś dolega zaczęłam szukać pomocy w różnych miejscach i u różnych lekarzy. Zostałam skierowana do Poradni Neurologicznej przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Kielcach, tam spotkałam wiele matek przeżywających podobne rozterki jak ja mających takie same problemy. Po serii długich, uciążliwych i męczących dla dziecka badań zapadł ostateczny wyrok co okazało się dla mnie jak wtedy myślałam koszmarem- to było Mózgowe Porażenie Dziecięce...”) , a rozwój dziecka był i jest znacznie opóźniony, dziewczynka wymaga stałej opieki i porusza się na wózku inwalidzkim. Myślę iż należy zaznaczyć, że nie dokonano dokładnej oceny funkcjonowania intelektualnego Kasi ponieważ jak wiadomo brak jest odpowiednich, znormalizowanych dla tego schorzenia metod diagnostycznych. Problemy ruchowe, komunikacyjne, percepcyjne, a także emocjonalne miały znaczący wpływ na sposób i tempo rozwiązywania problemów testowych oraz końcowy wynik badania względu na ww. dysfunkcje współistniejące z MPD z dużą ostrożnością oceniono globalny stopień poziomu intelektualnego dziewczynki.
Według wielu autorów J.Pilecki (1998r.) dzieję się tak ponieważ, deficyty fizyczne mogą utrudniać rozwój intelektualny i eksplorację świata zewnętrznego. Do czynników utrudniających harmonijny rozwój intelektualny dziecka należy zaliczyć:
Dużą męczliwość,
Trudności w koncentracji uwagi,
Zmniejszoną odporność na sytuacje stresowe,
Niski poziom aktywności przejawiany przez badaną osób.
ODDZIAŁYWANIE PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNE jako bodziec w stymulacji rozwoju.
Celem ogólnym stymulacji psychologiczno-pedagogicznej jest zaspokojenie potrzeb poznawczych i emocjonalnych dziecka przez dostarczenie mu doświadczeń dostosowanych do jego potrzeb i możliwości rozwojowych. Działania te służą do jak najlepszej adaptacji społecznej. Osoba, która prowadzi terapię powinna spełniać 4 zasady:
zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa,
nawiązać kontakt emocjonalny,
pacjent musi być podmiotem, a nie przedmiotem działań terapeutycznych,
należy pamiętać, że rozwój dziecka z m.p.dz. przebiega nieharmonijnie.
Podstawowe zadania to nauczanie dziecka samoobsługi w czynnościach codziennych, samodzielnego poruszania się, jak najsprawniejszego poruszania rękami, komunikowania się z otoczeniem, dbania o wygląd zewnętrzny.
Stymulacja ogólnego rozwoju dziecka polega na dostarczeniu mu już od pierwszego roku życia odpowiednich do poziomu jego rozwoju bodźców, które aktywują sferę spostrzeżeniowo-ruchową. Uczenie nowej formy zachowania musi być poprzedzone opanowaniem czynności z wcześniejszego etapu rozwoju. Szczególną uwagę należy zwrócić na czynności dziecka. Zaburzenia spostrzegania zmysłowo-ruchowego wywołują u dzieci nieprawidłową rejestrację bodźców, rzutuje to na strukturę ich spostrzeżeń, prowadzi do nieprawidłowości w kształtowaniu pojęć, wypacza obraz świata. Zniekształcenia mogą dotyczyć odbioru i interpretacji bodźców wzrokowych i słuchowych.
Dlatego metody usprawniania psychoruchowego kładą nacisk na rozwijanie wrażliwości i czułości poszczególnych zmysłów. Uczenie dzieci, by w sytuacji zaburzenia spostrzeżeń w jednym analizatorze zmysłowym dokonywało korekcji spostrzeżeń za pomocą innych zmysłów.
Stosowane oddziaływanie psychopedagogiczne wspomagające rozwój badanego dziecka.
W pierwszym stadium rozwoju między 0 - 2 rokiem życia (sensoryczno-motorycznym) szczególną uwagę zwrócono się na rozwój spostrzegania, dzięki któremu dziecko zdobywa odpowiednie informacje.
Terapia w tym wieku polega na dostarczaniu bodźców dotykowych, uczuciowych, wzrokowych, słuchowych, ruchowych np. masaż, manipulowanie ciałem dziecka. Pobudza się także koordynację wzrokowo-ruchową jako “zestrajanie ruchów rąk ze spostrzeżeniami dziecka”, wspomagane są funkcje wzrokowe, oraz manipulacja (stopniowe ćwiczenie chwytów nakładkowych, nożycowych, pensetkowych). W oddziaływaniu psychopedagogicznym pamiętać należy, że ograniczone przez chorobę zdobywanie doświadczeń sensoryczno-motorycznych może opóźnić rozwój procesów poznawczych. Może to być wynikiem m. in.:
nieprawidłowego funkcjonowania analizatorów
niezaspokojenie potrzeb emocjonalnych (np. poprzez częstą hospitalizację).
Podczas terapii dziecko najpierw poznaje przedmiot potem przechodzi do manipulowania nim.
W drugim stadium rozwoju między 2-4 rokiem życia to okres myślenia konkretno-wyobrażeniowego. Zabawy dla dzieci w tym wieku ćwiczą koordynację wzrokowo-słuchową, pamięć wzrokową, rozumienie, werbalizację widzianych, przeżywanych sytuacji, zadawanie pytań, dialog, umiejętności manipulacyjnej i konstrukcyjnej.
Nowym elementem uwzględnianym w terapii są ćwiczenia na pojęciach wielkości, kształtu i rozpoznawania kolorów, rozróżniania postaci od tła. Bardzo ważną częścią w terapii są wytwory dziecka np. rysunki, lepienie z plasteliny.
Dzieci z MPD uczone są także jakościowych cech przedmiotu, jak wielkość (duży-mały, długi-krótki), przeznaczenia do czego służy, oraz pojęć przedmiotowych (dużo, mało). Przygotowując ćwiczenia z poszczególnych tematów szczególną uwagę zwraca się na kształtowanie koncentracji uwagi.
W trzecim stadium rozwoju od 4 roku życia - rozwój obrazów umysłowych, rozwój myślenia słowno-pojęciowego oraz bardziej złożonej wyobraźni.
W tym okresie bardzo ważne jest zorganizowanie zajęć szkolnych, kontakt z rówieśnikami, mobilizuje to dziecko do pracy, zaspakaja potrzeby psychiczne, naśladownictwo jako możliwość zdobywania nowych doświadczeń, umiejętności.
Wszystkie te procesy zapobiegają wtórnemu kalectwu i postawie egocentrycznej. Jednocześnie uczestniczenie w zajęciach grupowych wymaga samodzielności w czynnościach samoobsługowych, sprawności motorycznej, odpowiedniego rozwoju mowy i myślenia.
Czwarte stadium rozwoju to okres rozpoczynający się nauką szkolną.
Osiągnięcie dojrzałości szkolnej (wg kryteriów Programu Wychowania) jest bardzo trudne dla dzieci z m.p.dz. Program ten kładzie nacisk na następujące aspekty rozwojowe:
sprawność ruchowa
sprawność manualna
poziom rozwoju umysłowego
poziom funkcjonowania analizatora słuchowego i wzrokowego
lateralizację
funkcjonowanie emocjonalno-społeczne.
U większości dzieci z MPD rozwój umysłowy jest prawidłowy lub nieznacznie obniżony, a upośledzenie umysłowe występuje w około 20% przypadków, przy czym stopień upośledzenia nie jest współmierny do stopnia niesprawności ruchowej.
Zależy to nie tylko od stopnia uszkodzenia mózgu ale także sposobu usprawniania i nauczania dzieci z MPD.
Pamiętać należy, że każde dziecko, które ma zapewnioną właściwą opiekę może osiągnąć optimum swoich możliwości, mimo występowania zaburzeń ruchowych. Odpowiednia opieka domowa, medyczna i psychopedagogiczna, nie odrywająca dziecka od rodziny, obejmująca stymulację wszystkich sfer rozwojowych powinna zapewnić zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka, to jest potrzeby miłości, bezpieczeństwa i ruchu. Nie dopuści ona do powstania wtórnych zaburzeń dodatkowo upośledzających rozwój.
W działalności rewalidacyjnej dążyć należy do kształtowania koncepcji siebie jako człowieka wartościowego, do samookreślania swojej wartości, do przeciwstawiania się trudom współdziałania z ludźmi, gdyż rzutować to będzie na jego dalszy rozwój i przystosowanie do życia w społeczeństwie.
Jak wiadomo dobra metoda rehabilitacji umożliwia kompensacje, stymukacje i korektę jego rozwoju (K. Zabłocki 1998)
Działaniami usprawniającymi (metodami form pracy), podjętymi przez rodzinę i placówkę w której przebywa Kasia są: zajęcia w poradni rehabilitacji ruchowej, turnusy rehabilitacyjne, metoda Domana i metoda Bobatha, Peto, Terapia zabawowa J. Baran.
Współcześnie stosowane metody usprawniania określa się mianem neurorozwojowych J.Bogdaszewski (2003) pisze ,iż to neurorozwojowe podejście zmierza do prześledzenia stopnia uszkodzenia ośrodkowych mechanizmów sterowania postawą i ruchem. Z tego tez względu metody te opierają się w dużym stopniu na kryteriach rozwojowych i prawidłowym wzorcu ruchowym dziecka . w procesie usprawniania wykorzystuje się aktualny potencjał czynnościowy dziecka, a nie tylko jego niepełnosprawność.
Turnusy rehabilitacyjne - Kasia wyjeżdża na turnusy rehabilitacyjne dzięki nawiązaniu współpracy Towarzystwa Przyjaciół Dzieci z jej lekarzem prowadzącym. Turnusy te dla dziewczynki są uzupełnieniem rehabilitacji w ośrodku w którym mieszka podczas roku szkolnego, organizowane są one z daleka od miejsca zamieszkania, by chociaż w minimalny sposób odpocząć od codziennych rutynowych zajęć. Turnus taki organizowany jest tylko raz w roku w Ośrodku Hipnoterapii i Rehabilitacji dla Dzieci Niepełnosprawnych w Wiatrowie koło Wagrowca. Jest to profesjonalny ośrodek zajmujący się usprawnianiem dzieci z mpd. Dziewczynka w ośrodku przechodzi kompleksowa rehabilitacje obejmująca zajęcia w formie:
indywidualnej rehabilitacji ruchu,
hipnoterapii,
hydroterapii,
wykorzystanie kombinezonów kosmicznych wspomagajacych proces rehabilitacji
oraz ćwieczenia z logopeda,
jak również medycyna niekonwencjonalna proponowana przez lekarzy z Korei ( masaże, akupunktura, bańki, zioła.
W zajęciach rehabilitacyjnych zbawcze czynny udział bierze państwo Kowalik, uczą się tym samym nowych metod usprawniania córki, wieczorami biorą dział w pogadankach i wykładach. Po każdym takim turnusie widoczne są rezultaty.
Metoda Domana - program ten obejmuje rownoprane kształtowanie rozwoju motorycznego ciała, mowę, zreczności ręki możliwości wizualnych słuchowych i dotykowych. Ty stosuje się sekwencje etapów w tych wszystkich dziedzinach. Usprawnianie polega na bodzcowaniu mózgu takimi sygnałami jakie powinien on otrzymywać przy normalnym rozwoju. Ruchy prowadzone są biernie według schematu ściśle fizjologicznego. Cały program terapeutyczny jest powtarzany od 30 do 50 razy rdzennie. Program przekazywany był rodzica po tygodniowym szkoleniu, którzy we własnym zakresie zapraszają do usprawnianego dziecka 3-4 osoby, osoby te są nieodzowne w dalszej rehabilitacji i w cyklicznych ćwiczeniach. Metoda jest bardzo czasochłonna (od rana do wieczora) i wymaga zatrudnienia wielu osób, jako zespołu terapeutycznego przy jednym dziecku. Dziewczynka jest prowadzona ta metoda przez rodziców zawsze kiedy przyjeżdża do domu.
Metoda NDT Bobath - najbardziej charakterystyczne dla tej metody jest stosowanie dużej liczby odruchów, stosowanie specyficznej fonemy ułatwiania odruchów, oraz stosowanie prawidłowego następstwa rozwojowego. Punktem wjścia jest wzorzec ruchowy dziecka . usprawnianie ma rozwijać odruchy fizjologiczne a patologiczne chamowac. Technika ułatwiania ruchów za pomocą rąk terapeuty pozwala na jednoczesne torowanie pożądanych i hamowanie niepożądanych elementów ruchowych.
Metoda ta obejmuje trzy sfery wspomagania:
głowę,
obręcz barkowa(dla kończyn górnych),
obręcz biodrowa (dla kończyn dolnych).
Tu bardzo ważna role odgrywa słowo będące poglądowa nauka mowy. J. Pilecki (1998)
Metoda A. Peto -, inaczej nauczanie kierowane, dziewczynka obecnie w ośrodku jest prowadzona ta metodą metoda ta łączy usprawnianie lecznicze, psychopedagogiczne i społeczne. Łownym celem jest osiągniecie jak największej samodzielności przez dziecko. Ćwiczenia ruchowe i inne zajęcia połączone są z głośnym mówieniem , liczeniem, śpiewaniem tak wiec metoda wykorzystuje proces integracji mowy z ruchem. W metodzie tej podkreśla się ze niesprawność jest wynikiem współdziałania miedzy uszkodzeniem mózgu dziecka a jego środowiskiem; wyobrażenie i poznanie własnego obrazu ciała prze dziecko jest warunkiem wytworzenia prawidłowego stosunku do otoczenia, osoby pracujące z dzieckiem to osoby zdrowe i profesjonalnie przeszkolone, tak aby stanowiły wzór do naśladowania dla dzieci. Charakterystyczna cecha omawianej metody jest szczebelkowa budowa mebli, spełniające wielofunkcyjne role w usprawnianiu, np. służą do chwytu utrzymania pozycja. Liczba mebli w sali jest ograniczona w celu łatwiejszego opanowania zadań ruchowych wykonywanych przy ich pomocy przywiazuje się duża uwagę do wytworzenia lini pojęcia linii środkowej ciała do koordynacji miedzy wzrokiem a ruchem.
Głównym celem usprawniania jest pobudzanie rozwoju dziecka w zakresie czynności ruchowych, mowy , uwagi , czynności poznawczych, tak aby uzyskało ono możliwość nauki w szkole a przynajmniej osiągnęło jak najlepsze przystosowanie do normalnego życia, tzn. samo jadło ubierało się itp.
Terapia zabawową J. Baran- jest forma pracy wyrównawczej ma na celu usprawnianie funkcji percepcyjno ruchowych i umysłowych w ramach zwiększenia i ukierunkowania aktywności zabawowej dziecka. Prowadząc prace wyrównawczą należy uwzględnić poziom zainteresowań dziecka i charakter jego relacji zabawowej z dorosłymi. Dorosły mam za zadanie zachęcać dziecko do podejmowania wysiłku nagradzanie tego wysiłku okazaniem radości i pieszczoty. Do dorosłego należy tez pomoc dziecku, które nie jest w stanie rozwinąć swej aktywnosci zabawowej ze względu na ograniczenia ruchowe. W tym przypadku osoba pracująca z dzieckiem powinna zapoczatkować ruch ręki dziecka. Wykonywanie porażona kończyna ruchu sięgania pozwoli dziecku na podstawie wielokrotnych odnoszonych wrażeń na uzmysłowienie sobie tego ruchu. Dopiero gdy dorosły wyczuje ze dziecko jest to w stanie wykonać w mniej lub bardziej dokładny sposób , może stwarzać sytuacje zabawowe skłaniające dziecko do wykonywania tej czynności.
Program ten ma za zadanie uczulić rodziców na możliwości zaburzeń u dziecka i jednocześnie wskazać i m sposoby usprawniania.
Z powodu braków zadowalających rozwiązań osoby pracujące z Kasia sięgają także do metod dostosowanych do potrzeb dzieci wolniej i nieharmonijnie rozwijających się.
Najczęściej wykorzystywane są: Metoda W. Sherbourne, Metoda dobrego startu, wzory i obrazki.
Metoda (ruchu rozwijającego) Weroniki Sherborne - jest to metoda niewerbalna uaktywniająca język ciała i ruchu. zajęcia rehabilitacji ruchowej, maja na celu wspomaganie rozwoju społecznego , emocjionalego i psychicznego dziewczynki. Podstawowym założeniem tej metody jest posługiwanie się ruchem, który wspomaga rozwój psychoruchowy dziecka, działa tez terapeutycznie, wcieczenia te stworzyły dziecku okazje do:
poznania własnego ciała,
nawiązania bliskiego kontaktu z osoba drugą,
usprawniania motoryki,
poczucia własnych możliwości i sprawności.
Dzięki tym ćwiczeniom dziecko nabyło zaufania do siebie i zyskało poczucie bezpieczeństwa. Metoda ta jest szczególnie przydatna w wyrównywaniu wszelkich zabuzeń psychoruchowych, zwłaszcza tych, które dotyczą adaptacji w otoczeniu u dzieci z współistniejącym upośledzeniem w rozwoju psychicznym.
Proponuje nadal prowadzenie tych ćwiczeń, wszędzie gdzie to tylko możliwe, ponieważ nie wymagają rządnych przyżądow prowadzi się je w niskich pozycjach parami (dziecko z partnerem którym może być np. rodzic, nauczyciel, instruktor). Zabawa ta daje dziewczynce radość z pokonywania trudności i to według mnie jest wynikiem powodzenia wyrównywania istniejących zaburzeń Kasi.
Metoda Dobrego startu opracowana przez M. Bogdanowicz - jest wykorzystywana najczęściej w usprawnianiu dzieci z dysharmoniami psychomotorycznymi a jej celem jest przygotowanie dzieci w wieku przedszkolnym do nauki czytania i pisania i także pomoc dzieci w wieku szkolnym , które wykazują trudności w czytaniu i pisaniu w tej metodzie ważną role grają trzy elementy:
element wzrokowy(wzory graficzne)
słuchowy (piosenka)
motoryczny( wykonywanie ruchów w czasie odtwarzania wzorów graficznych zharmonizowanych z rytmem piosenki).
Metoda ta jest metoda uzupełniająca inne stosowane metody oddziaływania pedagogicznego, dlatego powinna być stosowana razem z zajęciami plastycznymi, ruchowymi, dydaktycznymi, konstrukcyjnymi i umuzykalniajacymi.
Metoda ta prócz funkcji usprawniających, może spełniać funkcje diagnostyczne. Pozwala orientacyjnie określić które funkcje nie osiągnęły pożądanego poziomu sprawności a tym samym pozwala podjąć szybkie działania korygujące rozwój dziecka. Metoda ta tez pobudza motywacje kształci krytycyzmu, rozwija dojrzałość społeczna, może mieć walor psychoterapeutyczny.
Wzory i obrazki; Program rozwijający percepcje wzrokowa. Frosting i D. Horne - program ten składa się z trzech zeszytów ćwiczeń przeznaczonych dla dziecka i trzech podręczników przeznaczonych dla osoby pracującej z dzieckiem. Pierwszy zeszyt obejmuje poziom podstawowy, drugi poziom średni a trzeci poziom wyższy. Zeszyty te zawierają zadania które angażują wszystkie sfery percepcji wzrokowej na określonym poziomie trudności.
Ćwiczenia wchodzące w zakres poziomu podstawowego, koncentrują się na czterech aspektach percepcji wzrokowej mających największe znaczenie dla rozwoju zdolności uczenia się. Sa to koordynacja wzrokowo - ruchowa, spostrzeganie figury i tła, stałość spostrzegania i spostrzeganie przedmiotów w przestrzeni.
Poziom średni skoncentrowany jest na pięciu zdolnościach percepcyjnych mających znaczenie dla osiągnięcia prze dziecko sukcesów w nauce. Oprócz czterech zdolności zawartych w poziomie podstawowym dochodzi jeszcze spostrzeganie stosunków przestrzennych. Ćwiczenia wchodzące w zakres tego poziomu pomagają dziecku rozwinąć umiejętności pisania i rysowania , poznać figury geometryczne i ich położenie na płaszczyźnie. Rozwijają zdolności do koordynowania ruchów gałek ocznych z precyzyjnymi ruchami ciała.
Poziom wyższy zawiera wskazówki do zabaw manipulacyjnych, integracji treningu w zakresie percepcji wzrokowej z treningiem rozwijającym motorykę, zdolności językowe i procesy myślowe,.
Ocena sytuacji działań naprawczych prowadzonych w wobec dziewczynki.
Konkludując w mojej ocenie sytuacji w odrębnie działań naprawczych stworzonych dla Kasi jest jeszcze bardzo dużo do zrobienia, analizując poszczególne działania da się zauważyć niepokojąca asymetrię.
Metody wyraźnie przeznaczone dla dziecka (Kasi) nastawione są na usprawnianie tego co najbardziej u niej zaburzone, czyli aparatu ruchowego, na dodatek metody te uwzględniają tylko potrzeby małych dzieci;
W metodach którymi była prowadzona dziewczynka bardzo mało miejsca zajmuje wspomaganie rozwoju umysłowego, a jeszcze mniej emocjonalnego.
Według mnie wyjątkami są metoda Peto i Domana. W pierwszej z nich widoczna jest troska o rozwój umysłowy, wtopiona jest w program nauki radzeniu sobie w otoczeniu w życiu codziennym.
Doman zaś w swych koncepcjach terapie kieruje w stronę rozwoju umysłowego. Przykładem jest program wczesnej nauki czytania „cicha rewolucja”, jednakże koncepcja Domana jest mało znana w naszym kraju, a także przez wielu kwestionowana.
Dorośli chcąc wspomagać rozwój umysłowa dziecka sięgają do programów i metod dostosowanych do potrzeb dzieci wolniej i nie charmonijniej rozwijających się. Korzystając jednak z tych propozycji działań usprawniających czy naprawczych jest bardzo trudne i budzi wiele kontrowersji. Na przykład program wzory i obrazki - rozwijający percepcje wzrokową, który jest skuteczny w przypadku dzieci wolniej rozwijających się, nie sprawdził się w przypadku omawianego dziecka jak i wielu dzieci z MPD. Tylko dzieci mające nieznaczne porażenie mogą poradzić sobie z poziomem podstawowym tego programu, tu pojawiła się wątpliwość co do sensu zmuszania Kasi jak i wielu dzieci z MPD do nadmiernego wysiłku który musza włożyć w koordynacje - wzrokowo ruchowa przy wykonywaniu ćwiczeń. Szczególnie odnosi się to do opisywanego przypadku, ponieważ dziewczynka i tak nie będzie mogła pisać inaczej niż za pomocą komputera.
Według mnie przy tak znacznych zaburzeniach jakie występują u Kasi lepiej byłoby ten czas i wysiłek zużyć na zapoznanie jej z obsługa komputera (moja propozycja działań naprawczych), a także na naukę czytania i pisania za pomocą tego urządzenia. Tym czasem ciągle mało popularne są programy komputerowe do nauki czytania , pisania i matematyki przeznaczone dla dzieci z mpd
Reasumując, żadna z wyżej wymienionych metod nie zapewniła Kasi i nie zapewni Kasi całkowitego wyleczenia. Zakres poprawy zależy bowiem od stopnia i rodzaju uszkodzenia mózgu. Jednak najlepsze rezultaty osiągane są tylko wtedy, gdy usprawnianie jest rozpoczęte wcześnie, prowadzone systematycznie i dostosowane do potrzeb i możliwości dziecka. Bardzo ważne jest aby metoda usprawniania uwzględniała wszystkie sfery rozwoju dziecka - zarówno fizyczna jak i psychiczna, należy pamiętać ze poprawa możliwości ruchowych dziecka odgrywa istotna role w procesie zdobywania przez dziecko wiedzy o swoim ciele i otaczającej przestrzeni. Odpowiedni poziom orientacji przestrzennej pozwala dziecku radzić sobie z tym co ja otacza, a także przygotowuje do trudnej drogi edukacji. Dlatego tez starając się jak najlepiej usprawnić dziecko fizycznie , należy pamiętać aby równocześnie dbać o jego rozwój umysłowy i emocjonalny, co według mnie zostało na drugim planie w działaniach naprawczych jakim zostawała i zostaje poddawana dziewczynka.
Literatura:
Baran J.(1996) “Terapia zabawą, czyli usprawnianie psychoruchowe dziecka z zespołem mózgowego porażenia dziecięcego” Warszawa, WsiP;
Barry J. Wadsworth (1998) “Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka” Warszawa WSP;
J. Bogdaszewski (red) 2003 „ Nie ma dzieci bez szans” Warszawa , TPD;
Pilecki.J (1998) „Usprawnianie wychowanie i nauczanie osób z głębszym upośledzeniem umysłowym” Kraków WSP;
Twardowski A. 1995 „wychowanie dzieci o niepełnosprawności sprzężonej” w I. Obuchowska „dziecko niepełnosprawne w rodzinie” Warszawa, WsiP;
Wolska D. (1998) „Diagnozowanie i wspomaganie psychoruchowego rozwoju dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym” W:J.W. Pileccy” Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej” Kraków, WSP;
Zabłocki K (1998). “Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii” Warszawa,WSP.