Poziomy główne dzieli się na poziomy główne organiczne, zawierające powyżej 20 % wagowych świeżej lub częściowo rozłożonej materii organicznej (ponad 11,6 % węgla organicznego) i poziomy główne mineralne, zawierające poniżej 20 % wagowych materii organicznej (nie przekraczającej 11,6 % węgla organicznego).

Poziomy główne organiczne

O - poziom organiczny. Warstwa materiału organicznego (ektopróchnica) na powierzchni gleby mineralnej, niekiedy w profilu glebowym pod powierzchnią i na podłożu mineralnym. Powstaje na powierzchni gleby mineralnej przy pełnym dostępie powietrza - wówczas składa się z resztek rozdrobnionych organów roślin i martwych organizmów glebowych oraz ich odchodów. Wykształcający się natomiast na podłożu mineralnym w warunkach pełnego nasycenia wodą, składa się z warstw torfu, gytii oraz innych organicznych osadów o różnym stopniu storfienia i rozkładu. W zależności od miąższości poziomu organicznego wyróżnia się: gleby mineralne - poziom O do 15 cm, gleby mineralno-organiczne - poziom O od 15 do 30 cm i gleby organiczne - poziom O powyżej 30 cm grubości.

P - poziom bagienny. Powierzchniowa część profilu gleby organicznej, podlegająca bagiennemu procesowi akumulacji torfu, mułu lub gytii. Zazwyczaj tworzy się w warunkach wysokiego występowania lustra wód w glebie - oraz wód okresowo zalewających powierzchnię.

M - poziom murszowy organiczny. Powierzchniowa część profilu gleby organicznej znajdująca się, co najmniej okresowo, pod wpływem tlenowych procesów rozkładu materiałów organicznych, np. torfu, mułu i gytii. W zależności od stopnia zmurszenia i zagregowania materii organicznej wyróżnia się podpoziomy będące cechą wyróżniającą odmiany podtypów gleb murszowych.

Poziomy główne mineralne

A - poziom próchniczny mineralny. Powierzchniowy mineralny lub organiczno-mineralny poziom, ciemno zabarwiony (ciemniejszy od niżej położonych), zawierający zhumifikowaną materię organiczną w różnym stopniu związaną z mineralnymi składnikami gleby, zazwyczaj o strukturze agregatowej.

E - poziom wymywania (eluwialny). Mineralny, zazwyczaj pomiędzy poziomami O, A i B, o zabarwieniu jaśniejszym od poziomów sąsiadujących, zubożony w półtoratlenki i frakcje ilaste wymyte do poziomu B bezpośrednio pod nim leżącego. Zawiera mniej materii organicznej od poziomów O i A, więcej kwarcu i krzemianów w porównaniu z poziomem B. Granica z poziomem B jest zazwyczaj nierówna, lecz ostra, natomiast z poziomem A - stopniowa.

B - poziom wzbogacania wietrzeniowego lub iluwialnego. Mineralny, pedogenicznie całkowicie przekształcony poziom brunatny, iluwialny lub ilasty - występuje pomiędzy poziomami A lub E od powierzchni oraz poziomami C, G lub R od dołu, o zabarwieniu ciemniejszym i intensywniejszym, wyróżniającym go od poziomów sąsiadujących. W porównaniu z poziomami sąsiadującymi wzbogacony w półtoratlenki i materię organiczną rezydualną lub wymytą z poziomów wyżej leżących O, A, E oraz frakcję ilastą wymytą z wyżej leżącego poziomu E względnie osadzoną w postaci minerałów wtórnych z roztworów przenikających od powierzchni gleby. W górnej części występują agregaty ostrokrawędziste lub scementowane próchniczno-żelaziste bryły i warstwy. W dolnej części natomiast mogą pojawiać się wtórne nagromadzenia węglanów wapnia i magnezu, siarczanów wapnia lub innych soli, a bezpośrednio nad węglanową skałą macierzystą nagromadzenia frakcji ilastych, bez struktury agregatowej. Granica z wyżej leżącym poziomem A jest wyraźna i stopniowa, z poziomem E nierówna i ostro zaznaczająca się, a z niżej leżącymi poziomami C i R dyfuzyjna, natomiast z poziomem G na ogół wyraźna i równa.

C - poziom skały macierzystej. Poziom lub warstwa mineralna w dolnej części profilu glebowego, nieskonsolidowana, o jaśniejszym zabarwieniu uzależnionym od składu mineralnego - nie ma cech identyfikacyjnych innych poziomów glebowych. Charakteryzuje się cechami sedymentacyjnymi i/lub wietrzenia abiotycznego. Zawiera składniki łatwo rozpuszczalne. W stropie występują cechy wtórne, pedogeniczne - nałożone nagromadzenia różnych wtórnych form węglanu wapnia i magnezu oraz plamy koncentracji innych soli, lokalnie wywołujące scementowania. Niekiedy, nad niżej leżącymi warstwami trudno przepuszczalnymi, powstają plamy oglejenia.

G - poziom glejowy. Mineralny, stalowoszary, odcienie - niebieskawe, zielonkawe, oliwkowe, brunatne, oglejenie jednolite względnie plamiste lub marmurkowe - na całej powierzchni, wskazujące na dominację w tej części profilu glebowego procesów redukcyjnych i oksydacyjno-redukcyjnych, bez cech barwy skały macierzystej i poziomów A, E lub B, z zachowanymi strukturami sedymentacyjnymi. W dolnej części profilu powstaje pod wpływem wód gruntowych - wówczas stosuje się symbol G, natomiast w górnej i środkowej części profilu pod wpływem okresowo stagnujących wód opadowych (np. nad poziomem B) - a wtedy oznacza się symbolem Gg.

D - podłoże mineralne. Luźne skały mineralne gleb organicznych.

R - podłoże skalne. Lita lub spękana skała zwięzła (magmowa, osadowa, metamorficzna) występująca w podłożu gleb mineralnych i organicznych, wykazująca cechy litogeniczne, nie zmienione przez procesy pedogenezy.

Poziomy mieszane i przejściowe

Części profilu glebowego z morfologicznymi cechami sąsiadujących poziomów głównych, tworzącymi pas przejściowy o szerokości większej od 5 cm, z wyraźnie zaznaczającymi się i zazębiającymi językami oraz innymi przejściami barwy, określamy jako poziomy mieszane. Wyróżnia się je symbolami sąsiadujących poziomów głównych oddzielonymi ukośną kreską, np. A/E, E/B, A/C, B/C. Kolejność symboli przyjmuje się według kolejności poziomów głównych występujących od powierzchni.

Części profilu glebowego z równocześnie widocznymi cechami morfologicznymi dwóch sąsiadujących poziomów głównych nazywane są poziomami przejściowymi. Oznacza się je postawionymi obok siebie symbolami kolejnych, sąsiadujących poziomów głównych, np. AE, EC, BC. Pierwsza litera określa poziom, do którego bardziej podobny jest poziom przejściowy.

Podpoziomy glebowe

W przypadku, gdy układ cech i właściwości sugerują potrzebę dalszego podziału poziomu głównego wyróżnia się wówczas podpoziomy glebowe, dodając po symbolach poziomu głównego liczby arabskie np. A1, A2, A3, B1, B2, B3 itp. Dokładniejsze określenie cech i właściwości, związane z pedogenezą, oznacza się dodawanymi po symbolu podpoziomu małymi literami łacińskimi, np. A2a, B3hfe lub też bezpośrednio po symbolu poziomu głównego, np. Ap, Bt, Bhfe.

Cechy i właściwości poziomów, podpoziomów i warstw glebowych

Cechy i właściwości poziomów głównych i warstw glebowych, widoczne w budowie morfologicznej profilu i wskaźnikowe dla pedogenezy, określa się małymi literami rzymskimi dodawanymi po symbolach poziomów głównych, mieszanych i przejściowych oraz podpoziomów i warstw glebowych:

a - dobrze zhumifikowana próchnica zakumulowana w mineralnej części gleby w warunkach hydromorficznych, stosuje się do poziomu głównego A (np. Aa);

an - antropogeniczny poziom lub warstwa wytworzona przez człowieka wskutek działalności gospodarczej, poza uprawą roli (np. Aan);

b - poziom kopalny, stosuje się do poziomów i gleb kopalnych (np. Ab);

bi - poziom biologicznie aktywny, zawierający liczne kretowiny, chodniki dżdżownic, kanaliki pokorzeniowe, stosuje się w połączeniu z poziomami głównymi, przejściowymi i podpoziomami;

br - akumulacja na miejscu, nieiluwialna, typowa dla gleb brunatnych, stosuje się w połączeniu z poziomem głównym B (np. Bbr);

ca - pierwotne (litologiczne) i wtórne (pedogeniczne) nagromadzenie węglanu wapnia, stosuje się w połączeniu z różnymi poziomami głównymi i przejściowymi oraz podpoziomami i warstwami glebowymi (np. Cca, Bca);

cn - wtórna pedogeniczna akumulacja półtoratlenków i węglanów w postaci konkrecji, skupień lub innych form (np. Bfecn, Ccacn);

cs - akumulacja siarczanu wapnia (np. Ccs);

del - materiał deluwialny w ściśle określonym poziomie głównym (np. Adel, Bdel);

d - poziom darniowy, stosuje się do poziomów głównych O lub A (np. Od, Ad);

es - eluwialne wymycie żelaza i glinu, stosuje się do poziomu głównego E w glebach bielicowych (np. Ees);

et - eluwialne wymycie frakcji ilastej, stosuje się do poziomu E gleb płowych (np. Eet);

f - podpoziom organiczny butwinowy z materią organiczną, częściowo rozłożoną, stosuje się do poziomu głównego O (np. Of);

fe - iluwialna akumulacja żelaza, stosuje się do poziomu głównego B w glebach bielicowych i bielicach (np. Bfe);

g - cechy glejowe lub poglejowe w części przekroju poziomu głównego, odzwierciedlające okresową nadmierną wilgotność spowodowaną wodami opadowymi okresowo stagnującymi nad poziomami lub warstwami trudno przepuszczalnymi albo w ich obrębie (np. Eg, Bg, Cg);

gg - cechy oglejenia spowodowane wodami gruntowymi w części przekroju poziomu głównego, oznaczające silną redukcję, zazwyczaj w dolnej części profilu glebowego (np. Cgg, Bgg);

h - podpoziom zawierający zhumifikowaną, dobrze rozłożoną materię organiczną - stosuje się do dolnej części poziomu głównego O w glebach mineralnych wzbogaconych w próchnicę koloidalną (np. Oh) oraz w przypadku iluwialnej akumulacji próchnicy w poziomie iluwialnym (np. Bh);

in - inicjalny poziom mineralny, słabo rozwinięty, stosuje się w połączeniu z poziomami głównymi i przejściowymi;

k - poziom reliktowy kontaktu krioiluwialnego z długotrwale zamarzniętym podłożem, wytworzonym w środowisku peryglacjalnym, wzbogacony w iluwialne żelazo, glin, magnez i próchnicę, stosuje się do poziomu głównego B (np. Bk, Bkhfe);

kn - poziom wzbogacony w składniki odżywcze wskutek długotrwałego nawożenia, trwale zmieniony, stosuje się w połączeniu z poziomem głównym (np. Apkn);

kr - cechy procesów mrozowych i/lub środowiska peryglacjalnego późnego plejstocenu oraz wczesnego holocenu, stosuje się w połączeniu z nieciągłościami litologiczno-pedogenicznymi i poziomami głównymi (np. Bkr, Ekr);

l - podpoziom ściółki leśnej lub łąkowej w powierzchniowej części poziomu głównego O gleb mineralnych i organicznych (np. Ol);

mu - poziom murszasty z próchnicą mazistą, czarno zabarwioną, nie związaną z mineralnymi cząstkami, przeważnie w glebach wytworzonych z piasków, z płytkim lustrem wód gruntowych, stosuje się do poziomu głównego A (np. Amu);

na - poziom wzbogacony w sód wymienny (np. Bna);

o - poziom oksydacyjny, stosuje się w poziomach G oraz D;

or - poziom oksydacyjno-redukcyjny, o zmiennym lustrze wody gruntowej, stosuje się w połączeniu z poziomami G oraz D;

ox - akumulacja półtoratlenków, w poziomach częściowo scementowanych, stosuje się do poziomu głównego B z orsztynem, rudą łąkową itp. (np. Box);

p - część poziomu rozluźniona, wzruszona, wymieszana przez orkę lub inny zabieg spulchniający, stosuje się do poziomów znajdujących się przy powierzchni gleby (np. Ap, Bp);

r - poziom redukcyjny, stale znajdujący się w zasięgu wód gruntowych, stosuje się w połączeniu z poziomami G oraz D;

re - poziom reliktowy, stosuje się do poziomów gleb starszej genezy, znajdujących się w zasięgu współczesnych procesów glebotwórczych (np. Bvre);

rg - poziom lub warstwa gleby regulówkowej, stosuje się w połączeniu z odpowiednim poziomem głównym (np. Arg);

s - iluwialna akumulacja półtoratlenków, stosuje się niekiedy w połączeniu z poziomem głównym B;

sa - akumulacja soli łatwiej rozpuszczalnych w wodzie od gipsu (np. Bsa, Csa);

t - iluwialna akumulacja frakcji ilastej w glebach mineralnych, stosuje się do poziomu głównego B (np. Bt);

v - nieiluwialne nagromadzenie w środowisku peryglacjalnym żelaza, glinu, manganu i próchnicy, niekiedy wzbogacenie we frakcję ilastą i pyłową wskutek wietrzenia fizycznego (mrozowego), stosuje się do poziomu głównego B (np. Bv);

w - nasycenie wodą pełne w zasięgu lustra wody lub w strefie kapilarnego podsiąkania, stosuje się w połączeniu z poziomami głównymi;

x - warstwa stwardniała (fragipan) np. Bx, Bsx, Btx.

Symbole gleb organicznych (hydrogenicznych)

bg - warstwa torfu bór-bagnowego torfowiska wysokiego, stosuje się do poziomu głównego O (np. Otwybg);

brz - warstwa torfu brzozowego w torfowisku przejściowym, stosuje się do poziomu głównego O (np. Otprbrz);

e - utwór torfiasty lub murszowaty w glebach organiczno-mineralnych;

gy - warstwa gytii, stosuje się do poziomu głównego O (np. Ogy);

mu - utwór murszasty w glebach organiczno-mułowych, stosuje się w połączeniu z poziomem głównym O (np. Omu);

m - warstwa mułu, stosuje się do poziomu głównego O (np. Om);

me - warstwa torfu mechowiskowego torfowiska niskiego, zbudowana z mchów brunatnych i niskich turzyc, stosuje się do poziomu głównego O (np. Otnime);

ms - warstwa torfu mszarnego torfowiska przejściowego i wysokiego (mchy Sphagnum), stosuje się do poziomu głównego O (np. Otprms lub Otwyms);

n - warstwa namułów mineralnych rozdzielających warstwy organiczne;

ni - torf niski, stosuje się w połączeniu z poziomem Ot (np. Otni);

ol - warstwa torfu olsowego w torfowisku niskim, zbudowana przeważnie z materiału olszynowego, stosuje się do poziomu głównego O (np. Otniol);

pr - warstwa torfu przejściowego, stosuje się w połączeniu z poziomem Ot (np. Otpr);

sz - warstwa torfu szuwarowego w torfowisku niskim, zbudowana przeważnie z trzcin, stosuje się do poziomu głównego O (np. Otnisz);

t - w glebach organicznych oznacza torf, stosuje się zawsze w połączeniu z poziomem głównym O (np. Ot);

tu - warstwa torfu turzycowego w torfowisku niskim, zbudowana w przewadze z turzyc wysokich z domieszką trzciny, stosuje się do poziomu głównego O (np. Otnitu);

tz - warstwa torfu zamulonego, stosuje się do poziomu głównego O (np. Otz);

wr - warstwa torfu wrzosowiskowego w torfowisku wysokim, stosuje się do poziomu głównego O (np. Otwywr);

wy - torf wysoki, stosuje się w połączeniu z poziomem Ot (np. Otwy);

M1 - podpoziom murszowy darniowy, o miąższości do 20 cm, struktura gruzełkowata;

M2 - podpoziom murszowy ziarnisty, o miąższości od 10 do 20 cm, struktura ziarnista (kaszkowata) o średnicy ziarn 1-2 mm, w stanie suchym sypki;

M3 - podpoziom murszasty grubopryzmatyczny, występuje pod M2, o miąższości od 10 do 20 cm, ziarna ostrokrawędziste, twarde, w stanie wilgotnym maziste, natomiast w stanie suchym wyraźna łupliwość.

2

---