PARMENIDES.

Doktryna przeciwna filozofii Heraklita, powstała na zachodzie, ośrodkiem była Elea, a twórcą jej był Parmenides z Elei (VI/V wpne). Szkoła elejska rozwijała się stopniowo:

• Poprzednikiem szkoły był Ksenofanes ze środowiska jońskiego, walczył z Persami (VI w), potem wyemigrował do Wielkiej Grecji. Wiódł życie wędrownego rapsoda, na starość osiadł w Elei. Był poetą etyczno- religinym, ale napisał również filozoficzne „O przyrodzie”. Wysunął, że ziema jest zasadą świata (joński charakter), jednak zajmował się bardziej bóstwami niż przyrodą. Uważał, że bóstwo jest jedno, walczył z politeizmem i antropomorfizmem. Mówił, że Bóg jest „całym patrzeniem, całym mówieniem, całym słuchaniem”, uważał go za czynnik wewnętrzny świata. Twierdził, że prawda objawia się stopniowo, że raczej nikte nie poznał prawdy o Bogu itp.

• Doktrynie jedności Parmenides dał filozoficzną postać, rozwinął ją w teorię bytu i poznania Parmenides żył w tym samym czasie, co Heraklit, podobno słuchał Ksenofanesa. Poglądy Parmenidesa:

1. teza naczelna: w przeciwieństwie do filozofów jońskich i Heraklita uważał, że wszystko jest trwałe i jedno. Parmenides uznawał przeciwieństwa w zjawiskach tak jak Heraklit, ale nie uznawał, że tkwią w naturze bytu. Heraklit uważał, żę natura ulega ciągłym zmianom, Parmenides też, ale konsekwentnie nie można mowić, że w przyrodzie coś `jest', skoro się ciagle zmienia. Stąd przyroda nie jest bytem, bo może prszestać być.

2. teoria bytu: uważał „że tylko to co istnieje. Bo byt jest a niebytu nie ma”. Te słowa stanowiły podstawę do wyznaczenia przez Parmenidesa cech bytu:

- byt nei ma początku, bo z czego miałby powstać, tlyko z niebytu, a niebytu nie ma

- byt nie ma końca

- jest wieczny

- jest ciagły, bo każda przerwa to niebyt

- jest nieruchomy i niezmienny

- jest niepodzielny, bo odzielona cześć jest niebytem

- jest stały i jeden

- jest ograniczony, podobny do kuli

Teoria Heraklita oparta była na zmysłowym poznaniu, zaś

Parmenides doszedł do wniosków drogą rozumowania. Jego

doświadczenia zmusiły do odróżnienia bytu od zjawiska-stąd

jego filozofia była dualistyczna.

3. Metoda dedukcyjna: jako pierwszy świadomie zastosował rozumowanie dedukcyjne. Był jednym z tych, którzy odrzucili doświadczenie jako źródło poznania. Zaufał wyłacznie rozumowi i dedukcji. Uznawał poznanie rozumowe, odrzucał poznanie zmysłowe. Operując jedynie pojęciami stwierdził, że byt jest trwały, a trwałość wyklucza zmianę, stąd nie ma łączności między bytem a doświadczeniem.

4. postawa epistemologiczna: zaczął od pytania „Skąd wiemy iż niebytu nie ma?” i wywnioskował, że miedzy bytem i myślą zachodzą pewna reakcje „ta sama rzecz jest i jest myślana”. Umysł ma naturę bierną, odtwarza tylko to, co istnieje. Myśl, gdy niejest błędna, w treści swej nie jest rózna od tego co istnieje. Dzięki tym doświadczeniom rozróznił poznanie rozumowe i zmysłowe.

5. znaczenie Parmenidesa: teoria jedności i niezmienności bytu, nierozelwalność myśli i bytu, rozróżnienie myśli od postzregania, dedukcyjna metoda filozoficzna.

6. uczniowie i naśladowcy Parmenidesa:

- Helissos: filozofujący żołnierz, określił właściwosci bytu: wieczny, nieograniczony, jedyny, niezmienny, nie doznający bólu i cierpienia, idealny.

- Zenon z Elei: był polemistą, zwalczał rpzeciwników, był twórcą dialektyki, nieakceptował ruchu; jego argumenty przeciw ruchowi: tzw. dychotomia, tzw. Achilles, tzw. strzała, tzw. stadion. Argumentował również przeciw mnogości, przeciw poznaniu zmysłowemu.

- Gorgiasz z Leontinoi: nie ma nie, nawet gdby cos było byłoby niepoznawalne, nawet gdyby było poznawalne, nie potrafilibyśmy przekazać tego komus drugiemu.

- szkoła megarejska: założona przez Euklidesa; erystyka- sztuka prowadzenia sporów, bez dociekania prawdy, wiele antynomii, np. kłamca, elektra, łysina, rogacz.

---