Psychologia różnic indywidualnych wykład 29 IV

Różnice strukturalne w budowie mózgu przewidywane na podstawie temperamentu niemowląt

• Schwartz i in. (2010) badali, czy niska i wysoka reaktywność jako cecha temperamentu 4-miesięcznych niemowląt jest związana z różnicami w strukturze mózgu w obrębie kory oczodołowej i okolicy brzuszno - przyśrodkowej kory przedczołowej u osób dorosłych.

• Pomiaru dokonano metodą rezonansu magnetycznego na grupie 76, badania podłużne po 17(?) latach

a) Kora okołooczodołowa

• Dorośli o niskiej reaktywności w okresie niemowlęctwa (w porównaniu do osób o wysokiej reaktywności) charakteryzowali się większą gęstością lewej kory okołooczodołowej.

b) Okolica brzuszno - przyśrodkowa kory przedczołowej

• dorośli o wysokiej reaktywności w okresie niemowlęctwa charakteryzowali się większą gęstością prawej części okolicy rzuszno - przysrodkowej kory przedczołowej.

Wnioski

1. różnice cech temperamentu w okresie niemowlęcym (w 4 miesiącu życia) mogą mieć znaczenie dla architektury kory mózgowej człowieka obecnej w okresie dorosłości.

2. Poznanie mechanizmów, które kształtują te różnice może odtworzyć drogę do zrozumienia zaburzeń nastroju i lękowych oraz kształtowania się ludzkiej osobowości

Osobowość a inteligencja

• jeden czy dwa czynniki?

(pytanie Eysencka, który odpowiedział, że w zależności od tego, czy osobowość rozumiemy szeroko, czy wąsko inteligencja albo mieści się w osobowości, albo jest czymś odrębnym).

• Według Eysencka szerokie rozumienie osobowości obejmuje aspekty poznawcze (inteligencja) i pozapoznawcze (temperament) funkcjonowanie jednostki. W wąskim rozumieniu, pojęcie osobowości obejmuje tylko inne niż poznawcze sfery ludzkiej psychiki.

Dominujące jest przekonanie, że inteligencja jest pewną własnością człowieka, która przenika wszystkie rodzaje aktywności człowieka; w związku z tym powinno się ją rozumieć inaczej niż osobowość

podstawowe różnice (Zajenkowski, 2009)

Inteligencja	Osobowość
Ujęcie w kategorii nasilenia	Ujęcie w kategoriach (zwykle) dwubiegunowych cech;
Ocena na podstawie maksymalnego wyniku	Ocena na podstawie opisu typowych zachowań
Nie podlega kontroli, trudniej zmienić	Ekspresja cech podlega kontroli, łatwiej je zmienić
Interpretacja wyniku pomiaru bardziej jednoznaczna (ludzie nie mają motywacji, ochoty, żeby fałszować)	Interpretacja mniej jednoznaczna, łatwiej też 'zafałszować' wynik
Zastosowanie jako predyktora osiągnięć,	Zastosowanie kliniczne i w selekcji zawodowej

Podobieństwa

1. Uwarunkowanie: biologiczne i środowiskowe.

2. Wspólne zjawiska: pobudzenie (aktywacja) i czas reakcji.

3. Podejście (łączące) do związku inteligencji i osobowości: psychometryczne (korelacje) i eksperymentalne (wpływ cech osobowości na wykonanie zadań poznawczych.

Ad. 2: Czas reakcji może być zarówno składową temperamentu, jak i wskaźnikiem inteligencji.

Ad. 3: Podejście psychometryczne opiera się na analizie korelacji między cechami osobowości a wskaźnikami inteligencji

Podejście eksperymentalne zakłada, że niektóre cechy osobwości mogą sprzyjać w wykonywaniu zadań poznawczych.

Współczynnik korelacji cech osobowości i inteligencji (Ackermann, Heggestad, 1997)

np lęk koreluje na poziomie (-0,33) z inteligencją ogólną, (-0,24) z inteligencją skrystalizowaną i (-0,25) z inteligencją płynną.

Otwartość na doświadczenia 0,33 z IO i 0,30 z IS.

Ogólnie korelacje są albo niskie, albo umiarkowane.

Współczynniki korelacji cech osobowości NEO i inteligencji (Judge i in., 1999)

neurotyczność (-0,3)

otwartość na doświadczenie (0,51)

sumienność (0,53)

Zdolności/Inteligencja

mnożenie rodzajów inteligencji utrudnia definiowanie

jest multum sposobów rozumienia inteligencji.

To, co jest interesujące, jest rozpoznawanie zdolności a nie rozważanie nad tym, czym one są.

Ważne pytanie dotyczące inteligencji

• jakie jest biologiczne (genetyczne i neurofizjologiczne) podłoże inteligencji? Czy jest to określony gen, czy struktura mózgu, czy...

• Ile jest różnych inteligencji?: jedna czy wiele?

• Jakie są inteligencje? Czym jest IE, czym jest inteligencja społeczna, praktyczna, ogólna...

• Czynniki równorzędne czy hierarchia? Pytanie o strukturę inteligencji

Synonimy opisujące inteligencję

• zdolności ogólne,

• zdolności umysłowe,

• czynnik g.

• Zdolności poznawcze (ale to pojęcie ma już węższe znaczenie, bo odnoszą się do zdolności uczestniczących w procesach poznawczych).

Czym inteligencja nie jest?

• Dla zrozumienia, czym jest inteligencja konieczne jest wskazanie, czym inteligencja nie jest.

• Pojęcie to nie obejmuje wszystkich umiejętności i zdolności, które człowiek posiada.

Np można być geniuszem muzycznym, sportowym, nie znaczy to jednak, że jest się geniuszem inteligencji.

Definicja robocza inteligencji (wg Strelaua).

Inteligencja to konstrukt teoretyczny odnoszący się do względnie stałych warunków wewnętrznych człowieka, determinujących efektywność działań wymagających udziału typowo ludzkich procesów poznawczych. Warunki te kształtują się w wyniku interakcji genotypu, środowiska i własnej aktywności podmiotu.

Celem powstania definicji Strelaua było (m.in) rozstrzygnięcie, czy inteligencja jest właściwością typowo ludzką

Definicja inteligencji zgodna z deklaracją Mainstream science on intelligence opublikowaną w 1994.

powstała w odpowiedzi na powstanie książki „Piękna krzywa” )The Bell Curve) Herrnsteina i Murraya. Poglądy zawarte tam okazały się społecznie niebezpiecznie, dotykały bowiem m. in. różnic klasowych.

• w odpowiedzi na tę książkę 52 uznanych w skali światowej badaczy inteligencji i genetyki zachowania (m. in. Bouchard Jr, Carroll, Cattell, Eysenck, Jensen, Loehlin, Lykken, Plomin, Rowe, Rushton, Scarr, Vernon i in.) opublikowało własną definicję inteligencji.

• Deklaracja 52 określa inteligencję jako bardzo ogólną zdolność (capability) umysłową, która obejmuje m. in. Zdolność rozumowania, planowania, rozwiązywania problemów, myślenie abstrakcyjne, rozumienie złożonych idei, szybkość uczenia się i korzystania z doświadczeń.

ps. Nie ma jednoznacznych danych dotyczących różnic między rasami.

The Bell Curve (poglądy Herrnsteina i Murraya).

1. istnieje coś takiego, jak ogólny czynnik zdolności poznawczych różnicujących ludzi. Inteligencja jest kryterium doboru partnerów i określa status społeczny ludzi.

(„ewolucja pożądania” - dla kobiet inteligencja mężczyzn jest kryterium)

2. Wszystkie standaryzowane testy zdolności czy osiągnięć szkolnych mierzą ten czynnik ogólny z określoną dokładnością; testy inteligencji natomiast, specjalnie w tym celu stworzone, mierzą go w sposób najbardziej dokładny.

3. Iloraz inteligencji (IQ) doskonale odzwierciedla to, co ludzie mają na myśli mówiąc potocznie o kimś, ze jest „inteligentny” albo „bystry”.

(autorzy nie zakładają możliwych zakłóceń wywoływanych innymi czynnikami

4. Wielkość ilorazu inteligencji (IQ) praktycznie nie zmienia się przez większość życia jednostki (możliwe są jedynie niewielkie odchylenia).

5. Właściwie stosowane testy inteligencji nie są - w sposób dający się udowodnić - stronnicze w stosunku do żadnych grup społecznych, ekonomicznych, etnicznych czy rasowych

6. zdolności poznawcze są w zasadniczym stopniu dziedziczne, ewidentnie w nie mniej niż w 40 i nie więcej niż w 80 procentach

Definicje inteligencji (1)

• inteligencja to czynnik g: energia umysłowa zlokalizowana w mózgu przejawiająca się w zdolności rozumowania i wnioskowania (Spearman).

• Inteligencja to zdolność adaptacji do nowych warunków i do wykonywania nowych zadań (Stern).

• Inteligencja to właściwość psychiczna, która przejawia się w względnie stałej, charakterystycznej dla jednostki efektywności wykonywania zadań (Tiepłow)

---