W ramach konkluzji do zajęć o temperamencie: po analizie wszystkich teorii można dostrzec, że u ich podstaw leży podobne zjawisko: aktywowalność (chroniczny poziom aktywacji względem którego ludzie różnią się między sobą). Poniższa tabela ilustruje, w jakich cechach „ukryta” jest aktywowalność w najważniejszych teoriach. Cechy te są ze sobą często skorelowane (bez względu na to, że RÓŻNE mechanizmy biologiczne leżą u ich podstaw). Nieco upraszczając, można stwierdzić, że aktywowalność wydaje się głównym czynnikiem odpowiedzialnym za temperamentalne różnice między ludźmi. To, że istnieje tak wiele różnych teorii i wyróżnianych cech wynika z różnorodnych metod badawczych i/lub założeń co do tego, czym jest temperament.
Autor |
AKTYWOWLANOŚĆ |
Mechanizmy biologiczne |
|
|
niska |
wysoka |
|
Strelau |
Niska reaktywność emocjonalna
Wysoka aktywność |
Wysoka reaktywność emocjonalna
Niska aktywność |
Układ limbiczny i AUN Struktury korowe |
Eysenck |
Ekstrawersja
Stabilność emocjonalna |
Introwersja
Neurotyczność |
Pętla korowo- siatkowata Układ limbiczny |
Zuckerman |
Poszukiwanie doznań |
Unikanie doznań |
Układ katecholaminergiczny |
Pawłow |
Duża siła pobudzenia |
Mała siła pobudzenia |
Ośrodki korowe i podkorowe |
Buss i Plomin |
Niska emocjonalność |
Wysoka emocjonalność |
AUN |
Gray |
Niski poziom lęku Wysoka impulsywność |
Wysoki poziom lęku Niska impulsywność |
BIS BAS |
Kagan |
Temperament niezahamowany |
Temperament zahamowany |
Układ limbiczny i podwzgórze |
Cloninger |
Nieunikanie
Poszukiwanie nowości Zależność od nagrody |
Unikanie szkody
Unikanie nowości Niezależność od nagrody |
Aktywność serotoniny w układzie limbicznym
Drogi dopaminergiczne w miejscu sinawym Neurony noradrenergiczne w pęczku sinawym |
AKTYWOWOALNOŚĆ - chroniczny poziom aktywacji względem którego ludzie różnią się między sobą
AUN - autonomiczny układ nerwowy
BIS - behawioralny układ hamujący
BAS - Behawioralny układ aktywacyjny