Rachunkowość finansowa |
Zaspokojenie potrzeb informacji odbiorców zewnętrznych. |
Głównie zewnętrzni. Informacje są przeznaczone dla akcjonariuszy, urzędów skarbowych, urzędów statystycznych, banków i potencjalnych inwestorów. |
Jest regulowana przede wszystkim przez Ustawę o rachunkowości a także inne przepisy prawa handlowego, finansowego, podatkowego, jak: kodeks handlowy, prawo podatkowe, rozporządzenie Ministra Finansów itp. |
Wykorzystuje jednolite zasady wyceny według wartości nabycia w celu zapewnienia porównywalności i kontroli. |
Zachowuje wymagane cechy dokładności, rzetelności, wiarygodności, ciągłości i sprawdzalności danych liczbowych. |
Emituje informacje ex post przedstawiające dane o zaszłościach gospodarczych |
Obowiązuje ścisła periodyzacja: rok, kwartał, miesiąc |
Przedmiotem informacji są głównie dane wartościowe. |
Kontrola zewnętrzna (biegli rewidenci, urzędy skarbowe) a także wewnętrzna. |
Sprawozdania finansowe mają jednolity format i muszą być ujawniane a także publikowane. |
Podlega międzynarodowym standardom i normom akceptowanym przez praktykę. |
Rachunkowość zarządcza |
Zaspokojenie potrzeb informacji odbiorców wewnętrznych |
Głównie wewnętrzni. Zarząd przedsiębiorstwa oraz kierownicy funkcjonalnych komórek organizacyjnych. |
Nie regulowana prawem. Prowadzenie rachunkowości zarządczej nie jest obligatoryjne, a zależne od przedsiębiorstwa. W określonym stopniu opiera się ono na danych rachunkowości finansowej, lecz sposób wykorzystywania tych danych zależy od potrzeb kierownictwa przedsiębiorstwa. |
Wykorzystuje różne zasady wyceny, oprócz wartości nabycia, także wartość ekonomiczną, zdyskontowane przepływy pieniężne. |
Jest zorientowana na istotność i szybkość pozyskiwania danych. W zależności od celu mogą one mieć różne koszty. |
Koncentruje się zarówno na informacjach ex ante jak i przeszłych. Proces podejmowania decyzji wiąże się z przyszłością, dlatego ważniejsze są wariantowe projekcje przyszłych przychodów, kosztów i wyników. |
Częstotliwość informacji nie jest ściśle określona. Informacje przygotowywane są stosownie do potrzeb, tj. ad hoc, codziennie, tygodniowo ale także na dłuższe okresy. |
Przedmiotem informacji mogą być dane ilościowe i wartościowe. |
Kontrola wewnętrzna dotycząca efektywności i skuteczności realizacji podjętych decyzji na podstawie różnych kryteriów i mierników. |
Sprawozdania wewnętrzne mają formę dowolną i mogą być sporządzane według ośrodków odpowiedzialności za koszty, zysk itp. |
Nie podlega standardom. |
Próg rentowności w ujęciu wartościowym
Ks
BEP' = ---------------- x c = BEP x c
c - kzj
jednostkową marża brutto
c - kzj
W kwotach globalnych marżę brutto wyraża się jako:
Mb = S - Kz
Marża brutto służy pokryciu kosztów stałych
i osiągnięciu zysku, dlatego też określana jest często mianem marży na pokrycie.
Wskaźnik marży brutto:
Mb
Wmb = -------- x 100
S
Kalkulacja kosztów jest to czynność obliczeniowa, zmierzająca do ustalenia kwoty kosztów, przypadających na przedmiot kalkulacji.
Kalkulacja kosztów obejmuje całokształt rachunków, mających na celu ustalenie wysokości jednostkowego kosztu własnego wyrobu lub usługi wraz z ukazaniem jego struktury w kalkulacyjnym układzie kosztów.
Kalkulacja podziałowa prosta
Ma zastosowanie w jednostkach lub wydziałach produkcyjnych, które wytwarzają jeden rodzaj nieskomplikowanych wyrobów lub usług. Ma ograniczone zastosowanie ze względu na nieliczne przypadki występowania takiej produkcji w praktyce, ale może np. dotyczyć elektrowni, elektrociepłowni, cegielni, cementowni itp.
Istota tej metody polega na ustalaniu jednostkowego kosztu wytworzenia poprzez podzielenie kosztów, poniesionych w danym okresie przez ilość wytworzonego w tym okresie wyrobu. Koszty wytworzenia powinny być uprzednio podzielone pomiędzy wyroby gotowe oraz produkcję niezakończoną (jeśli taka występuje).
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami stosowana jest w przypadku produkcji masowej różnych wyrobów produkowanych z tego samego surowca, za pomocą takich samych zabiegów produkcyjnych i przechodzących przez te same urządzenia produkcyjne, ale w wyniku otrzymuje się produkty różniące się między sobą właściwościami, jakością i parametrami użytkowymi.
Istota tej kalkulacji polega na sprowadzeniu kosztów różnych wyrobów do wspólnego mianownika dzięki przeliczeniu ich za pomocą współczynników na jednorodne (umowne) przedmioty kalkulacji.
Kalkulacja doliczeniowa jest stosowana w produkcji złożonej, montażowej, przechodzącej skomplikowane i wielostopniowe procesy technologiczne w wielu wydziałach. Produkowane wyroby składają się z wielu części wytwarzanych i montowanych w jednym lub kilku wydziałach, zależnie od organizacji wydziałów produkcyjnych.
Kalkulacja doliczeniowa polega na tym, że:
- koszty bezpośrednie związane z wytwarzaniem odrębnych obiektów kalkulacyjnych odnosi się wprost na poszczególne obiekty kalkulacji na podstawie dokumentów źródłowych,
- koszty pośrednie, które stanowią wspólne koszty wytworzenia różnych obiektów kalkulacyjnych, są doliczane do kosztów bezpośrednich na podstawie kluczy podziałowych.
Podstawowa zasada tej kalkulacji zakłada, że dla każdego obiektu kalkulacji prowadzone są odrębne karty kalkulacyjne, na których gromadzone są koszty w przekroju poszczególnych pozycji kalkulacyjnych.
Umowna wielkość ekonomiczna, którą stosuje się wówczas, gdy nie ma możliwości zastosowania jednostek rzeczywistych w procedurach rozliczania kosztów to kluczem podziałowym (zamiennie stosowana nazwa to klucz doliczeniowy lub klucz kalkulacyjny).
Kalkulacja doliczeniowa asortymentowa stosowana jest w jednostkach gospodarczych produkujących masowo lub w średnich i dużych seriach kilka różnych rodzajów produktów przy wykorzystaniu różnych procesów technologicznych, różnych urządzeń lub różnych materiałów. Metoda ta polega na ustaleniu łącznej wartości kosztu wytworzenia każdego z asortymentów produkowanych wyrobów zgodnie z zasadami kalkulacji doliczeniowej, a następnie ustaleniu jednostkowego kosztu wytworzenia każdego produktu.
Relacje pomiędzy wydatkiem a kosztem mogą być następujące:
- koszty własne przedsiębiorstwa są związane z ponoszonymi wydatkami, choć nie wszystkie wydatki mają charakter kosztów,
- powstawanie kosztów własnych może być niezależne w czasie od dokonywania wydatków,
- wydatki nie są związane ze zużyciem czynników produkcji,
- wycena poszczególnych kosztów opiera się z reguły na dokonywanych wydatkach
Strata - pojęcie odnoszone do bezekwiwalentnego zmniejszania zasobów składników materialnych lub niematerialnych w przedsiębiorstwie. Straty nie przynoszą efektów, nie są związane z celowym osiąganiem efektów.
Kalkulacja doliczeniowa zleceniowa ma zastosowanie przy produkcji jednostkowej i małoseryjnej, nie powtarzanej w długich odstępach czasu. Jest to metoda rozliczania kosztów produkcji podstawowej, która rzeczywiste wykorzystanie znajduje przy produkcji narzędzi specjalnych, aparatury specjalnego przeznaczenia czy też przy produkcji statków. Zastosowanie tej metody nie dotyczy zleceń produkcji niezakończonej, obejmuje ona ustalenie jednostkowego kosztu wytworzenia wyłącznie dla zleceń zakończonych4. Przedmiotem kalkulacji może być partia, seria, sztuka wyrobu, roboty, usługi lub zespół części składowych wyrobu gotowego.
Koszty bezpośrednie - Koszty, które ściśle związane są z wytworzeniem konkretnych wyrobów czy usług i można je - na podstawie odpowiedniej dokumentacji źródłowej - odnieść bezpośrednio na daną jednostkę kalkulacyjną. Są to takie koszty, które powstają w związku z podjęciem określonej działalności w przedsiębiorstwie. Gdyby działalności tej nie podjęto nie powstałyby określone koszty bezpośrednie. Zwykle są to koszty materiałów bezpośrednich, płac bezpośrednich i innych kosztów bezpośrednich.
Koszty pośrednie - Koszty nie związane z wytwarzaniem pojedynczego dobra lub usługi, lecz z produkcją większej ich ilości. Kosztów tych nie można na podstawie odpowiedniej dokumentacji źródłowej odnieść wprost (bezpośrednio) do określonych jednostek kalkulacyjnych. Koszty te rozlicza się na poszczególne jednostki kalkulacyjne za pomocą odpowiednich kluczy rozliczeniowych, np. proporcjonalnie do kosztów wynagrodzeń bezpośrednich itp. Rozliczenie to dokonuje się, więc zawsze wg jakiegoś subiektywnego kryterium.
Koszty istotne są to takie koszty, które mają wpływ na podjęcie decyzji w zakresie wyboru wariantu działania. Do tej grupy kosztów zalicza się jedynie koszty przyszłe, ponieważ każda decyzja dotyczy przyszłych warunków działania, a także koszty różniące się w przyszłości rodzajem lub wielkością w poszczególnych wariantach.
Koszty nieistotne nie mają wpływu na podjęcie decyzji. Zalicza się do nich te składniki kosztów przyszłych, które są podobne lub występują w tej samej wysokości w poszczególnych wariantach działania. Zatem nie one przesądzają o wyborze wariantu.
Koszty przesądzone są kosztami wywołanymi decyzjami wcześniejszymi, których nie można zmienić na etapie podejmowania bieżących decyzji. Są to, więc koszty zapadłe i nieodwracalne.
Przykładem tej grupy kosztów mogą być:
- Amortyzacja środka trwałego zakupionego w poprzednim okresie,
- Koszty dzierżawy wynikające z zawartej wcześniej umowy,
- Koszty ubezpieczeń obowiązkowych (np. komunikacyjnych), związanych z podjętymi wcześniej decyzjami itp.
Koszty nie przesądzone (zwane inaczej kosztami przyszłymi), to koszty, których przedsiębiorstwo może uniknąć poprzez podjęcie odpowiedniej decyzji. Ich rodzaj i wysokość odgrywa istotną rolę w procesie podejmowania decyzji. Koszty te - w przeciwieństwie do kosztów zapadłych - nie są zdeterminowane wcześniejszymi zobowiązaniami i zaangażowaniem środków.
Koszty przeciętne - oblicza się poprzez odniesienie kosztów całkowitych określonej produkcji przez ilość jednostek produkcji, np. przeciętny koszt jednostkowy przewozu jednego pasażera w przedsiębiorstwie transportowym określa się poprzez podzielenie kosztów całkowitych przewozu pasa żerów w danym przedsiębiorstwie przez liczbę przewiezionych pasażerów w danym okresie czasu.
Koszty krańcowe - jednostkowy koszt dodatkowej partii produkcji, która uruchomiona została w przedsiębiorstwie (uruchomienie obsługi nowej relacji przewozowej, uruchomienie nowego kursu, wykonanie konkretnej usługi na rzecz klienta itp.). Koszt krańcowy określa się poprzez relację przyrostu kosztów bezpośrednich, związanych z podjęciem produkcji, do przyrostu produkcji.