RACHUNEK KOSZTÓW

Treści programowe:

1)Rachunek kosztów jako instrument zarządzania kosztami:

a)pojęcie i istota rachunku kosztów,

b)rola i zadania rachunku kosztów,

c)zarządzanie kosztami i controling kosztów.

2)Rachunek kosztów pełnych:

a)istota rachunku kosztów pełnych,

b)grupowanie kosztów w systemie ewidencyjnym,

c)procedury rozliczania kosztów.

3)Kalkulacja kosztów wytworzenia produktów:

a)rachunek kosztów pełnych a rachunek wyników,

b)przydatność rachunku kosztów pełnych w zarządzaniu.

4)Rachunek kosztów zmiennych:

a)istota rachunku kosztów zmiennych,

analiza zmienności kosztów.

5)Zastosowanie rachunku kosztów zmiennych w zarządzaniu:

a)wielostopniowy i wieloblokowy rachunek kosztów zmiennych,

rachunek kosztów zmiennych a rachunek wyników.

6)Rachunek kosztów standardowych:

a)odmiany rachunku kosztów postulowanych,

b)pojęcie i rodzaje standardów kosztowych,

c)ustalanie kosztów standardowych.

7)Rachunek kosztów cyklu życia produktów:

a)Wprowadzenie do cyklu życia produktu,

b)istota kosztów cyklu życia produktów,

kalkulacja kosztów cyklu życia produktów

8)Rachunek kosztów docelowych:

a)koszty docelowe na poziomie produktu,

organizacyjne aspekty rachunku kosztów docelowych.

9)Rachunek kosztów ciągłego doskonalenia:

a)wprowadzenie do kalkulacji kosztów ciągłego doskonalenia,

b)kontrola wykonania budżetu.

10) Rachunek kosztów działań”

a)istota rachunku kosztów działań,

b)analiza procesów w systemie rachunku kosztów działań,

zastosowanie kosztów działań.

11)  Rachunek kosztów logistyki:

a)zakres kosztów logistycznych,

b)istota rachunku kosztów logistyki,

c)projektowanie rachunku kosztów logistyki,

zarządzanie kosztami logistyki.

12) Koszty w systemie zarządzania „dokładnie na czas”:

a)istota metody zarządzania „dokładnie na czas”,

b)racjonalizacja kosztów w systemie zarządzania „dokładnie na czas”.

13) Rachunek kosztów jakości:

a)kategorie kosztów jakości,

b)pomiar i ewidencja kosztów jakości,

analiza kosztów jakości.

14) Rachunek kosztów projektów inwestycyjnych:

a)pojęcie i cechy projektów inwestycyjnych,

b)szacowanie kosztów projektów inwestycyjnych,

zarządzanie kosztami projektów inwestycyjnych..

15) Rachunek odpowiedzialności za koszty:

a)pojęcie i zadania rachunku odpowiedzialności,

b)budżetowanie kosztów według ośrodków odpowiedzialności,

c)kontrola działalności centrów kosztowych. 

Zasoby przedsiębiorstwa

Zadania rachunku kosztów

  Jednym z zadań rachunku kosztów jest dokonanie właściwego pomiaru kosztów działalności przedsiębiorstwa, co umożliwia ustalenie m.in.:

kosztów docelowych produktów i usług,

cen za świadczone usługi,

kosztów utrzymania infrastruktury, cen wewnętrznych. 

Zarządzanie kosztami

Zarządzanie kosztami to celowe i świadome podejmowanie decyzji prowadzących do osiągnięcia i utrzymania założonego poziomu kosztów w przedsiębiorstwie.

Podstawowymi celami zarządzania kosztami jest:

poznanie mechanizmów i przyczyn powstawania kosztów,

obniżenie poziomu kosztów całkowitych i jednostkowych,

kształtowanie poziomu kosztów produktów,

kształtowanie pożądanej struktury kosztów.

Narzędzia zarządzania kosztami

Rachunek kosztów to proces ustalania kosztów prowadzenia działalności gospodarczej, polegającej na wytwarzaniu i sprzedaży wyrobów lub świadczeniu usług. 

Rachunek kosztów to system obejmujący: 

WEJŚCIE - PRZETWARZANIE - WYJŚCIE  

Powiązania rachunku kosztów:

z rachunkowością finansową,

z rachunkowością zarządczą.

Zadania rachunku kosztów w procesie zarządzania przedsiębiorstwem:

dokonanie kalkulacji cenowych,

kontrola działalności przedsiębiorstwa,

ocena rentowności działalności,

podejmowanie decyzji ekonomicznych (np. ustalanie wielkości produkcji, sprzedaży, wybór źródeł zaopatrzenia, wybór sposobu produkcji, wybór źródeł finansowania, lokalizacja działalności itd.).

Typy rachunku kosztów a potrzeby informacyjne przedsiębiorstwa

Klasyfikacja systemów rachunku kosztów

Kryterium rodzaju i zakresu rozliczania kosztów między produkty:

rachunek kosztów pełnych,

rachunek kosztów zmiennych.

Kryterium standaryzacji kosztów:

rachunek kosztów rzeczywistych,

rachunek kosztów normalnych,

rachunek kosztów postulowanych.

  Kryterium odniesienia kosztów, tj. jednostek ewidencyjnych i obiektów kalkulacji kosztów:

okresowy system rachunki kosztów (produkcja masowa, wieloseryjna),

zleceniowy system rachunku kosztów (produkcja jednostkowa, małoseryjna).

Kryterium procesów i działań realizowanych w przedsiębiorstwie:

rachunek kosztów działań.

Rachunki problemowe:

rachunek kosztów cyklu życia produktu,

rachunek kosztów docelowych,

rachunek kosztów ciągłego doskonalenia,

rachunek kosztów wsteczny,

rachunek kosztów logistyki,

rachunek kosztów projektów inwestycyjnych,

rachunek jakości,

rachunek kosztów działania „dokładnie na czas”.

RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH

Cechy rachunku kosztów pełnych:

podział kosztów całkowitych na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie,

koszt jednostkowy wyrobu ustalany jest na podstawie pełnego zużycia wszystkich czynników produkcji,

rozliczenia kosztów pośrednich na poszczególne wyroby dokonuje się za pomocą kluczy podziałowych, które mają zapewnić proporcjonalny podział kosztów pośrednich na wytworzone wyroby.

Przydatność rachunku kosztów pełnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem:

ocena efektywności wykorzystania poszczególnych czynników produkcji związku z prowadzoną działalnością operacyjną,

badanie wewnętrznej struktury kosztów,

podstawa do planowania (budżetowania) poziomu kosztów działalności,

kontrola kosztów na poszczególnych etapach działalności,

ocena osób odpowiedzialnych za kształtowanie poziomu kosztów,

kontrola kosztów wg nośników i ocena ich rentowności,

odzwierciedla wynik finansowy długookresowy,

eliminuje wpływ krótkookresowych wahań wielkości sprzedaży na wynik finansowy,

eliminuje wpływ sezonowości sprzedaży produktów na wielkość wyniku finansowego,

dostarcza informacji przydatnych zwłaszcza przy podejmowaniu decyzji długookresowych,

przydatny do decyzji inwestycyjnych,

ocena efektywności procesów produkcyjnych (porównanie wielkości kosztów bezpośrednich i pośrednich).

Ograniczenia w zarządzaniu rachunku kosztów pełnych:

ograniczone możliwości w bieżącym zarządzaniu przedsiębiorstwem z uwagi na

zmniejszanie się możliwości pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych

systematyczny spadek udziału kosztów bezpośrednich w kosztach całkowitych przy jednoczesnym wzroście udziału kosztów pośrednich,

nie dostarcza informacji przydatnych przy podejmowaniu decyzji krótkookresowych,

zniekształcenie informacji o jednostkowych kosztach wytworzonych produktów ze względu na

pełny rachunek kosztów wytworzenia,

rozliczanie kosztów pośrednich za pomocą niejednoznacznych  kluczy rozliczeniowych.

Czynniki powodujące wzrost udziału kosztów pośrednich w całkowitym koszcie wytworzenia:

zastępowanie pracy żywej pracą maszyn,

zmiana kosztów płac z proporcjonalnie zmiennych na koszty stałe,

wzrost złożoności prac w fazie przedprodukcyjnej związanych z wprowadzaniem nowego produktu na rynek,

wzrost kosztów fazy poprodukcyjnej, w tym głównie kosztów sprzedaży.

Rachunek kosztów pełnych pomija grupowanie kosztów wg:

ich zmienności,

ośrodków odpowiedzialności,

zakresu kontroli.

Rachunek kosztów zmiennych

Rachunek kosztów zmiennych = rachunek kosztów częściowych to system rachunku kosztów ukierunkowany na wewnętrzne potrzeby zarządzania przedsiębiorstwem.

Nadrzędny kryterium klasyfikacji kosztów w rachunku kosztów zmiennych jest wrażliwość kosztów na wahania wielkości produkcji.

RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH Podział kosztów w rachunku kosztów zmiennych:

koszty zmienne, (np. zużycie materiałów bezpośrednich, zużycie paliw, wynagrodzenia pracowników produkcji),

koszty stałe (np. amortyzacja, koszty dzierżaw, wynagrodzenia pracowników zarządu).

Koszty zmienne - koszty zależne od wielkości produkcji. Są one traktowane jako koszty aktywności produkcyjnej.

Do kosztów zmiennych zaliczamy:

koszty bezpośrednie,

zmienne pośrednie koszty produkcji (zmienne koszty wydziałowe).

Koszty stałe  - niezależne od wielkości: są to koszty gotowości do produkcji.Koszty stałe obejmują:

stałe pośrednie koszty produkcji (stałe koszty wydziałowe),

koszty nieprodukcyjne (koszty zarządu i koszty sprzedaży).

Podział pośrednich kosztów produkcji w systemie rachunku kosztów zmiennych:

zmienne pośrednie koszty produkcji; zaliczane do kosztów produktów,

stałe pośrednie koszty produkcji; traktowane jako koszty okresu sprawozdawczego.

Zalety rachunku kosztów zmiennych:

kalkulacja jednostkowego kosztu produkcji na poziome zmiennego kosztu wytworzenia,

wyeliminowanie aktywowania stałych kosztów wydziałowych w zapasach produktów niesprzedanych,

zmniejszenie wpływu zapasów na wynik finansowy (zwłaszcza krótkookresowy),

odzwierciedla wpływ zmian stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych na poziom kosztów operacyjnych.

Rozmiary produkcji i koszty stałe 

Produkcja (szt.) Całkowite koszty stałe (zł) Jednostkowe koszty stałe (zł)

  10                                 600   60

  20   600   30

  40   600   15

  60   600   10 

Rozmiary produkcji i koszty zmienne

Produkcja (szt.)   Całkowite koszty zmienne (zł)   Jednostkowe koszty zmienne (zł)

      10   600   60

      20            1 200   60

      40            2 400   60

      60            3 600   60 

 

Ze względu na stopień stabilności koszty stałe dzielimy na:

koszty bezwzględnie stałe (np. liniowa amortyzacja budynków zarządu),

koszty skokowo stałe (np. koszt wynajmu pomieszczeń produkcyjnych).

Ze względu na stopień zmienności koszty zmienne dzielimy na:

Koszty zmienne proporcjonalnie występują wówczas, gdy kolejnym jednostkowym przyrostom wielkości produkcji odpowiadają, przeciętnie rzecz biorąc,  jednakowe przyrosty kosztów.

Jednostkowy koszt zmienny jest w tym przypadku kosztem stałym.

Koszty zmienne progresywnie występują wówczas, gdy kolejnym jednostkowym przyrostom wielkości produkcji odpowiadają, przeciętnie rzecz biorąc, coraz większe przyrosty kosztów.

     Jednostkowy koszt zmienny jest w tym przypadku kosztem rosnącym.

Koszty zmienne degresywnie występują wówczas, gdy kolejnym jednostkowym przyrostom wielkości produkcji odpowiadają, przeciętnie rzecz biorąc, coraz mniejsze przyrosty kosztów.

    Jednostkowy koszt zmienny jest w tym przypadku kosztem malejącym.

Koszty zmienne regresywnie występują wówczas, gdy wraz ze wzrostem wielkości produkcji następuje spadek kosztów.

Jednostkowy koszt zmienny jest w tym przypadku kosztem malejącym. 
Wskaźnik zmienności - charakteryzuje zmienność kosztów.  
Przedstawia on stosunek względnej zmiany danego kosztu do względnej zmiany produkcji.

W_zk = 1  dla kosztów proporcjonalnych

W_zk > 1  dla kosztów progresywnych

0<W_zk <1  dla kosztów degresywnych, regresywnych

  Metody podziału kosztów na koszty stałe i koszty zmienne:

metoda analizy księgowej,

metoda pomiaru inżynierskiego,

metody statystyczno-matematyczne.

Metoda analizy księgowej:

polega na rozróżnieniu kosztów stałych i zmiennych na podstawie zachowania się ich w przeszłości,

zalety - prosta, mało pracochłonna,

wady - pewien subiektywizm,

zastosowanie - w małych przedsiębiorstwach o prostym profilu produkcji.

Metoda pomiaru inżynierskiego:

polega na ustaleniu wielkości zużycia czynników produkcji na podstawie szczegółowej analizy produktu i procesu technologicznego,

zalety - duża szczegółowość,

wady - pracochłonna, kosztowna,

zastosowanie  - w złożonych cyklach produkcyjnych.

  Metody statystyczno-matematyczne oparte na zależnościach pomiędzy kosztami a wielkością produkcji np. metoda dwóch punktów krańcowych.

Metoda dwóch punktów krańcowych

          k_zj = (K_Cmax - K_Cmin) : (q_max - q_min)

                                                                                            K_{s =} K_Cmax - k_zj x q_max 

gdzie:

K_s - koszty stałe,

k_zj - koszty zmienne jednostkowe,

K_Cmax - koszty całkowite najwyższe spośród rozpatrywanych okresów,

K_Cmin - koszty całkowite najniższe spośród rozpatrywanych okresów,

q_max -  maksymalna produkcja spośród rozpatrywanych okresów,

q_min - minimalna produkcja spośród rozpatrywanych okresów.

Rachunek kosztów zmiennych a wynik finansowy z działalności operacyjnej

Założenia:

przychód ze sprzedaży produktów jest proporcjonalny do wielkości sprzedaży produktów,

koszty własne sprzedanych produktów są liniowo zależne od wielkości produkcji.

Koszty własne sprzedanych produktów obejmują:

koszty zmienne wytworzenia sprzedanych produktów,

koszty stałe okresu:

stałe pośrednie koszty produkcji,

pośrednie koszty nieprodukcyjne (koszty sprzedaży i koszty zarządu).

Obliczanie wyniku ze sprzedaży z zastosowaniem rachunku kosztów zmiennych

                           W = S - K

gdzie:

W - wynik finansowy z działalności operacyjne = wynik ze sprzedaży,

S - przychód ze sprzedaży produktów,

K - koszty własne sprzedanych produktów. 

                               S = p x Q

gdzie:

p - cena sprzedaży produktu,

Q - wielkość sprzedaży produktu. 

                             K = K_s + k_z x Q

gdzie:

K_s - koszty stałe okresu,

k_z -  jednostkowy koszt zmienny

W = p x Q - (K_s + k_z x Q) 
 
W= Q (p - k_z) - K_s 

p - k_z = m

m  - jednostkowa marża pokrycia = miara bezwzględnej rentowności sprzedaży jednostki produkcji

     m x Q = M 

M - globalna marża pokrycia 

      M = S - K_z

K_z - koszty zmienne sprzedanych produktów 

                                   W = M - K_s

Krótkookresowy wynik finansowy oparty na rachunku kosztów zmiennych

Etapy szacowania:

przychody ze sprzedaży produktów

  - koszty zmienne sprzedanych produktów

  = marża pokrycia

- koszty stałe okresu

    = wynik ze sprzedaży

Analiza progu rentowności polega na badaniu relacji między zmianami wielkości produkcji i sprzedaży a zmianami kosztów, przychodów i wyników.

  Celem analizy progu rentowności jest oszacowanie wielkości produkcji i sprzedaży, przy której przychody ze sprzedaży pokrywaj a się z kosztami własnymi sprzedanych produktów.

Wyznaczanie progu rentowności:

                                                S = K

                               p x Q = K_s + k_z x Q 

Ilościowy próg rentowności (Q_o)

                                         Q_o = K_s ; (p - k_z) 

Wartościowy próg rentowności (S_o)

                                      S_o = p x Q_o

Zalety rachunku kosztów zmiennych:

emituje realne informacje o jednostkowym koszcie zmiennym wyrobu oraz o kosztach zmiennych całego przedsiębiorstwa,

kontroluje wielkość i strukturę kosztów stałych w przedsiębiorstwie,

ułatwia podejmowanie decyzji cenowych przez ustalenie opłacalności sprzedaży poszczególnych wyrobów,

dostarcza ważnego kryterium decyzyjnego w postaci marzy brutto (jednostkowej i globalnej),

pozwala na szybkie dostosowanie się do zmian zachodzących na rynku,

zmniejsza niebezpieczeństwo zamrożenia środków finansowych w zapasach produkcji niesprzedanej.

Słabości rachunku kosztów zmiennych:

możliwość wystąpienia trudności z wyodrębnieniem kosztów zmiennych i kosztów stałych,

może mieć niekorzystny wpływ w podejmowaniu decyzji długookresowych,

skupienie uwagi na marzy brutto, co może być przyczyna niedowartościowania  rangi kosztów stałych, które w wielu przedsiębiorstwach mają tendencje do wzrostu.

   Porównanie

Rachunek kosztów pełnych:

zestawia koszty pełne z przychodami, co może być przyczyną zdeformowanego kosztu jednostkowego wyrobu i zysku jednostkowego,

zachowuje relacje między produkcją i sprzedażą w długim okresie; jest nieprzydatny w decyzjach krótkookresowych,

jest nastawiony na dokładną kontrolę procesów produkcji,

jest nastawiony na planowanie długoterminowe,

służy sprawozdaniom finansowym zewnętrznym; pozwala na precyzyjne rozliczanie poniesionych kosztów,

wynik finansowy jest funkcją produkcji, co może przejawiać się spadkiem zysku przy wzroście sprzedaży.

Rachunek kosztów zmiennych:

zestawia przychody z kosztami zmiennymi, co pozwala na korzystanie z marzy na pokrycie kosztu jednostkowego i globalnego

jest elastyczny w decyzjach krótkookresowych,

daje sygnały o zachowaniu rynku,

jest przydatny w planowaniu krótkookresowym,

służy sprawozdaniom wewnętrznym,

wynik finansowy jest funkcja wielkości sprzedaży, co oznacza, że wzrost sprzedaży przy stałej strukturze kosztów i stałej cenie zawsze powoduje zwrot zysku.

Interpretacja wyników (rach. kosztów pełnych i rach. kosztów zmiennych)

1)Jeżeli wielkość wytworzonej produkcji jest większa od wielkości sprzedaży wyrobów, to wynik finansowy na sprzedaży ustalony w rachunku kosztów pełnych jest wyższy od wyniku obliczonego za pomocą rachunku kosztów zmiennych (okres I).

2)Jeżeli rozmiary sprzedaży wyrobów przewyższają rozmiary produkcji, to wynik finansowy na sprzedaży ujęty w rachunku kosztów pełnych jest niższy od wyniku rachunku kosztów zmiennych (okresy II, III).

3)Jeżeli rozmiary produkcji i sprzedaży w poszczególnych okresach są sobie równe, wówczas wynik finansowy na sprzedaży jest jednakowy w rachunku kosztów pełnych i rachunku kosztów zmiennych.

4)Wartość zapasów wyrobów nie sprzedanych jest zawsze niższa w rachunku kosztów zmiennych ze względu na przyjęty sposób ich wyceny.

Wprowadzenie do rachunku kosztów cyklu życia produktu

Czynniki wpływające na sposób zarządzania działalnością podmiotów gospodarczych:

zanik barier w przepływie ludzi i kapitału między krajami,

deregulacja rynków finansowych,

znoszenie ograniczeń w handlu towarami,

wzrost znaczenia wiedzy i informacji,

rozwój nowoczesnych technologii,

skracanie się przeciętnego cyklu życia produktów.

Strategiczne zarządzanie kosztami (zarządzanie kosztami w długim okresie czasu)

Definicje:

1. Jest to wspomaganie procesu strategicznego planowania i kontroli za pomocą zweryfikowanych z perspektywy klienta i rynku informacji o produkcie i procesach istotnych z punktu widzenia zużycia zasobów.

2.  Jest wykorzystaniem informacji o kosztach w jednym lub kilku etapach zarządzania strategicznego, do których zaliczono:

formułowanie strategii,

komunikowanie strategii w ramach struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa,

opracowanie oraz realizacja taktyki strategii,

rozwój oraz zastosowanie metod kontroli służących monitorowaniu realizacji strategii.

Metody oraz narzędzia strategicznego zarządzania kosztami:

rachunek kosztów cyklu życia produktu,

rachunek kosztów docelowych,

strategiczne zarządzanie kosztami działań,

analiza kosztów łańcucha wartości.

Koncepcja cyklu życia produktu w zarządzaniu strategicznym:

służy do przeprowadzenia analizy strategicznej pozwalającej na ocenę kosztów związanych z wytwarzaniem produktu w całym cyklu jego życia,

pomocna w formułowaniu strategii dla różnych faz, w których znajduje się produkt.

Fazy cyklu życia produktu:

faza wprowadzania produktu na rynek,

faza wzrostu,

faza dojrzałości,

faza spadku.

Kształt krzywej cyklu życia produktu będący funkcją wielkości sprzedaży w zależności od upływu czasu zależy od:

rodzaju produktu,

możliwości jego zróżnicowania,

podatności na zmiany koniunkturalne,

rodzaju zaspokajanych potrzeb,

postępu technologicznego,

struktury podmiotów działających na rynku.

Faza wprowadzania produktu na rynek

niewielka wielkość sprzedaży,

duże nakłady inwestycyjne,

wydatki na promocję i reklamę,

ujemne przepływy środków pieniężnych.

Faza wzrostu

wysoka dynamika przyrostu wielkości sprzedaży,

ciągła poprawa jakości produktu,

spadek przeciętnych cen sprzedaży,

wzrost wartości użytkowej oraz funkcjonalnej wyrobu,

dodatnie przepływy środków pieniężnych będące pochodną szybkiego wzrostu sprzedaży oraz stosunkowo jeszcze wysokich marż realizowanych na sprzedaży danego produktu.

Faza dojrzałości

wyraźny spadek dynamiki wzrostu sprzedaży (nasycenie rynku),

dalszy spadek przeciętnych cen produktu,

generowanie dodatnich przepływów środków pieniężnych na skutek wysokiego wolumenu sprzedaży.

Faza spadku

wyraźny spadek wielkości sprzedaży,

określenie momentu wycofania się z rynku na podstawie analizy wysokości generowanych przepływów środków pieniężnych.

Zalety rachunku kosztów cyklu życia produktu:

kompleksowe podejście do kalkulacji, tj. ujmowanie wszystkich kategorii zasobów zużywanych w różnych fazach cyklu życia produktu,

zarządzanie kosztami w długim okresie.

Przedmiot kalkulacji w rachunku kosztów cyklu życia produktu:

koszty badań i rozwoju ponoszone w fazie przedprodukcyjnej,

koszty produkcji, sprzedaży oraz inne składniki kosztów ponoszone w fazie rynkowej produktu,

koszty zakończenia produkcji występujące w ostatniej fazie cyklu życia produktu.

Zastosowanie koncepcji cyklu życia produktu w zarządzaniu przedsiębiorstwem:

ocena rentowności produktów w długim okresie,

sterowanie produkcją oraz kosztami,

stosowanie odpowiedniej polityki cenowej,

określenie ryzyka operacyjnego,

ocena programów inwestycyjnych.

Rachunek kosztów jakości

Pojęcie jakości

wg Międzynarodowej Organizacji Normalizacji ISO:

   jakość oznacza stopień, w jakim zestaw naturalnych właściwości (fizycznych, czasowych, ergonomicznych i funkcjonalnych) produktu spełnia potrzeby lub oczekiwania, które zostały ustalone, przyjęte zwyczajowo lub są obowiązkowe.

Jakość to zbiór wszystkich właściwości produktu, które czynią go zdolnym do zaspokojenia stwierdzonych lub  zasadnie domniemanych potrzeb nabywcy.

Definicja kosztów jakości

wg Międzynarodowej Organizacji Normalizacji ISO

koszty jakości to koszty ponoszone w związku z zagwarantowaniem i zapewnieniem zadawalającej jakości oferowanych produktów, a także koszty ponoszone z powodu nieosiągnięcia zadawalającej jakości.

Koszty jakości z punku widzenia potrzeb przedsiębiorstwa: wg normy ISO 9004-1

Koszty zgodności obejmują:

koszty prewencji (profilaktyki), odpowiadające zużyciu zasobów ponoszonych na zapobieganie powstawaniu wyrobów wybrakowanych,

koszty badań i oceny, czyli m.in. koszty dotyczące oceny nabywanych materiałów, przebiegu procesów produkcyjnych w stosunku do przyjętych standardów.

Koszty braku zgodności obejmują:

koszty strat w związku z brakami ujawnianymi wewnątrz i na zewnątrz przedsiębiorstwa, z którymi wiąże się zużycie zasobów na ponowne przywrócenie tym produktom cech wyrobów zdatnych do użytku,

koszty przekroczenia wymagań i norm jakości powstające w sytuacji, gdy odbiorca otrzymuje zbędne dla niego informacje.

Przykłady kosztów jakości:

1)Koszty prewencji-należą do nich:

koszty implementacji (urzeczywistnienia) planu zachowania jakości,

koszty projektowania oraz rozwijania narzędzi pomiaru i kontroli jakości,

koszty szkoleń związanych z jakością.

2)Koszty oceny-należą do nich:

koszty testowania przychodzących materiałów,

koszty testowania gotowych produktów,

koszty utrzymania wyposażenia niezbędnego do oceny jakości,

koszty audytu jakości.

3)Koszty braków wewnętrznych-należą do nich:

koszty analiz prowadzonych w celu stwierdzenia przyczyn powstawania braków, koszty napraw,

koszty odpadów, które dotyczą produktów niemożliwych do naprawienia,

koszty testów na produktach naprawionych.

4)Koszty braków zewnętrznych-należą do nich:

koszty napraw produktów,

koszty przyjmowania reklamacji,

koszty gwarancji,

koszty utylizacji zwróconych produktów nie nadających się do naprawy.

5)Koszty przekroczenia wymagań i norm jakości-należą do nich:

koszty wydrukowania nadmiernej ilości dokumentacji,

koszty niepotrzebnych rozmów telefonicznych, szkoleń,

koszty prowadzenia skomplikowanych analiz.

6)Koszty utraconych korzyści-należą do nich:

koszty wynikające z wycofania zamówienia,

koszty związane z niemożnością dostarczenia wyrobów lub usług na poziomie oczekiwanym przez klienta,

koszty związane z nieumiejętną polityką promocyjną, utratą reputacji, niemożnością dostarczenia wyrobu lub usługi w określonym terminie.

Pomiar i ewidencja kosztów jakości

           K_j = K_p + K_o + K_bw + _Kbzw

gdzie:

K_j - koszty jakości

K_p - koszty prewencji,

K_o - koszty oceny i badań,

K_bw  - koszty związane z brakami ujawnionymi wewnątrz przedsiębiorstwa,

K_bz - koszty związane z brakami ujawnionymi na zewnątrz przedsiębiorstwa.

Rachunek kosztów jakości

Rachunek kosztów jakości w świetle normy ISO 9004-1 jest uznawany za najistotniejszy element systemu zarządzania jakością.

Rachunek kosztów jakości to system ujmowania w odpowiednich przekrojach wszystkich kosztów jakości oraz przeprowadzania analizy kształtowania się tych kosztów wraz z podejmowaniem działań na rzecz poprawy jakości i minimalizacji kosztów produkcji.

Funkcje rachunku kosztów jakości:

funkcja analityczna, tj. dostarczanie informacji umożliwiających analizę poziomu i zmian kosztów jakości w czasie według poszczególnych kategorii kosztów i miejsc ich powstawania,

funkcja optymalizacyjna dostarczająca informacji o kosztach na potrzeby wyboru optymalnych rozwiązań z punktu widzenia relacji między kosztami jakości a uzyskiwanymi efektami,

funkcja kontrolna pozwalająca na osiąganie wyznaczonych celów i przyjętych zadań projakościowych,

funkcja motywacyjna, która polega na wykorzystaniu informacji o kosztach jakości w utrzymaniu odpowiedniego poziomu jakości produkowanych wyrobów i świadczonych usług oraz ich ciągłego doskonalenia.

Cel prowadzenia rachunku kosztów jakości:dostarczanie kierownictwu informacji niezbędnych do podejmowania działań, które mają doprowadzić do obniżki kosztów produkcji przy utrzymaniu poziomu jakości lub jego wzrostu.

Zadania rachunku kosztów jakości:

pomiar kosztów związanych z utrzymaniem lub poprawą jakości,

grupowanie kosztów jakości w różnych przekrojach dostarczających informacji na potrzeby analizy i kontroli kosztów jakości,

przedstawianie informacji o kosztach jakości w formie sprawozdań umożliwiających analizę poziomu kosztów w czasie i w przestrzeni,

pomoc przy określeniu polityki jakościowej przedsiębiorstwa,

planowanie kosztów jakości,

stworzenie podstaw controllingu jakości.

Analiza kosztów jakości

Celem analizy kosztów jakości jest:

identyfikacja tych kategorii kosztów jakości, które można zredukować lub wyeliminować,

określenie, w jakim stopniu zwiększenie nakładów na działalność prewencyjna wpływa na zmniejszenie strat na brakach,

ocena kształtowania się poziomu kosztów jakości w całkowitych kosztach przedsiębiorstwa,

określenie wpływu kosztów jakości na kształtowanie się wyniku finansowego przedsiębiorstwa.

   Włączenie analizy kosztów jakości do systemu zarządzania przedsiębiorstwem następuje poprzez:

uwzględnienie raportów o kosztach jakości w kierowaniu procesami produkcyjnymi,

włączenie raportów o kosztach jakości do systemu sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstwa,

ustalenie odpowiedzialności za gromadzenie informacji o kosztach jakości.

   Efekty właściwego zarządzania jakością w przedsiębiorstwie:

zmniejszenie udziału kosztów jakości w całkowitych kosztach wytworzenia,

obniżenie udziału kosztów jakości w przychodach ze sprzedaży,

spadek udziału kosztów jakości w zysku z działalności operacyjnej przedsiębiorstwa.

 

Analiza wskaźnikowa kosztów jakości.Najważniejsze wskaźniki wymienione w normach serii ISO 9000:

Wskaźnik kosztów braków wewnętrznych:

                      u_bw = K_bw / K_w

gdzie:

u_bw - wskaźnik kosztów braków wewnętrznych,

K_bw - koszty braków wewnętrznych,

K_w - koszty wynagrodzeń wraz z narzutami pracowników bezpośrednich. 

2. Wskaźnik kosztów braków:

   u_b = K_b / K_o

gdzie:

u_b - wskaźnik kosztów braków,

K_b - koszty braków wewnętrznych i zewnętrznych,

K_o - całkowite koszty produkcji. 

3. Wskaźnik kosztów braków na jednostkę produktu:                         u_bj = K_b / Q

gdzie:

u_bj - wskaźnik kosztów braków na jednostkę produktu,

K_b - koszty braków wewnętrznych i zewnętrznych,

Q - wielkość produkcji.  

4. Wskaźnik kosztów jakości:   

u_j = K_cj / S gdzie:

u_j - wskaźnik kosztów jakości,

K_cj - całkowite koszty jakości,

S - przychody ze sprzedaży. 

5. Wskaźnik kosztów prewencji:                u_p = K_p / Z

gdzie:

u_p - wskaźnik kosztów prewencji,

K_p - koszty prewencji,

Z - zysk z działalności operacyjnej.

Wskaźniki efektywności kompleksowego zarządzania jakością 

6.Wskaźnik efektywności działań prewencyjnych:                e_p -= k_b / k_p

gdzie:

e_p - wskaźnik efektywności działań prewencyjnych,

k_b - koszty braków przypadające na jednostkę produkcji,

k_p - koszty prewencji przypadające na jednostkę produkcji. 

7.Wskaźnik efektywności systemu zarządzania jakością:

       e_zj = W_j / k_j gdzie:

e_zj - wskaźnik efektywności systemu zarządzania jakością,

W_j - syntetyczny wskaźnik jakości wyrobów; może przyjmować wartości od 0 do 1, przy czym wartość 1 oznacza uzyskanie przez produkt najlepszej jakości,

K_j - koszty jakości przypadające na jednostkę produkcji.

Rachunek kosztów logistyki-Definicje logistyki w trzech aspektach:

w aspekcie funkcjonalnym  - to ogólny proces zarządzania, obejmujący planowanie,organizowanie, motywowanie i kontrolowanie,

w aspekcie przedmiotowym - to fizyczny przepływ materiałów, towarów i usług oraz informacji między dostawcami a odbiorcami,

w aspekcie celu - to efektywny proces gospodarczy zorientowany na zaspokojenie potrzeb klienta.

Podział systemów logistycznych:

procesy logistyczne podsystemu zaopatrzenia,

procesy logistyczne podsystemu produkcji,

procesy logistyczne podsystemu dystrybucji (zbytu).

Rachunek kosztów - ściąga

więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl

4

---