1 Atamański Pułk Kozacki (ros. 1-й Атаманский казачий полк)
Był formowany od pocz. czerwca 1942 w Winnicy na okupowanej Ukrainie. Składał się z trzech dywizjonów kawalerii, liczących ponad 3 tys. ludzi. Na jego czele stanął ppłk Hans von Wolff. Latem 1942 pułk pełnił zadania ochronne i wartownicze w Dniepropietrowsku, Kremenczudze i Chorole. Od jesieni zwalczał partyzantkę w rejonie Połtawy i Białej Cerkwi, ponosząc duże straty. Wiosną 1943 został skierowany z frontu do Mławy (Mielau), gdzie wszedł w skład nowo formowanej 1 Kozackiej Dywizji Kawalerii gen. mjr. Helmutha von Pannwitza. Pułk został rozformowany, a jego żołnierze zasilili pułki I Dońskiej Brygady Kawalerii, na czele której stanął płk H. von Wolff.
1 Kozacka Szkoła Junkierska
(ros. 1-е Казачье Юнкерское Училище)
Szkoła została utworzona rozkazem gen. Piotra N. Krasnowa 6 XII 1944 w Villa Santino w północnych Włoszech. Komendantem został gen. Michaił K. Sołomachin, a następnie płk A. K. Medynski. Miała przygotowywać kadry oficerskie zarówno dla XV Kozackiego Korpusu Kawalerii SS, jak też Kozackiego Stanu. Formalnie szkolenie mogli przechodzić jedynie rdzenni Kozacy, ale faktycznie byli do niego dopuszczani wszyscy żyjący wcześniej na terytorium kozackim, a także poza nim, jeśli ich rodzice zamieszkiwali te tereny. Nie rozgraniczano między byłymi obywatelami sowieckimi a emigrantami. Kandydaci musieli przejść egzamin przed komisją pod przewodnictwem gen. Bedakowa. Słuchacze szkoły tworzyli początkowo oddział szkoleniowy w składzie trzech sotni: kubańskiej, dońskiej i terskiej. Później przeformowano go w dwie ćwiczebne sotnie pod dowództwem starsziny wojskowego Dżaliuka i esauła Szuwałowa. Ponadto utworzono półbaterię artylerii (3 działka ppanc. 45 mm) dowodzoną przez płk. Połuchina, półsotnię inżynieryjną sotnika Nikołaja N. Krasnowa młodszego, oddział karabinów maszynowych (8 ciężkich i 17 lekkich karabinów maszynowych) sotnika Guszczina, oddział moździerzy (8 moździerzy 52 mm). Ogółem oddziały te liczyły 428 ludzi, w tym 396 junkrów. Kadra oficerska składała się z b. zawodowych wojskowych carskich. Na jej czele jako inspektor szkoły stał sotnik Nikołaj N. Krasnow młodszy. Wśród oficerów i wykładowców byli m.in. starszina wojskowy Niefiedow (wykładał topografię), N. S. Kozores, prof. Fiodor W. Wierbicki (prowadził wykłady o higienie), sotnik Sierieżnikow, sotnik B. G. Wdowienko, podesauł A. A. Połuppsin (adiutant szkoły), sotnik Kruglew, starszina wojskowy Tretiakow. Funkcję kapelana prawosławnego szkoły pełnił protojerej Nikołaj Masicz. W programie nauczania były zajęcia z historii Rosji, historii sztuki wojennej, taktyki, inżynierstwa, fortyfikacji, obsługi dział i czołgów (teoretyczne). Regularnie odbywały się zajęcia w polu. Kozaccy junkrzy nosili mundury koloru zielonego z rosyjskimi pagonami i bączkiem na czapce. Na pocz. 1945, kiedy na obszarze stacjonowania Kozackiego Stanu zaktywizowali się włoscy partyzanci, junkrzy służyli jako ochrona 100-kilometrowego odcinka drogi prowadzącego z Cortina d'Ampezzo do Villa Santina. Utworzono z nich 240-osobowy 1 Wojskowy Kozacki Oddział Szkoleniowy w składzie trzech półsotni. Miał on na uzbrojeniu 10 ciężkich i lekkich karabinów maszynowych oraz 3 moździerze. Dowódcą był starszina wojskowy A. I. Kowalenkow, zaś zastępcą esauł J. A. Andriejew. 28 kwietnia doszło do potyczki z partyzantami pod wsią Ovaro. Po jej zakończeniu junkrzy Posypajew i Czastnik zostali awansowani do stopni chorążego. 29 kwietnia kadra szkoły i junkrzy, w liczbie ok. 300 ludzi, wymaszerowali z Villa Santina do austriackiego Tyrolu, gdzie poddali się Brytyjczykom. Wydali oni Sowietom część junkrów i prawie wszystkich oficerów.
1 Siniegorski Atamański Pułk Kozacki
(ros. 1-й Синегорский казачий Атаманский полк)
Pułk był formowany od końca sierpnia 1942 w stanicy Siniegorskaja nad Donem. Osiągnął liczebność ponad 1,2 tys. żołnierzy. Na jego czele stanął starszina wojskowy Żurawliow. Pułk uczestniczył na przełomie 1942 i 1943 w ciężkich walkach pod Stalingradem. Udało mu się wyrwać z okrążenia, pociągając za sobą kilka innych oddziałów niemieckich. Następnie w styczniu 1943 zajął linie obronne wzdłuż rzeki Bystraja do stanicy Jekaterininskaja. Po odwrocie na początku lutego bronił bezskutecznie Nowoczerkaska, walczył dalej pod Rostowem nad Donem i nad rzeką Minus w rejonie Taganroga. W tym czasie nowym dowódcą został starszina wojskowy Rykowskoj. Wiosną 1943 Pułk został wycofany z frontu i przetransportowany do Mławy (Mielau), gdzie wszedł w skład nowo formowanej 1 Kozackiej Dywizji Kawalerii gen. mjr. Helmutha von Pannwitza. Sotnie zostały rozformowane, zaś ich żołnierze zasilili różne oddziały dywizji.
1 Kozacka Dywizja Kawalerii
1. Kosaken-Kavallerie-Division,
1-я Казачья кавалерийская дивизия
Pierwsze ochotnicze oddziały kawalerii złożone z ochotników kozackich i jeńców wojennych z ACz pochodzenia kozackiego powstawały na froncie wschodnim już od jesieni 1941. Niemieckie dowództwo przyzwalało na to, gdyż oddziały te wykorzystywano do zadań wartowniczych i ochronnych, a wkrótce też antypartyzanckich. Odciążało to w dużym stopniu wojska niemieckie. Pierwsze pomysły sformowania kozackiej dywizji kawalerii pojawiły się w sierpniu 1942. Jednakże dopiero jesienią tego roku udało się mjr. Klausowi von Staufenbergowi, sprawującemu funkcję szefa oddziału 2 organizacyjnego SzG armii niemieckiej, uzyskać zgodę OKW na zorganizowanie na froncie wschodnim takiej jednostki.
Na dowódcę 1 Kozackiej Dywizji Kawalerii już 8 XI 1942 został wybrany płk Helmuth von Pannwitz, arystokrata i były kawalerzysta, znający język rosyjski, w tym czasie referent "generała do spraw oddziału szybkiego reagowania" w komendzie głównej sił niemieckich. Jeszcze w 1942 założył on w Chersoniu obóz dla Kozaków i ich rodzin. Formowanie jednostki, z powodu klęski stalingradzkiej, rozpoczęło się dopiero od 21 IV 1943 w obozie szkoleniowym w Mławie (Mielau), należącej administracyjnie do Prus Wschodnich. Przybyło tam z Chersonia ok. 10-15 tys. ochotników kozackich. Ich rodziny zostały zakwaterowane w obozie w sąsiednim Mochowie. Dołączyli do nich Kozacy skierowani z obozów jenieckich i obozów pracy na wschodzie, z których utworzono 5 pułk szkoleniowo-zapasowy, liczący 10-15 tys. żołnierzy. Powstała tam też podoficerska szkoła kozacka i korpus kadetów dla młodocianych Kozaków. Zajmował się tym kierownik sztabu rekrutacyjnego przy głównym dowództwie armii niemieckiej- ataman gen. Andriej G. Szkuro.
Wiosną 1943 do Mławy przybyło kilka mniejszych oddziałów kozackich, a także pułk kawalerii kozackiej "Jungschulz" i pułk kawalerii kozackiej "Platow" oraz 600 Doński Kozacki Dywizjon Kawalerii i 1 Atamański Kozacki Pułk Kawalerii "Wollf", mające za sobą ciężkie walki na froncie wschodnim. Trzon dywizji tworzył 600 Dywizjon Kawalerii dowodzony przez rodowitego Kozaka płk. Iwana N. Kononowa. Pozostałe jednostki zostały rozformowane, a ich żołnierze przydzieleni do poszczególnych pułków formowanej dywizji. Większość jej składu osobowego stanowili Kozacy dońscy, kubańscy, terscy, syberyjscy, zabajkalscy i ussuryjscy; 40% z nich było ochotnikami z obozów jenieckich. Formowanie jednostki zostało zakończone 4 sierpnia 1943. Liczyła ona ok. 14 tys. Kozaków i ok. 4 tys. Niemców. Była podzielona na dwie brygady, I Dońską i II Kaukaską oraz siedem batalionów pomocniczych i wsparcia. Wśród nich tylko 5 Pułk Kawalerii Kozaków dońskich był dowodzony przez oficera pochodzenia kozackiego ppłk Iwana N. Kononowa, byłego dowódcę 600 Dywizjonu Kawalerii, pozostałe oddziały miały dowódców niemieckich.
We wrześniu 1943 rozkazem szefa SzG gen. Kurta Zeitzlera dywizja została skierowana do okupowanej Jugosławii do walki z komunistyczną partyzantką Josipa Broz Tity. Wywołało to niezadowolenie Kozaków, którzy chcieli walczyć z Sowietami na własnej ziemi. W tej sytuacji płk H. von Pannwitz sprowadził z Berlina b. generała carskiego Piotra N. Krasnowa, który wygłosił przemówienie nawołujące do walki z bolszewizmem gdziekolwiek trzeba. Jego wizyta i mowa przekonały żołnierzy dywizji do wyjazdu do Jugosławii, który rozpoczął się 25 IX 1943. Natomiast z dywizji został wyłączony rezerwowy pułk kozacki ppłk. Stabienowa, który Niemcy przerzucili do okupowanej Francji do Plateau de Langres w departamencie Haute-Marne (zwalczał tam wraz z oddziałami niemieckimi SS i policji francuski ruch oporu).
Do Jugosławii 1 Kozacka Dywizja Kawalerii przyjechała transportami kolejowymi przez Warszawę i Czechy. Rozładowała się w rejonie Osijek-Ruma i natychmiast skierowano ją do jej obszaru operacyjnego. Została tam podporządkowana niemieckiej 2 APanc. Miała pełnić zadania ochronne i antypartyzanckie. Do pierwszej walki doszło 12 X 1943 w górach w rejonie miejscowości Fruška Gora na zachód od Belgradu. Kozacy wspierani przez 15 czołgów i samochód pancerny zajęli wioskę Beocin, w której znajdował się sztab partyzancki. W kolejnych tygodniach dywizja ochraniała strategiczną dla Niemców linię kolejową Zagrzeb-Belgrad i dolinę rzeki Sawy. Wespół z jednostkami niemieckimi brała udział w operacjach przeciwpartyzanckich, np. 1 Pułk Kawalerii Kozaków dońskich walczył w rejonie Sisaku wraz z oddziałami 11 Ochotniczej Dywizji Grenadierów Pancernych SS "Nordland", zaś 2 Pułk Kawalerii Kozaków syberyjskich w rejonie Gory i Gliny wraz z niemiecką 371 DP. Działania Kozaków w krótkim czasie doprowadziły do oczyszczenia zajmowanych terenów z partyzantki. Zadecydowała o tym przede wszystkim umiejętność walki w trudnym terenie, z czym nie radziły sobie oddziały niemieckie.
Jednakże prawosławni Kozacy nie chcieli dłużej walczyć z prawosławnymi Serbami, więc skierowano ich do katolickiej Chorwacji, muzułmańskiej Bośni i nieprawosławnych rejonów Serbii. W maju 1944 II Kaukaska Brygada Kozacka brała udział w nieudanej operacji Rösselsprung. W tym samym czasie 2 Pułk Kawalerii Kozaków syberyjskich został okrążony przez jugosłowiańskich partyzantów, tracąc wielu zabitych i rannych. Dopiero przybycie pozostałych oddziałów dywizji pozwoliło Kozakom przerwać okrążenie. Na przełomie maja i czerwca 1944 dywizję odwiedził b. carski generał Fiodor F. Abramow, przywożąc pismo z poparciem dla jej działań od gen. Aleksieja P. Archangielskiego, stojącego przed wojną na czele Rosyjskiego Związku Ogólnowojskowego. W grudniu 1944 w rejonie miejscowości Pitomać w dolinie rzeki Drawy doszło do pierwszego starcia dywizji z ACz, które skończyło się wycofaniem oddziałów sowieckiej 233 dywizji strzeleckiej za rzekę.
25 II 1945 1 Kozacka Dywizja Kawalerii wraz z 2 Kozacką Dywizją Kawalerii (sformowaną na bazie II Kaukaskiej Brygady Kawalerii) i kozacką brygadą piechoty (płastuńską) współtworzyły XV Kozacki Korpus Kawalerii SS. W marcu część dywizji uczestniczyła w jednej z ostatnich ofensyw niemieckich na południowym brzegu Balatonu przeciwko wojskom bułgarskim. W ostatnich tygodniach wojny dywizja wraz z pozostałymi jednostkami Korpusu przedarła się do Austrii, w okolice Linzu w Tyrolu, aby uniknąć kapitulacji przed komunistycznymi partyzantami jugosłowiańskimi. 12 V 1945 Kozacy w liczbie 25 tys. skapitulowali w okolicach Klagenfurtu przed brytyjską 11 DPanc. Brytyjczycy przekazali ich w końcu maja 1945 w ręce ACz. Generał H. von Pannwitz mógł tego uniknąć, ale odmówił, gdyż postanowił do końca dzielić los ze swoimi podkomendnymi.
Żołnierze 1 Kozackiej Dywizji Kawalerii nosili niemieckie mundury ze swoimi odznakami. Na nogach mieli szarozielone lub granatowe bryczesy z lampasami oraz czarne oficerski z ostrogami. Na głowach nosili tradycyjne kozackie czapki futrzane, tzw. kubanki i wyższe od nich papachy w kolorze czarnym, których denka były w różnych kolorach odpowiadających poszczególnym rodzajom wojsk kozackich. Hełmów nie używali nawet w trakcie walki. U pasa często mieli podpięte kozackie szable w czarnych skórzanych pochwach. Nosili też burki, czyli sztywne peleryny z czarnej wielbłądziej wełny spięte metalową klamrą pod szyją.
Skład organizacyjny:
listopad 1944
- dowództwo i sztab- d-ca gen. Helmuth von Pannwitz, płk von Baath, płk Alexander von Bosse, płk Konstantin Wagner, szef sztabu płk von Schultz,
- sotnia kawalerii ochrony sztabu,
- grupa żandarmerii polowej,
- motocyklowy pluton łączności,
- pluton propagandowy,
- I Dońska Brygada Kawalerii- d-ca płk Hans von Wolff
- 1 Pułk Kawalerii Kozaków dońskich- d-ca ppłk Burggraf zu Dohna,
- 2 Pułk Kawalerii Kozaków syberyjskich- d-ca ppłk Freiherr von Nolcken,
- 4 Pułk Kawalerii Kozaków kubańskich- d-ca ppłk Freiherr Paul von Wolff,
- 1 Kozacki Batalion Artylerii Konnej- d-ca kpt. von Eisenhardt-Rothe,
- II Kaukaska Brygada Kawalerii- d-ca płk Alexander von Bosse,
- 3 Pułk Kawalerii Kozaków kubańskich- d-ca ppłk Joachim von Jungschultz,
- 5 Płk Kawalerii Kozaków dońskich- d-ca ppłk Iwan N. Kononow,
- 6 Pułk Kawalerii Kozaków perskich- d-ca ppłk Heinrich Detloff von Kalben,
- 2 Kozacki Batalion Artylerii Konnej- kpt. Graf Kottulinsky,
- 55 batalion rozpoznawczy (w całości niemiecki)- d-ca rtm. Weil,
- 55 pułk artylerii konnej (sześć baterii artylerii w dwóch batalionach),
- 55 batalion saperów (cztery kompanie)- d-ca kpt. Jans,
- 55 batalion łączności (w całości niemiecki)- d-ca kpt. Schneider,
- 55 oddział zaopatrzenia (dwie zmotoryzowane i trzy konne kolumny zaopatrzeniowe)- d-ca rtm. Broker,
- 55 batalion medyczny- płk dr Grass,
- kompania weterynaryjna- dr Stabenow,
Każdy pułk 1 Kozackiej Dywizji Kawalerii składał się z dwóch dywizjonów kawalerii (w 5 Pułku Kawalerii Kozaków dońskich jeden z dywizjonów był pieszy). Dywizjony dzieliły się na trzy szwadrony konne oraz szwadron karabinów maszynowych, moździerzy i przeciwpancerny. Pułk liczył ok. 2 tys. żołnierzy, w tym 150 ludzi niemieckiej kadry. Na uzbrojeniu miał 5 działek ppanc. 50 mm, 14 moździerzy 81 mm, 54 moździerze 50 mm, 68 karabinów maszynowych MG-42. Do pułków były dodane baterie artylerii 4 dział polowych 76,2 mm. Bataliony artylerii konnej składały się z trzech baterii po 4 działa 75 mm. Batalion rozpoznawczy dzielił się na trzy szwadrony złożone z Niemców, szwadron młodych Kozaków i szwadron kobiecy, batalion saperów- trzy szwadrony saperskie i jeden budowlano-saperski, batalion łączności- dwa szwadrony telefoniczne i jeden radiostacyjny. Kadra niemiecka znajdowała się we wszystkich sztabach oraz pododdziałach specjalistycznych i tyłowych. W każdym szwadronie było 12-14 niemieckich szeregowych i podoficerów na stanowiskach gospodarczych.
2 Kozacka Dywizja Kawalerii
2. Kosaken-Kavallerie-Division,
2-я Казачья кавалерийская дивизия
Dywizja została sformowana pod koniec listopada 1944 na bazie II Kaukaskiej Brygady Kawalerii ze składu 1 Kozackiej Dywizji Kawalerii. Na jej czele stanął Niemiec płk Hans-Joachim von Schultz. Składała się z trzech pułków kawalerii i pułku artylerii oraz służb i oddziałów wsparcia.
Dywizja działała w rejonie miejscowości Tuzla-Gradec-Vinkovci-Osijek, zwalczając wraz z wojskami niemieckimi i chorwackimi komunistyczną partyzantkę Tity. Pod koniec lutego 1945 weszła w skład nowo utworzonego XV Kozackiego Korpusu Kawalerii SS pod dowództwem gen. Helmutha von Pannwitza. Na początku marca 1945 część oddziałów dywizji dowodzona przez mjr. Macha wzięła udział w walkach z wojskami sowieckimi i bułgarskimi na południe od Balatonu, powstrzymując ich natarcie. W trakcie walk przeprowadzono ostatnią szarżę konną.
W pierwszych dniach maja dywizja wraz z pozostałymi jednostkami korpusu przeszła na terytorium austriackiej Karyntii i skapitulowała pod Sankt Veit przed Brytyjczykami. Wbrew zapewnieniom Kozacy pod koniec maja i w ciągu czerwca zostali wydani Sowietom w ramach operacji "Keelhaul".
3 Kozacka Dywizja Piechoty
3. Kosaken-Plastun (Infanterie) Division
W lutym 1945 w związku z utworzeniem XV Kozackiego Korpusu Kawalerii SS na bazie 5 Dońskiego Pułku Kawalerii płk. Iwana N. Kononowa rozpoczęło się formowanie Samodzielnej Kozackiej Brygady Płastuńskiej. W jej skład wszedł też 700-osobowy 360 Kozacki Pułk Grenadierów płk. von Rentelna. W marcu-kwietniu 1945 brygada została przekształcona w 3 Kozacką Dywizję Płastuńską pod dowództwem płk. I. N. Kononowa (do kwietnia), następnie płk. von Rentelna, a na końcu ppłk. I. B. Borysowa. Szefem sztabu był mjr Gleb P. Zacjuk, zaś niemieckim oficerem łącznikowym- mjr Graf von Rittberg. W jej skład wchodził 7 pułk płastuński, dowodzony przez ppłk. I. B. Borysowa, 8 pułk płastuński- esauła Sacharowa, 9 kałmucki pułk kawalerii (wywodzący się z Korpusu Kawalerii Kałmuckiej)- płk. Hoersta i 3 batalion rozpoznawczy- rtm. Bondarenkę (działający samodzielnie). Według części źródeł dywizja miała też batalion artylerii. Dywizja liczyła ok. 7 tys. ludzi.
Dywizja walczyła w okupowanej Jugosławii w dolinie Drawy przeciwko komunistycznej partyzantce Tity i wojskom bułgarskim, które przeszły na stronę Sowietów. Skapitulowała w pierwszych dniach maja 1945 w Austrii przed Brytyjczykami. 28 maja jej żołnierze zostali przekazani Sowietom. Część z nich dokonała samobójstwa, m.in. ostatni dowódca ppłk I. B. Borysow.
360 Kozacki Pułk Grenadierów
Kosaken-Grenadier Regiment 360,
360-й казачий гренадерский полк
Do jesieni 1942 w miejscowości Szepietówka Niemcy sformowali z Kozaków siedem pułków kawalerii. 6 i 7 pułki kozackie były skierowane do walki z partyzantką na tyłach 3 APanc. W połowie stycznia 1943 r. I i II dywizjony 6 pułku zostały przekształcone w 622 i 623 kozackie bataliony, zaś I i II dywizjony 7 pułku w 624 i 625 kozackie bataliony. Wszystkie cztery bataliony podporządkowano sztabowi wschodnich wojsk specjalnego przeznaczenia nr 703, a następnie utworzono z nich 750 Wschodni Pułk Specjalnego Przeznaczenia. Jego d-cą został bałtycki Niemiec i b. oficer armii carskiej mjr Ewert von Renteln.
Bataliony uczestniczyły w operacjach antypartyzanckich w rejonie Dorohobuża i Wiaźmy, zaś od lutego do czerwca 1943 w rejonie Witebsk-Połock-Lepel. Jesienią tego roku 750 pułk przeniesiono do okupowanej Francji, gdzie został rozdzielony na 2 części. 622 i 623 bataliony wraz z 638 kompanią zmotoryzowaną i dwoma bateriami artylerii pod dowództwem mjr. E. von Rentelna włączono w skład 708 DP jako 750 Kozacki Pułk Grenadierów. Natomiast 624 i 625 bataliony weszły w skład 344 DP jako trzecie bataliony jej pułków.
W kwietniu 1944 750 Pułk został przemianowany na 360 Kozacki Pułk Grenadierów. Jego zadaniem była ochrona umocnień wybrzeża francuskiego w rejonie Bordeaux w ramach Wału Atlantyckiego (pułk był rozmieszczony batalionami), Kozacy zwalczali też francuski ruch oporu. W związku z ofensywą wojsk alianckich pułk w sierpniu i wrześniu 1944 wycofywał się w stronę niemieckiej granicy w walce z partyzantami. Od jesieni 1944 do stycznia 1945 walczył przeciw Amerykanom w górach Schwarzwaldu. Pod koniec stycznia wraz z 5 kozackim pułkiem szkoleniowo-rezerwowym przybył do Austrii nad granicę ze Słowenią. W marcu wszedł w skład nowo formowanej 3 Kozackiej Dywizji Pieszej w ramach XV Kozackiego Korpusu Kawalerii SS.
Część kozackich żołnierzy 360 pułku nosiła na lewym rękawie munduru specjalną odznakę w kształcie srebrnego profilu czołgu z literą "F". Była ona przyznana tym Kozakom, którzy służyli wcześniej w składzie niemieckiej 5 DPanc. i zasłużyli się w walkach w rejonie Rżewa.