WYKŁAD I
TEORETYCZNE PODSTAWY EDUKACJI I REHABILITACJI OSÓB PRZEWLEKLE CHORYCH
Tematyka przedmiotu wpisuje się w nurt zagadnień nazwanych pedagogiką leczniczą nazwaną przez Grzegorzewską i Doroszewski pedagogiką podtrzymującą lub terapeutyczną. Pedagogika lecznicza ma uczyć dzieci, młodzież i osoby dorosłe przetrwania krytycznych dla nich okresów leczenia i rekonwalescencji. Jej zadaniem jest też pomóc osobie po przebytej długotrwałej chorobie zaadoptować się w środowisku. Przedmiot ten dotyczy tych właśnie osób, które cierpią na choroby somatyczne przewlekłe i ostre.
Choroby przewlekłe są to choroby układu krążenia, metaboliczne, nowotworowe, reumatyczne, psychiczne, neurologiczne.
Problematyka edukacji osób przewlekle chorych i ich rehabilitacji wywodzi się z założeń wspólnych płaszczyzn pedagogiki i medycyny. Dotyczy ona ujmowania zagadnień pedagogicznych i medycznych interdyscyplinarnie (nie mogą one bez siebie istnieć).
Problem wywodzi się od pojęć takich jak i zdrowie, choroba, norma.
Zdrowie to nie tylko brak choroby, ale i dobrostan pełnego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego.
Zdrowie (Balzak) „Nie ma nic bardziej niebezpiecznego niż zdrowie, to przecież otwarte wrota do wszystkich chorób”.
Pełne zdrowie wymaga:
Uczucie siły
Zdolność do pokonywania trudów umysłowych i fizycznych
Z dwojga dzieci u których lekarz nie stwierdził patologicznych odchyleń w krążeniu i oddychaniu to należy uznać za zdrowie, u którego układy działają sprawnie, które mniej się męczy i szybciej odpoczywa. podejście praktyczne
Zdrowie tak rozumiane jest bliskie pojęciu sprawności, dlatego jest wyjątkowo bliskie pedagogice. Chodzi tu o różne rodzaje sprawności: somatyczną, społeczną, psychiczną.
WYKŁAD II
GENEZA, HISTORIA I PODSTAWY TEORETYCZNE REHABILITACJI OSÓB PRZEWLEKLE CHORYCH
Związki medycyny i pedagogiki wyrażają się w:
Diagnozowaniu:
Lekarz ustala diagnozę na podstawie badań farmakologicznych
Pedagog ustala diagnozę na podstawie znanych mu metod
Profilaktyce (zapobieganiu)
Traktowaniu zawodu w kategoriach powołania
Tę wspólną płaszczyznę oddziaływań zauważyły Janina Doroszewska i Maria Grzegorzewska. W 1963 roku obie te autorki napisały rozprawę pod tytułem „Znaczenie terapeutyczności w rehabilitacji osób przewlekle chorych i kalekich”, która była znaczącym przełomem. Tu po raz pierwszy przekonywały o tym, że najważniejszym czynnikiem rewalidacji osób przewlekle chorej jest założenie, iż każda choroba ma charakter psychosomatyczny lub somatopsychiczny. Znaczy to, iż każda choroba somatyczna ma ogromnie neurotyzujący wpływ na stan psychiczny (choroby układu krążenia, nowotworowe, cywilizacyjne o zaleczonym a nie uleczonym przebiegu - powodują ogromne uczucie lęku u człowieka, dlatego stan jego zdrowia psychicznego jest osłabiony) i odwrotnie stan psychiczny wpływa na zdrowie i samopoczucie fizyczne - np. badania dowiodły, że wiele nowotworów i chorób układu krążenia bierze się z negatywnych emocji.
Autorki podkreśliły znaczenie procesów adaptacyjnych człowieka w sytuacji każdej choroby. Każdy człowiek ma ogromne możliwości adaptacyjne (kompensacyjne). Pogląd swój oparły na prawie homeostazy Claud Bernard a później Cannon. Prawo to mówi, że istnieje względna stałość organizmu człowieka, mimo zmieniających się warunków zewnętrznych - zarówno biologicznych, jak i sytuacji życia społecznego.
Maria Grzegorzewska twierdziła, że choremu człowiekowi trzeba otworzyć wizję zdrowia - pokazać, że mimo choroby jest on w stanie funkcjonować w życiu społecznym na miarę swych możliwości.
WYKŁAD III
KONSEKWENCJE CHOROBY PRZEWLEKŁEJ
Konsekwencje choroby przewlekłej:
Konsekwencje chorób w odniesieniu do dzieci
Konsekwencje chorób w odniesieniu do dorosłych
AD 1. Konsekwencje chorób w odniesieniu do dzieci.
Unieruchomienie:
W wysokim stopniu ogranicza możliwości poruszania się
Dziecko musi leżeć w łóżeczku dłużej lub krócej, co jest dla niego sytuacją przykrą i trudną, gdyż ma ono silną potrzebę ruchu
Unieruchomienie powoduje uzależnienie od innych osób
Dziecko nie ma możliwości zdobywania doświadczeń poznawczych poprzez zmysłowy kontakt z otoczeniem, rozwijania sprawności manualnej, lokomocyjnej
Dziecko długo unieruchomione staje się bierne, skłonne do zachowań roszczeniowych, mało zaradne i mało przedsiębiorcze
Unieruchomienie powoduje negatywne emocje: rozdrażnienie, przygnębienie, złość, rozpacz, poczucie krzywdy
Regres aktywności:
Spowodowany jest wyłączeniem dziecka z normalnych zajęć domowych i szkolnych
Stan ograniczenia aktywności nie zawsze jest adekwatny do wskazań zdrowotnych
Często rodzice chronią dziecko przed wszelkim wysiłkiem, dziecko wówczas nie ma możliwości uczenia się, pokonywania trudności, podejmowania samodzielnych decyzji
Bezczynność sprawia, że dziecko bardziej koncentruje się na swojej chorobie, snuje wyobrażenia na jej temat, dochodzi do frustracji
Po zakończeniu leczenia i powrocie do szkoły dziecko ma bardzo duże trudności adaptacyjne
Izolacja społeczna:
Od środowiska społecznego, przyrodniczego
Brak kontaktów z bliskimi osobami
Powoduje nasilenie lęków związanych z objawami choroby
Ograniczenie doświadczeń poznawczych:
Ma szczególne znaczenie dla dzieci w młodszym wieku
Czytanie lektur czy organizowanie urozmaiconych zajęć nie wystarczają, bo dziecko nie ma doświadczeń w naturalnym środowisku
Dzieci chore, wielokrotnie hospitalizowane i nadmiernie chronione przez rodziców mogą stać się dziećmi niedojrzałymi, nieprzystosowanymi społecznie
Naruszenie więzi emocjonalnej z najbliższymi:
Długo trwająca izolacja społeczna dzieci od osób najbliższych, jego osamotnienie, niepełne zaspokojenie potrzeb społecznych prowadzi do podwyższenia lub obniżenia jego wrażliwości emocjonalnej
AD 2. Konsekwencje chorób w odniesieniu do dorosłych.
Aspekt biologiczny:
W sferze osłabienia organizmu ogólnoustrojowego: osłabienie odporności, zmiany morfologiczne np. w obrazie badań - krew, rentgen
Wpływ choroby jest najbardziej destruktywny w tej sferze, bo pacjent nie ma na tą sferę żadnego wpływu
Zmiany biologiczne mają charakter degeneracyjny, uszkadzający, uniemożliwiają powrót do stanu pierwotnego, nastawienie optymistyczne nie ma na to wpływu.
Aspekt psychiczny:
Znaczne pogorszenie zdolności jednostki do radzenia sobie w danej sytuacji
Choroba jest źródłem frustracji i deprywacji potrzeb, człowiek niezależnie od wieku, rodzaju, zaawansowania, stopnia ciężkości choroby przeżywa ten fakt i reaguje w zależności od wielu czynników
Sfera ta jest bardzo ważna w sytuacji chorego, chodzi tu o siłę jego układu nerwowego
Aspekt społeczny:
Skutki społeczne choroby objawiają się w tzw. deprywacji społecznej - pozbawienie kontaktów z innymi ludźmi
U chorego występuje lęk przed utratą pracy, jest ograniczony we wszelkiej działalności społecznej
WYKŁAD IV
SZKOŁA SZPITALNA - JEJ CELE, ZADANIA, METODY NAUCZANIA
Podstawowy cel pracy pedagoga w szkole szpitalnej został nazwany celem leczniczym. Nadaje on całej pracy w tej szkole szczególny charakter. Szkoła ma przygotować dziecko do zadań jakie czekają je po wyzdrowieniu. Nauczyciel w szkole szpitalnej powinien być dla dziecka symbolem zdrowia i „gwarancją” szybkiego powrotu do normalnych warunków życiowych.
Dzieci przebywające w szpitalu dzielimy na trzy grupy:
Dzieci wydolne do nauki szkolnej, które są w stanie zdrowienia lub po wyzdrowieniu, niedługo opuszczą szpital lub przejdą na rehabilitację.
Aleksandra Maciarz twierdzi, że w odniesieniu do tej grupy można realizować normalny program, tylko stosuje się skróty programowe (przy mniej ważnych partiach materiału)
Dzieci ze zmniejszoną wydolnością do nauki szkolnej - wobec tych dzieci nauczyciel powinien zmniejszyć wymagania, zachęcać je i urozmaicać zajęcia
Dzieci niewydolne do nauki szkolnej - są to często dzieci osłabione, po chemioterapii. Należy wytwarzać u nich dobry nastrój i wspierać je, lekcje zastąpić rozmową, opowiadaniem, czytelnictwem, biblioterapią.
Metody nauczania w szkole szpitalnej według Aleksandry Maciąg:
Metody lekcyjne (w starszych klasach)
Techniki Freineta, metody ośrodków pracy (u młodszych klas)
Lekcje wspólnotematowe
Bardzo ważne jest przygotowanie metodyczne nauczyciela, bo trzeba prowadzić zajęcia na różnych poziomach wysiłkowych. Na poziom wysiłkowy składają się: stan zdrowia somatycznego, stan zdrowia układu nerwowego.
Program nauczania:
W szkołach szpitalnych realizowany jest program szkół masowych
Zmiany dotyczą czasowego ograniczenia psychicznej i fizycznej wydolności uczniów
Można w nauczaniu niektórych przedmiotów wprowadzać modyfikacje
Można czasowo ograniczać wiadomości do treści zasadniczych
Eliminujemy treści stanowiące szczegółową obudowę tematyki przedmiotu
Szkoła przyszpitalna (przysanatoryjna) spełnia ogromną rolę dydaktyczno-wychowawczą.
str. 1