ZAGADNIENIA Z PRAWA FINANSOWEGO- PROF. NACZYŃSKA
Systematyka podatków:
a) podziały na pośrednie, bezpośrednie
b) podatnik, płatnik, inkasent.
Powstawanie zobowiązań podatkowych.
Decyzje podatkowe ( określające, ustalające).
Funkcje finansów publicznych (fiskalna, stymulacyjna).
Zaległość podatkowa.
Podatek należny i naliczony VAT.
Podatek dochodowy od osób fizycznych (kumulacja podmiotowa i przedmiotowa od osób fizycznych art.9)
a) wyjatki od zasady kumulacji przedmiotowej
Zasady budżetowe:
a) zasada szczegółowości
b) zasada jawności
Zapłata podatku.
Przedawnienie.
1a)
Podział podatków wynika z związku między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem. Z punktu widzenia tego kryterium wyróżniamy:
- podatki bezpośrednie,
- podatki pośrednie,
Podatki bezpośrednie to takie podatki, w przypadku których istnieje dokładnie określona zależność między płaconym podatkiem (rodzajem podatku, jego wysokością, trybem płacenia), a podatnikiem. Typowymi przykładami podatków bezpośrednich są podatki od dochodów i podatki majątkowe.
Podatki pośrednie, co wynika z nazwy, obciążają podatnika w sposób nie zależny od jego sytuacji dochodowej i majątkowej. Są podatkami ukrytymi, a ciężary ponoszone przez podatników są bardziej anonimowe. Klasycznymi podatkami pośrednimi są wszystkie podatki od sprzedaży (podatki o przychodów, akcyza). W prawdzie w dużym przybliżeniu można określić, którzy płatnicy ponoszą ciężary pewnych podatków pośrednich, nie zmienia to jednak natury tych podatków. Jasne jest, że podatek od luksusowych dóbr (akcyza) płacą podatnicy o wyższych dochodach i wyższym statusie majątkowym, ale już w przypadku powszechnego podatku VAT rozłożenie ciężarów tylko formalnie jest takie samo. W istocie ciężary takie są relatywnie wyższe przy zakupach towarów i usług dokonywanych przez grupy podatników o niższych dochodach”.
ZALETY PODATKÓW POŚREDNICH:
silne powiązanie z♣ przebiegiem zjawisk gospodarczych, zwłaszcza ich wrażliwość na wahania gospodarcze ( przede wszystkim koniunkturalne). Wrażliwość ta jest korzystna ze względów fiskalnych w okresach ekspansji gospodarczej i dużej inflacji,
zapewniają stosunkowo pewne♣ dochody publiczne,
należą do arsenału automatycznych♣ stabilizatorów gospodarczych,
WADY PODATKÓW POŚREDNICH:
niesprawiedliwość, kt♣óra się wyraża w tym, że w największym stopniu dotykają one podstawowej konsumpcji i powodują rozkład ciężaru opodatkowania na zasadzie tzw. odwróconej progresji. Oznacza to, że podatki te w największym stopniu obciążają podmioty gospodarcze (zasadniczo gospodarstwa domowe) najsłabsze ekonomicznie,
w♣ pewnych warunkach mogą one krępować działalność i aktywność gospodarczą,
ze względu na to, że pob♣ór podatków pośrednich następuje w momencie osiągania przychodów, a więc gdy nieznane są jeszcze koszty ich uzyskania, osłabiają one przedsiębiorczość i zainteresowanie konkurencją rynkową,
♣ niedogodności techniczne związane z ich poborem i koszty tego poboru. Dzieje się tak zwłaszcza gdy jest duże rozproszenie podmiotów, na które nakładane są podatki,
ZALETY PODATKÓW BEZPOŚREDNICH
możliwość sięgnięcia♣ za pomocą tych podatków wprost do zdolności podatkowej podatnika i sprawiedliwego rozłożenia ciężaru podatkowego,
♣ możliwość stosunkowo elastycznego kształtowania stóp podatkowych przez władze publiczne w sposób otwarty, stosownie do wyznaczonego, najczęściej konstytucyjnie, władztwa podatkowego określonych organów władz publicznych,
♣ oznaczają się stałą wydajnością,
WADY PODATKÓW BEZPOŚREDNICH:
wpływy podatkowe♣ następują niesystematycznie i z pewnym opóźnieniem,
♣ są one ostentacyjne w formie, a w skrajnych przypadkach mogą być przyjmowane w świadomości podatnika jako konfiskata,
łatwość♣ unikania podatków bezpośrednich przez podatników przy jednoczesnym, wyjątkowym rygoryzmie wobec innych podatników,
♣ ich stosowanie wymaga wysoko wykwalifikowanych i cechujących się walorami moralnymi pracowników aparatu podatkowego,
1b)
Płatnik - nalicza, pobiera, odprowadza w określonym terminie. Odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania podatkowe.
Podatnik - ponosi ciężar podatków , odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania podatkowe w pełnej wysokości.
Inkasent - pobiera i odprowadza na rachunek określony rodzaj opłat . Odpowiada on całym swoim majątkiem do wysokości pobranej a nie odprowadzonej kwoty.
2)
POWSTANIE ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH
1) w drodze wydania i doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego
2) bez wydania decyzji powyższej
a) z mocy prawa z chwilą zaistnienia warunków prawem przewidzianych
b) w drodze obliczenia wysokości należnego podatku przez samego podatnika zobowiązanego jednocześnie do terminowej zapłaty tegoż podatku
c) w drodze obliczenia wysokości należnego podatku przez płatnika zobowiązanego jednocześnie do jego pobrania i wypłacenia na rzecz właściwego rachunku budżetu
3) Decyzje podatkowe
Doktryna prawa finansowego uznaje decyzje za jeden z rodzajów indywidualnych aktów finansowych W doktrynie prawa adm decyzje podatkowe uznawane są za akty administracyjne albo kwalifikowane akty adm które różnią się od innych decyzji administracyjnych w zasadzie tylko przedmiotem rozstrzygnięcia w świetle przepisów ordynacji podatkowej oraz założeń doktrynalnych wymiar zobowiązań podatkowych kończy się wydaniem decyzji określającej lub ustalające zobowiązanie podatkowe. Ze względu na stosunek wyznaczeń decyzji do obowiązującego prawa każda decyzja jest deklaratoryjna. Wymiar decyzji można podzielić na system wymiaru selektywnego i system wymiaru obligatoryjnego jeżeli podatnik złożył deklarację lub zeznanie. System selektywnego wydawania decyzji wymiarowych wyraża zasadę że organ podatkowy nie musi wydawać decyzji każdemu podatnikowi w spr każdego zobowiązania podatkowego.
Funkcje finansów publicznych (fiskalna, stymulacyjna).
Finanse publiczne pełnią w systemie finansów publicznych jako określonej kategorii stosunków społecznych wiele różnorodnych funkcji są one następujące:
1. Funkcja alokacyjna - finansów publicznych polega na tym, że państwo dysponując zasobami pieniężnymi w formie budżetu może przemieszczać środki finansowe na zadania, które ma obowiązek spełniać, albo też na dziedziny wymagające dofinansowania lub też na dziedziny, które ze swojej istoty nie przynoszą zysku a ich prowadzenie jest konieczne dla istnienia państwa i zbiorowych potrzeb obywateli.
2. Funkcja redystrybucyjna - (tzw. wtórny podział PKB) w każdym współczesnym społeczeństwie istnieją potrzeby zbiorowe, które państwo powinno zaspokajać, co rodzi potrzebę stosowania mechanizmu podzielenia środków uzyskanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej. Funkcja ta jest podstawą funkcji finansów publicznych.
3. Funkcja kontrolna - redystrybucja PKB dokonywana poprzez obieg pieniężny pozwala poprzez ściśle określone reguły ewidencjonowania wszystkich zjawisk finansowych poprzez jednostki sektora publicznego na wyciąganie wniosków o stanie gospodarki państwa i przeciwdziałanie nadużyciom mogących powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi. Umożliwia także kontrole prowadzenia tejże gospodarki.
4. Funkcja stabilizacyjna - spełnianie przez finanse publiczne w/w 3 funkcji powoduje materializowanie się funkcji 4 polega ona na tym, że prawidłowe alokowanie środków, ich redystrybucja oraz wnikliwa kontrola umożliwia wypełnianie przez państwo celu nadrzędnego tzw. stabilizacji gospodarczej (zmniejszanie bezrobocia, regulowanie popytu publicznego, rozwój harmonijny równomierny. Mechanizm tej funkcji polega na tym, że państwo poprzez dobór odpowiednich źródeł swoich dochodów oraz ustalenie kierunków ich wydatkowania może zachęcać podmioty lub zniechęcać do aktywności gospodarczej.
Funkcja fiskalna- wyraża potrzebę zgromadzenia w budżecie odpowiednich dochodów niezbędnych do realizacji zadań państwa.
Funkcja stymulacyjna polega na pobudzeniu podatników do właściwego działania. Podatki powinny być skutecznym i czułym narzędziem polityki gospodarczej, powinny spełniać rolę bodźca zachęcającego do podejmowania działań pożądanych z punktu widzenia interesu społecznego, np. zachęta do inwestycji i tworzenia nowych miejsc pracy.
5) Zaległość podatkowa
Zaległość podatkowa powstaje, gdy nie zapłacimy w terminie podatku, zaliczki na podatek lub raty podatku.
Na równi z zaległością podatkową traktuje się także:
· nadpłatę, jeżeli w zeznaniu rocznym, w deklaracji podatku akcyzowego lub deklaracji o wpłatach z zysku za rok obrotowy, została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych
· zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej lub został on zaliczony na poczet zaległości podatkowej albo bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wykaże, że nie nastąpiło to z jego winy
· wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej
· oprocentowanie nienależnej nadpłaty bądź zwrotu podatku zwrócone lub zaliczone na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych
6)Podatek należny i naliczony VAT.
Podatek należny - kwota podatku VAT określona na fakturze wystawionej przez podatnika. Jest to podatek obliczany od wartości sprzedanych towarów i usług, który należy odprowadzić do urzędu skarbowego. Podatnik ma jednak prawo pomniejszyć to zobowiązanie o podatek naliczony..
Podatek naliczony - jest to suma kwot podatku VAT określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika przy nabyciu towarów i usług,.
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT od ang. - Personal Income Tax, czyli podatek od dochodów osobistych) - podatek bezpośredni obejmujący dochody uzyskiwane przez osoby fizyczne. Polski podatek dochodowy od osób fizycznych uregulowany jest ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. z późn. zm. Ponadto prawa i obowiązki podatnika tego podatku wynikają z szeregu postanowień Konstytucji RP, wielu ustaw i ratyfikowanych umów międzynarodowych oraz rozporządzeń wykonawczych.
"PIT" to również nazwa druków urzędowych udostępnianych przez Ministerstwo Finansów, na których podatnicy składają swoje roczne deklaracje rozliczeniowe dotyczące podatku od dochodów osobistych.
Są 4 rodzaje kumulacji:
- kumulacja podmiotowa.
- kumulacja przedmiotowa
- kumulacja terytorialna
- kumulacja czasowa
Kumulacja podmiotowa - korzystne dla podatnika może łączyć dochody ze współmałżonkiem lub osoba samotnie wychowująca dzieci, suma dochodów ulega podziałowi na 2 części .
Warunki : Musi być złożony zgodny wniosek o wspólne rozliczenie . Małżeństwo trwa cały rok podatkowy, wspólność małżeńska, muszą podlegać nie ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.
Nowe rozwiązanie wspólne opodatkowanie po śmierci małżonka.
Łączenie dochodów powoduje możliwość obniżenia progu podatkowego i płacę podatek mniejszej wysokości.
Kumulacja przedmiotowa - niekorzystna dla podatnika, łączenie dochodów z różnych źródeł można wtedy przekroczyć próg podatkowy.
Wyjątki od tej zasady : dochody nie podlegają kumulacji ,wygrane w konkursach i grach podatek 10%. Nagrody rzeczowe powyżej 1000 zł musze uregulować podatek.
Świadczenia wypłacone przez funkcjonariuszy mundurowych służb . Fundusze operacyjne z tytułu udzielenia pomocy policji, straży.
Dochody ustalone na oszacowaniu jako pochodzące z nieznanych źródeł ( 75 %).
Nie podlegają kumulacji.
75% gromadzenie oszczędności na każdym indywidualnym koncie emerytalnym.
8) Zasady budżetowe:
Zasada jedności w klasycznym ujęciu oznacza postulat objęcia całości dochodów i wydatków państwa jednym budżetem i do tego w jednym dokumencie. Jeżeli obok państwa istnieją inne związki publicznoprawne, to wszystkie te podmioty mają swoje budżety. Każdy z nich powinien mieć tylko jeden budżet. Zasada jedności dotyczy, więc podmiotowego charakteru budżetu. Możliwe są jednak rozwiązania odmienne. Może istnieć obok siebie kilka budżetów, których każdy obejmuje określoną dziedzinę działalności danego związku publicznoprawnego. Jeżeli wszystkie te budżety, stanowiące odrębne plany finansowe, są z sobą tak powiązane, że tworzą jedna całość pod wzglądem merytorycznym, to wówczas, mimo formalnej wielości budżetów, zachowana jest ich jedność materialna. Rozróżniamy, więc formalna i materialna jedność budżetu.
Zasada szczegółowości budżetu odnosi się do jego układu, konstrukcji. Zasada ta postuluje sporządzanie budżetu nie w jednej łącznej kwocie, lecz w sposób rozbudowany, z podziałem na zadania i źródła dochodów państwa oraz rodzaje i formy dochodów i wydatków. Im bardziej szczegółowy jest budżet, tym mniejsza swoboda władzy wykonawczej w zakresie prowadzenia gospodarki budżetowej. Nadmierna jednak szczegółowość budżetu utrudnia uzyskanie ogólnego obrazu gospodarki finansowej państwa, zaciemnia ten obraz. Stąd też z zasadą szczegółowości budżetu wiąże się zasada jego jasności. Zgodnie z nią dochody i wydatki budżetowe winny być zestawione w sposób uporządkowany, zgrupowane według określonych kryteriów. Obydwie te zasady realizuje się poprzez stosowanie odpowiedniej klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych.
9) Zapłata podatku
Podstawową formą wygaśnięcia zobowiązania podatkowego w całości lub w części jest zapłata podatku. Może ona być dokonana gotówką lub bezgotówkowo, przy czym zapłata podatków przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów musi nastąpić w formie polecenia przelewu. Wyjątek stanowi zapłata przez nich opłaty skarbowej, która może nastąpić w gotówce.
Polecenie przelewu stosuje się również do wpłat kwot podatków pobranych przez płatników, jeżeli prowadzą działalność gospodarczą i mają obowiązek prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Natomiast tej formy rozliczeń nie stosuje:
1) do zapłaty podatków niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2) gdy zapłata podatku, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, jest dokonywana papierami wartościowymi lub znakami akcyzy,
3) do pobierania podatków przez płatników lub inkasentów.
Za termin dokonania zapłaty podatku uważa się:
1) przy zapłacie gotówką - dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta,
2) w obrocie bezgotówkowym - dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia przelewu.
Zasady te stosuje się również do wpłat dokonywanych przez płatnika lub inkasenta.
Przedawnienie
Art.59 ordynacji podatkowej wymienia rodzaje sytuacji wygaśnięcia.
W praktyce rozróżnia się:
Wygaśnięcie efektywne - kiedy organ podatkowy zostaje zaspokojony.
Wygaśnięcie nieefektywne.
1).Wygaśnięcie efektywne :
a) zapłata art.61
b). kompensata art.64
c). przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych.
2). Wygaśnięcie nieefektywne:
a) zaniechanie poboru art.22
b) umorzenie zaległości podatkowej art.67 par.1
c) przedawnienie art.68 i 70.
Przedawnienie - jest konsekwencją upływu czasu.
Terminy są zróżnicowane 3 lata i 5 lat.
- art.68. dla organu podatkowego , jeżeli decyzja nie została doręczona i jest to okres 3 lat.
- na zasadach ogólnych tj. z upływem 5 lat (art.75) od końca roku w którym nastąpiło zobowiązanie.
Bieg terminu przedawnienia przesuwa zastosowanie środka egzekucyjnego.