Opis i analiza przypadku wychowawczego
Studium indywidualnego przypadku.
1.Charakterystyka dziecka.
Przemek lat 15, uczeń klasy .V{ powtarza klasę trzeci raz}, pochodzi z rodziny niepełnej, ojciec zmarł na oczach syna, gdy miał 7 lat.
Starsze rodzeństwo ; brat i siostra założyli własne rodziny. Matka chcąc zapewnić dotychczasowy poziom życia dziecku pracowała na półtora etatu. Chłopiec uczęszczał do zbiorczej szkoły w małej miejscowości pod Poznaniem. Po tragicznej śmierci ojca chłopiec zaczął się jąkać, zamknął się w sobie , stał się milczący. Matka nie potrafiła porozumieć się z synem. W domu dziecka zaadaptował się dość szybko .Coraz częściej przebywał z rówieśnikami, grał w piłkę nożną. Próbowałam nawiązać z chłopcem kontakt. Nie było to łatwe; Przemek niechętnie zabierał głos nawet we własnej sprawie. Sprawiał wrażenie załamanego swoją „beznadziejną” sytuacją życiową.
Identyfikacja problemu.
Przemysław przyjechał do placówki z Mamą 29.01.2004r.Chłopiec ponownie nie został sklasyfikowany na pierwsze półrocze r. sz. .Przebywał tydzień w szkole na początku września i nie pokazał się więcej. Z analizy dokumentacji dziecka wynika , że chłopiec notorycznie opuszczał zajęcia lekcyjne ; w latach 2001/2 -462 godziny, w roku 2002/3—141 { do 11.10.02.} a w roku szkolnym 2003/4 w ogóle się nie uczęszczał do szkoły. Jego zachowanie na terenie szkoły było nieodpowiednie. Brał udział w bójkach i konfliktach między dziećmi. Przemysław preferował towarzystwo starszych od siebie kolegów, palił papierosy, jego sposób wyrażania się był wulgarny. Z rozmowy z matką chłopca wynikało, że mama była bezradna wobec postępowania syna, twierdziła ,że o niczym nie wiedziała; syn codziennie wychodził do szkoły . Mama wcześniej wychodziła do pracy. Zorientowała się, gdy było już za późno. Z decyzji sądu wynikało jednoznacznie, że chłopiec może wrócić do matki, jeśli zmieni swój stosunek do obowiązku szkolnego i
rozpocznie się systematycznie uczyć{musi otrzymać promocję do następnej klasy; VI].
Przemysław był już dwukrotnie badany w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej; pierwszy raz w celu ustalenia dojrzałości szkolnej { w .zerówce - 19996r} i drugi raz z powodu utrzymujących się trudności w nauce{ otrzymał opinię o dostosowaniu wymagań edukacyjnych z matematyki, w r. sz.2000}, Zalecono systematyczne uczęszczanie na zajęcia zespołu wyrównawczego .Stosowanie pozytywnych wzmocnień w formie pochwał
zachęt i drobnych wyróżnień. Chłopiec przebywał na obserwacji w Wojewódzkim Szpitalu Nerwowo i Psychicznie Chorych w Gnieźnie, w październiku 2002r. W rozpoznaniu psychiatrycznym ; stwierdzono u chłopca mieszane zaburzenia zachowania i emocji. W rozpoznaniu logopedycznym ; stwierdzono jąkanie pourazowe o typie klonicznym. Chłopiec miał zostać objęty pomocą psychologiczną w formie terapii . Z analizy dokumentów i rozmów z chłopcem i matką ,wynikało , że nie zostały zrealizowane zalecenia specjalistów, chłopiec nadal nie uzyskał żadnego wsparcia nie udzielono mu pomocy. Z chłopca wyśmiewano się w szkole. Dlatego nie chciał uczęszczać do tej szkoły. .Analiza dostępnej mi dokumentacji potwierdziła informację o złożonych problemach nie tylko natury dydaktycznej ale i emocjonalnej. Zadałam sobie pytania;
Jak zmotywować chłopca do pracy nad sobą?
Jakie przyczyny kierowały postępowaniem Przemka ?
Czy zaaklimatyzuje się w nowym środowisku? Szkolnym i „ Domowym”?
Jak zapewnić chłopcu poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ?.
Maciej miał „ normalny” DOM, kochającą matkę i mimo to nie potrafił cieszyć się rodzinnym szczęściem, bliskością rodzeństwa ,siostrzeńców. Decyzją sądu trafił do naszej Placówki. Rozstając się z matką bardzo długo płakał ,trudno było go uspokoić. Zrozumiałam, że Przemek ma problemy nie tylko edukacyjne, ale przede wszystkim natury emocjonalnej. Stanowiło to nie lada wezwanie, po latach samych niepowodzeń, niskiej samooceny, braku motywacji do pracy nad sobą.
Byliśmy ograniczeni czasowo- mieliśmy tylko pół roku aby Przemek zmienił swój stosunek
do nauki , pokonał zaległości szkolne i otrzymał promocję do następnej klasy. Wówczas mogliśmy wystąpić do Sądu z wnioskiem o zmianę postanowienia z placówki opiekuńczo-wychowawczej - na ośrodek dziennego pobytu { bliżej domu rodzinnego} , lub powrotu do domu.
3.Geneza i dynamika zjawiska.
Do Placówki Przemek przyjechał po pierwszym semestrze, którego nie zaliczył, gdyż nie został sklasyfikowany. Zanosiło się na kolejny zmarnowany rok szkolny .Nie mogłam dopuścić takiej myśli, stawką był powrót do domu lub zmiana środka wychowawczego na np. zakład wychowawczy. Wspólnie z wychowankiem przy pełnym wsparciu Mamy chłopca ustaliliśmy plan działania tzw.” indywidualny plan” obejmujący sferę zdrowia, szkoły, rodziny, funkcjonowania społecznego. Ustaliliśmy „dość” surowe zasady pracy z chłopcem;
*systematyczne uczęszczanie do szkoły{ wyeliminowanie całkowicie wagarów},
*korzystanie z zajęć wyrównawczych { na terenie szkoły},
*indywidualną pomoc podczas nauki w placówce,
*pomoc psychologa { na terenie szkoły}
* zajęcia z logopedą - ćwiczenia usprawniające artykulację mowy.
Za nie dotrzymanie umowy groziły konsekwencje { wspólnie ustalone}; zakaz wyjazdu do Matki, z którą chłopiec był bardzo silnie związany, np. do momentu poprawy oceny negatywnej..
Nowa szkoła, nowe środowisko szkolne i nowy „ DOM”; obcy ludzie, nowi rówieśnicy, nowe zasady- regulaminy…..i brak Mamy - czy uda nam się sprostać postawionym wezwaniom?
Ścisła i systematyczna współpraca z wychowawczynią klasy Przemka powinna zaowocować pozytywnymi ocenami, nie mogliśmy zmarnować kolejnego roku. Nauczyciele profesjonalnie podeszli do problemu chłopca, otoczyli go większą uwagą, pozwalali dłużej zastanowić się podczas ustnych odpowiedzi; zauważyli jak pod wpływem nerwów, emocji chłopiec się zacina , jąka, traci wątek i zniechęca się do nauki.
Z pedagogiem szkolnym ustaliłam kolejne badania w poradni, aby dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych Przemka , u którego stwierdzono wcześniej zaburzenia i odchylenia rozwojowe uniemożliwiające sprostanie tym wymogom . Badanie odbyło się w maju 2004r.
4.Znaczenie problemu.
.
Obserwując zachowanie chłopca , analizując dotychczasową karierę szkolną, reakcje chłopca w sytuacjach trudnych, uznałam, że najlepszym sposobem będzie prowadzenie indywidualnych rozmów. Miały one na celu poznanie źródła problemu i obniżenie poziomu lęku przed niepowodzeniem. W indywidualnych rozmowach z chłopcem utwierdzałam go do pozytywnego nastawienia w osiąganiu pozytywnych ocen .Wyjaśniłam, że każdy ma prawo do popełniania błędów. Do szkoły dzieci uczęszczają po to aby się uczyć i rozwijać swoje zainteresowania. Szkoła i nauka nie może być dla niego „ koszmarem” w tej najpiękniejszej fazie edukacji jakim jest okres wczesnoszkolny.
Jego zachowanie najprawdopodobniej ulegnie zmianie jeśli nauczy się panować nad swoimi emocjami, pokona lęk przed „ mówieniem”, zacznie osiągać sukcesy.
Na zebraniach klasowych wyjaśniłam rodzicom sytuację chłopca, prosiłam o akceptację i zrozumienie, wyjaśnianie dzieciom w domu , na czym polega wada wymowy „ jąkania”, jakie przeżycia { emocje}mogą takie zaburzenia mowy spowodować.
Rodzice i nauczyciele dochodzą do wniosku, że dziecko z takimi problemami potrzebuje wiele wsparcia, zrozumienia i pomocy specjalistycznej oraz dobrej współpracy.
5. Prognoza.
Po pięciu miesiącach pracy z wychowankiem i działań psychologa , wsparcia nauczycieli
zaobserwowałam pozytywne zachowanie chłopca. Sporadyczne wagary{ w pierwszych dniach nauki}, brak aprobaty ze strony rówieśników na negatywne zachowania, oraz pierwsze pozytywne oceny- po latach niepowodzeń ,spowodowały, że chłopiec powoli zmieniał swój stosunek do obowiązku szkolnego .Zgodniej współdziałał z rówieśnikami, starał się przestrzegać obowiązujące zasady i regulaminy.
W czasie odrabiania lekcji w większym stopniu potrafił skupić swoją uwagę, chociaż nadal z samodzielną pracą miał trudności, wymagał pomocy wychowawcy; wspólnego czytania, streszczenia tekstu, przypomnienia zasad ortograficznych , których nadal nie mógł zapamiętać ..
Przemek był świadomy swoich trudności jakie napotykał ucząc się czytać i poprawnie pisać mając 15 lat. Do tego dochodziła wada wymowy , leworęczność - bardzo nieczytelne pismo.
Ustąpiły zachowania agresywne. Chłopiec przestrzegał form grzecznościowych. Coraz chętniej uczestniczył w życiu „ Placówki.”
Jeśli nie udałoby się pomóc Przemkowi pokonać jego problemy, wesprzeć współpracą z psychologiem{ na terenie szkoły}, jak również nie byłoby zrozumienia ze strony rodziców, nauczycieli i oczywiście matki- {bez jej wsparcia być może niewiele byśmy osiągnęli}. Mogłoby dojść do pogłębienia stanów lękowych, depresyjnych- osłabienia rozwoju intelektualnego, społecznego. W młodzieńczym i dorosłym życiu Przemek mógłby nadużywać alkoholu, narkotyków, czy innych substancji psychoaktywnych. Mogło by dojść do zaburzonych zachowań antyspołecznych.
6. Propozycje rozwiązania problemu .
Moim zadaniem było uświadomienie matce i chłopcu wagi problemu oraz konieczności wsparcia psychologa i logopedy. Ustaliliśmy wspólnie plan współpracy
i postępowania z chłopcem. Jasno sformułowałam działania, których realizacja ułatwi
osiągnięcie zaplanowanych celów.
Natychmiastowo reagowałam na negatywne zachowania z wyjaśnianiem, co złego się stało. Pozytywne zachowania nagradzałam pochwałami, wzmocnieniami na forum grupy.
Zajęcia reedukacyjne planowałam tak, aby te wymagające dużej energii przeplatały się z tymi, które wymagają mniej. Często robiliśmy przerwy na relaks; ćwiczenia oddechowe,
słuchanie muzyki np. Brahmsa- zestawu muzyki relaksacyjnej…
Konsekwentnie wdrażałam nawyki porządku i organizacji pracy. Przemek zawsze siedział obok mnie, aby nic nie rozpraszało jego uwagi.
Poszukałam indywidualnych mocnych stron wychowanka i wzmacniałam je drobnymi upominkami, pochwałami na forum grupy.
Niezależnie od problemów w codziennej pracy z Przemkiem przede wszystkim dbałam o pełną życzliwości, stabilną atmosferę akceptującą chłopca takim , jakim jest.
Ponieważ nie mogliśmy skorzystać z bezpośredniej pomocy logopedy{ chłopiec miał już 15 lat}, musiałam uzupełnić swoją wiedzę i umiejętności pracy z dzieckiem jąkającym się.
7. Kierunki terapii dziecka.
*Rozwijanie percepcji słuchowej- różnicowanie samogłosek nosowych; ą-ę z ustnymi ; a,o,e i układami ;om, on ,en, em.--ćwiczenie analizy i syntezy wyrazowej zdań ; dzielenie zdań na wyrazy, liczenie wyrazów, układanie zdań do obrazków..,
*-ćwiczenia analizy i syntezy sylabowej wyrazów{dzielenie wyrazów na sylaby i synteza
tych sylab, pojęcie sylaby, tworzenie wyrazów z sylab, zmiana wyrazów przez dodanie
lub odjęcie sylaby, rozwiązywanie rebusów obrazkowych,
-analiza i synteza głoskowa wyrazów; w nagłosie ,śródgłosie, wygłosie
* ćwiczenia koordynacji słuchowo -wzrokowo- ruchowej;
-tworzenie sylab dwuliterowych, otwartych i czytanie w krótkich ekspozycjach
-samodzielne układanie dowolnych wyrazów z sylab dwuliterowych.. itp
- tworzenie wyrazów wielosylabowych o różnym typie i układzie sylab
*Usprawnianie techniki czytania- wykorzystanie techniki treningowej „ 18 Struktur
wyrazowych”
* Doskonalenie sprawności manualnej;
- ćwiczenia grafomotoryczne
-przybijanki według wzoru, lepienie z plasteliny, modeliny, malowanie jednocześnie
obydwiema rękami…
* Reedukacja wymowy- ćwiczenia korygujące zaburzenia artykulacyjne ;
-ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy{ języka warg podniebienia i
żuchwy},
-ćwiczenia wykonywane pod kontrolą wzrokową{ lustro}, kinestetyczną{dotykiem}
i słuchową,
-ćwiczenia usprawniające wymowę wyćwiczonych głosek w izolacji, w sylabie, wyrazie, w zdaniu, mowie potocznej-ćwiczenia relaksacyjne, oddychanie.
8. Efekty oddziaływań.
Pięć miesięcy pracy z Przemkiem przyniosło nie w pełni oczekiwane rezultaty.
Chłopiec otrzymał promocję do następnej klasy VI, Noty nie były zadawalające dla chłopca; szczególnie ocena nieodpowiednia z zachowania. Postawa
Przemek pozostawiała wiele do życzenia. Wychowanek moim zdaniem zrobił znaczne
postępy w nauce i zachowaniu. Chłopiec stał się spokojniejszy, chętniej współpracował i podejmował częściowo samodzielne działania np. samodzielnie przepisywał lekcje, czytał na głos{ nie wstydził się , jeśli się zająknął }, kończył prace plastyczne,{ uzyskał ocenę dostateczną na świadectwie Niechętnie uczestniczył na lekcjach muzyki , znał obowiązującą teorię{ nauczyciel uwzględnił moją prośbę
i nie zmuszał chłopca do śpiewania przed całą klasą- co wywoływało śmiech dzieci} Zaobserwowałam poprawę w zakresie koncentracji uwagi, chłopiec dłużej potrafił się skupić na wykonywanym zadaniu. Ustąpiły zachowania agresywne. Śmielej wypowiadał się samodzielnie, pełnymi zdaniami .Zaobserwowałam również niewielki postęp w zakresie czytania i pisania,. Jednak ze względu na zaburzenia artykulacyjne nie opanował w odpowiednim stopniu techniki czytania- czyta w bardzo wolnym tempie, myli litery, ma jeszcze trudności z dokonaniem syntezy wyrazów długich. W pisaniu popełnia liczne błędy; ą-om , ę-em ch-h , ó-u itp. W zakresie matematyki radził sobie znacznie lepiej- otrzymał na świadectwie ocenę dostateczną .Dobre oceny uzyskał z informatyki i wychowania fizycznego, pozostałe oceny -były dopuszczające.
W placówce funkcjonował prawidłowo; po tygodniowym okresie adaptacji zaakceptował
obowiązujące normy i regulaminy. Chętnie włączał się życie domu; uczestniczył w imprezach; balu karnawałowym, swoich imieninach, spotkaniu para -teatralnym z młodzieżą z Lipiej Góry Pt.” Decyzja należy do ciebie”, zajęciach sportowych nie tylko na siłowni .Sukcesem chłopca był udział w konkursie ogłoszonym przez fundację „ Nasz DOM} Pt.; „Rodzina moich marzeń”. Wprawdzie nie otrzymał nagrody, ale zrozumiał co utracił z własne winy.
Przypadek Przemka jasno pokazuje jaki potencjał można zmarnować jeśli nie poda się dziecku ręki .Może. gdyby wcześniej skorzystano z pomocy specjalistów zaoszczędzono by dziecku traumatycznych przeżyć związanych z rozłąką z najbliższymi.
Po odwołaniu matki Sąd uwzględnił dobro dziecka- pragnienie powrotu do rodziny zmienił decyzję na ośrodek dziennego pobytu, blisko domu rodzinnego. Chłopiec kontaktuje się ze mną telefonicznie .Obecnie przebywa w szkole z internatem. Do mamy przyjeżdża na weekendy. Przemek planował z mamą odwiedzić dzieci w ferie, ale choroba zakaźna uniemożliwiła przyjazd do Domu Dziecka. Utrzymujemy telefoniczny kontakt.