PR. POZNAWCZE-każda operacja stanowiąca element organizowania
,kodowania i interpretacji informacji Acetylocholina-pobudza,kontrola
skurczow miesni,zapamiętywanie,niedobor- paraliz,Choroba Alzheimera.
Dopamina-hamuje,regulacja czynności ruchu,uczenie się,pamiec,reakcje
Emocjonalne,niedobor-choroba Parkinsona,schizofrenia noradrenalina-
pobudza,jest neuroprzekaźnikiem,hormonem,przyspiesza procesy
somatyczne,pobudzenie,uczenie się, pamiec, jedzenie, niedobor-zaburzenia
afektywne Serotonina-hamuje,regulacja pobudzenia emocji,nastroj,sen,
jedzenie, niedobor-depresja,agresja,bezsenność,zaburzenia odzywiania
WRAŻENIE-odzwierciedl. elementarnej cechy zmysł. Zarejestrowanej
w wyniku odbioru danych sensorycznych przez mózg. Zmysły-system fiz.
,zbiera dla mózgu info i przetwarza je na język,jaki może zrozumieć mózg
Narządy zm.-odbierają pobudzenia za pomocą komórek receptorowych,
wyspecjalizowanych w zakresie odbioru rodzajów energii znajdującej się w
polu recepcyjnym rodzaje:wzrok,słuch,węch,smak,dotyk,nacisk,kinestetyka,
rownowaga. transdukcja odbieranej energii-rola receptorow,przetwarzanie
energii na inną np.e.świetlną na e.impulsu nerw. Detekcja-Aktywny odbiór
bodźca zmysłowego Próg absolutny -najmn. wykrywalna wielkość energii fiz.
danego rodzaju(np. zapachu,dźwięku) Różnicowanie- zdolnośc do stwierdzenia
różnicy między jednym bodźcem a drugim. Próg różnicy -najmn.wykrywalna
wielkość różnicy między dwoma bodźcami SPOSTRZ/PERCEPCJA-pr.org.i
interpr. info.zmysłowych,umożliwia rozpozn.znaczących przedm,zdarzeń;dzieki
niemu rozpozna.i org. Wrażenia wywołane przez bodźce zewn.;nadaje spójność i jednolitość info sensorycznej,efekt aktywności pól czuciowych kory mózu, które odebrały informacje z różnych zmysłów i połączyły w całość.Poznanie polisensor- pozn. przedmiotu za pomocą wielu zmysłów fazy spostrzegania-1rejestracja sensoryczna-zamiana bodźca zewn. na impuls nerwowy. 2.pamięć sensoryczna-daje możliwość utrzymania info w systemie pozn. tak długo,dopóki na odebranym materiale nie zostaną dokonane inne operacje 3.oceny emocjonalnej-bodźce oceniane są jako przyjemne lub nie,korzystne lub nie,zanim jednostka zdążysię zorientować czego one dotyczą (połączenie ze strukturami podkorowymi).4.ocena semantyczna-bodziec zostaje rozpoznany: określona zostaje kategoria,do której on należy.5.oceny znaczenia metaforycznego -dostrz. innego sensu odbieranych bodźców,wnioskowanieWIDZENIE-spostrz.kształtów Postaciowa teor
ia spostrzegania-całość jest czymś więcej niż sumą pojedynczych składników.Spostrz.
nie jest mieszaniną niezorganizowanych wrażeńPrawo pragnacji-mamy tendencje do
spostrz każdegozestawu wzrokowego w sposób, który organizuje odmienne elementy
w stabilną i spójnąZasada kontynuacji-tencencja do spostrzegania linii
przebiegającej w sposób płyny i ciągły, aniżeli urywanych i rozczłonkowanych.
z. zamykania - tendencja do spostrzegania dopełniania,czy scalania kształtów, które
w rzeczywistości nie są kompletneZasada symetrii-tendencja do spostrz figur, które skł
się z części będących lustrzanym odbiciem„Wspólna droga”-elementy poruszające się
w tym samym kierunku widzi się jako odrębną grupę Zgodność z chwilowym
nastawieniem - oczekiwanie na pojawienie się pewnego układu bodźców znacznie
ułatwia jego spostrzeganie.Zgodność z chwilowym nastawieniem - oczekiwanie
na pojawienie się pewnego układu bodźców znacznie ułatwia jego spostrzeganie
Widzenie-stałość spostrzeżeń-nasze spostrzeżenie przedmiotu pozostaje takie
samo,mimo że odbierane od niego bezpośrednie wrażenia zmieniają się
Stałość wielkości-spostrz.przedmiot utrz. swoją wielkość mimo że zmienia się
wielkość obrazu na siatkówce Stałość kształtu-spostrz przedmiot jest taki sam,mimo
że jego położenie a więc kształt obrazu na siatkówce zmienia się.
Stałość jasności-spostrz przedmiot jest równo oświetlony,mimo istniejących
w rzeczywistości różnic w ilości światła dochodzącego do naszych oczu
Stałość barwy-spostrz przedmiot zachowuje swój kolor nawet wtedy,gdy
zmienia się ilość padającego na nie światła ZŁUDZENIA WZR:
Spostrzegana wielkość - przedmiotu zależy od kontekstu, tworzącego wzr
układ odniesieni,Agnozja wzrokowa -normalne spostrzezenie,ale
niemożność rozpoznnia tego,co się widzi i nadania znaczenia spostrzeganym
przedmiotom A.symulatywna(obszar skroniowy )-niezdolnosc do zwrócenia
uwagi na więcej niż jeden obiekt jednocześnie).A.przestrzenna(płat ciemniowy)
-dezorientacja przestrzenna,trudności z radzeniem sobie z otoczeniem fiz.
Prozopagnozja(prawy płat skroniowy)-osłabienie umiejętności rozpoznawania
twarzy ludzkich PAMIĘĆ: rodzaje pamięći (Tulving) 1.epizodyczna-wspomnienia
zdarzeń osobiście doświadczanych 2.semantyczna - wiedza ogólna3.proceduralna
-wiedza o sposobach robienia rzeczy,umiejętności procesy pamięci:*kodowanie
-przekszt info w taki sposób,by mogła zostać umieszczona w pamięci;zamiana
bodźców w ślady pamięciowe*przechowywanie- utrzymywanie info pomimo upły
wu czasu*wydobywanie-odnajdywanie przechowywanej info i przywrócenie jej
świadomościStadia pamięci:*pamięć sensoryczna-pamięc superkrótkotrwała *
krótkotrwała(STM)-info może być przechowywana 20-60 sekund
*długotrwała(LTM)-względnie trwałe przechowywania infoPamięć operacyjna-pewna część pamięci długotrwałej,obejmująca najbardziejj świeżo zaktywizowane zasoby z magazynu połączona jest z uwagą-ekran świadomościSynestezja- pomieszanie zmysłów,doświadczać jednocześnie paru,Ejdetyzm-widzenie w którym obraz umysłowy jest żywy i trwały Kryptomnezja-jakieś treści poddawane jako własny pomysł, który nagle pojawił, a w rzeczywistości są to informacje przeczytane lub usłyszane kiedyś zapomniane.MYŚLENIE- przetwarzanie odpowiednio reprezentowanej informacji wewnątrz struktury pamięci z pamięci krótkotrwałej do operacyjnej i odwrotnie Proces myślenia-przebiegająca w czasie zmiana zawartości informacyjnej umysłu OPERACJE MYŚLOWE:Analiza-myślowe rozkładanie na części, wykrywanie części składowych.Synteza-myślowe scalanie rozdzielonych w analizie elementówPorównywanie-zestawianie ze sobą,a nast ujmowanie
podobieństw i różnic.Abstrahowanie-wyróżnianie jakiejś właściwości,jednocześnie
pomijanie innych.Uogólnianie - ujmowanie właściwości wspólnych;odrzucanie tego,
co jednostkowe,a zatrzymywanie tego,co wspólneWewn. reprezentacja przedmiotów-
skuteczna interakcja z przedmiotami wymaga skonstruowania wewn reprezentacji Tyc
h przedmiotów i relacji między nimi EMOCJEskłada *pobudzenie fizjologiczne
*zachowanie ekspresyjne-mimika*świadome doznania Funkcja regulacyjna
polega na szeroko rozumianej ocenie stosunków między podmiotem a otoczeniem
cechy: *znak emocji-zabarwienie emocjonalne przyjemne lub przykre
*pobudzenie emocjonalne -intensywność emocji,jej natężenie-śpiączka
*treść emocji-np.strach, lęk, złość, gniew, zadowolenie,czułość*treść uczuć-np. miłoś
ć,zawiść,zazdrość,wstręt,ambicja funkcje:1.prowadzą do szybkiego
zorganizowania różnych systemów biologicznych np. napięcie mięśniowe
2.służą określeniu relacji z otoczeniem3.przechowują wpływy środowiska i decydują o z
różnicowaniu jednostek, grup i kultur3.angażują cały organizm4.mają właściwości motywu
jące(dążenie do maksymalizacji emocji pozytywnych);5.organizują behawioralne i fizjologiczne wzorce radzenia sobie z wywołującymi je zdarzeniami(przerwanie mniej
ważnych działań);6.aktywizują zachowania, które normalnie znajdują się w dole hierarchii r
eakcji;7.wywołują zmiany ekspresji Źródła procesów emocjonalnych
:pierwotne bodźce emocjonalne-emocje powst pod wpływem bodźców
zmysłowych Wielkość pobudzenia i znak emocji zależą od: modalności zmysłowej,
intensywności, czasu trwania pobudzenia,dojrzewanie formy zachowania
emocjonalnegoontogenetyczne warunkowanie źródeł emocji-bodźce obojętne mogą nabrać właściwości bodźców wywołujących emocje w wyniku współwystępowania
w czasie ze zdarzeniami, które stanowią źródło silnych emocji
emocje i oczekiwania-rozbieżność między oczekiwaniami i rzeczywistością
są źródłem emocji Warunkowanie klasyczne(Pawłow)-na zasadzie kojarzenia obu rodzajów bodźców uczymy się źródeł emocji,duza trwałośćGeneralizacja-bodźce podobne wywołują również podobne stany emocjonalne
Hipoteza optimum rozbieżności-brak rozbieżności jest emocjonalnie obojętny, ale jeżeli trwa dłużej wzbudza emocje ujemne; niewielka rozbieżność ma dodatnią wartość emocjonalna, w miarę wzrostu rozbieżności wzrastają emocje ujemne
Teorie emocji Jamesa-Langego - Bodziec zewnętrzny → Pobudzenie i działania → Ocena pobudzenia i działań → Doświadczenie specyficznej emocji
Spostrzeganie danego wydarzenia wywołuje reakcje psychofizjologiczne organizmu i dopiero nasza interpretacja tych reakcji oznacza doświadczenie danej emocji. Najpierw płaczemy, a odczucie smutku jest interpretacją tego płaczu.
Cannona-Barda - Bodziec zewnętrzny → Przetwarzanie mózgowe = Pobudzenie i działania / Doświadczanie emocji
Nasze emocje powstają za sprawą mózgu (a zwłaszcza podwzgórza), a nie reakcji ciała. To przebieg wydarzeń w mózgu, a nie płacz powoduje, że ktoś odczuwa smutek.oceny poznawczej (Schachter, Singer) = Bodziec zewnętrzny / Pobudzenie fizjologiczne → Interpretacja pochodzenia zgodnie z sytuacją → Doświadczenie emocjiDwuczynnikowa teoria emocji. Najpierw odbieramy bodziec to wywołuje pobudzenie fizjologiczne. Powstałemu w nas pobudzeniu nadajemy jakąś etykietę i ten proces doprowadza do odczuwania określonej emocji.Procesy poznawcze a procesy emocjonalneMyśli i uczucia to elementy tego samego procesu. Myśl wzbudza uczucia a uczucia kierują myślami.Emocje są wywoływane przez przetwarzanie informacji i ocenę zdarzeń:
-emocjom towarzyszy wydobywanie istotnych wspomnień i oczekiwań
-wzbudzenie emocji czyni sytuacje bardziej wyrazistą, wymagającą skupienia uwagi
Muszą być:-wydobyte z pamięci długotrwałej struktury wiedzy odpowiednie do zinterpretowania sytuacji-wyciągnięte wnioski o implikacjach sytuacji-ocena istotności sytuacji z punktu widzenia celów, standardów i postawRola pobudzenia w procesie wykonywania zadań-gdy zadanie łatwe - poziom wykonania zadania rośnie wraz z pobudzeniem-gdy zadanie trudne - odwrotnie-optymalny poziom pobudzenia - uzależniony od doświadczenia i właściwości temperamentalnychWpływ znaku emocji na przetwarzanie informacji-pozytywny afekt - bardzo pobieżne heurystyczne przetwarzanie informacji, gotowe skrypty, stereotypy-negatywny afekt - bardziej systematyczne i analityczne przetwarzanie informacji, przy pełniejszym uwzględnieniu szczegółów-gdy jesteśmy radośni - podejmujemy szybsze i lepsze decyzje, jesteśmy bardziej oryginalni w testach twórczości, tworzymy szersze kategorie i słabiej różnicujemy-gdy jesteśmy smutniejsi - lepiej różnicujemy elementy przekonywujące od nieprzekonywujących, lepiej szacujemy rzeczywiste zależności między działaniami i pojawiającymi się wynikami, lepiej rozwiązujemy sylogizmyEmocje są obustronnie powiązane z przetwarzaniem informacji: są rezultatem przetwarzania informacji i zwrotnie oddziałują na przebieg tego procesu.Aleksytymia - zaburzenia w uzyskiwaniu dostępu do własnych procesów emocjonalnych w trzech zakresach:-psychicznej reprezentacji emocji-wskaźników behawioralnych-wskaźników fizjologicznychFunkcje ekspresji emocji (Carroll):-pozwalają komunikować swoje emocje innym-regulują sposób w jaki reagują na nas inni ludzie-ułatwiają interakcje społeczne, zachęcają do zachowań prospołecznychPodobieństwo międzykulturowe w ekspresji mimicznej:w wielu kulturach takie same twarzy wyrazy odpowiadają takim samym emocjom Hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego TomkinsaOdczuwamy emocje w kontekście sprzężenia zwrotnego odbieranego z twarzy.Ekspresja mimiczna emocji powoduje, że doświadczamy ich np. ocena karykatur, gdy ołówek jest trzymany w ustach i w zębach.Możliwość udawania nieprawdziwych emocjiLudzka twarz lepiej od innych partii ciała może wyrażać pewne emocje. Za pomocą odpowiednich ruchów mięśni można przedstawić około 7000 różnych form wyrazów twarzy.Motywacja-Motyw - hipotetyczny stan wewnętrzny organizmu, który aktywizuje zachowanie i popycha organizm do jakiegoś celu (nie można ich bezpośrednio zaobserwować i zmierzyć). Może występować w postaci potrzeb, popędów i pobudek.Motywację charakteryzuje:-wzbudzenie energii-ukierunkowanie wysiłku na określony cel-selektywne zwracanie uwagi na określone bodźce
-zorganizowanie pojedynczych reakcji w zintegrowany wzorzec czy sekwencje
-wytrwałe kontynuowanie czynnościZachowanie instynktowne - sztywne wzorce zachowań, będące reakcją na wystąpienie bodźca zwanego czynnikiem wyzwalającym.Redukcja popędów i homeostaza - wg teorii C. Hulla motywy pierwotne (głód, pragnienie) automatycznie powodują wzrost pobudzenia i aktywizują zachowanie. Poprzez mechanizm skojarzeń możemy wyuczyć się popędów wtórnych (dążenie do zdobycia pieniędzy).Homeostaza - tendencja do utrzymania równowagi wewnątrz organizmu.Teoria humanistyczna: Muszę być sobą
A. Maslow - ludzie motywowani są świadomą potrzebą osobistego rozwoju.
Fizjologia → Bezpieczeństwo → Przynależność i miłość → Szacunek i dowartościowanie → Samo-urzeczywistnienieTeoria poznawcza: Myślę, więc jestem konsekwentny
J. Piaget, G. Kelley - ludzie wykształcają umysłowe reprezentacje świata. Dążą do zrozumienia świata, by móc kontrolować bieg wydarzeń.Ludzie są motywowani do usuwania sprzeczności między różnymi elementami swojego światopoglądu.L Festinger - ludzie są motywowani do utrzymania wewnętrznej zgodności swoich poglądów i do usprawiedliwienia swojego postępowania.Modele sytuacji konfliktowych
-Konflikt dążenie-dążenie-Konflikt unikanie-unikanie-Konflikt dążenie-unikanie
Motywacja wewnętrzna vs zewnętrzna-wewnętrzne czynniki motywacyjne tkwią w nas motywacja do robienia czegoś, co sprawia przyjemność-zewnętrzne czynniki motywacyjne znajdują się poza nami motywacja do robienia czegoś ze względu na nagrodę lub możliwość uniknięcia kary-ludzie działają bardziej twórczo, gdy mają wewnętrzną motywację do tego, co robią. Intensywne stosowanie czynników zewnętrznych może stłumić motywację wewnętrzną.Ciekawość, wyzwania i kontrola-ciekawość człowieka budzą rzeczy, które są umiarkowanie nowe w stosunku do wcześniejszych doświadczeń i umiarkowanie trudne do opanowania-człowiek aktywnie dąży do samookreślenia, poczucia kompetencji, związku z innymi ludźmi i pewnego stopnia autonomii-gdy czujemy, że nasza swoboda jest krępowana, możemy doświadczyć reaktancji - dążenie do występowania przeciwko temu, co sprawuje nad nami kontrolęPoczucie własnej skuteczności-realizacja celów zależy w dużym stopniu do wiary w to, że możemy je osiągnąć (Bandura)-główną przeszkodę w realizacji celów stanowi przekonanie, że jest się niezdolnym do wykonania zadaniaCele i plany-ważnym czynnikiem motywującym człowieka są cele i plany ich osiągnięcia-cele pomagają koncentrować uwagę, mobilizować zasobu, skłaniają do wytrwałości i zachęcają do szukania sposobów ich realizacjiPrawo Yorkesa-Dodsona
I prawo Y-D - W miarę wzrostu natężenia motywacji sprawność działania wzrasta do pewnego momentu, po czym zaczyna spadać, a przy bardzo wysokim natężeniu motywacji sprawność działania jest niska.II prawo Y-D - W rozwiązywaniu zadania łatwego największą sprawność osiąga się przy wysokim poziomie motywacji, a w rozwiązywaniu zadań trudnych - przy niskim poziomie motywacji.Potrzeba osiągnięćdążenie do sukcesu i ocena własnej sprawności odzwierciedla różnice w wadze, jaką przypisują jednostki do planowania i wysiłku wkładanego w osiąganie celów-pobudza zachowanie i kieruje nim-wpływa na percepcję wielu sytuacji i interpretacje zachowań własnych i cudzych-wiąże się z rozwojem ekonomicznym społeczeństwFrustracja -człowiek znalazł się w sytuacji nierozwiązywalnego problemu-nie ma możliwości ucieczki lub wycofania-jest silnie motywowany do reagowaniaPrzyczyny frustracji-konflikty motywacyjne-dysonans poznawczy-struktura osobowości, np. konflikt między potrzebami a standardami zachowania, aspiracjami a możliwościamiStresH. Selye - niespecyficzna reakcja organizmu, powstająca w odpowiedzi na bodźce szkodliweJ. Strelau - wynik interakcji między wymaganiami a możliwościam Lazarus - relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobą jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowiKomponenty stresu:-podwyższenie poziomu aktywacji-pojawienie się silnych emocji-pojawienie się motywacji do przezwyciężania stresuStres przebiega w 3 stadiach:-stadium reakcji alarmowej - mobilizowane są siły obronne-stadium odporności - przystosowanie do stresoraOrganizm próbuje odbudować utracone zasoby energii i naprawić doznawane szkody.-stadium wyczerpania - wyczerpanie energii, gdy sensor jest silny i działa długo.MYSLENIE- to przemieszczanie przetwarzanie odpowiednio reprezentowanej informacji wewnątrz struktury pamięci - z pamięci krótkotrwałej do operacyjnej, a także w odwrotnym kierunku.Proces myślenia to przebiegająca w czasie zmiana zawartości informacyjnej umysłu.Wewnętrzne czynności operowania informacjami (danymi), a w szczególności ich selekcja i wytwarzanie, dzięki której dochodzi do pośredniego i uogólnionego poznania rzeczywistości.Operacje myślowe-Analiza - myślowe rozkładanie na części, wykrywanie części składowych.Synteza - myślowe scalanie rozdzielonych w analizie elementów.Porównywanie - zestawianie ze sobą, a następnie ujmowanie podobieństw i różnic.Abstrahowanie - wyróżnianie jakiejś właściwości, a jednocześnie pomijanie innych.Uogólnianie - ujmowanie właściwości wspólnych; odrzucanie tego, co jednostkowe, a zatrzymywanie tego, co wspólne.Wewnętrzna reprezentacja przedmiotów - skuteczna interakcja z przedmiotami wymaga skonstruowania wewnętrznej reprezentacji tych przedmiotów i relacji między nimi.Reprezentacja mięśniowa np. wchodzenie po schodach w ciemności.Reprezentacja oparta na wyobrażeniach służy pod nieobecność przedmiotów.Reprezentacja oparta na symbolach językowych wykracza poza szczegółowe właściwości tego, co spostrzegamy-odgrywa rolę w porządkowaniu doświadczeń i stabilizowaniu świata,-może być efektem procesów wnioskowania, abstrahowania lub przekształcania,-pozwala przedstawić wszystko w formie symbolicznej i dokonywać operacji intelektualnych na poziomie abstrakcyjnym,INTELIGENCJA-zdolność do zachowań ukierunkowanych i przystosowawczych-obejmuje zdolności wykorzystywania doświadczeń, rozwiązywania problemów i efektywnego rozumowania-zdolność do sprawowania kontroli na własnym umysłem - meta poznanie Czynniki wpływające na intelektualne funkcjonowanie dzieci i dorosłych-czynniki genetyczne-stan zdrowia-status społeczno-ekonomiczny-stymulujące środowisko domowe-wykształcenie-plastyczność osobowości-motywacja osiągnięć-przystosowanie do systemu edukacyjnego-przekonanie, że funkcjonowanie intelektualne jest kluczem do samospełnieniaZwiązek między mózgiem i inteligencjąUkład nerwowy nie działa jako zbiór tysięcy wyizolowanych ośrodków, aktywizowanych zgodnie z wolą człowieka. Jest znakomicie skoordynowany - reakcje poszczególnych elementów nie kolidują ze sobą.Inteligencja nie jest funkcją jakichkolwiek płatów. Osoba jest inteligenta w takim stopniu, w jakim dobrze funkcjonuje maszyna neuronalna. Wyniki współczesnych badań-r=0,44 między wielkością mózgu (w stosunku do wymiarów ciała) a inteligencją-u osób uzyskujących lepsze wyniki mózg był mniej aktywny -poziom inteligencji werbalnej związany jest z prędkością odtwarzania informacji z pamięci -badania rezonansem magnetycznym - u ludzi cechujących się zdolnościami poznawczymi istnieją obszary mózgu różniące się rozmiarem i funkcją,-duże zdolności językowe - rozbudowane ośrodku mózgowe w lewej półkuli-ponadprzeciętne rozwinięte określone obszary mózgu.Znaczenie określonych partii mózgu-okolice ciemieniowe - łączenie informacji z różnych regionów kory, ich zniszczenie pogarsza wyniki w teście inteligencji-okolice czołowe - otrzymują informacje ze wszystkich obszarów mózgu, są kluczowymi strukturami intelektu. Przy uszkodzeniu ludzi tracą poczucie celu i motywację do działania.Aleksja bez agrafii - utrata umiejętności czytania, zachowana umiejętność pisania, literowania wyrazów i odczytywania liczb (symbole językowe są przetwarzane inaczej niż symbole liczbowe).Perspektywa rozwojowa-dzieci, które wcześniej rozpoznają obrazy i dźwięki oraz szybciej się do nich przyzwyczajają mają w wieku szkolnym wyższe ilorazy inteligencji.-kiedy kobiety w ciąży znajdują się w stanie stresu, może to spowodować przedwczesny rozwój prawej półkuli mózgu (kłopoty z czytaniem, ale wybitny rozwój zdolności przestrzennych; nieoczekiwane talenty).-Teorie psychometryczne - opierają się na pomiarze inteligencji i często są wyprowadzane na podstawie analizy wyników tego pomiaruTeoria dwuczynnikowa Spearmena - u podłoża inteligencji leżą dwa rodzaje czynnikówczynnik ogólny - wpływa na wyniki wszystkich testów inteligencji, decyduje o posiadanej przez człowieka energii umysłowej-czynniki specyficzne - zaangażowane są w wykonywanie pojedynczych testówTeoria podstawowych zdolności umysłowych Thurstone'a - u podłoża inteligencji leży 7 zdolności:-rozumienie słów mierzone testami słownikowymi-płynność słowna - podawanie jak największej liczby słów rozpoczynających się na tę samą literę-rozumowanie indukcyjne - uzupełnianie analogii lub serii,-zdolności wzrokowo przestrzenne dokonywanie w umyśle rotacji obiektów przedstawionych na rysunku-zdolności liczbowe - wykonywanie obliczeń i rozwiązywanie problemów arytmetycznych-pamięć - zdolność zapamiętywanie słów i obrazów-szybkość spostrzegania - dostrzeganie drobnych różnic w obrazkachModel struktury intelektu Guilforda - inteligencja składa się ze 120 (150) odrębnych czynników. Każdy czynnik reprezentuje odrębną zdolność, ulokowaną na trzech wymiarach:-operacje - procesy umysłowe-treści - obrazki, symbole-wytwory operacji - przekształcenia, implikacjeModele hierarchiczne (Cattell, Vernon, Gustafsson, Carroll) - zdolności zorganizowane hierarchicznie:na szczycie hierarchii znajduje się czynnik ogólny-po środku - czynniki grupowe, z których każdy ujawnia się w pewnej liczbie testów-na dole - czynniki specyficzne, powiązane z pojedynczymi testamiInteligencja płynna - rośnie do 18 roku życia, a po tym okresie spada.
Inteligencja skrystalizowana - całe życie jesteśmy w stanie ją rozwijać - uczyć się
Inteligencja płynna - zależy od genetycznie zdeterminowanych struktur i funkcji mózgu. Jej zmiany związane są z dojrzewaniem i degeneracją komórek nerwowych mózgu. Rozwija się do wieku dojrzewania. niewerbalnych.Inteligencja skrystalizowana - rozwija się na kanwie inteligencji płynnej w wyniku uczenia się i nabywania doświadczeń. Rozwija się do wieku starczego. Jest zdeterminowana kulturowo..Sternberg - podstawę inteligencji stanowią komponenty przetwarzania informacji (elementarne procesy poznawcze).Triarchiczna teoria inteligencji Sternberga - inteligencja jest zdolnością człowieka do wykorzystywania procesów przetwarzania informacji w stosunkowo nowych sytuacjach w celu dostosowania się do środowiska.Inteligencja składnikowa (zdolności szkolne). Zdolności do rozwiązywania problemów, porównywania i znajdowania różnic, oceny, formułowania sądów i krytycyzmu.Inteligencja doświadczeniowa (zdolności twórcze). Zdolności do odkrywania czegoś nowego, formułowania hipotez i teorii.Inteligencja kontekstualna (zaradność życiowa). Zdolność do przystosowania się do wymagań własnego środowiska i zastosowania posiadanej wiedzy do rozwiązywania praktycznych problemów. Inteligencja społeczna i praktyczna. Odnosi się również do procesów pozaintelektualnych, np. motywacji i osobowości.Adaptacja do środowiska - osiąganie harmonii między dążeniami osoby do rozwoju swoich możliwości a wymogami środowiskaSelekcja środowiska - wybór alternatywnego środowiska, w którym osiągnięty zostaje optymalny poziom samorealizacji.Kształtowanie środowiska - kształtowanie środowiska tak, aby osiągnąć stawiane sobie cele i wartości.Inteligencja doświadczeniowa - zdolności twórce. Zdolność do nabywania doświadczeń.Zdolność do radzenia sobie z nową sytuacją lub nowym zadaniem.Inteligencja składnikowa-zdolności szkolneZdolności do rozwiązywania problemów, porównywanie i znajdowanie różnic, oceny, formułowanie sądów, krytycyzmu.Komponent procesu informacyjnego - elementarny proces poznawczy, operujący umysłowymi reprezentacjami obiektów i symboli.Rodzaje komponentów:Metakomponenty - procesy wyższego rzędu stosowane przy kontroli, planowaniu i podejmowaniu decyzji (rola „nadzorująca”)Komponenty wykonania - odpowiedzialne bezpośrednio za generowanie reakcji w procesie rozwiązywania problemów. Wcielanie w życie strategii rozwiązywania problemów, określonych za metakomponenty.-Komponent nabywania wiedzy - odpowiedzialne za uczenie się informacji: wybór istotnych elementów nowej informacji, konstruowanie nowej umysłowej reprezentacji, łącznie nowych pojęć z już istniejącymi w systemie poznawczym.
Teoria inteligencji wielorakiej Gardnera-Inteligencja jest terminem porządkującym i opisującym ludzkie umiejętnościZdolność do rozwiązywania problemów lub tworzenia produktów mających duże znaczenie w określonych warunkach kulturowych i środowiskowych.Inteligencja językowa - uniwersalna, szybko rozwijająca się umiejętność werbalnego porozumiewania się.Inteligencja muzyczna - pozwala tworzyć, przekazywać i rozumieć znaczenie, jakie niesie za sobą dźwięk.Inteligencja matematyczno-logiczna - rozumienie abstrakcyjnych relacji i umiejętności posługiwania się nimiInteligencja przestrzenna - spostrzeganie informacji wzrokowych lub przestrzennych, transformowanie ich i modyfikowanie oraz odtwarzanie wrażeń wzrokowych.Inteligencja kinestetyczna - kontrolowanie motoryki i zdolność do manipulowania przedmiotami. Podstawą jest koordynacja systemu nerwowego, mięśniowego i percepcyjnego.Apraksja - ludzie nie potrafią wykonywać sekwencji ruchówInteligencja intrapersonalna - umiejętność rozróżniania własnych uczuć. Tworzenie adekwatnego obrazu własnej osoby i podejmowanie trafnych decyzji.Inteligencja interpersonalna - zdolność do rozpoznawania i odróżnienia uczuć innych ludzi i postępowania z nimi.Autyzm - obniżenie inteligencji interpersonalnejAsymilacja - polega na włączeniu przez jednostkę świata zewnętrznego do już kształtowanych struktur poznawczych.Akomodacja - dostosowanie struktur poznawczych do asymilowanych przedmiotów. Tworzy się hierarchia coraz bardziej skutecznych i złożonych struktur poznawczych.Okresy rozwoju poznawczego-sensomotoryczny (do 2 roku życia) - początkowo dziecko nie dysponuje językiem ani symbolami czy umysłowymi reprezentacjami obiektów. Z czasem zanika reagowanie odruchowe, a pojawia się intencjonalne. Dziecko wykształca pojęcie stałości przedmiotu i nabywa podstawy języka-przedoperacyjny (od 2 do 7 lat) - dziecko zaczyna umysłowo reprezentować świat, ale jego myśl pozostaje egocentryczna. Nie jest w stanie skoncentrować się równocześnie na dwóch aspektach sytuacji, w związku z czym brak mu zdolności zachowania stałości cech-operacji konkretnych (od 7 do 11-12 lat) - u dziecka wykształca się pojęcia zachowania stałości. Zdolność do rozpoznawania cudzego punktu widzenia, klasyfikowania obiektów i rozumienia podstawowych pojęć relacyjnych-operacji formalnych (od 11-12 lat do 15 r.ż.) - pojawia się dojrzały dorosły sposób myślenia. Myślenie opiera się na logice dedukcyjnej, rozważaniu różnych możliwości (umysłowe próby i eksperymenty), formułowaniu i sprawdzaniu hipotez. Myślenie nabiera abstrakcyjnego charakteru.