Technologia Robót Budowlanych Opr. Dr inż. L.Korona

PROCES BUDOWLANY - POJĘCIA

I KLASYFIKACJA

Procesem nazywamy szereg następujących po sobie i w jakikolwiek sposób wzajemnie uzależnionych zdarzeń.

Pojęcie „proces budowlany” oznacza zespół, określonych prawem budowlanym, powinności, związanych z budową, remontem, rekonstrukcją, przesunięciem, podniesieniem lub rozbiórką obiektów budowlanych. Działania te winny być zlokalizowane na terenie budowy rozumianym jako wydzielona przestrzeń, w której prowadzone są roboty budowlane wraz z przestrzenią zajmowaną przez urządzenia zaplecza. Proces budowlany różni się więc tym od roboty budowlanej, że uwzględnia upływ czasu, tj. rozpatruje się jego czynniki pracy nie tylko w wymiarze przestrzeni, ale i czasu.

Pojęcie procesu budowlanego jest szczególnie ważne w rozważaniach o charakterze technologicznym i organizacyjnym. Dla wielokrotnie powtarzalnych, skomplikowanych lub specjalnych czynności opracowuje się ich technologię, organizuje się zespoły robocze, dobiera odpowiednie maszyny, określa pozostałe zasoby i środki. Wszystkie one wcześniej zaplanowane i przygotowane powinny zapewnić sprawne i efektywne wykonanie określonych procesów.

Stopień zależności rozpatrywanych działań, tak w aspektach technologicznych jak i organizacyjnych wymaga odpowiedniego ich podziału oraz wynikającej stąd klasyfikacji. W tych właśnie aspektach klasyfikacja procesów może przebiegać wg następujących kryteriów:

1. powtarzalności

2. produkcyjnego

3. złożoności

4. stopnia zmechanizowania

KRYTERIUM POWTARZALNOŚCI

Ze względu na możliwość stosowania różnych metod badania pracy i mierzenia czasu pracy procesy budowlane można podzielić na:

a) cykliczne

b) niecykliczne.

Proces cykliczny ma miejsce, gdy przy wykonaniu produktu procesu takie same operacje produkcyjne powtarzają się wielokrotnie w niezmiennej kolejności. Duża część procesów budowlanych powtarza się cyklicznie, dotyczy to zarówno procesów prostych jak i złożonych. Przykładem tutaj może być praca koparki jednonaczyniowej, zgarniarki, żurawia, suwnicy lub współpraca samochodu i ciągnika siodłowego w pracy dostawczej na budowie. W sposób cykliczny pracuje również robotnik w czasie ręcznego odspajania gruntu, murarz przy układaniu cegieł lub pustaków we wznoszonym murze, czy też cieśla przygotowujący płyty deskowań.

Proces niecykliczny (proces ciągły) charakteryzuje się ciągłością wykonania analogicznych operacji w określonych przedziałach czasu względnie brakiem powtarzalności i niezmiennej kolejności procesów lub operacji wchodzących w skład procesów produkcyjnych. Brakiem cykliczności charakteryzuje się praca wszelkiego rodzaju przenośników taśmowych, koparek wielonaczyniowych, pomp do betonów i zapraw oraz agregatów tynkarskich i malarskich. Do procesów niecyklicznych zaliczyć należy również prace wykonywane przez brygady betoniarskie przy betonowaniu konstrukcji, murarzy wznoszących ściany, tynkarzy, spawaczy, posadzkarzy, malarzy itd. na większości budów.

KRYTERIUM PRODUKCYJNE

Kryterium produkcyjne dzieli proces produkcyjny na:

a) produkcję podstawową,

b) produkcję pomocniczą

c) usługi produkcyjne.

Do produkcji podstawowej należy zaliczyć podstawowe procesy technologiczne niezbędne do wykonania obiektu budowlanego tj.: ziemne, betonowe, montażowe, tynkarskie, malarskie posadzkarskie oraz inne. Ich charakterystyczną cechą jest przyrost danego produktu w czasie procesu produkcji.

W skład produkcji pomocniczej wchodzą procesy: przygotowawcze sprzętu, urządzeń lub półfabrykatów wykonywane przez odrębne brygady lub zespoły robocze, procesy transportu wewnętrznego (w obrębie placu budowy: poziomego i pionowego), procesy magazynowe i inne.

Pod pojęciem usług produkcyjnych należy rozumieć: transport zewnętrzny, eksploatację maszyn i sprzętu ciężkiego, zaopatrzenie w energię elektryczną, wodę ciepło, usługi kontrolno - pomiarowe (wykonywane przez specjalistyczne przedsiębiorstwa geodezyjne) i inne. Mają one za zadanie stworzyć należyte warunki dla procesów podstawowych i pomocniczych.

KRYTERIUM STOPNIA ZMECHANIZOWANIA

Kryterium udziału stosowanej mechanizacji dzieli procesy budowlane na:

• ręczne,

• ręczno - maszynowe,

• maszynowo - ręczne,

• maszynowe.

Pierwsze z nich - ręczne, przeprowadza się bez stosowania jakichkolwiek maszyn, a więc zamierzone efekty uzyskuje się wyłącznie dzięki pracy ludzkich mięśni, określanej niekiedy mianem pracy żywej. Procesy te pomimo coraz to większej mechanizacji stanowią znaczną część ogółu procesów. Występują one szczególnie przy małych zadaniach oraz procesach prostych.

Procesy ręczno - maszynowe charakteryzują się przewagą pracy ręcznej, natomiast procesy maszynowe stanowią swoiste ich uzupełnienie. Przykładem może być przygotowanie masy betonowej w betoniarce - podawanie kruszywa łopatami a cementu ręcznie z worków, kolejny, to transport masy ręczny w wózkach dwukołowych a jej układanie z zagęszczeniem wibratorami.

W przypadku, gdy o efektach produkcyjnych decydować będzie praca maszyn, a ludzie będą zaangażowani przy procesach prostych i to uzupełniających, to wówczas będziemy mieli do czynienia z procesem maszynowo - ręcznym. Przykładem tego rodzaju procesów może być montaż różnych rodzajów konstrukcji. W technologii robót procesy maszynowo - ręczne nazywane są często mechanizacją częściową.

Przy procesach maszynowych udział pracy ludzi ogranicza się wyłącznie do organizowania pracy maszyn i sterowania nimi. Tego typu procesy występują już powszechnie prawie na wszystkich placach budów. Nikt przecież z nas nie wyobraża sobie robót ziemnych bez koparki, spychacza, czy też transportu pionowego poszczególnych elementów bez udziału dźwigu.

Dwie ostatnie grupy procesów powyższej klasyfikacji można dalej systematyzować. I tak procesy maszynowo - ręczne i maszynowe zależnie od organizacji oraz udziału i rodzaju pracy żywej dzieli się na: częściowo zmechanizowane, zmechanizowane kompleksowo, częściowo zautomatyzowane i kompleksowo zautomatyzowane.

KRYTERIUM ZŁOŻONOŚCI

Klasyfikacja procesów według ich złożoności rozróżnia podział hierarchiczny na:

• procesy złożone,

• proste

• operacje,

• czynności

• ruchy robocze.

Proces złożony składa się z równocześnie przebiegających procesów roboczych, znajdujących się w ścisłym technologicznym i organizacyjnym związku ze sobą. Doprowadzają one do wytworzenia określonego rodzaju gotowej produkcji, elementu obiektu, całego obiektu, a nawet zespołu budynków lub budowli.

Proces prosty składa się z operacji, powiązanych ze sobą technologicznie, wykonywanych przez robotników jednego zawodu lub specjalności, a także przez maszyny jednoczynnościowe. Powtarzalne procesy proste są jednorodne, jednak przy rozwiązaniach organizacyjnych z zakresu produkcji budowlanej zachodzi potrzeba łączenia ich i tworzenia tym samym procesu złożonego opisywanego powyżej.

Operacja robocza nazywana niekiedy operacją produkcyjną stanowi niepodzielną organizacyjnie i jednorodną technologicznie część procesu budowlanego. Jej charakterystyczną cechą jest niezmienność składu brygad roboczych oraz operowanie tymi samymi przedmiotami pracy, do których zaliczamy: materiały, narzędzia oraz maszyny.

Czynności robocze to składowe operacji produkcyjnych. Składają się one z następujących po sobie czynności prostych, które z kolei tworzą czynność złożoną. Każda czynność zbudowana jest z ruchów roboczych, a ich liczba zależna jest od złożoności czynności. Ruchy te poddaje się gruntownej analizie przy organizowaniu stanowisk pracy i frontów robót. Ruchy robocze można dalej podzielić na konkretne zabiegi, przejścia, ustawienia i pozycje.

Plus:

• OBOWIĄZUJĄ POJĘCIA ZAWARTE W USTAWIE PRAWO BUDOWLANE adres np. : www.sejm.gov.pl

ZADANIE:

• Sporządzić schemat klasyfikacji procesów budowlanych wg grup kryteriów

6

---