Problemy wyżywienia ludności na świecie
Problemy wyżywienia ludności najczęściej występują w krajach mało rozwiniętych, jak i ze względu na złe ukształtowanie terenu i warunki atmosferyczne. W krajach, gdzie dostęp do wody jest bardzo trudny, a rolnictwo bardzo słabo rozwinięte , przyczyną braku wyżywienia jest też natura. W krajach trudnej gospodarki i rolnictwa, kiedy nawiedzi je jakaś klęska żywiołowa bardzo trudno jest zebrać dostateczną ilość plonów na wyżywienie ludności. Inną przyczyną problemów żywieniowych są konflikty zbrojne, a także na skutek globalizacji i ubóstwa, któremu towarzyszy chroniczne niedożywienie. Rolnictwo jest podstawową i jedną z najstarszych dziedzin działalności człowieka. Wytwarza żywność pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz produkuje surowce dla wielu gałęzi przemysłu. Oparcie rolnictwa na procesach biologicznych odróżnia je od innych dziedzin gospodarczych.
Gdyby zebrać wszystkich głodujących ludzi na świecie, zaludniłby się mały kontynent, a liczba jego mieszkańców byłaby większa od ludności od nie jednego państwa. Jeden z raportów ONZ podaje, że obecnie na świecie głoduje około 800 mln ludzi. W każdej minucie na świecie umiera 57 dzieci z przyczyn niedożywienia. Więcej ludzi umarło z głodu w ostatnich pięciu latach, niż zostało zabitych w wyniku wojen lub rewolucji i morderstw. W wyniku głodu i niedożywienia na świecie w ciągu minuty umiera 76 istot ludzkich. W sumie co roku z powodu głodu umiera około 35 mln ludzi. Systematyczny wzrost ludności powoduje większe zapotrzebowanie na żywność. Obecna produkcja żywności w krajach wysoko rozwiniętych gwarantuje dostateczną ilość produktów żywnościowych dla całej ludzkości świata. Lecz ze względu na trudnodostępne miejsca świata w dużej ilości brakuje jedzenia, spowodowane jest to tym, iż do niektórych obszarów nie można dotrzeć środkami mechanicznymi, a w tych terenach gleba jest bardzo ciężka i bardzo trudno zebrać z niej dostateczną ilość plonów. Możliwością dostarczenia do tych miejsc żywności jest zrzut lotniczy. Ze względu na małą operatywność finansową fundacje charytatywne przeprowadzają takie akcje zrzutowe lecz jest to bardzo sporadyczne.
W Angoli głód jest bezpośrednią przyczyną wojny. Od 1989r zginęło tam około pół miliona ludzi, a około 3 mln musiało opuścić domy w poszukiwaniu żywności lub przymusowo, gdyż na skutek walk zostały zniszczone ich uprawy. Rebelianci masowo wypędzali gospodarzy z ich posiadłości i gospodarstw, w celu utrzymania kontroli nad terytorium i ludnością. Ludzie uciekający popełniają przestępstwa i jedzą co znajdą. Różne organizacje, np. Lekarze bez Granic, apelują do innych organizacji o dostarczanie żywności i lekarstw, bo z powodu głodu lub ostrego wygłodzenia umieralność w tym kraju drastycznie rośnie.
W innym państwie takim jakim jest Zambia, rząd ogłosił stan klęski narodowej - w połowie lipca 2002r oświadczył że około 4 mln ludzi walczy w tym kraju z głodem, a żywność całkiem się wyczerpuje. Ostra susza w tym kraju spowodowała, że na południu i wschodzie kraju żniwa całkowicie były nieurodzajne. Produkcja kukurydzy spadła o 30%, co bardzo radykalnie spowodowało zmniejszenie rezerw. Bardzo wysoka zachorowalność na różne choroby powoduje, że większa ilość ludzi która powinna pracować zmarła wskutek bardzo wysokiej wrażliwości na głód i z głodu.
W Afryce większość powierzchni tego kraju występuje cofanie się produkcji rolnej. Jest to spowodowane bardzo niekorzystną zmianą warunków klimatycznych. Występuje tam bardzo mało pastwisk, bardzo małą ilością gruntów ornych. Największe niedobory żywności występują w Afryce, ponieważ ilość wytwarzanej tam żywności jest dużo mniejsza niż przyrost naturalny ludzkości.
Szczególnie dogodne warunki dla rolnictwa mają obszary wilgotne umiarkowanej, ciepłej lub zwrotnikowej i podzwrotnikowej strefy klimatycznej o nizinnym ukształtowaniu powierzchni i wysokiej jakości gleb.
Na świecie należą do nich:
• w Europie; Nizina Padańska, Nizina Śląska, Węgierska, Rumuńska, Ukraina
• w Azji; dorzecze Tygrysu i Eufratu, delta Mekongu, Nizina Gangesu, Mandżuria, Nizina Chińska
• w Afryce; delta Nilu
• w Ameryce Południowej; Pampa
• w Ameryce Północnej; Nizina Centralna, Równiny Prerii, Kotlina Kalifornijska
Większość obszarów świata odznacza się mało i średnio korzystnymi warunkami dla rolnictwa.
Poza warunkami naturalnymi ważnymi, a dla wielu krajów znaczącymi czynnikami rozwoju rolnictwa są:
• stosunki społeczno-własnościowe określające własność ziemi, bezrolność, dostęp do ziemi
• wielkość gospodarstw rolnych - największym rozdrobnieniem gospodarstw rolnych cechuje się Afryka, kraje Azji Południowo - Wschodniej oraz niektóre kraje Europy Środkowej, jak Polska i Węgry.
• sposoby gospodarowania, nakłady kapitałowe, poziom oświaty, które wiążą się z ogólnym poziomem rozwoju kraju i polityką rolną państwa
Raz na dwa lata odbywa się zjazd Konfederacji Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. wyżywienia i rolnictwa ( FAO). Jest to najważniejsza organizacja, która podejmuje decyzje programowe i budżetowe oraz dokonuje przeglądu sytuacji światowego rolnictwa, rybołówstwa i leśnictwa oraz wyżywienia i walki z głodem. Na podstawie wyników i prowadzonych badań, przyjmuje się, że dobowe minimum organizmu ludzkiego wymaga spożycia pokarmu dającego 2700kal i około 80g białka - a w tym co najmniej 1/3 białka zwierzęcego. Oczywiście w/w normy są zróżnicowane ze względu na wiek i płeć, oraz na charakter wykonywanego zawodu.
Od wielu lat niedostatki produkcji rolnej w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo, próbuje się rozwiązywać. Organizacje charytatywne wysyłają do tych krajów żywność z krajów dobrze rozwijających. Jednak niektóre fundacje twierdzą, że regularne dostarczanie żywności do pewnych regionów świata, jest wcale nie potrzebne. Uznają, że takie kraje nie starają poprawiać swojej sytuacji gospodarczej, ponieważ kiedy tylko jest potrzeba na zapotrzebowanie żywności , kraje te żyją ze świadomością, że taka pomoc zostanie dostarczona. Organizacje twierdzą, że jedynym sposobem na poprawę gospodarki w takich krajach, jest odpowiednie przeszkolenie i przygotowanie właścicieli gruntów, jak i ich pracowników. Przeszkolenie takie miało by za zadanie podniesienie kwalifikacji w nowoczesnej technologii uprawy gruntów, chodzi tu o sztuczne nawadnianie terenów, wzrost produkcji żywności , powiększenie obszarów rolnych przez zagospodarowanie nieużytków.
Innym sposobem rozwiązania problemu, może być zwiększenie wydajności zbiorów na istniejących już polach. Tak zrobili rolnicy z Japonii, przy pomocy nowoczesnego sprzęty z jednego hektara uzyskuje się tam około 6 ton ryżu, jest to trzy razy więcej, niż przed kilkoma laty.
W krajach, gdzie wzrost gospodarczy z roku na rok poprawia się, a ich produkty stają się coraz lepsze jakościowo, można podpisać umowę eksportowo-importową z innymi krajami, co pozwoli na wymianę swoich produktów rolnych na produkty rolne innych krajów. Co za tym idzie, dalszy wzrost gospodarczy i technologiczny.
Moim zdaniem pomoc do krajów słabo rozwijających się jest potrzebna, ale w ograniczonych ilościach. Weźmy Polskę, warunki klimatyczne w naszym kraju są bardzo dobre, mamy klimat umiarkowany sprzyjający uprawom rolnym. Ale i u nas zdarzają się rodziny, które żyją poniżej stanu. Nie jest to jednak spowodowane brakiem żywności lecz reformą gospodarczo-społeczną. Przecież i u nas są regiony gdzie brak pracy i jakichkolwiek dochodów finansowych, powoduje w wielu rodzinach brak środków na zakup żywności.
Jak w naszym kraju, tak i w wielu innych państwach, potrzebna jest zmiana w reformie gospodarczo-społecznej. Myślę, że poprawiłoby to znacznie sytuację materialną krajów, jak i ludności tych krajów. Oczywiście u ludności musi być widać chęć do pracy i dbania o swoje dobra, co z tego że będziemy mieli dużo, ale nie będziemy mogli o to zadbać. W takich przypadkach nawet zmiany w reformie nic nie pomogą.
W ujęciu globalnym produkcja żywności na świecie pokrywa zapotrzebowanie. Według szacunków Banku Światowego ogólna produkcja zbóż gwarantowała każdemu mieszkańcowi globu spożycie w ciągu doby 3400 kalorii. Prawie połowa światowego zasobu zboża jest jednak zużywana jako pasza, umożliwiając produkcję mięsa i mleka, czyli w istocie kosztowną zmianę kalorii roślinnych na kalorie zwierzęce.
W latach 1980 - 1995 liczba ludności świata wzrosła o niecałe 29%, zaś produkcja rolnicza - o ponad 33%. Produkcja żywności na statystycznego mieszkańca Ziemi zwiększyła się zatem o 5%. Przede wszystkim dzięki rosnącej aktywności rolnictwa KSR.
Dynamiczny rozwój rolnictwa KSR w tym okresie - bardzo korzystny dla sytuacji żywnościowej całego świata - został osiągnięty głównie wysiłkiem krajów Azji (zwłaszcza Chin, Indii, Indonezji, Pakistanu, Tajlandii i Wietnamu). W mniejszym stopniu partycypowały w nim kraje Ameryki Łacińskiej oraz niektóre kraje Afryki (Nigeria, Egipt, Libia i Maroko).
W większości krajów afrykańskich produkcja rolnicza nie nadążała za rozwojem demograficznym, co przyczyniło się do zaostrzenia deficytów żywności, a w konsekwencji również konfliktów plemiennych (Ruanda, Somalia, Etiopia, Sudan).
Przyczyn pogarszającej się kondycji rolnictwa afrykańskiego należy upatrywać w niekorzystnych zmianach warunków klimatycznych i glebowych. Zmiany te mają po części charakter obiektywny (naturalny), w znacznym stopniu wynikają jednak z nadmiernej eksploatacji pastwisk i gruntów ornych w warunkach stałej presji demograficznej oraz ze skłonności do powiększania produkcji proeksportowych upraw monokulturowych. W wielu regionach uprawnych rabunkowa gospodarka rolna doprowadziła już do ekspansji pustyń zwrotnikowych na obszary sawann. Daje się to zaobserwować zwłaszcza w strefie Sudanu, rozciągającej się na długości 5,5 tys., km pomiędzy Saharą a lasami równikowymi, charakteryzującymi się dużą zmiennością opadów (lata wilgotne przeplatają długotrwałe okresy suszy). W latach 1968 - 1974 i 1980-1986 w północnej części tego regionu, zwanej Sahelem, katastrofalne susze spowodowały śmierć głodową setek tysięcy ludzi.
Znawcy problematyki rolnictwa afrykańskiego twierdzą, ze jedynym ratunkiem dla wielu obszarów rolniczych w tej części kontynentu są potężne inwestycje irygacyjne. Ich realizacja kosztowałaby jednak dziesiątki miliardów dolarów, a to oznacza, że nawet w części nie mogłaby być sfinansowana przez zainteresowane kraje.
Spadek produkcji żywności ( w przeliczeniu na 1 mieszkańca) w wielu krajach rozwiniętych jest niekorzystny, chociaż wynika niewątpliwie z obiektywnych racji ekonomicznych i ekologicznych . Przy rosnącej konsumpcji żywności w tych krajach, zmusza on bowiem do zwiększenia importu niektórych płodów rolnych, co jest równoznaczne z przechwytywaniem części produktów żywnościowych wytwarzanych w KSR. Nadal jednak kraje rozwinięte - traktowane łącznie - eksportują więcej żywności niż importują, chociaż w ujęciu ilościowym skala tych nadwyżek nie jest duża.
Dynamikę przeciętnej produkcji rolnej kształtowało zbliżone tempo wzrostu produkcji roślinnej i zwierzęcej. W strukturze rodzajowej wytwarzanej żywności zachodziły jednak istotne zmiany. Wzrastał udział mięsa i jaj, przy spadku udziału mleka; zwiększyło się znaczenie kukurydzy, ryżu, soi, rzepaku, kakao i herbaty kosztem pszenicy oraz zbóż mniej wartościowych (Zyta, jęczmienia, owsa i sorga), ziemniaków, oliwek, kopry i kawy.
KSR, mimo wysokiej dynamiki rozwoju rolnictwa, nie osiągnęły jeszcze w wielu dziedzinach poziomu produkcji krajów rozwiniętych. W szczególności wykazały niższą produkcje mięsa (o prawie 30%), mleka krowiego (o65%) i pszenicy ( o ponad 20%). Równocześnie jednak osiągały wyższe zbiory ryżu, batatów i innych owoców tropikalnych oraz używek. W większości wszakże były to rośliny, których kraje rozwinięte leżące w strefie podzwrotnikowej i umiarkowanej nie mogły uprawiać.
W KSR mieszka aż 78% ludności świata. Pozwala to uświadomić sobie, jak niewiele żywności wytwarzają one nadal na statystycznego mieszkańca.
Postęp w rolnictwie KSR przyczynił się do zmniejszenia liczby niedożywienia o około 160 mln osób w ciągu minionych 20 lat.
Największe niedobory żywności odczuwają mieszkańcy strefy międzyzwrotnikowej w Afryce i Azji, zwłaszcza: Etiopii, Somalii, Sudanu, Czadu, Nigru, Malii, Zairu, Ruandy i Angoli oraz Bangladeszu, Afganistanu, Kambodży i Filipin.
Niedobory te wynikają z mało sprzyjających warunków klimatyczno - glebowych ograniczających produkcje rolną, zarazem jednak są związane z szybkim rozwojem demograficznym krajów afrykańskich i azjatyckich.
Rozwiązanie problemów wyżywienia w strefach głodu powinno opierać się na skoordynowanych działaniach zmierzających z jednej strony do przebudowy rolnictwa i zwiększenia produkcji rolnej, a z drugiej do ograniczenia przyrostu naturalnego.
Działania jednostronne, obliczone tylko na wzrost produkcji żywności są nieskuteczne. Wskazują na to doświadczenia wielu krajów z okresu „zielonej rewolucji”.
Analiza bilansów żywności poszczególnych krajów pozwala stwierdzić, że jej eksporterami netto są przede wszystkim: Stany Zjednoczone, Holandia, Francja, Australia, Brazylia, Dania, Argentyna, Tajlandia, Irlandia i Nowa Zelandia. Do tej grupy krajów można też zaliczyć niektóre KSR (Chiny, Kolumbię, Ghanę, Sri Lanke i Wybrzeże Kości Słoniowej) jeżeli w ich bilansach handlu żywnością uwzględni się wartość eksportowanych używek.
Wiele międzynarodowych organizacji obiera sobie za cel badanie oraz kontrolowanie aktualnego stanu wyżywienia ludności na całym świecie. Najsłynniejszą a zarazem największą jest wyspecjalizowana komórka ONZ, którą w skrócie określa się FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych od Spraw Wyżywienia i Rolnictwa).
Prowadzone badania wykazują, że są rejony świata, gdzie problem wyżywienia jest naprawdę poważny.
Naukowcy określili wystarczającą dzienną rację żywnościową na 2400 kalorii. Uwzględniając ten czynnik można podzielić państwa na 3 zasadnicze grupy:
Kraje z nadwyżką żywności (dobowa racja żywnościowa przekracza 2700 kal.). Do tej grupy państw należą m.in.: naftowe kraje arabskie, państwa Ameryki Północnej (progres agrotechniczny zwiększył produkcję rolną i zgromadziła się nadwyżka żywności), Australia, Nowa Zelandia.
Kraje charakteryzujące się wyżywieniem wystarczającym (2400-2700 kal.).Są to na przykład kraje Azji Zachodniej (Japonia, Chiny), państwa wschodniej części Ameryki Południowej, a także Polska.
Państwa o niedoborze żywności ( poniżej 2400 kal.), gdzie istnieje bądź może zaistnieć głód. Należą do nich głównie państwa Afryki, takie jak: Sudan, Mali, Etiopia, Czad, Mozambik, czy Somalia. Afryka cechuje się stałym obniżaniem zarówno ilości, jak i jakości żywności przysługującej jednemu człowiekowi. Powodem tej sytuacji jest ciągły oraz bardzo szybki przyrost ludności krajów afrykańskich, jak również nieodpowiednia polityka prowadzona przez rządy tych państw. Rządy te skupiają się na tym by plony uprawianych w swych krajach roślin oddawać na eksport. Uważają to oni za drogę do wyjścia z kryzysu gospodarczego. Jednak na skutek takiej polityki następuje uzależnienie się żywnościowe tych państw od importu. Jeśli chodzi o państwa azjatyckie to do tej grupy możemy zaliczyć: Indie, Bangladesz oraz Kambodżę. Z państw Ameryki z problemami wyżywienia borykają się: Peru, Nikaragua, Boliwia oraz Ekwador.