Ustrój organów samorządowych Warszawy.
Zagadnienia ustroju miasta stołecznego Warszawy reguluje ustawa z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy. Stanowi ona, iż Warszawa jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu. Organem stanowiącym jest Rada m. st. Warszawy. Liczy ona sobie 60 radnych, wybieranych w czteroprzymiotnikowych wyborach (bezpośrednich, równych, tajnych i powszechnych).
Ustawa stwierdza także, iż poza zadaniami przewidzianymi przepisami dotyczącymi samorządu gminnego i powiatowego, m. st. Warszawa zapewnia warunki niezbędne do:
funkcjonowania w mieście naczelnych i centralnych organów państwa, obcych przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz organizacji międzynarodowych,
przyjmowania delegacji zagranicznych,
funkcjonowania urządzeń publicznych o charakterze infrastrukturalnym, mających znaczenie dla stołecznych funkcji miasta.
Zadania te wchodzą w skład zbioru zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.
Prezydent m. st. Warszawy
Prezydent m. st. Warszawy jest organem wykonawczym miasta. Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu miasta, zwierzchnikiem kierowników miejskich jednostek organizacyjnych, a także służb, inspekcji i straży m. st. Warszawy.
Wybór
Prezydent m. st. Warszawy wybierany jest przez mieszkańców w wyborach powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich. Przed 2002 prezydent był wybierany przez radę miasta.
Kompetencje
zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, w tym zadania wynikające ze stołecznego charakteru Warszawy,
zadania wynikające z porozumień zawartych z jednostkami samorządu terytorialnego.
Do zadań prezydenta należy wykonywanie uchwał Rady m. st. Warszawy oraz zadań określonych przepisami prawa, a w szczególności:
przygotowanie projektów uchwał Rady Warszawy,
gospodarowanie mieniem miasta,
realizowanie budżetu miasta (Prezydent odpowiada za prawidłową gospodarkę finansową miasta),
reprezentowanie miasta na zewnątrz,
kierowanie bieżącymi sprawami miasta.
Urząd Miasta Stołecznego Warszawy
Jednostką organizacyjną, przy pomocy której prezydent wykonuje swoje zadania, jest Urząd Miasta Stołecznego Warszawy[3]. Prezydent Warszawy powołuje do czterech swoich zastępców oraz skarbnika i sekretarza, i sprawuje nadzór nad ich działalnością. Prezydent, jego zastępcy, skarbnik i sekretarz tworzą zgodnie z przyjętym regulaminem organizacyjnym[4] tzw. zespół koordynujący, podejmujący najważniejsze decyzje wykonawcze i kierujący pracą urzędu. Zapewnienie sprawnego działania urzędu, w szczególności koordynacja działań i prawidłowy przepływ informacji pomiędzy komórkami organizacyjnymi urzędu należy do sekretarza.
Częścią urzędu właściwą dla dzielnicy jest urząd dzielnicy, kierowany przez zarząd dzielnicy z burmistrzem. Podstawowymi komórkami organizacyjnymi urzędu są biura (obecnie jest 39 biur), kierowane przez dyrektorów biur, a urzędów dzielnic - wydziały kierowane przez naczelników wydziałów. Mniejsze komórki w samych biurach również nazywają się wydziałami.
Rada m. st. Warszawy
Kompetencje
Radę m. st. Warszawy tworzy 60 radnych wybieranych, co cztery lata w wyborach lokalnych. Projekt statutu miasta uchwala Rada m.st. Warszawy po zasięgnięciu opinii rad dzielnic. W przypadku niewyrażenia opinii przez radę dzielnicy w terminie 14 dni od dnia otrzymania wystąpienia, wymóg zasięgnięcia opinii uważa się za spełniony. Projekt statutu m.st. Warszawy podlega uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów. Uzgodnienie projektu statutu następuje w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia jego przedłożenia. Jeżeli premier nie zajmie stanowiska w tym terminie określonym, statut uznaje się za uzgodniony. Prezes Rady Ministrów, w przypadku stwierdzenia uchybień, przekazuje projekt statutu do ponownego rozpatrzenia, wskazując termin ich usunięcia. Zmiana statutu następuje w trybie przewidzianym dla jego uchwalenia.
Rada miasta przyjmuje budżet Warszawy oraz kontroluje jego wykonanie, przyjmując lub odrzucając absolutorium.
Działalność radnych
Radni uczestniczą w sesjach plenarnych Rady Warszawy oraz na posiedzeniach komisji. Składają też zapytania i interpelacje[5]. Pełnią ponadto dyżury radnych, kontaktując się z mieszkańcami. Terminy dyżurów ogłaszane są w Biuletynie Informacji Publicznej m. st. Warszawy[6].
Obsługą radnych zajmuje się Biuro Rady Urzędu m. st. Warszawy.
Sesje rady
Średnio 2 razy w miesiącu (z wyjątkiem wakacji), zazwyczaj co 2 tygodnie zwoływane są sesje rady. Przyjęto zwyczaj numerowania sesji kolejno w kadencji, cyframi rzymskimi. Sesje są otwarte dla publiczności, zwykle odbywają się w Sali Warszawskiej na IV piętrze Pałacu Kultury i Nauki w czwartki od godz. 10.00. Harmonogram sesji[7] i przyjęty porządek obrad publikowany jest w Internecie.
Raz w roku, w przeddzień rocznicy wybuchu powstania warszawskiego zwoływana jest uroczysta sesja rady na Zamku Królewskim, podczas której odbywa się nadanie honorowego obywatelstwa Warszawy.
Podczas sesji rady radni przyjmują uchwały i stanowiska, zgodnie z przyjętym porządkiem obrad. Numeracja uchwał zawiera numer sesji w danej kadencji, kolejny numer uchwały od początku tej kadencji oraz cyfry roku, np. XXXV/1044/2008.
Porządek sesji i projekty uchwał, przyjęte uchwały[9] i stanowiska, wyniki głosowań, a także interpelacje i zapytania radnych i odpowiedzi na nie dostępne są w Biuletynie Informacji Publicznej m. st. Warszawy[6].
Komisje rady
Komisje rady zbierają się zazwyczaj od jednego do kilku razy w miesiącu, najczęściej w salach na XX piętrze Pałacu Kultury i Nauki. Posiedzenia komisji są otwarte dla mieszkańców.
Komisje opiniują projekty uchwał przyjmowanych później na sesji rady, zajmują się też innymi sprawami, zgodnie z przyjętymi kompetencjami - przykładowo w kadencji 2006-2010:
Komisja Rewizyjna - zajmuje się m.in. opiniowaniem sprawozdań z działalności finansowej miasta, występuje do rady z wnioskiem w sprawie udzielenia bądź nieudzielenia absolutorium prezydentowi Warszawy, wykonuje kontrole zlecone przez radę
Komisja Budżetu i Finansów - opiniuje projekt budżetu oraz sprawozdań z działalności finansowej miasta, opiniuje projekty uchwał w sprawie podatków i opłat, proponuje wysokość sumy, do której prezydent może samodzielnie zaciągać zobowiązania, opiniuje procedurę uchwalania budżetu
Komisja Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego - zajmuje się porządkiem publicznym i bezpieczeństwem obywateli, ochroną przeciwpożarową i przeciwpowodziową, opiniuje projekty przepisów porządkowych
Komisja Edukacji i Rodziny - zajmuje się oświatą, w tym przedszkolami i szkołami, oraz polityką prorodzinną
Komisja Etyki - rozpatruje sprawy radnych, wobec których postawiono zarzuty, iż naruszają zasady etyczne bądź zachowują się w sposób nie odpowiadający godności radnego lub rady
Komisja Inwentaryzacyjna - zajmuje się inwentaryzacją mienia miasta stołecznego Warszawy
Komisja Kultury i Promocji Miasta - zajmuje się kulturą, w tym bibliotekami i placówkami upowszechniania kultury, promocją miasta, opiniuje projekty uchwał w sprawach herbu gminy, nazw ulic i placów publicznych oraz wznoszenia pomników (Podkomisja ds. Nazewnictwa Ulic)
Komisja Ładu Przestrzennego - zajmuje się ładem przestrzennym, gospodarką nieruchomościami, administracją architektoniczno-budowlaną, nadzorem budowlanym, sprawami geodezji i kartografii, opiniuje projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
Komisja Ochrony Środowiska - zajmuje się ochroną środowiska i przyrody, gospodarką wodną, zielenią komunalną i zadrzewieniami
Komisja Polityki Społecznej i Przeciwdziałania Patologiom - zajmuje się polityką społeczną, w tym ośrodkami pomocy społecznej i zakładami opiekuńczymi, programem "Warszawa bez barier", opiniuje projekty uchwał rady dotyczących usytuowania miejsc sprzedaży napojów alkoholowych
Komisja Infrastruktury i Inwestycji - zajmuje się infrastrukturą drogową (drogami, ulicami, mostami, placami), lokalnym transportem zbiorowym i organizacją ruchu drogowego, infrastrukturą techniczną i urządzeniami komunalnymi, gminnym budownictwem mieszkaniowym i cmentarzami komunalnymi
Komisja Polityki Rozwoju Gospodarczego - zajmuje się sprawami utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, obiektów administracyjnych, targowisk i hal targowych, opiniuje sprawy związane z prywatyzacją mienia komunalnego, projekty przepisów dotyczących majątku miasta, programów gospodarczych oraz uchwał dotyczących przejęcia zadań administracji rządowej
Komisja Samorządowa i Integracji Europejskiej - opiniuje projekty uchwał dotyczących zakresu działania jednostek pomocniczych - dzielnic, zasad przekazywania im mienia i środków budżetowych na realizację zadań, opiniuje projekty przepisów dotyczących ustroju miasta, wnioski o nadanie honorowego obywatelstwa, zajmuje się integracją europejską i współpracą ze społecznościami lokalnymi innych państw, analizuje skargi i wnioski mieszkańców, współpracuje z organizacjami pozarządowymi
Komisja Sportu i Rekreacji - zajmuje się kulturą fizyczną, terenami rekreacji i urządzeniami sportowymi
Doraźna Komisja Rozwoju Turystyki - inspiruje działania zmierzające do podniesienia atrakcyjności turystycznej Warszawy, opiniuje dokumenty dotyczące rozwoju turystyki, współpracuje z podmiotami świadczącymi usługi w dziedzinie turystyki i organizacjami turystycznymi, zajmuje się sprawami pozyskiwania dofinansowania rozwoju turystyki ze środków Unii Europejskiej, doskonaleniem i rozwijaniem systemu informacji turystycznej
Komisja Statutowo-Regulaminowa - opracowuje projekty statutu m.st. Warszawy i statutów dzielnic oraz projekt zasad działania Komisji Etyki, przedkłada je radzie
Komisja Zdrowia - zajmuje się ochroną zdrowia.
Jednostki pomocnicze - dzielnice miasta
W m.st. Warszawie utworzenie jednostek pomocniczych - dzielnic m.st. Warszawy, jest obowiązkowe. Rada Warszawy, w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy tworzy, łączy, dzieli i znosi jednostki pomocnicze. Zmiany, o których mowa powyżej, następują z dniem 1 stycznia, a w roku, w którym odbywają się wybory do rad gmin mogą następować z dniem wyborów. Statut dzielnicy nadany przez Radę m.st. Warszawy określa nazwę dzielnicy, jej granice, zadania i kompetencje oraz zasady i tryb funkcjonowania jej organów.
Rada dzielnicy
Organem stanowiącym i kontrolnym dzielnicy jest rada dzielnicy, a organem wykonawczym zarząd dzielnicy.
Wybory do rad dzielnic przeprowadza się łącznie z wyborami do Rady m.st. Warszawy. Do wyborów do rady dzielnicy stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy, dotyczące wyboru radnych do rady gminy liczącej więcej niż 20 tys. mieszkańców, z tym że komitetom wyborczym zgłaszającym kandydatów do rady dzielnicy nie przysługuje prawo do bezpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych w publicznym radiu i publicznej telewizji z tytułu tego zgłoszenia. Wybory do rad dzielnic przeprowadzają dzielnicowe komisje wyborcze powołane w trybie i na zasadach przewidzianych dla gminnych komisji wyborczych w gminach niebędących miastami na prawach powiatu. Podziału dzielnic na okręgi wyborcze dokonuje Rada m.st. Warszawy. Nie można jednocześnie kandydować do rady dzielnicy i do organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.
Kadencja rady dzielnicy rozpoczyna się w dniu wyborów i upływa w dniu poprzedzającym następne wybory. Pierwszą sesję rady dzielnicy zwołuje Prezydent m.st. Warszawy w ciągu 7 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów na obszarze całego kraju. Po upływie tego terminu, pierwszą sesję zwołuje komisarz wyborczy w ciągu 21 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów na obszarze całego kraju. Pracami rady dzielnicy kieruje przewodniczący rady dzielnicy. W sesjach rady dzielnicy mogą brać udział z głosem doradczym radni m.st. Warszawy.
Zarząd dzielnicy
Rada dzielnicy wybiera zarząd dzielnicy w liczbie od 3 do 5 osób. W dzielnicach do 100 tys. mieszkańców zarząd dzielnicy liczy 3 osoby. W skład zarządu dzielnicy wchodzi:
burmistrz dzielnicy,
jego zastępca lub zastępcy
pozostali członkowie zarządu.
Wybór burmistrza dokonywany jest przez radę dzielnicy i następuje w głosowaniu tajnym bezwzględną większością głosów. Pozostali członkowie zarządu wybierani są na wniosek burmistrza zwykłą większością głosów w głosowaniu tajnym. Jeżeli w ciągu 30 dni od dnia pierwszego posiedzenia rady dzielnicy zarząd dzielnicy nie zostanie wybrany, wówczas prawo to przechodzi na Prezydenta m.st. Warszawy, który nie później niż w ciągu 14 dni powołuje zarząd dzielnicy, w tym burmistrza dzielnicy.
Odwołanie burmistrza następuje na wniosek Prezydenta m.st. Warszawy lub na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady bezwzględną większością głosów w głosowaniu tajnym. Odwołanie burmistrza jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu. Rada dzielnicy może odwołać członka zarządu na wniosek burmistrza, Prezydenta m.st. Warszawy lub na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady dzielnicy zwykłą większością głosów w głosowaniu tajnym.
Zadania i kompetencje dzielnicy
Dzielnica działa na podstawie statutu dzielnicy nadanego przez Radę m.st. Warszawy i innych uchwał Rady m.st. Warszawy przekazujących dzielnicy zadania i kompetencje gminne i powiatowe, zadania zlecone gminie z zakresu administracji rządowej oraz zadania realizowane na podstawie porozumień zawartych pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego.
Ustawa wskazuje, iż do zakresu działania dzielnicy należą sprawy lokalne, a w szczególności:
utrzymywanie i eksploatacja gminnych zasobów lokalowych,
zadania związane z ochroną zdrowia,
utrzymanie zieleni i dróg o charakterze lokalnym,
utrzymywanie i eksploatacja dzielnicowych obiektów administracyjnych,
sprawowanie nadzoru nad jednostkami niższego rzędu utworzonymi na jej obszarze,
podejmowanie we własnym zakresie działań na rzecz zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty mieszkańców dzielnicy.
Budżet dzielnicy
Gospodarka finansowa dzielnicy prowadzona jest na podstawie załącznika dzielnicowego do uchwały budżetowej m.st. Warszawy, stanowiącego integralną część tej uchwały, określającego środki przeznaczone do dyspozycji dzielnic na realizację ich zadań. Rada dzielnicy przedstawia Radzie m.st. Warszawy opinię na temat załącznika dzielnicowego do projektu uchwały budżetowej.
Środki finansowe przeznaczone do dyspozycji dzielnicy w załączniku, o którym mowa powyżej, nie mogą być mniejsze niż planowane w budżecie m.st. Warszawy dochody stanowiące:
100% wpływów, z obszaru dzielnicy, z tytułu:
d) podatku rolnego,
e) podatku leśnego,
f) opłat lokalnych uiszczanych na podstawie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych;
70% wpływów z majątku m.st. Warszawy znajdującego się na obszarze dzielnicy, który przed dniem wejścia w życie ustawy, był własnością gmin warszawskich,
100% wpływów z innych dochodów m.st. Warszawy pozyskiwanych przez dzielnicę w wyniku realizacji zadań statutowych dzielnicy.
Załącznik, o którym mowa powyżej, określa także dodatkowe środki finansowe, które są przekazywane do dyspozycji dzielnicy, a w szczególności ustawa wymienia:
udział w środkach finansowych przekazywanych do m.st. Warszawy z budżetu państwa w stopniu proporcjonalnym do zadań, które są wykonywane przez dzielnicę i na które zostały przyznane te środki,
środki na realizację inwestycji i zadań własnych dzielnicy uzgodnione przez Prezydenta m.st. Warszawy i burmistrzów dzielnic,
środki wyrównawcze ustalane corocznie przez Radę m.st. Warszawy.
Przekazując do dyspozycji dzielnicy środki finansowe, o których mowa powyżej, Rada m.st. Warszawy uwzględnia potrzebę zapewnienia skuteczności decentralizacji zadań gminy, równomiernego rozwoju wszystkich dzielnic oraz maksymalnej możliwości zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnot w dzielnicach. Przekazanie zadań następuje wraz z zapewnieniem środków wystarczających na ich realizację.