Układ narządów ruchu

W skład układu narządów ruchu wchodzą: układ kostny, układ stawowo-więzadłowy i układ mięśniowy.

Układ kostny

Układ ten, w połączeniu z elementami chrzęstnymi, tworzy szkielet. Stanowi on ruchome rusztowanie, na którym rozpięte są mięśnie szkieletowe. Pełni ważną rolę w aparacie ruchowym oraz ochrania narządy wewnętrzne (np. mózg, rdzeń kręgowy, narządy klatki piersiowej oraz jamy brzusznej).

W skład szkieletu dorosłego człowieka wchodzi 206 oddzielnych kości. Wyróżniamy:

— kości długie (wchodzą gł. w skład szkieletu kończyn);

— kości płaskie (kości sklepienia czaszki, łopatka, mostek i kości biodrowe);

— kości krótkie różnokształtne.

Kościec składa się z kręgosłupa, żeber, czaszki oraz kości kończyn, opartych na obręczy barkowej oraz miednicznej.

Kręgosłup składa się z kręgów. Tworzą one oś tułowia. Górny koniec kręgosłupa podpiera czaszkę, zaś dolny łączy się z kośćmi miednicy. Składa się on z 33-34 kręgów i dzieli się na 5 odcinków:

1) szyjny (7 kręgów);

2) piersiowy (12 kręgów);

3) lędźwiowy (5 kręgów);

4) krzyżowy (5 kręgów);

5) guziczny (4-5 kręgów).

Wewnątrz kręgosłupa leży rdzeń kręgowy.

Kręgosłup jest osią ciała i jego gł. podporą, jest narządem ruchu, osłania rdzeń kręgowy.

Szkielet klatki piersiowej składa się z 12 kręgów piersiowych, 12 par żeber oraz mostka.

W skład szkieletu kończyny górnej wchodzi 37 kości. Dzielą się one na kości obręczy kończyny górnej (obojczyk, łopatka) oraz kości kończyny górnej wolnej (kość ramienna, 2 kości przedramienia: kość łokciowa i promieniowa, 8 kości nadgarstka, 5 kości śródręcza oraz 14 kości palców — paliczków).

W skład szkieletu kończyny dolnej wchodzi natomiast 31 kości, które dzielą się na kości obręczy kończyny dolnej (kości miedniczne, kość krzyżowa) i kości kończyny dolnej wolnej (kość udowa, kość piszczelowa i strzałkowa, rzepka, kości stopy — kości stępu, śródstopia i palców).

Czaszka składa się z części mózgowej (mózgoczaszki) oraz części twarzowej (trzewnej). Część mózgowa zbudowana jest z następujących kości: potylicznej, czołowej, klinowej, sitowej, kości ciemieniowych i skroniowych.

Część trzewna zbudowana jest z kości szczękowych, jarzmowych, podniebiennych, nosowych, małżowin nosowych dolnych, kości łzowych, żuchwy, lemiesza i kości gnykowej.

U dzieci między kośćmi czaszki występują tzw. ciemiączka. Są to błoniaste połączenia 3 lub 4 kości pokrywy czaszki. Obecność ciemiączek umożliwia dostosowywanie się kształtu czaszki do kanału miednicy mniejszej podczas porodu. Wkrótce po urodzeniu ciemiączka zarastają, jedynie ciemiączko czołowe zamyka się w drugim roku życia.

Układ stawowo-wiązadłowy

Między poszczególnymi elementami kostnymi wyróżniamy połączenia nieruchome — ścisłe (np. za pomocą chrząstek lub szwów) oraz ruchome — stawy (ruchome połączenia 2 lub więcej kości). W zależności od liczby kości tworzących staw dzielimy je na proste (dwie kości) i złożone (więcej niż dwie kości).

W stawach wyróżniamy składniki stałe (powierzchnie stawowe kości tworzących staw, wypełniona mazią stawową szczelinowata jama stawowa, błoniasta torebka stawowa, której wewnętrzna warstwa — błona maziowa — produkuje maź stawową) oraz niestałe (więzadła, obrąbek stawowy, chrząstka śródstawowa lub ewentualnie krążek stawowy oraz łąkotka). Z uwagi na stopień swobody ruchu stawy możemy również podzielić na:

— jednoosiowe: zawiasowe, obrotowe, śrubowe;

— dwuosiowe: eliptyczne (kłykciowe), siodełkowate;

— wieloosiowe: kuliste wolne, kuliste panewkowe.

Układ mięśniowy

Mięśnie dzielimy na: mięśnie długie (mięśnie kończyn), mięśnie szerokie (tworzące ściany klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy), mięśnie krótkie (część mięśni kręgosłupa) i mięśnie mieszane. Mięśnie przyczepiają się do określonych kości. Wynik działania mięśni zależy od ruchowych możliwości stawu, nad którym dany mięsień przebiega.

Mięśnie wykonujące wspólnie jedną czynność nazywamy mięśniami współdziałającymi (synergistycznymi), zaś mięśnie wykonujące ruchy przeciwne — mięśniami antagonistycznymi.

---