Układ krążenia

Układ ten składa się z serca i naczyń krwionośnych, które z kolei możemy podzielić na tętnice, żyły oraz naczynia włosowate.

Serce składa się z 4 jam: lewego i prawego przedsionka oraz lewej i prawej komory.

Od serca odchodzą 2 bardzo ważne naczynia: z prawej komory — pień płucny, z lewej komory — tętnica główna, czyli aorta.

Serce zbudowane jest ze specjalnego rodzaju włókien mięśniowych, stąd często spotykana nazwa serca — mięsień sercowy. Podstawową funkcją tego mięśnia jest pompowanie krwi do tętnic, a więc zapewnianie krążenia krwi.

Aby serce skutecznie pompowało krew, musi być zachowana sekwencja skurczu poszczególnych obszarów. Najpierw kurczą się oba przedsionki — krew wypychana jest z nich do komór serca. Następnie kurczą się obie komory, dzięki czemu krew przedostaje się do pnia płucnego i aorty. Taka sekwencja skurczu zapewniona jest przez układ bodźco-przewodzący. Układ ten składa się z wyspecjalizowanych włókien mięśniowych, które zapewniają przepływ informacji między poszczególnymi obszarami serca i czuwają nad synchronizacją skurczu.

Impuls do skurczu powstaje w tzw. węźle zatokowym, położonym w prawym przedsionku. Następnie przewodzony jest przez wyspecjalizowane włókna mięśniowe do węzła przedsionkowo-komorowego, znajdującego się w miejscu połączenia przedsionków i komór. Proces ten prowadzi do skurczu przedsionków. Stamtąd, poprzez włókna pęczka Hisa i jego odnogi, impuls przewodzony jest do komór. Skutkiem przeniesienia impulsu do komór jest ich skurcz.

Ten cykl pracy serca można prześledzić w elektrokardiogramie (EKG), na którym załamek P oznacza skurcz przedsionków (tzw. depolaryzacja przedsionków), zespół QRS — skurcz komór (tzw. depolaryzacja komór), załamek T — proces powrotu mięśnia komór do gotowości do następnego skurczu (tzw. repolaryzacja komór).

Aby zapewnić jednokierunkowy przepływ krwi przez serce (eliminacja cofania się krwi, np. do przedsionków podczas skurczu komór), wyposażone jest ono w 4 zastawki:

— dwudzielną (zw. mitralną) — między lewym przedsionkiem i lewą komorą;

— trójdzielną — między prawym przedsionkiem i prawą komorą;

— zastawki półksiężycowate — między prawą komorą i pniem płucnym oraz między lewą komorą i aortą.

Szczelność tych zastawek ma bardzo istotny wpływ na kondycję serca. Przy nieszczelności (tzw. niedomykalności) zastawek może dojść do ciężkiej choroby serca, zw. niewydolnością.

Krew odżywiająca serce płynie przez tętnice wieńcowe. Badanie obrazujące stan tętnic wieńcowych nazywa się koronarografią.

Krążenie krwi

Układ krążenia ma za zadanie doprowadzić utlenowaną krew do tkanek i narządów oraz odprowadzić krew pozbawioną tlenu (nasyconą dwutlenkiem węgla) do płuc, gdzie przywrócony jej będzie stan utlenowania.

Lewa komora kurcząc się pompuje krew do aorty. Przez odchodzące od aorty tętnice obwodowe krew płynie do wszystkich narządów i tkanek organizmu. W miarę posuwania się ku obwodowym częściom organizmu, średnica tętnic zmniejsza się, aż stają się one naczyniami włosowatymi. Ściana naczyń włosowatych jest bardzo cienka, dzięki czemu może odbyć się wymiana gazowa: tlen przedostaje się na zewnątrz (jest zużywany w tkankach), a dwutlenek węgla — do wewnątrz naczyń. Po tej wymianie, krew prowadzona jest z włośniczek z powrotem w kierunku naczyń o większej średnicy, zw. żyłami. Spływ krwi żylnej znajduje się w prawym przedsionku. Stąd krew przedostaje się do prawej komory, która pompuje ją przez pień płucny do naczyń płucnych. W płucach, znowu dzięki naczyniom włosowatym, zachodzi wymiana gazowa — krew pozbywa się dwutlenku węgla, a nasyca się tlenem. Z płuc wraca do lewego przedsionka i lewej komory — „punktu startowego”.

Naczynia krwionośne

Tętnice mają grubą, elastyczną ścianę. Od środka wyłożone są śródbłonkiem, którego uszkodzenie prowadzi do rozwoju najczęstszej choroby tętnic — miażdżycy. Cholesterol przenika wówczas do wnętrza ściany naczynia i tworzy się blaszka miażdżycowa. Jeżeli miażdżyca dotyczy tętnic wieńcowych, mówimy o chorobie wieńcowej. Duża blaszka miażdżycowa w tętnicy wieńcowej może być przyczyną zawału serca, natomiast w tętnicy szyjnej — udaru mózgu.

Żyły — ich ściana jest znacznie cieńsza i bardziej wiotka niż tętnic. Dlatego, aby zapobiec cofaniu się krwi, są one wyposażone w zastawki. W przypadku uszkodzenia zastawek żylnych, cofająca się krew zalega w żyłach, doprowadzając do ich poszerzenia (żylaków).

Naczynia włosowate — ich ściana jest bardzo cienka, dzięki czemu może odbywać się wymiana gazowa. Zarówno tlen, jak i dwutlenek węgla transportowany jest w naczyniach w postaci związanej z czerwonymi ciałkami krwi.

---