Filozofia współczesna skrypt
v.0.95
I. IDEALIZM ANGLOSASKI
1. Zagadnienia ogólne
1.1. znaczenie terminu „idealizm” - przeciwstawia się realizmowi bądź
naturalizmowi. Obiektywne wartości są w idealnym świecie. I. metafizyczny - każdy
przedmiot jest wytworem jakieś świadomości lub jej treścią - ma byt
świadomościowy. Może być subiektywny (przedmiot jest bytowo zależny od
indywidualnej świadomości) lub obiektywny (przedmioty są bytowo zależne od ducha
obiektywnego (np. Absolut) albo „świadomości w ogóle” (abstrakt lub zespół norm
lub sądy idealne lub społeczność uczonych)
1.2. opozycje
1.2.1. idealizm - realizm -
1.2.2. idealizm - naturalizm - Naturalizm w ontologii jest ogólną doktryną,
zgodnie z która istnieją wyłącznie przedmioty, cechy, zdarzenia, zjawiska
należące do natury, czyli przyrody. Wąskie rozumienie kategorii naturalności
prowadzi do utożsamienia naturalizmu z fizykalizmem. Według naturalizmu
metodologicznego, każda wiedza chcąca uchodzić za naukową musi się
upodobnić do wiedzy przyrodniczej, czyli pozwalać na formułowanie w miarę
ścisłych praw i przewidywań.
1.2.3. idealizm - materializm -
2. Thomas Hill Green (1836-1882) GB - krytykował empiryzm i naturalizm; to co uważamy
za rzeczywistość przy analizie okazuje się konstrukcją umysłu. Wszelkie związki (rzeczy.
składa się z wrażeń i związków miedzy nimi) są natury umysłowej, więc i cała rzeczywistość,
w której skład wchodzą musi być tej samej natury.
James Ward (1843-1925) - psycholog, filozof; cała przyroda ma cechy organiczne, indywidualne i psychiczne, dlatego spirytualizm (monizm) lepiej oddaje jej istotę niż materializm (odrzuca się też dualizm). Na świat składa się wiele indywidualnych bytów duchowym (i to dla niego jest monizm). Spirytualizm ten jest oparty na doświadczeniu.
Bernard Bosanquet (1848-1923) - każdy umysł skończony (każde ja) podchodzi do rzeczywistości z określonego punktu widzenia i buduje własne rozumienie rzecz. Strumień świadomości to ciąg zjawisk psychicznych, świadomość ukazuje jakiś system powiązanych ze sobą przedmiotów. Każdy z nas rozpoczyna poznanie od swojego prywatnego świata, a kończy na systemie wspólnym dla wszystkich. Poznanie to konstrukcja rzecz. i istnieje o no w sądzie, więc ostatnim podmiotem sądu jest rzeczywistość. W przeciwieństwie do Bradley'a myśl ludzka może poznawać rzeczywistość jako całość, ale nigdy nie pozna jej w pełni. Indywiduum to powszechnik powszechników, czyli Absolut - nie ma w nim sprzeczności i ujmuje całość. Indywiduum to także człowiek. Absolut to nie jest umysł (poziom rzecz.), ani Bóg religii (nie zawiera zła). Świat to nieskończone doświadczenie, nie jest on taki jaki wydaje się na pierwszy rzut oka
5. Francis Herbert Bradley (1846-1924) - GB; uczeń Green'a
5.1. Koncepcja sądu - sąd wskazuje czy coś jest czy nie jest faktem, zatem każdy sąd albo jest prawdziwy, albo fałszywy, a prawdziwość lub fałszywości zależy od odpowiedniości do faktycznego stanu rzeczy. Jednostkowe sądy niewiele nam mówią, ponieważ idee są ogólne, stąd tylko sądy ogólne bez żadnej luki mogą o nich orzekać.
hanys
Sąd jest odniesieniem idealnej treści do rzeczywistości (a rzecz. należy zawsze pojmować jako całość); nie ma czegoś takiego jak odosobniony fakt! Im więcej analizujemy tym dalej jesteśmy od rzeczywistości. Myśl dyskursywna nie może ująć rzeczywistości.
Założenia metafizyki i ich związek z doświadczeniem - metafizyka jest to próba poznania rzeczywistości (nie zjawisk!) jako całości; zrozumienie rzeczywistości jest naturalnym pragnieniem refleksyjnego umysłu i jest możliwa ograniczona wiedza o A. Filozofia musi założyć swe wnioski, aby ich dowieść (elem. wiary). Jedna nie jesteśmy w stanie poznać przez wnioskowanie, a przez doświadczenie-czucie. By poznać w pełni A. trzeba być pełnym doświadczeniem. Ograniczone poznanie polega na analogii doświadczenia doznaniowego (podstawowe rozróżnianie między podmiotem, a przedmiotem i przedmiotami). Istnieje bezpośrednie doświadczenie wielości odczuwanej w jednym.
Nierzeczywistość (zjawiskowość) rzeczy, jakości, relacji, czasu, przestrzeni, jaźni - potoczne sposoby pojmowania rzeczy. prowadzą do sprzeczności 1) grupujemy treści, które niesie świat w substancje (to co rzeczownikowe) i przypadłości (to co przymiotnikowe - jakości). Język wymaga by nadawać rzeczom jakości, tylko w jaki sposób jakości tworzą rzeczy? 2) każda jakość jest w jakieś relacji - nie da się pomyśleć o jakości samej (każda jakość jest inna od drugiej i ta różnica jest już relacją); nie da się przedstawić jakości bez relacji i odwrotnie; relacji nie można utożsamić z terminem który wiążą; myśl relacyjna zajmuje się dziedziną zjawisk (a A. jest ponad relacyjny) 3) przestrzeń musi składać się z części, które same są przestrzeniami, jedyna relacja jaka następuje to relacja między przestrzeniami, nie ma żadnych innych terminów, zatem skoro przestrzeń rozpada się na relacje, których jest nieskończenie wiele mamy do czynienia ze sprzecznością; czas jest niby relacją między „przed” a „po” (ale jednostki te albo nie mają trwania, więc i czas nie ma trwania, albo mają trwanie, ale wtedy jednostki znów rozpadają się na relacje, które nie istnieją); czas nie może też składać się z teraz, bo ma idee przed i po. 4) idea JA rodzi sprzeczność - nie ma czegoś takiego jak niezmienne ja, ponieważ zawsze się mówi o ja z przeszłością i przyszłością; jeśli zaś ja należy do jakieś jednostki, trzeba mu przypisać wszystkie zmienne stany świadomości - jak wtedy może być jednostkowe? Tak jak w trzech wcześniejszych przypadkach należy ja odesłać do zjawisk.
Natura Absolutu - Absolut to jego zjawiska. Wszystko co się zjawia jest, to co jest [zjawiska] znajduje się wewnątrz rzeczywistości. Rzeczywistość jest tylko jedna. W absolucie zjawiska są tak przekształcone by nie prowadziły do sprzeczności. Jest zatem A. nieskończonym aktem doświad. doznaniowego (jedno wszechobejmujące doświad., ogarniające różnorodne części). A. jest duchem (stąd i rzeczy. jest duchowa). A. to jedno wielkie doznanie wszystkiego naraz, jest nadosobowy.
Koncepcja prawdy: ideał, jego osiągalność, kryterium prawdy - [ideał] doskonała prawda musi urzeczywistniać ideę systematycznej całości; kryteriami prawdy są spójność i całościowość. Staramy się ustalić na nowo jedność idealnej treści i bytu wychodząc poza sądy jednostkowe, a kierując się w stronę najbardziej ogólnych, czyli tak, [cel] żeby każde ujęcie świata poprzez prawdę jednostkową było rozumiane w odniesieniu do systemu, do każdej innej prawdy cząstkowej (w wewnętrznie spójnej całości). Cel jest jednak nieosiągalny, ponieważ myślenie relacyjne nie jest zdolne do ujęcia rzeczywistości takiej, jaka jest. Stąd wniosek, że kryterium prawdy (tak jak wszystkiego innego) to zaspokojenie naszych potrzeb (a to można osiągnąć przez spójność i całościowość)
hanys
Błąd i zło - jeśli Absolut to jego zjawiska to musi on zawierać dozę błędu i zła (każda prawda cząstkowa musi być po części błędna, prawdy cząstkowe składają się na prawdę zupełną = Absolut) jednak wszystkie sądy ludzkie to zjawiska i wszystkie są przekształcane w A. (również błędy); zło (ból) nie dotyka bytu nieskończonego, a tylko skończone; zło moralne jest warunkiem moralności, ale moralność zmierza do przekraczania siebie, tak, że w A. nie istnieje już jako moralność - doświadczenie A. przekracza porządek moralny
Absolut, a Bóg religii - A. nie jest Bogiem religii, ponieważ A. nie jest osobą, ale nie jest też mniej niż osobowy (wg Bradley'a osoba zawiera się w rzeczywistości, a A. jest swoimi zjawiskami); nie neguje on jednak religii, traktuje ją jako osobną gałąź obok filozofii (może nawet jest czymś ważniejszym niż filozofia); celem religii nie jest poznanie.
6. John McTaggart (1866 - 1925)
Koncepcja substancji - coś istnieje (wiem to z doświadczenia), istnieje mnogość substancji. Substancja to coś istniejącego, co ma jakości, a samo nie jest jakością (stąd subst. bez jakości jest niepojmowalna). Świat jest to jedna złożona subst. Żadna subst. nie jest prosta (wszystkie są złożone)
Pojecie relacji określającej odpowiedniości - subst. są podobne (bo są subst) i niepodobne (bo są różne od siebie) - podobieństwo i niepodobieństwo nazywa się relacjami. Relacja okreś. odpowied. zachodzi między częściami substancji. Jest to typ relacji przyczynowej, dlatego musi istnieć jakiś wzorzec skąd biorą się przyczyny. Pewność absolutną można uzyskać tylko przez dowodzenie aprioryczne.
Argument na rzecz tezy o nierzeczywistości materii - materia nie może określać świata, nie może istnieć. Dzieje się tak z powodu relacji określającej odpowiedniości (ta musi istnieć między wtórnymi częściami substancji - prowadzi to do sprzeczności). Racjonalnie jest wnioskować, iż istnieje substancja duchowa. Natura jest to język którym przemawia do nas Bóg
Metafizyka McTaggarta - świat/Absolut to wszechobejmująca społeczność, system JA, każde ja jest częścią pierwszą tego systemu, między tymi częściami dochodzi do relacji (częściami wtórnymi są postrzeżenia, które tworzą treści!! poszczególnych ja). My współtworzymy świat, nie jest on dany nam jako skończony.
Zagadnienie nieśmiertelności - jeśli przyjmiemy rzeczywistość czasową (a McTaggart raczej jej nie przyjmował) to JA będzie czasowe, ale nie nieśmiertelne; jeśli jednak czas jest zjawiskiem, a JA trwa ciągle to jest nieśmiertelne (tzn. istnieje przed połączeniem się z ciałem).
7. Ralph Waldo Emerson (1803-1882)
7.1. Transcendentalizm - transcendentalizm Emersona to idealizm. Idealista wychodzi od świadomości i uważa świat za zjawisko. Każdy może i powinien tworzyć swoją religię; 1) odróżnienie od zjawisk istoty rzeczy, która jest duchowa 2) wartości duchowe ponad materialne i trwałe ponad aktualne 3) najwyższe duchowe prawdy i wartości są dostępne każdemu przez intuicję; swoboda myśli każdej jednostki; Mistyczna i panteistyczna wiara w duchową jedność świata i przeniknięcie każdej jednostki duchem Bożym (wszystko jest projekcją Boga - Nad-Duszy). Przyroda materialna to „metoda Boża” pouczania nas o prawdzie, a nie sama prawda
8. Josiah Royce (1855-1916) - świat zewnętrzny jest tylko zespołem naszych wyobrażeń -
jest zewnętrzny w stosunku do każdego indywidualnego umysłu, ale ma charakter umyslowy
hanys
by móc go poznać. Duch powszechny, idealizm, monizm, spirytualizm, uniwersalizm, panteizm, absolutyzm.
II. PRAGMATYZM
1 . Charles Sanders Peirce (1839 - 1914) USA; twórca pragmatyzmu (pragmatycyzm)
1.1. Pragmatyzm jako metoda rozjaśniania idei
1.2. Koncepcja prawdy - dana teoria jest prawdziwa wtedy gdy działa, gdy jest
użyteczna. Peirce wyróżnia kilka rodzajów prawd: 1) p. transcendentalna - należy do
rzeczy jako do rzeczy (Prawda to uniwersum wszystkich uniwersów, to rzeczywistość)
2) p. złożona - występuje w nauce, jest p. zdań 3) p. logiczna - zgodność zdania z
rzeczywistością, zdanie jest fałszywe gdy doświadczenie go obala (jest prawdziwe gdy
nie zostało empirycznie sfalsyfikowane); zdania czystej matematyki nie dają się obalić
4) p. obiektywna - zgodność z czymś niezależnym od jego myślenia, że owo coś jest
takie właśnie i od każdego ludzkiego przekonania na ten temat, celem nauki jest
poszukiwanie owej obiektywnej prawdy
Metafizyka Peirce'a: kategorie ontyczne, sposoby bycia, pojęcia: bytu, istnienia i rzeczywistości, rzeczywistość Boga - [kategorie] 1) pierwszości - idea tego, co jest takie, jakie jest, niezależnie od wszystkiego innego; jest to cecha świata obecna wszędzie, jest to kategoria jakości 2) drugości - pojęcie bycia odniesionym do czegoś innego, pojęcie oddziaływania wespół z czymś innym; są to fakty 3) trzeciości - znak pośredniczący między przedmiotem, a interpretantem; pośredniczy między pierwszością, w sensie jakości i drugością, w sensie faktu; przybiera postać praw różnego typu (jakości, faktu, regularności); przenika ona cały świat i można powiedzieć, że wszystko w jakieś relacji w stosunku do innej rzeczy. [sposoby bycia] 1) pierwsza jakość daje pierwszy sposób bycia - rzeczywista możliwość, 2) rzeczywistość jako coś różnego od możliwości, 3) przeznaczenie - rządzące przyszłymi faktami. Poza tym wyróżnia się trzy kategorie istnienia (przypadek [wolność], prawo [wynik ewolucji], nawyk [wszystkie rzeczy mają tendencję do nabierania nawyków]).
Krytyka epistemologii Kartezjusza
Peirce'a koncepcja wiedzy
2. Wiliam James (1842 - 1910) USA [skorzystałem z opracowania wysłanego na maila - niestety nie wiem czyjego]
Radykalny empiryzm - jedność, która nie jest bezpośrednio dana, jest to hipoteza, którą trzeba sprawdzać, a nie w nią wierzyć [monizm James'a - wielość rzeczy tworzy pojmowalną całość]. Empirysta wychodzi od faktów i przechodzi do całości [krytyka racjonalizmu], jeśli coś wykracza poza doświadczenie, to wykracza też poza ramy filozofii. Relacje są tak samo rzeczywiste jak rzeczy, które łączą.
Pojecie czystego doświadczenia - Czyste doświadczenie jest to stan czucia, który nic nie rozróżnia [ujęcie psychologiczne]. Świat jest czystym doświadczeniem jako "bezpośredni strumień życia, dostarczający materiału naszej późniejszej refleksji z jej kategoriami pojęciowymi". Doświadczenie jest "czyste", gdy ujmujemy je na jego pierwotnym poziomie, zanim podzielimy je na fizyczne i świadomościowe składniki.
2.3. Pragmatyzm jako metoda - Metoda pragmatyczna jest głównie metodą
rozstrzygnięcia kwestii metafizycznych w innym razie nierozstrzygalnych. Polega o na
hanys
na próbie interpretacji każdego z tych pojęć poprzez prześledzenie wypływających z niego praktycznych konsekwencji. James mówił o pragmatyzmie jako o metodzie rozstrzygania sporów oraz jako o teorii prawdy.
Pragmatyzm jako teoria prawdy - Myśl jest prawdziwa wtedy i tylko wtedy, gdy działanie podjęte na jej podstawie okazuje się skuteczne. Prawda wg Jamesa: sprawdzana przez fakty i przydatna życiowo (jest prawdziwe, bo jest użyteczne oraz jest użyteczne bo jest prawdziwe). Idea i rzecz/przedmiot znajdują się w tym samym doświadczeniu; idea jest prawdziwa, gdy wskazuje na tę rzecz (prowadzi do tej rzeczy). Idea zatem to nie kopia rzeczywistości, ale plan działania. Prawda nie jest niezmienną własnością idei, ale czymś, co się jej przytrafia, gdy zostaje sprawdzona przez doświadczenie. Prawda nie jest celem samym w sobie, ale środkiem ku zadowoleniu życiowemu, ku spełnieniu potrzeb, stąd prawda jest odmianą dobra. Prawdziwość może być rozumiana jako właściwość samej myśli. Prawdziwe są te myśli, które się sprawdzają przez swe konsekwencje, a zwłaszcza konsekwencje praktyczne. Kryterium prawdy stanowią jej skutki.
Pojecie prawa do wiary -
Koncepcja religii - a) racje religii są tylko prawdopodobne, chociaż życiowo bardzo doniosłe (przemawiają do intelektu tylko z prawdopodobieństwem) b) James podkreśla wagę emocji i woli człowieka, to one odgrywają istotna rolę w tworzeniu przekonań c) podstawowe twierdzenia wszystkich religii: istnienie wiecznej doskonałości (Bóg lub bogowie) oraz już tu jest lepiej, gdy w to wierzymy d) wiara w Boga zaspokaja każda potrzebę umysłu ludzkiego e) doświadczenia religijne potęgują moc duchową jednostki, mistyczna dziedzina jest źródłem naszych ideałów f) pragmatyczne ujęcie religii skupia się na moralności, a nie na metafizycznych atrybutach Boga g) każdy z nas ma prawo do wiary, to wyraz naszej wolności.
2.7. Synechizm i tychizm - [tychizm - przypadk-izm, ang chance-ism] względna
niezależność elementów od ich całości; konkretne doświadczenia są niepowtarzalne; w
rzeczywistości może powstać coś nowego [synechizm - wszystko co istnieje jest
ciągłe] względna zależność elementów rzeczywistości od elementów sąsiednich
3. John Dewey (1859 - 1952) USA
Naturalizm: myśl (poznanie) jako ewolucyjne narzędzie - myśl jest to stosunek między organizmem, a środowiskiem, jest działaniem przyrody. Myśl zmierza do zmiany w środowisku, jest zatem narzędziem i ma praktyczną funkcję, jest też postacią działania. W każdym wypadku myśl jest postępowaniem w sytuacji problemowej. Myśl jest wytworem ewolucji.
Poznanie jako wytwarzanie przedmiotów - myśl wychodzi od doświadczenia i wraca do doświadczenia. Myśl buduje (wytwarza) przedmiot poznania. Poznanie jest to działanie (wytwarzanie cech poznawanego przedmiotu) narzucające niepoznanemu przedmiotowi cechy, które kiedyś do niego należały. Dotychczasowe koncepcje określa jako czynności widza-jest przedmiot i podmiot, proces poznani w ogóle nie narusza przedmiotu, potrzebne jest znalezienie mostu epistemologicznego; w jego koncepcji nie ma tego problemu, dochodzi do relacji, przedmiot poznania wkracza w byt w trakcie poznawania (wytwarza go).
Metafilozofia: krytyka tradycyjnej koncepcji filozofii, koncepcja filozofii jako krytyki i rekonstrukcji -
Instrumentalizm: pojecie badania i koncepcja prawdy - [logika badania] działanie inteligentne zakłada proces myślenia i badania -> to zakłada symbolizację i formułowanie zdań -» zdania są narzędziem logicznym -» cały proces sądzenia to proces instrumentalny wobec rzeczywistej rekonstrukcji sytuacji -» wszystkie te
hanys
zdania mają postać implikacji. Myśl instrumentalna wtedy jest ważna, gdy jest skuteczna, a jest skuteczna wtedy gdy usuwa trudność. Podstawowe zasady logiczne nie są wiecznymi prawdami - są one wytwarzane w rzeczywistym procesie człowieka do jego środowiska. [def. prawdy] zaczerpnięta od Peirce'a - prawda to to, co jest zaakceptowane przez wszystkich badaczy (zgodność abstrakcyjnego zdania z idealną granicą, ku której zmierza badanie naukowe); inaczej hipoteza jest prawdziwa, gdy działa. Teoria taka przeciwstawia się prawdzie niezmiennej, choć wciąż jest obiektywna. Nie ma nietykalnych prawd wiecznych. Prawdziwe to tyle co zweryfikowane. 3.5. Koncepcja wartości
4. Clarence I. Lewis (1883 - 1964)
5. Ferdinand Canning Scott Schiller (1864 - 1937) - jego myśl skupia się na człowieku
(humanizm). Należy uczłowieczyć logikę (aksjomaty nie są prawdami koniecznymi, są
wymogami nakładanymi na doświadczenie); uważa, że logika formalna jest bezsensowna.
Logikę należy połączyć z psychologią. Prawda jest użyteczna, skuteczna, czynna. Wszystkie
prawdy są użyteczne, wszystko co użyteczne jest prawdziwe. Ważne jest uznanie społeczne.
III. PERSONALIZM
1. Border Parker Bowne (1847 - 1910) USA
1.1. Idealizm osobowy: koncepcja bytu, pojecie empiryzmu transcendentalnego, Absolut - empiryzm transcendentalny (został tak nazwany pod wpływem myśli Kanta - kategorii) kategorie nie są tylko wyprowadzone z doświadczenia, jako przypadkowe wyniki przystosowania do środowiska w procesie ewolucji - wyrażają one naturę JA (czynną jedność) i jego samodoświadczenie. Ja czy też osoba jest jedyną rzeczywistą przyczyną sprawczą (która jest wolincjonalna). Nauka wyjaśnia przyrodę, jak rzeczy się mają prawa, klasyfikuje i opisuje, ale nie wyjaśnia niczego w sensie przyczynowym. W nauce idea Boga jest niepotrzebna. Jednak w metafizyce przyroda to skutek działania najwyższej, nieskończonej racjonalnej woli.
Być rzeczywistym to działać -» działać mogą tylko osoby, ergo tylko osoby są w pełni rzeczywiste. Absolut - świat jest dziełem najwyższej z osób (Bóg), która wewnątrz niego działa. Najwyższa, nieskończona racjonalna wola
2. Emmanuel Mounier (1905 - 1950) FR
2.1. Koncepcja osoby - osoba nie jest bytem, ani przedmiotem, jest ona rzeczywistością którą poznajemy i tworzymy od wewnątrz. Życie osobowe jest możliwe tylko we wspólnocie. Dwa typy relacji między ludzkich 1) rzeczowa -dominuje w realnym świecie, sprowadza jednostkę do jej funkcji społecznej, depersonalizuje 2) osobowa - relacja nacechowana miłością dostrzeganie w drugim człowieku osoby niezastępowanej. Każda osoba jest stworzona na obraz Boga (Osoba osób). Życie osobowe okazuje się dążeniem do wolności w zdeterminowanym świecie
hanys
przyrody - w człowieku spotyka się świat immanencji (przyroda) i transcendencji
(Bóg).
Krytykuje indywidualizm, mamy dziś do czynienia z alienacją tzn. człowiek stał się
wyłącznie jednostką a jego egzystencja została pozbawiona wymiaru osobowego.
Wyróżnia się dwa rodzaje alienacji 1) a. Narcyza - człowiek egocentrycznie skupia się
na swoich problemach, wyklucza się ze wspólnoty 2) a. Herkulesa - człowiek skupia
się wyłącznie na działaniu (oddaje się pracy, polityce itp.) skupia się wyłącznie na
funkcjach, które ma spełnić, przestaje być osobą staje się jednostką. Nie można zatem
skupić się tylko i wyłącznie na życiu wewnętrznym albo zewnętrznym.
Być - to znaczy kochać, zastąpienie kartezjańskiego Cogito, ergo sum. Amo [kochać]
jest przekonującym dowodem na istnienie.
Mounier wzywał również do dialogu między ateistami a wierzącymi w imię
nadrzędnej wartości jaką jest człowiek i jego osobowość - możesz zajmować każde
stanowisko i być personalistą (tzn. wyznawać wartości personalistyczne).
3. Pierre Teilhard de Chardin (1881 - 1955) FR, jezuita, paleontolog
3.1. Personalizm - człowieka możemy zrozumieć badając jego historię; łaska ma charakter historyczny - ludzie stają się synami bożymi i osobami [ewolucjonizm]; ewolucja świata polega na komplesyfikacji (powstawanie coraz to bardziej skomplikowanych i wewnętrznie złożonych całości); wraz z pojawieniem się człowieka powstaje noosfera (sfera myśli) -» po człowieku nastaje ludzkość, z indywidualnych świadomości tworzy się świadomość powszechną. Personalizacja (ukształtowanie się człowieka jako osoby) to zachowanie indywidualności i jednocześnie wielowymiarowej wspólnoty. Świat zmierza ku swemu centrum (Ω) i jako pełnia ludzkiej wspólnej świadomości jest to immanentne dla człowieka oraz transcendentne (Bóg-osoba, który jest Ω jako cel i A jako początek ewolucji). Fazy personalizacji: istnieć (budować się jako osoba), kochać (budować wspólnotę z innymi osobami), wielbić (pragnienie bycia osobą dzięki komunikacji z Osobą Najwyższą)
4. Karol Wojtyła (1920 - 2005) PL
4.1. Personalizm Wojtyły - główną cechą człowieka jako osoby jest jego „psychiczność”. Jak u każdego personalisty dochodzi do rozróżnienia na jednostkę i osobę 1) jako jednostka człowiek jest poddany wpływom świata fizycznego, przyrodniczego 2) jako osoba (dzięki posiadaniu rozumu) nawiązuje ze światem kontakt przez swoje wnętrze. Druga osoba nie może być tylko środkiem do celu (nawet dla Boga). Człowiek zatem bytuje we wspólnocie. Dobro wspólne przez to jest dobrem wspólnoty, że stwarza możliwość wspólnego bytowania. Personalistyczna wspólnota jest możliwa tylko dlatego, że odnosi się do Osoby najwyższej. Norma personalistyczna - nakaz miłowania drugiego.
Heteronomizm etyczny - wartości etyczne są narzucane osobom (nie pochodzą od osób działających !), wtedy wolność to włączenie się w porządek naturalny (uznanie transcendentalnych treści za swoje)
Praca jest powołaniem człowieka, jest kluczem do kwestii społecznej. Człowiek jako osoba jest podmiotem pracy. Praca jest uczestnictwem w dziele Stwórcy. Człowiek w pracy nie może zapominać o osobie (zarówno w relacji do innych pracowników, podwładnych) i nie może zatracić osoby w pracy. Takie zatracenie - alienacja - to odwrócenie relacji środków i celów.
hanys