PRAWA MENDLA
Grzegorz Mendel był zakonnikiem czeskim żyjącym na przełomie siedemnastego i osiemnastego wieku. Zajmował się badaniem dziedziczenia różnych cech na groszku zwyczajnym. Prace te nie zyskały uznania w oczach. Dopiero po wielu latach doceniono jego prace. Następcy Mendla, genetycy wprowadzili do nauki pojęcia: gen, genom, allel, chromosom, fenotyp, genotyp, sprzężenie cech itp. Sformułowali również prawa, które potwierdził swoimi badaniami Mendel. Określił on, że czynnikiem dziedzicznym są „cząstki”. Pomendlowscy naukowcy zebrali jego badania w dwa prawa, które są podstawą genetyki klasycznej. Dzisiaj wiemy, że istnieją wiele odstępstw od tych praw, ale one cechują się pewną uniwersalnością i stanowią podstawę w nauce o dziedziczeniu.
I prawo Mendla dotyczy czystości gamet. Każda gameta zawiera tylko jedną kopię allelu na daną cechę.
II prawo Mendla dotyczy niezależnego dziedziczenia cech. Mówi ono o tym, że „allele należące do dwóch różnych genów, dziedziczą się niezależnie od siebie i mogą tworzyć dowolne kombinacje”.
FENOTYP [gr.], jest zdeterminowany przez zespół genów w organizmie i przez czynniki środowiskowe. Jest to wygląd zewnętrzny wraz z cechami fizjologicznymi i chemicznymi. Termin ten został wprowadzony do nauki o dziedziczeniu w 1909 roku przez W.L. Johannsena.
Przykładem wpływu środowiska na rozwój fenotypu mogą być badania na bliźniakach monozygotycznych. Dzieci, które miały ten sam genotyp, ale wychowywały się w różnych środowiskach(np. sierociniec i dom rodzinny)mają fenotyp różniący się między sobą.
GENOTYP [gr.], jest to suma wszystkich genów zgromadzonych w organizmie na chromosomach. Każdy organizm ma określoną liczbę genów i chromosomów. Człowiek ma 23 pary chromosomów, 22 pary to autosomy, jedna para to chromosomy płci. Genotyp w dużej mierze określa fenotyp osobnika. Genotyp współdziała z środowiskiem zewnętrznym. Termin „genotyp” został podobnie jak „ fenotyp” wprowadzony przez W.L. Johannsena w 1909 roku.
Cechy recesywne to takie, które są utajone. Ujawniają się tylko u organizmów, które są homozygotami recesywnymi. Utajenie spowodowane jest silnym działaniem allelu dominującego. Cechy warunkowane przez allel dominujący zawsze ujawniają się w genotypie.
Przykładem może być dziedziczenie barwy kwiatu czerwonej lub białej. Po skrzyżowaniu homozygoty dominującej- kwiat czerwony i homozygoty recesywnej- kwiat biały w pierwszym pokoleniu otrzymamy tylko kwiaty czerwone- heterozygoty na tą cechę. Dopiero w drugim pokoleniu otrzymamy cześć kwiatów białych
Cecha recesywna ujawnia się tylko u homozygot recesywnych: aa.
Różne formy jednego genu powstają poprzez spontaniczne i losowe mutacje. Nazywamy je allelami, allelomorfami lub genami allelicznymi. Są zlokalizowane w tym samym locus na chromosomach homologicznych, ale powodują, że cechy wykształcają się na różne sposoby.
Komórki diploidalne zazwyczaj mają geny reprezentowane przez dwa allele. Do gamet rozchodzi się po jednej kopii na daną cechę.
Podstawowe pojęcia genetyczne:
GENETYKA - nauka zajmująca się badaniem dziedziczności i zmienności genetycznej organizmów.
GEN - podstawowa jednostka informacji genetycznej
Zbudowany z DNA
Zlokalizowany w chromosomach
Wyznacza zazwyczaj strukturę białka
GENOTYP- suma wszystkich genów w organizmie.
ALLELE- różne formy tego samego genu, zajmują to samo miejsce w chromosomach homologicznych, czyli tzw. locus np. gen na barwę groszku ma dwa allele: A- barwa czerwona, a- barwa biała.
FENOTYP- jest to wygląd zewnętrzny determinowany przez genotyp i wpływ środowiska.
ALLEL RECESYWNY-jest zdominowany przez allel dominujący i nie ujawnia się w fenotypie, w pierwszym pokoleniu krzyżówki mieszańców. Allel recesywny oznacza się małą literą np. a
ALLEL DOMINUJĄCY- jego przewaga ujawnia się w fenotypie, czyli wyglądzie zewnętrznym już w pierwszym pokoleniu. Allel dominujący oznacza się dużą literą np. A.
HOMOZYGOTA- posiada takie same allele tego samego genu. Może być to homozygota dominująca: AA lub homozygota recesywna: aa.
HETEROZYGOTA- posiada dwie różne formy alleli tego samego genu, czyli allel dominujący i recesywny: Aa.
KOMÓRKA HAPLOIDALNA(1n)- zawiera pojedynczą liczbę chromosomów.
KOMÓRKA DIPLOIDALNA(2n)- zawiera podwójną liczbę chromosomów.
PODSUMOWANIE:
Organizmy AA i Aa mimo, że mają rożne genotypy to fenotypowo wyglądają tak samo.
Po fenotypie nie zawsze można ocenić jaki jest genotypów osobnika. Jeżeli w fenotypie ujawnia się cecha recesywna, to na pewno mamy do czynienia z genotypem aa, jeżeli natomiast ujawnia się cecha dominująca, to genotypowo może to być AA lub Aa.
I PRAWO MENDLA, czyli prawo czystości gamet - prawo to mówi o tym, że gamety zawierają po jednej kopii(allel) na daną cechę.
Allele jednego genu do gamet, czyli plemników i komórek rozrodczych, przechodzą pojedyncza. tego samego genu przechodzą do gamet pojedynczo.
II PRAWO MENDLA, czyli prawo niezależnego dziedziczenia cech -prawo to mówi o tym, że różne cechy dziedziczą się niezależnie od siebie.
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.