ZEGAR, ODCZYTYWANIE WSKAZAŃ ZEGARA, OBLICZENIA ZWIĄZANE Z CZASEM, JEDNOSTKI CZASU, ZADANIA DOTYCZĄCE CZASU.
1. Obliczenia zegarowe i kalendarzowe bywają traktowane lekceważąco, jako temat poboczny i łatwy do realizacji. W rzeczywistości jednak te pozornie znane dorosłym słowa: dzień, godzina, doba kryją spore trudności pojęciowe i liczne pułapki dla dzieci. Większość n-cieli nawet sobie tego nie uświadamia.
2. Zadania dotyczące rachuby czasu należy przerabiać w ciągu kilku lat. Dotyczą one zarówno klas I-III jak i tych starszych, gdzie stopień trudności jest znacznie większy.
3. Jednym z celów omawianego działu programowego jest kształtowanie pojęcia czasu.
W ten zakres wchodzi m.in.:
Poznawanie odcinków czasu (kwadrans)
Poznawanie jednostek czasu (godzina, minuta, sekunda, doba)
Wyczucie upływu czasu - nciel nie powinien ograniczać się do objaśnień słownych, pożądane jest aby dziecko odczuło jak długa jest minuta, sekunda.
Kierunkowość czasu - czas zawsze płynie do przodu, nie można do cofnąć
4. Specyfiką obliczeń związanych z czasem jest to, że podstawowymi działaniami są:
Odejmowanie
Dzielenie z resztą (interpretowane jako wielokrotne odejmowanie)
5. Obliczenia zegarowe należy starać się wiązać zarówno z aktualnym życiem klasy (np.: obliczenia za ile minut będzie przerwa, pójdziemy do domu itd.) jak i z przerabianym materiałem arytmetycznym. Program tu jest elastyczny i zostawia nauczycielowi dużą swobodę.
6. Istnieją obecnie dwa podstawowe typy tarcz zegarowych.
Okrągła - ze wskazówkami
Cyfrowa - zwykle na zegarach kwarcowych. Na tym zegarze widnieją cyfry podające godziny i minuty, a niekiedy nawet i sekundy.
7. Obliczenia zegarowe wymagają nowych umiejętności rachunkowych od uczniów:
- zamieniania godziny na 60 minut
- przekraczania progów: DWUNASTKOWEGO I SZEŚĆDZIESIĄTKOWEGO
I. PRÓG DWUNASTKOWY:
- przekraczany jest przy obliczeniach typu:
Samochód wyjechał o 7 rano i jechał 8 godzin. O której przyjechał na miejsce?
* W początkowym okresie konieczne jest posługiwanie się modelem tarczy zegara i pokazywanie ruchu przesuwanych wskazówek, od 7 do 12 i od 12 do 3.
* Należy również wykonać obliczenie 7+8 = 15 i wytłumaczyć, że godzina 15 to 3 po południu.
Bardzo ważne jest także kształcenie umiejętności o d w r a c a n i a zagadnienia, np.
Samochód jechał 8 godzin i przyjechał i godzinie 3 po południu. O której wyjechał ?
Wiemy również że w matematyce odwracanie operacji umysłowych związanych z łączeniem przedmiotów i ich przemieszczaniem opiera się na uprzednio dokonanych odwracaniach konkretnych czynności, czyli rozsuwamy coś co złączyliśmy, przemieszczamy wstecz.
W kwestiach dot. Zegara odwrócenie to jest niemożliwe, gdyż czas płynie w jedną stronę. A te odwrócenia dokonuje się w myśli, co wymaga wyższego poziomu umysłowego dziecka.
Można to jednak przedstawić, posługując się modelem zegara. Wprawdzie czas nie może biec wstecz, ale na modelu możemy przesuwać wskazówki zegara do tyłu. Od godz 3 do 12 i potem od 12 do 7.
II. PRÓG SZEŚĆDZIESIĄTKOWY
- przekraczanie progu 60-tkowego też należy pokazać posługując się modelem zegara np.:
* Ile czasu upłynie od godziny 4 47 do 6 15
- przesuwamy wskazówkę na 4 47 do 5 00 ( 13 min)
- następnie od 5 00 do 6 00 ( 60 min )
- potem od 6 00 do 6 15 ( 15 min)
* Można to też przedstawić na grafie
+ 13 min + 60 min + 15 min
4 47 5 00 6 00 6 15
A na koniec wystarczy tylko dodać 13+ 60 + 15 = 88 min = 1 godz. 28 min
* Dopiero po takich bezpośrednich doświadczeniach można przejść do metod czysto rachunkowych
Np.: 6 godz. 15 min - 4 godz. 47 min. = 5 godz. 75 min - 4 godz. 47 min. = 1 godz. 28 min
8. Szczególnie kształcące są obliczenia związane z rozkładami jazy PKP PKS LOT. Zadania warto formułować tak, aby uczeń sam musiał poszukać danych potrzebnych do rozwiązania.