Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o.
Ubezpieczenia i Prawo Pracy
nr 3/(237) z dnia 2009-02-01
Termin wypłacania i wysokość wynagrodzenia rocznego
Wynagrodzenie roczne pracownikom objętym ustawą powołaną na wstępie wypłaca się, nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie. Tylko pracownikowi, z którym rozwiązano stosunek pracy w związku z likwidacją pracodawcy, wynagrodzenie roczne wypłaca się w dniu ustania zatrudnienia.
Wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając:
wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,
wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy,
wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.
Ustawa wskazując na składniki przyjmowane do ustalenia ekwiwalentu za urlop, odwołuje się do rozporządzenia urlopowego. W myśl tych przepisów, ekwiwalent urlopowy jest obliczany z uwzględnieniem tych samych składników wynagrodzenia co przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop. Z kolei wynagrodzenie urlopowe ustala się z wyłączeniem między innymi wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, gratyfikacji (nagród) jubileuszowych, wynagrodzenia za czas innej niż urlop usprawiedliwionej nieobecności w pracy, dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego, nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej, odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych.
|
Przykład |
|
Urząd nalicza trzynastki dla pracowników. W podstawie wymiaru nie uwzględnia wynagrodzenia za tzw. urlopy okolicznościowe oraz wolnego na opiekę nad dzieckiem do lat 14.
Takie postępowanie jest prawidłowe, bowiem naliczając nagrodę roczną analogicznie jak ekwiwalent urlopowy uwzględnia się wszystkie świadczenia ze stosunku pracy, z wyjątkiem wymienionych w § 6 rozporządzenia urlopowego. Oznacza to pominięcie w podstawie wynagrodzenia za czas innej niż urlop wypoczynkowy usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
|
Przykład |
|
Pracownik samorządowy w 2008 r. przepracował efektywnie 8 miesięcy, a przez pozostałe 4 miesiące był chory, otrzymując wynagrodzenie i zasiłek za okres niezdolności do pracy. Zarówno wynagrodzenie chorobowe, jak i zasiłek pomija się przy obliczaniu podstawy wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
Ustalając wysokość dodatkowego wynagrodzenia rocznego należy zsumować wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy wypłacone pracownikowi w okresie 12 miesięcy danego roku kalendarzowego, a następnie od otrzymanej sumy obliczyć 8,5%.
Ważne: Pracownik sfery budżetowej nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. |
Zwracamy uwagę! Przy ustalaniu okresu przepracowanego powstaje wątpliwość czy należy do niego wliczać samo pozostawanie w stosunku pracy. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 grudnia 2005 r. (sygn. akt II PZP 9/05, OSNP 2006/7-8/109) stwierdził, że w stażu uprawniającym do dodatkowego wynagrodzenia rocznego uwzględnia się okresy pozostawania w stosunku pracy. Oznacza to, że ustalając staż do nagrody danego pracownika liczy się sam fakt pozostawania w zatrudnieniu, a nie faktyczne świadczenie pracy. W konsekwencji nabywają prawo do trzynastki pracownicy, którzy z różnych usprawiedliwionych powodów pracy nie świadczyli, pozostając jednak w stosunku pracy (np. osoby przebywające na długich zwolnieniach lekarskich czy urlopach macierzyńskich). Podobny pogląd prezentuje także Departament Wynagrodzeń w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej.
Może jednak zdarzyć się, że pracownik nie przepracował u pracodawcy pełnych 12 miesięcy. W takiej sytuacji pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy. Nie ma przy tym znaczenia czy ten okres został przepracowany bez przerwy, czy też składało się na niego kilka umów o pracę (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1995 r., sygn. akt I PZP 23/95, OSNP 1996/5/73). Uprawnienie do omawianego świadczenia nie zależy również od wymiaru etatu, rodzaju umowy o pracę, jak również od wysokości osiąganego wynagrodzenia za pracę.
|
Przykład |
|
Pracownik od 1 kwietnia 2008 r. podjął pracę w biurze poselskim za wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 2.500 zł. Umowa o pracę jest zawarta na 3 lata.
W zakresie uprawnień do nagrody pracownik biura jest traktowany tak, jak pracownik sfery budżetowej. Zatem przysługuje mu prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do przepracowanych 9 m-cy, czyli w kwocie 1.912,50 zł, co wynika z wyliczenia: 2.500 zł x 9 m-cy = 22.500 zł; 22.500 zł x 8,5% = 1. 912,50 zł.
Przepracowanie minimum 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadku:
nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej),
zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż trzy miesiące,
powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej,
rozwiązania stosunku pracy w związku: z przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne; z przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem; z likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy; z likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją,
podjęcia zatrudnienia: w wyniku przeniesienia służbowego; na podstawie powołania lub wyboru; w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy; w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją, po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej,
korzystania z urlopu wychowawczego, urlopu dla poratowania zdrowia przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego, z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego,
wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.
Także w ww. okolicznościach dodatkowe wynagrodzenie roczne ustalane jest proporcjonalnie do okresu przepracowanego.
|
Przykład |
|
Nauczyciel akademicki został zatrudniony w szkole wyższej od 1 października 2008 r. W jego przypadku przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane. Nauczycielowi przysługuje trzynastka za rok 2008, bowiem ze względu na organizację pracy szkoły nie mógł w pierwszym roku zatrudnienia przepracować wymaganego minimum 6 miesięcy.
|
Przykład |
|
Pracodawca w październiku 2008 r. zawarł umowę o pracę z palaczem co. na sezon grzewczy 2008-2009. W marcu 2009 r. przypada termin wypłaty trzynastki za rok 2008. Pracownik spełnia ustawowy wymóg zawarcia umowy o pracę na sezon trwający nie krócej niż 3 miesiące. Zatem nie musi spełniać warunku przepracowania co najmniej 6 miesięcy w danym roku, aby otrzymać dodatkowe wynagrodzenie roczne za ten rok. Oznacza to, że przysługuje mu wynagrodzenie roczne proporcjonalnie za przepracowane miesiące sezonu grzewczego w każdym roku. W marcu 2009 r. powinien otrzymać trzynastkę za miesiące przepracowane w 2008 r.
Pracownik nie nabywa prawa do trzynastki w razie nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż dwa dni; stawienia się do pracy lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości; wymierzenia kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby; rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
|
Przykład |
|
Pracodawca we wrześniu 2008 r. rozwiązał umowę o pracę z długoletnim pracownikiem bez wypowiedzenia z jego winy. Aktualnie nalicza „trzynastki”. Pracownik, z którym rozwiązano umowę o pracę w zwykłych okolicznościach zachowuje prawo do nagrody, jeśli przepracował w danym roku co najmniej 6 miesięcy. Pracownik w 2008 r. przepracował 8 miesięcy, jednak ze względu na sposób rozwiązania umowy o pracę dodatkowe wynagrodzenie roczne mu nie przysługuje.