Inflacja
Przejaw nierównowagi gospodarczej
Rynek pieniądza - równowaga
Równowaga na tym rynku zachodzi gdy
M/P = L (Y, r)
czyli, gdy realna podaż pieniądza jest równa popytowi, który zależy od realnego dochodu Y, oraz stopy procentowej r
Inflacja
•występuje wówczas gdy rośnie ogólny poziom cen
•ogólny poziom cen jest konstrukcją statystyczną w przybliżeniu odpowiadającą średniej ważonej cen określonego koszyka dóbr
•jednorazowy ruch cen w górę na skutek np. wzrostu cen z importu nie jest jeszcze inflacją, chyba, że wstrząs inflacyjny wyzwoli stały proces ruchu cen
CPI
Najpowszechniejszym narzędziem pomiaru ogólnego poziomu cen jest wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych (CPI) Consumer Prix Index
CPI - mierzy koszt pewnego koszyka dób i usług konsumpcyjnych w kolejnym roku badania do kosztów tych dóbr w roku bazowym (wagami poszczególnych dóbr jest udział wydatku na to dobro w sumie wydatków konsumpcyjnych w ustalonym okresie)
Deflator (przelicznik) cen PNB - obejmuje wszystkie wytworzone w danym okresie dobra i usługi: konsumpcyjne, inwestycyjne, rządowe oraz będące przedmiotem HZ;
Obecnie obserwuje się proces względnie powolnego, stale postępującego
i nieodwracalnego wzrostu ogólnego poziomu cen
(kiedyś, wojny i nadzwyczajne wydarzenia generujące ogromne wydatki lub gwałtowne ożywienie koniunktury)
Przyczyny
Zdaniem monetarystów inflacja jest spowodowana:
1.nadmierną w porównaniu z podażą dóbr ilością pieniądza w gospodarce
2.deficytem budżetowym, którego sfinansowanie wymaga dodrukowania pieniędzy (przy braku pokrycia w towarze)
Rodzaje inflacji
Kryterium: nasilenie procesów inflacyjnych
•Pełzająca - do 5 % rocznie, może stymulować ożywienie gospodarcze, ma tendencję do wymykania się spod kontroli
•Umiarkowana - < 10% pieniądz gotówkowy może mieć niewielką ujemną realną stopę procentową
•Galopująca - ceny rosną co najmniej dwucyfrowo zniekształcenia w gospodarce, pieniądz gotówkowy ma ujemne realne stopy procentowe, umowy są indeksowane, nie udziela się pożyczek według zwykłych stóp procentowych, utrudnia wzrost gospodarczy
•Hiperinflacja - gospodarka jest atakowana „śmiercionośnym rakiem”, powrót do wymiany „towar-towar”, ceny chaotyczne, produkcja zdezorganizowana, płace realne bardzo zmienne, zmiany w podziale bogactwa, Republika Weimarska 1 : 1 000 000 000 000 (1marka : biliona)
w okresie styczeń 1922 listopad 1923
Kryterium: charakter procesu reprodukcji makroekonomicznej
•Inflacja sensu stricto - towarzyszy jej wzrost gospodarczy
•Stagflacja - stagnacja gospodarcza i inflacyjny wzrost cen
•Slumpflacja - recesja i inflacja
Skutki inflacji
Pozytywne:
Powolne procesy inflacyjne wpływają korzystnie na procesy gospodarcze
a) przy założeniu iluzji pieniądza rośnie dynamika wzrostu gospodarczego (iluzja pieniądza pozwala na obniżkę realnych stóp procentowych i stawek płac realnych => poprawa rentowności=> optymizm producentów=> to skłania do inwestycji=> konsekwencją wzrost gospodarczy)
[Iluzja pieniądza występuje wówczas gdy nie odróżniamy zmiany nominalnej od realnej]
b) powolne zmiany inflacji ułatwiają zmiany relacji cenowych w warunkach sztywności cen, staje się mechanizmem właściwej alokacji zasobów
Negatywne skutki inflacji
Wraz z nasilaniem inflacji pojawiają się negatywne jej skutki
•Zniekształcenie informacyjnej funkcji cen, błędne ceny => fałszywe informacje z rynku=> błędna alokacja zasobów i wypaczona struktura produkcji i konsumpcji
•Osłabienie skłonności do oszczędzania, ucieczka od pieniądza (spadek popytu na pieniądz w ujęciu realnym). Nadmierne gromadzenie dóbr trwałego użytku, marnotrawstwo, niedobory, dezorganizacja życia gospodarczego, wzrost niepewności, spadek zainteresowania inwestycjami długookresowymi => osłabienie możliwości wzrostu gospodarczego
•Redystrybucja dochodów (tracą ci o stałych dochodach) i bogactwa (od tych, którzy posiadają aktywa o stałych nominalnych stopach procentowych do tych, posiadających długi o stałym oprocentowaniu nominalnym)
•Wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej
•Niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym
•Ujemne następstwa społeczne - zmiany warunków życia ludności
Koszty inflacji to:
błędne inwestycje, losowa dystrybucja dochodów , zniekształcenia w pomiarze dochodu, szkody dla wierzycieli i grup o stałych dochodach
Utrzymanie inflacji w ryzach jest jednym z podstawowych zadań polityki makroekonomicznej
Przyczyny inflacji - koncepcje teoretyczne
•Monetarna teoria inflacji
•
•Inflacja popytowa (ciągniona przez popyt)
•
•Inflacja kosztowa (pchana przez koszty)
Monetarna teoria inflacji
Ilość pieniądza w obiegu decyduje o poziomie cen towarów (w długim okresie czasu)
Równanie wymiany towarowej Fiszera zakłada dychotomię sfery pieniężnej i realnej gospodarki
M Vm = P Y
sfera pieniężna sfera realna
M - nominalna ilość pieniądza w obiegu
V m - szybkość obiegu pieniądza
P - ceny
Y - realny DN, czyli rozmiar dokonywanych transakcji towarowych
wersja współczesna teorii ilościowej
•szybkość obiegu pieniądza nie jest stała lecz zmienia się powoli
•Popyt na pieniądz zależy od:
- poziomu dochodu
- stopy procentowej
- przewidywanego tempa inflacji
- istniejących zwyczajów płatniczych
•Popyt na pieniądz jest dość stabilny
•Podaż pieniądza ma charakter egzogeniczny
i znajduje się pod kontrolą BC
•w długim okresie czasu zmiany podaży pieniądza powodują jedynie zmiany cen
•w krótkim okresie czasu powodują zarówno zmiany cen jak i zmiany realnego dochodu
•
•Monetarystyczna teoria inflacji: Tempo wzrostu cen jest determinowane tempem wzrostu podaży pieniądza a więc przyczyną inflacji jest błędna polityka BC
Popytowa teoria inflacji
Przyczyny inflacji leżą w ustaleniu agregatowego popytu na towary na poziomie przewyższającym możliwości jego zaspokojenia
Poziom faktycznego DN jest zdeterminowany popytem na towary (wzrost agregatowego popytu na towary jest w warunkach niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych powoduje mnożnikowy wzrost DN)
Przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych DN nie może rosnąć, co prowadzi do wzrostu cen.
Luka inflacyjna Keynesa
Założenia
•Gospodarka znajduje się w stanie równowagi przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych (na poziomie potencjalnego DN Yp)
•Następuje wzrost agregatowego popytu na towary z AP0 => AP1 (przyczyny nieistotne np. wzrost wydatków rządowych, czy eksportu netto)
•Pojawia się nadwyżka popytu czyli luka inflacyjna
Rozmiar luki inflacyjnej wyznaczony jest przez różnicę między wielkością łącznego popytu na towary a wielkością DN odpowiadającemu pełnemu wykorzystaniu zdolności wytwórczych
W warunkach swobodnego kształtowania się cen rynkowych pojawienie się luki inflacyjnej wywołuje inflację
Monetarna i popytowa teoria inflacji zakłada, że ceny są wysoce elastyczne
- w teorii monetarnej względem podaży pieniądza
- w teorii popytowej względem agregatowego popytu na towary
Teorie te nie wyjaśniają inflacji w okresie recesji i bezrobocia
Kosztowa teoria inflacji
Przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji niezależny od agregatowego popytu na towary
Typy inflacji kosztowej
•Inflacja płacowa - wzrost plac niezależnie od popytu na towary
•Inflacja wywołana przez zyski (w warunkach monopolistycznych pozycji podmiotów wzrost cen niezależnie od popytu na towary)
•Inflacja wywołana przez ceny dóbr importowanych - ceny rośną niezależnie od poziomu agregatowego popytu
•Inflacja wywołana przez podatki - wzrost podatków przerzucany w ceny
Spirala inflacyjna
Działanie mechanizmu spirali inflacyjnej, polega na wzajemnym wzmacnianiu się inflacji popytowej i kosztowej
Spirala inflacyjna (zdaniem monetarystów) jest konsekwencją błędnej polityki państwa, o ile pieniądz w obiegu jest pod jego kontrolą, jeśli nie to spirala może się rozkręcać nawet przy restrykcyjnej polityce państwa.
1.Gospodarka w stanie równowagi DN = Yp przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych
2.
Następuje wzrost popytu na towary nowa równowaga przy wyższym poziomie cen
3.
Wzrost cen uruchamia mechanizmy inflacyjne wzrost dochodów producentów i sprzedawców. Agregatowy popyt rośnie
4.
Procesy wzrostu cen towarów uruchamiają mechanizm żądania podwyżki płac, gdyż dochód realny spada w wyniku wzrostu cen
5.
Pojawia się spirala inflacyjna wywołująca wzrost poziomu cen (następuje wzmocnienie działania inflacji popytowej)
Spirala inflacyjna w przypadku dwóch silnych grup monopolistycznych
•Wzrost ogólnego poziomu cen
•Rosną koszty utrzymania
•Postulat zwiększenia płac (związki zawodowe)
•Pracodawca podnosząc płace chce je „przerzucić na ceny towarów broniąc swoich zysków
•Związki nie protestują gdy podnoszone są ceny, zakładając, że zrekompensują je wywalczając podwyżkę płac
•Powstaje spirala cenowo- kosztowa co potęguje procesy inflacyjne
Działania antyinflacyjne
•Ujęcie popytowe
ograniczenie agregatowego popytu przez:
- spadek wydatków budżetowych,
- wzrost podatków,
- spadek podaży pieniądza (papiery, rezerwy, stopy, redyskonta)
•Po stronie produkcji
ograniczenie tempa wzrostu kosztów poprzez
- wzrost wydajności pracy
- osłabienie monopolistycznego wpływu na ceny i płace
- programy stabilizacyjne (skuteczne =>załamanie gospodarcze)
Inflacja a bezrobocie
•Syntetyczny wskaźnik koniunktury gospodarczej