15.10.2008

Obowiązek prawny polega na tym, że przepis prawa ustanawia dla danej klasy adresatów nakaz lub zakaz określonego zachowania się(zaniechanie bądź działanie). Niewypełnienie takiego obowiązku, czyli niezastosowanie się do nakazu lub zakazu, powinno lub może* pociągać za sobą przewidziane przez przepis prawa ujemne dla adresata skutki prawne.

*powinno: kiedy odpowiedni przepis prawa nakazuje wiązanie ujemnych skutków prawnych z każdym przypadkiem niewypełnienia prawnych obowiązków

*może: wtedy gdy odpowiedni przepis prawa uzależnia czy ten, kto nie zastosował się do zakazu/nakazu ma ponieść ujemne skutki prawne czy nie.

Obowiązki niewymuszalne - nie wszystkie przepisy prawa przewidują ujemne skutki prawne.

→ wierzytelności przedawnione: alimenty

→ tzw. wierzytelności „skapujące”

Sankcje - ujemne skutki prawne, które polegają na zastosowaniu represji w postaci przymusu państwowego.

→ sankcja represyjna - zło, dolegliwość lub przykrość wyrządzona tytułem odpłaty za zachowanie niezgodne z zakazami/nakazami przepisów prawnych.

Polegają na pozbawieniu podmiotu określonych dóbr:

- zasadnicze: kara śmierci

ograniczenie/pozbawienie wolności

grzywny

- dodatkowe: zakaz wykonywania określonego zawodu

zakaz obejmowania określonych stanowisk

odebranie prawa jazdy

pozbawienie praw rodzicielskich

pozbawienie praw opiekuńczych

konfiskata mienia

- Sankcje wymierzane w postępowaniu administracyjnym bądź dyscyplinarnym (w pracy) - zwolnienie dyscyplinarne

- degradacja

- przeniesienie w inne miejsce pracy

- zmuszenie do zwolnienia się

- Sankcje mogą być oznaczone bezwzględnie, względnie lub alternatywnie (sąd może wybrać)

→ sankcja egzekucyjna - polega na zmuszeniu adresata do wykonania tego obowiązku, którego adresat nie spełnił dobrowolnie:

- zastosowanie przymusu osobistego

- przymusowe wykonanie zastępcze (w trybie egzekucji majątkowej uzyskuje się środki na zaspokojenie wierzytelności (komornik)

→ sankcja nieważności

*nieważność (nullité) - prawna bezskuteczność danej czynności

*unieważnienie (anulation)

W niektórych przypadkach konsekwencją zachowań niezgodnych z prawem jest to, że czynność nie rodzi skutków prawnych [ ex lege - z mocy samego prawa]. Do unieważnienia jej nie są wymagane żadne wszczynania określonego postępowania.

Do stwierdzenia nieważności możliwe jest jednak wszczęcie określonej procedury (np. testament).

*Nieważność jest sankcja czy nie? Jeżeli przez sankcję rozumiemy wszelkie represje to nie jest sankcją, ale jeśli rozumiemy sankcję jako wszelkie niekorzystne następstwa to możemy uznać ją za sankcję.

Uprawnienie - kiedy przepis prawa przewiduje dla danego podmiotu pewną możliwość zachowania się wywołującego skutki prawne, ale zachowanie to nie jest obowiązkiem tegoż podmiotu.

Dozwolenia:

- mocne - wyznaczane przez przepis prawa

- np. każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach.

- słabe - polegają na tym, że to, co nie jest zabronione jest dozwolone

- np. wyrejestrowanie się z ZUS-u

Kompetencje - taki rodzaj uprawnień, kiedy adresat przepisu jest uprawniony i zobowiązany do działania (np. sądy). Uprawnienia powiązane z obowiązkami.

Każda norma prawna obowiązuje w określonym czasie, określone podmioty i na określonym terenie. Wyróżniamy zatem:

- czasowy zakres obowiązywania prawa - obowiązywanie prawa obejmuje pewien okres. Przepis też może wejść w życie z dniem ogłoszenia lub po upływie czasu od ogłoszenia (30 dni). Akt może podawać datę kalendarzową, z którą uzyskuje moc ustawową.

Czy prawo może działać wstecz?

Istnieją przepisy, które wiążą skutki prawne z wydarzeniami sprzed uchwalenia tego przepisu.

Działa wstecz - zasada Kalego - akceptowane są te akty prawne, które polepszają sytuację podmiotu (np. odszkodowanie, wyrównanie).

Utrata mocy obowiązującej.

Czasami nowe przepisy zastępują stare. Akty prawne czasowe same zawierają określenie do kiedy obowiązują i najczęściej zawierają datę dzienną.

- osobowy zakres obowiązywania prawa

Kogo obowiązuje prawo? Wszystkich, którzy znajdują się na jego terytorium (oprócz dyplomatów, wojsk stacjonujących, osób z immunitetem). Obowiązuje również wszystkich jego obywateli bez względu na miejsce ich pobytu.

- terytorialny zakres obowiązywania prawa

Terytorium (prawo rzymskie - była to ta przestrzeń, gdzie obowiązywało prawo rzymskie a wyznaczał je zasięg legionu)

W skład terytorium państwowego wchodzą:

- obszar lądowy

- przestrzeń powietrzna nad nim

- ambasady - jednostki eksterytorialne

- morskie wody przybrzeżne i wewnętrzne

- wnętrze ziemi , ograniczone możliwościami technicznymi

Granica przestrzeni powietrznej jest niedookreślona. Trwają rozmowy nad wydzieleniem przestrzeni kosmicznej.

Wszystkie placówki dyplomatyczne obowiązuje prawo polskie.

Status prawny stacjonujących wojsk jest inny niż prawo kraju gdzie się znajdują.

Akty normatywne obowiązują na całym terytorium, chyba że stanowią inaczej (akty po klęskach żywiołowych - na pewnym terytorium, akty po II wojnie - na ziemiach odzyskanych).

---