techniczne bezpieczeństwo pracy semestr 1, BHP

Warunki zabezpieczeń budynków

przed pożarem i wybuchem.

Przede wszystkim przypomnieć trzeba iż tam gdzie przepisy przeciwpożarowe są lekceważone, powstają problemy w czasie zaprószenia ognia lub rozprzestrzeniającego się pożaru który wraz z zaniedbaniem terenu oraz danych obiektów budowlanych powoduje kolosalne w skutkach działania. Po przemyśleniach gdy już jest za późno każdy człowiek zadaje sobie pytanie: Co ja zrobiłem ?

Aby temu zapobiec odpowiednie przepisy oraz działania przeciwpożarowe mogą wpłynąć na nasze bezpieczeństwo ze strony wypadku pożaru lub wybuchu.

„ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI1)

z dnia 7 czerwca 2010 r.

w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów

(Dz. U. z dnia 22 czerwca 2010 r.)

Na podstawie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380 oraz z 2010 r. Nr 57, poz. 353) zarządza się, co następuje:

Rozdział 1

Przepisy ogólne

§ 1. 1. Rozporządzenie określa sposoby i warunki ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, zwanych dalej "obiektami".

2. W przypadkach szczególnie uzasadnionych uwarunkowaniami lokalnymi, wskazanymi w ekspertyzie technicznej rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, dopuszcza się, w uzgodnieniu z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej, stosowanie rozwiązań zamiennych w stosunku do wymienionych w § 19, § 23, § 24 i § 25 ust. 1, 2, 5 i 6 oraz w § 27 ust. 1 i 2, § 28 ust. 1, § 29 ust. 1 i § 38 ust. 1, zapewniających niepogorszenie warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu.(...)”. [1]

„Budynek i urządzenia z nim związane powinny być zaprojektowane i wykonane w sposób zapewniający w razie pożaru:

nośność konstrukcji przez czas wynikający z rozporządzenia [Q053],
ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia i dymu w budynku,
ograniczenie rozprzestrzeniania się pożaru na sąsiednie budynki,
możliwość ewakuacji ludzi, a także
uwzględniający bezpieczeństwo ekip ratowniczych.

Wymagania dotyczące bezpieczeństwa pożarowego budynków lub ich części, wynikają z ich:

przeznaczenia i sposobu użytkowania,
wysokości lub liczby kondygnacji, a także
położenia w stosunku do poziomu terenu oraz do innych obiektów budowlanych”.[2]

Odpowiednie przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej są określane:

strefy zagrożone wybuchem.
Wyposażenia budynków lub ich pomieszczenia w systemy przeciwpożarowe lub gaśnicze,
dostęp do wody,
drogi przeciwpożarowe,
materiał z którego jest wykonany budynek,
stopień rozprzestrzeniania się pożaru w budynku,
stopień palności materiałów budowlanych,
toksyczność produktów rozkładu spalania materiałów.

„Obowiązki właściciela, zarządcy i użytkownika budynku.

Najważniejszym aktem prawnym regulującym kwestie związane z ochroną przeciwpożarową jest ustawa o ochronie przeciwpożarowej. Stanowi ona, że ochrona ppoż. polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem. Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu zobowiązany jest w szczególności do:

przestrzegania przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych, wyposażenia budynku i otaczającego go terenu w urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice, zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu MSWiA,
konserwacji i naprawy sprzętu i urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie,
zapewnienia osobom przebywającym w budynku i na otaczającym go terenie bezpieczeństwa i możliwości ewakuacji w razie pożaru,
przygotowania budynku i otaczającego go terenu do prowadzenia akcji ratowniczej,
zaznajomienia użytkowników budynku z przepisami ppoż.,
ustalenia sposobów postępowania w razie powstania pożaru.

Do obowiązków właścicieli lub zarządców należą również:

znajomość przepisów ochrony ppoż. dotyczących obiektu oraz nadzór nad przestrzeganiem przepisów przez pracowników, najemców i użytkowników,
znajomość procedur postępowania w razie powstania pożaru, sposobów alarmowania i przeprowadzania ewakuacji,
wykorzystywanie narad z pracownikami (użytkownikami obiektu) do omówienia spraw bezpieczeństwa pożarowego,
wykorzystywanie uwag i wniosków w sprawach przeciwpożarowego zabezpieczenia obiektu,
utrzymanie w należytym stanie dróg ewakuacyjnych i dostępu do budynku,
ustanowienie fachowego nadzoru nad przeprowadzaniem prac pożarowo niebezpiecznych,
stosowanie odpowiednich form oddziaływania na tych pracowników obsługi budynku, którzy swoim zaniedbaniem sprowadzają zagrożenie pożarowe,
kontrolowanie wykonywania wydanych poleceń i szkolenie pracowników w zakresie ochrony ppoż.

Ponieważ wiedza dotycząca tej dziedziny jest bardzo rozległa, czynności, obowiązki i nadzór z zakresu ochrony przeciwpożarowej mogą zostać powierzone firmie lub osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie.

Osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej, polegające na zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, niezatrudnione w jednostkach ochrony ppoż., powinny mieć wykształcenie wyższe i ukończone szkolenie specjalistów ochrony przeciwpożarowej albo wykształcenie wyższe na kierunku inżynieria bezpieczeństwa pożarowego, lub tytuł zawodowy inżyniera pożarnictwa, albo powinny uzyskać uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu inżyniera pożarnictwa”.[3]

„Budynki oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy pożarowe, określane jako ZL, zalicza się do jednej lub więcej niż jedna spośród następujących kategorii zagrożenia ludzi:
1) ZL I - zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób nie będących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się,
2) ZL II - przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych,
3) ZL III - użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II,
4) ZL IV - mieszkalne,
5) ZL V - zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.
Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi dzielą się na:
1) pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa dłużej niż 4 godziny,
2) pomieszczenia przeznaczone na czasowy pobyt ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa od 2 do 4 godzin włącznie.

Jedna jednostka masy środka gaśniczego 2 kg (lub 3 dm3) zawartego w gaśnicach powinna przypadać, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach szczególnych:
1) na każde 100 m2 powierzchni strefy pożarowej w budynku niechronionej stałym urządzeniem gaśniczym:
a) zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V,
b) produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego ponad 500 MJ/m2,
c) zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem;
2) na każde 300 m2 powierzchni strefy pożarowej niewymienionej w pkt 1, z wyjątkiem zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV.
Miejsce omłotów, niezależnie od wymaganych gaśnic, powinno być wyposażone w pojemnik z wodą o objętości co najmniej 200 m3, przygotowany do wykorzystania w celach gaśniczych przy użyciu wiadra lub w inny równorzędny sposób.
Gaśnice w obiektach powinny być rozmieszczone:
1) w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, w szczególności:
a) przy wejściach do budynków,
b) na klatkach schodowych,
c) na korytarzach,
d) przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz;
2) w miejscach nienarażonych na uszkodzenia mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła (piece, grzejniki),
3) w obiektach wielokondygnacyjnych - w tych samych miejscach na każdej kondygnacji, jeżeli pozwalają na to istniejące warunki.
Przy rozmieszczaniu gaśnic powinny być spełnione następujące warunki:
1) odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek, do najbliższej gaśnicy nie powinna być większa niż 30 m;
2) do gaśnic powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m.
Stosuje się zamiennie gaśnice śniegowe lub proszkowe.
Urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice powinny być poddawane przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym zgodnie z zasadami określonymi w Polskich Normach dotyczących urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic. Przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne powinny być przeprowadzane w okresach i w sposób zgodny z instrukcją ustaloną przez producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku.
Stosowanie stałych urządzeń gaśniczych, związanych na stałe z obiektem, zawierających zapas środka gaśniczego i uruchamianych samoczynnie we wczesnej fazie rozwoju pożaru, jest wymagane w:
1) archiwach, wyznaczonych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych;
2) muzeach oraz zabytkach budowlanych, wyznaczonych przez Generalnego Konserwatora Zabytków w uzgodnieniu z Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej;
3) ośrodkach elektronicznego przetwarzania danych o znaczeniu krajowym.
Stosowanie stałych urządzeń gaśniczych wodnych jest wymagane w:
1) budynkach handlowych lub wystawowych:
2) budynkach o liczbie miejsc służących celom gastronomicznym powyżej 600;
3) salach widowiskowych i sportowych o liczbie miejsc powyżej 3000;
4) budynkach użyteczności publicznej wysokościowych;
5) budynkach zamieszkania zbiorowego wysokościowych.
W strefach pożarowych i pomieszczeniach wyposażonych w stałe urządzenia gaśnicze gazowe lub z innym środkiem gaśniczym mogącym mieć wpływ na zdrowie ludzi, powinny być zapewnione warunki bezpieczeństwa dla osób przebywających w tych pomieszczeniach, zgodnie z odpowiednimi Polskimi Normami dotyczącymi tych urządzeń.
System sygnalizacji pożarowej, obejmuje urządzenia sygnalizacyjno - alarmowe, służące do samoczynnego wykrywania i przekazywania informacji o pożarze.
W przypadku wyposażenia obiektów w stałe urządzenia gaśnicze dopuszcza się niewyposażanie ich w system sygnalizacji pożarowej. Nie dotyczy to obiektów w których system sygnalizacji pożarowej jest niezbędny przy uruchamianiu urządzeń przewidzianych do funkcjonowania podczas pożaru. Dopuszczenie to nie zwalnia z obowiązku połączenia urządzeń z komendą lub jednostką ratowniczo - gaśniczą Państwowej Straży Pożarnej w sposób zapewniający samoczynne przekazywanie informacji o pożarze. Sposób połączenia urządzeń sygnalizacyjno - alarmowych systemu sygnalizacji pożarowej z Państwową Strażą Pożarną właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu jest obowiązany uzgodnić z właściwym terenowo Komendantem Powiatowym (Miejskim) PSP.
Dźwiękowy system ostrzegawczy umożliwia rozgłaszanie sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych dla potrzeb bezpieczeństwa osób przebywających w budynku, nadawanych automatycznie po otrzymaniu sygnału z systemu sygnalizacji pożarowej, a także przez operatora.
Obowiązek wyposażania budynków zamieszkania zbiorowego (wysokich i wysokościowych lub o liczbie miejsc noclegowych powyżej 200) w dźwiękowy system ostrzegawczy nie dotyczy budynków znajdujących się na terenach zamkniętych, służących obronności państwa”.[4]
Kolejnym ważnym elementem o którym warto pamiętać jest niedopuszczenie do wybuchy który jest definiowany:

„Zagrożeniu wybuchem - rozumie się przez to możliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych, w różnych warunkach, mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon (iskra, łuk elektryczny lub przekroczenie temperatury samozapłonu) wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia.

Ocena zagrożenia wybuchem powinna być dokonana w obiektach i na terenach przyległych, gdzie prowadzone są procesy technologiczne z użyciem materiałów mogących wytworzyć mieszaniny wybuchowe lub w których materiały takie są magazynowane. Ocena taka polega na wskazaniu w pomieszczeniach i przestrzeniach zewnętrznych odpowiednich stref zagrożenia wybuchem oraz wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon. Oceny zagrożenia wybuchem dokonuje: inwestor, projektant lub użytkownik decydujący o procesie technologicznym.
Pomieszczenia zagrożone wybuchem to pomieszczenia w których może wytworzyć się mieszanina wybuchowa, powstała z wydzielającej się takiej ilości palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, której wybuch mógłby spowodować przyrost ciśnienia w tym pomieszczeniu przekraczający 5 kPa.
W pomieszczeniu należy wyznaczyć strefę zagrożenia wybuchem, jeżeli może w nim występować mieszanina wybuchowa o objętości co najmniej 0,01 m3 w zwartej przestrzeni.
Przy dokonywaniu oceny zagrożenia wybuchem pomieszczeń należy brać pod uwagę najbardziej niekorzystną z punktu widzenia ewentualnych skutków wybuchu sytuację, mogącą wytworzyć się w procesie ich eksploatacji, uwzględniając najbardziej niebezpieczny, występujący tam rodzaj substancji oraz największa jej ilość, jaka mogłaby brać udział w reakcji wybuchu”. [4]

Do wybuchu palnych substancji dochodzi w następujący sposób:

„Człowiek którego pojemność elektryczna wynosi 200 pF jest w stanie naładować się elektrycznie do poziomu 10000 V (maksymalnie 40000 V). W takim przypadku energia uwolniona w czasie wyładowania elektrostatycznego wynosi 10 mJ (maksymalnie 400 mJ). Wartość ta wielokrotnie przekracza minimalną energię zapłonu par zdecydowanej większości palnych cieczy stosowanych w przemyśle. Przykładowo zakres minimalnej energii zapłonu rozpuszczalników organicznych mieści się w granicach 0.2 - 2.0 mJ. Jak wynika z porównania tabeli 1 i 2 wyładowanie elektrostatyczne pochodzące nawet od tak małego elementu instalacji jak kołnierz DN100 może spowodować zapłon i/lub wybuch par palnych cieczy. 0x01 graphic

0x01 graphic

W praktyce do wybuchu może dojść wszędzie tam gdzie mamy do czynienia z przetwarzaniem, transportem, magazynowaniem i/lub wytwarzaniem palnych substancji. Prawdopodobieństwo wystąpienia wybuchu wzrasta wraz z ilością operacji jakim te substancje są poddawane.
Do operacji najbardziej zagrożonych wybuchem w wyniku wyładowania elektrostatycznego należą:

załadunek / rozładunek cystern drogowych i kolejowych
napełnianie / opróżnianie zbiorników magazynowych
przelewanie i dozowanie
mieszanie (mieszalniki, dissolvery)
transport rurociągami

Zakłady przemysłowe, na terenie których mogą wystąpić atmosfery wybuchowe są zobligowane prawem do wykonania Analizy Ryzyka. Dokument ten m.in. precyzuje kroki jakie należy podjąć aby ograniczyć do minimum ryzyko zagrożenia wybuchem.
Poniżej przedstawiono podstawowe metody ochrony przed wybuchem:

uziemienia elektrostatyczne
dodatki antystatyczne
inertyzacja
tłumienie wybuchu
odciążanie wybuchu
odsprzęganie wybuchu

Zakłady produkcyjne należące do firmy PPG Polifarb w procesie produkcji farb i lakierów wykorzystują substancje łatwopalne. Są to głównie rozpuszczalniki organiczne, charakteryzujące się bardzo niską minimalną energią zapłonu.
Świadomość występowania we wspomnianych zakładach atmosfer wybuchowych oraz polskie prawo były głównymi motywami zakupu przez PPG Polifarb uziemień elektrostatycznych. Ich zadaniem jest natychmiastowe odprowadzenie ładunków elektrostatycznych z uziemianych elementów do ziemi. Zapobiega to występowaniu wyładowań elektrostatycznych, które mogłyby spowodować zapłon / wybuch palnych substancji.
W drodze negocjacji PPG Polifarb podjął współpracę z Biurem Inżynierskim Tessa, które dostarczyło następujące urządzenia:

system monitorujący poprawność uziemienia cystern drogowych wraz z klamrą i przewodem uziemiającym, typ Earth Rite RTR
klamry uziemiające z przewodem spiralnym w osłonie hytrelowej, typ VESX 90 oraz VESX 45”. [5]

0x01 graphic

Spełniając i przestrzegając warunki zabezpieczeń budynków przed pożarem i wybuchem, zmniejszamy ryzyko występowania zagrożenia pożarem.

BIBLIOGRAFIA:

Praca semestralna DSBHP. Semestr I. 2012. Łukasz Klupieć. 6