Tabela porównania obu konstytucji

Zagadnienie	Postanowienia konstytucji marcowej (1921)	Postanowienia konstytucji kwietniowej (1935)
Ustrój państwa	Konstytucja uchwalona w marcu 1921 roku określiła ustrój państwa jako rzeczpospolitą (republika). Źródłem władzy w państwie był Naród, sprawujący ją przez przedstawicieli. Fundamentem ustroju był trójpodział władz na ustawodawczą (sejm i senat), wykonawczą (prezydent i rząd) oraz sądowniczą, wykonywaną przez niezawisłe sądy.	W konstytucji kwietniowej z 1935 roku zasadę republikanizmu wyrażono w nazwie państwa oraz zwrotem - "wspólne dobro obywateli". Świadomie zrezygnowano ze stwierdzenia, że źródłem wszelkiej władzy jest Naród. Odchodzono od zasady trójpodziału władzy. Odtąd miała być ona jednolita i skupiać się w urzędzie Prezydenta Rzeczypospolitej, postawionego na czele państwa oraz wszystkich jego organów, poczynając od Rządu, przez Sejm, Senat, Siły Zbrojne, Sądy i kończąc na organach Kontroli Państwowej.
Władza ustawodawcza	Pełnią i wyłącznością władzy ustawodawczej, a zarazem przewagą nad władzą wykonawczą obdarzano w 1921 r. parlament. Składał się on z dwóch izb, z których silniejszy był sejm. Wyższość sejmu zaznaczała się w procedurze legislacyjnej (uchwalanie ustaw) i kontroli nad rządem. Tylko dla sejmu zarezerwowano prawo kontrolowania rządu przez uchwalanie tzw. wotum nieufności. Wybory do izb były powszechne, bezpośrednie, równe, tajne i proporcjonalne. Czynne prawo wyborcze do sejmu zdobywało się osiągając 21 rok życia, a bierne 25; do senatu odpowiednio 30 i 40. Sejm składał się z 444 posłów a w izbie wyższej zasiadało 111 senatorów. Kadencje obu izb były równoczesne i wynosiły 5 lat.	Konstytucja kwietniowa nie zmieniła struktury parlamentu, ale zmodyfikowała jego kompetencje, relacje między izbami oraz prezydentem i rządem oraz zasady wyborcze. Procedura legislacyjna nie kończyła się jak poprzednio w parlamencie. Ostateczną wersję projektu ustawy musiał zatwierdzić prezydent. Z podstawowych zasad prawa wyborczego do sejmu skreślono proporcjonalność. Podniesiono też granicę czynnego prawa wyborczego do 24 lat oraz biernego do 30. Gruntownie zmieniono zasady powoływania senatu. Odchodzono od reguły, że jest on w całości wybieralny. Trzecią część składu mianował prezydent. Pozostałą wybierał elitarny krąg wyborców w drodze dwustopniowego głosowania.
Głowa państwa	Konstytucja marcowa powierzała funkcje głowy państwa prezydentowi. Wybierały go na siedem lat sejm i senat połączone w Zgromadzenie Narodowe. Prezydent reprezentował państwo na zewnątrz (mianował ambasadorów, zawierał i wypowiadał umowy międzynarodowe), sprawował zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi (ale tylko w czasie pokoju), powoływał i odwoływał rząd (lub poszczególnych ministrów), obsadzał urzędy państwowe, mianował oficerów, wydawał akty wykonawcze do ustaw (rozporządzenia), powoływał sędziów, stosował prawo łaski. Jedynymi jego kompetencjami wobec parlamentu było zwoływanie, odraczanie i zamykanie sesji parlamentu. Prezydent odpowiadał za przestrzeganie prawa (konstytucji i ustaw) oraz ponosił odpowiedzialność karną przed Trybunałem Stanu (wyłanianym przez obie izby).	W 1935 roku prezydent urósł do roli "nadrzędnego czynnika w Państwie". Zachowując wszystkie dotychczasowe, rozszerzono znacznie jego kompetencje wykonawcze oraz nadano szereg odnoszących się do władzy ustawodawczej, a nawet sądowniczej. Zwiększyła się lista obsadzanych przez niego stanowisk. Poza urzędem Premiera uwzględniono tu m.in. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Naczelnego Wodza, Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Władza powoływania równała się też prawu zwalniania z tych funkcji. Prezydent zdobywał ponadto prawo mianowania 1/3 senatorów, weta wobec ustaw i przedterminowego rozwiązywania parlamentu. Miał też możliwość wydawania dekretów. Wpływ prezydenta na sądownictwo przejawiał się w nominacji Prezesa Sądu Najwyższego, obsadzaniu składu Trybunału Stanu. Jedną z najistotniejszych innowacji było wyłączenie części uprawnień prezydenta spod warunku kontrasygnaty. Należały tu teraz m.in. wszystkie wymienione wyżej uprawnienia nominacyjne oraz rozwiązywanie parlamentu. Dawało to głowie państwa samodzielność polityczną wobec rządu i parlamentu. Radykalnie zmieniono sposób powoływania prezydenta. Tryb wybierania obejmował dwa etapy. Pierwszym było wysunięcie 2 kandydatów ze strony ustępującego prezydenta oraz przez Zgromadzenie Elektorów reprezentujące w 2/3 izbę niższą, a w 1/3 izbę wyższą parlamentu. Między tak zgłoszonymi kandydatami ostatecznego wyboru dokonywać miał Naród w powszechnym głosowaniu. Drugi etap nie odbywałby się, jeżeli prezydent nie skorzystał z tej prerogatywy. Wyposażony w tak szeroki zakres władzy prezydent nie ponosił żadnej odpowiedzialności przed jakimkolwiek organem państwa.
Rząd	Pozycja rządu w systemie parlamentarnym z 1921 r. była słaba. Prowadził on politykę zagraniczną, wewnętrzną i obronną kraju oraz realizował ustawy uchwalane przez parlament. Powołanie rządu należało formalnie do prezydenta, lecz utworzenie go wbrew większości parlamentarnej było niemożliwe, bo groziło mu z jej strony wotum nieufności.	W konstytucji kwietniowej rząd wymieniano przed parlamentem. Zakres kompetencji wzrastał wraz z poszerzaniem uprawnień głowy państwa (prawo wydawania dekretów). Osłabiona została odpowiedzialność gabinetu przed parlamentem, pojawiała się za to zależność od prezydenta, do odwołania włącznie.
Prawa i wolności	Konstytucja marcowa zawierała bardzo szeroki katalog praw i wolności. Towarzyszyły im też obowiązki obywatelskie. Za najwyższy z nich uznawano wierność dla Rzeczypospolitej, dalej przestrzeganie Konstytucji i prawa, obowiązek służby wojskowej, ponoszenia ustawowych powinności (podatki), pełnienia nałożonych funkcji publicznych oraz patriotycznego wychowania swoich dzieci i zapewnienia im minimum wykształcenia. Gwarantowała naczelne prawa: wolności osobistej: zakaz zatrzymywania powyżej 48 godzin i wymóg sankcji sądowej na tymczasowe aresztowanie, równość wobec prawa i prawo sądu, nietykalność mieszkania, tajemnica korespondencji i swoboda emigracji. Wolność sumienia, wyznania, myśli, prasy, składania petycji, zrzeszania i zgromadzeń.	W konstytucji kwietniowej figurowały dalej wolność osobista, słowa, zrzeszeń, nietykalność mieszkania i tajemnica korespondencji. Z tekstu poprzedniej ustawy zasadniczej przeniesiono bezpośrednio gwarancje prawa własności, wolności sumienia, wyznania, badań naukowych i nauczania oraz praw narodowych mniejszości. Skreślono natomiast prawa społeczne. Jako granice wszystkich wolności wskazywano dobro powszechne, którym uzasadniano także "ukierunkowanie życia społeczeństwa przez państwo". Interpretacja tego pojęcia należała - w braku innego wskazania - do władzy, co otwierało pole do oczywistych nadużyć.

---