Święta i obyczaje

Zimowe święta i obyczaje we Francji

Grudzień

6 grudnia (le 6 décembre)La Saint Nicolas - w północnej i wschodniej Francji (tak jak w Szwajcarii i Holandii) Święty Mikołaj przynosi prezenty grzecznym dzieciom, a zaraz po nim przychodzi dziad z rózgą (le Pere Fouettard), do dzieci niegrzecznych.

24-25 grudnia (le 24 - le 25 décembre): Noël (Boże Narodzenie) - jedno z najważniejszych świąt katolickich we Francji.

Podobnie jak w Polsce, dla uczczenia rocznicy narodzin Chrystusa, przedstawiane są sceny w oborze/stajence/grocie z Dzieciątkiem Jezus, Matką Boską i Świętym Józefem oraz osiołkiem i wołu. Scenka taka nosi nazwę Creche (żłobek, szopka). W Prowansji, na południu Francji, figurkami z szopki są małe gliniane postacie zwane santons, pomalowane na kolorowo, często w ludowych lub historycznych strojach. Creches można spotkać w kościołach i w domach prywatnych jako dekorację towarzyszącą choince. W kościołach odgrywane są jasełka (creches vivantes), w których parafianie wcielają się w role postaci z Betlejem.

Zarówno wierzący, jak i niewierzący tradycyjnie 24 grudnia przygotowują specjalny posiłek, którego wykwintność zależy od upodobań i możliwości finansowych rodziny. Składa się on z pasztetu z gęsich/kaczych wątróbek (du pâté de foie gras), wędzonego łososia (du saumon fumé), kawioru (du caviar), ostryg (des huîtres), faszerowanej kasztanami indyczki (de la dinde farcie aux marrons); do tego należy podać dobre wino i szampana.

Deser stanowi rodzaj rolady w kształcie drewnianego polana, stąd nazwa tego ciasta "la buche de Noël". W Prowansji natomiast przyrządza się 13 deserów: suszone owoce (des fruits secs) i inne słodkości (des friandises). Wieczorno-nocny posiłek, zwany "le réveillon", rozpoczyna się u katolików po pasterce (apres la messe de minuit). Dzieci idą wcześniej spać, by nie ujrzeć le Pere Noël (Bożonarodzeniowego Ojczulka, Gwiazdora), który przychodzi nocą, by pozostawić zabawki obok wystawionych pod choinką bucików. Tak więc rankiem 25 grudnia dzieci znajdują prezenty, a cała rodzina zasiada ponownie do stołu, kontynuując święta.

Jedynie 25 grudnia jest we Francji dniem wolnym od pracy.

Francuzi częściej wysyłają kartki z życzeniami noworocznymi niż na Boże Narodzenie, albo łącza życzenia:
np.

Joyeux Noël et Bonne Nouvelle Année

albo

Nous vous souhaitons joyeuses fêtes de Noël et vous adressons nos meilleurs voux de bonheur et de bonne santé pour 2003 .

31 grudnia (le 31 décembre): la Saint-Sylvestre
W sylwestrową noc (la nuit de la Saint-Sylvestre) uroczysty posiłek również nazywa się "le réveillon" i składa się z indyka z kasztanami, ostryg, kawioru...
Krewni i goście składają sobie życzenia: "Bonne année", całując się pod gałązką jemioły (sous une branche de gui)

Styczeń

1 stycznia (le 1er janvier) Nowy Rok (le Jour de l'An / le Jour du Nouvel An) Tego dnia dzieci i przedstawiciele niektórych zawodów otrzymują specjalne prezenty noworoczne zwane "étrennes", na ogół w postaci pewnej sumy pieniężnej. Kominiarze (les ramoneurs), pracownicy poczty (les postiers), strażacy (les pompiers), zamiatacze ulic (les éboueurs) chodzą tradycyjnie po domach, prosząc o étrennes.

Życzenia z okazji Nowego Roku można składać aż do 31 stycznia listownie i osobiście. Każdej znanej nam osobie, spotkanej po raz pierwszy w nowym roku w dniach 1 - 31 stycznia mówimy na powitanie:

Do rodziny i przyjaciół piszemy serdeczny list, dołączając kartkę z życzeniami. Do znajomych wysyłamy kartkę:

np.
Recevez, pour 2013, mes Bonnne année!

voeux
les plus sinceres
et les plus affectueux.

albo
Permettez-moi de vous présenter,
a l'approche de l'année nouvelle,
mes meilleurs voux
et souhaits pour vous et les vôtres.

6 stycznia (le six janvier) Święto Trzech Króli (Le Jour des Rois / la fête des Rois)

Święto to zwane również "l'Epiphanie" nie jest dniem wolnym od pracy. Upamiętnia wizytę Trzech Króli (les Rois mages), którzy przynieśli Nowo Narodzonemu złoto (l'or), mirrę (la myrrhe) i kadzidło (l'encens). Tego dnia spożywa się we Francji placek (la galette des Rois), w którym ukryty jest mały przedmiot z ceramiki lub plastiku zwany "la feve" (dosłownie: ziarno bobu; la feve des Rois = migdał w cieście). La feve przybiera dziś różne postacie: figurek ludzi, zwierząt, roślin... Kto znajdzie taką figurkę, czyli migdał w cieście jest obwołany migdałowym królem/migdałową królową i otrzymuje koronę oraz możliwość dobrania sobie partnera/partnerki. Wszyscy wołają: Vive le rois! Vive la reine! Dorośli piją też z tej okazji szampan.

Zwyczaj ten jest obchodzony zarówno w domu, jak i w miejscu pracy, nawet w Pałacu Elizejskim, gdzie urzęduje Prezydent Republiki Francuskiej.

Luty

2 lutego (le deux février)

Święto Matki Boskiej Gromnicznej (La Chandeleur ou "fête des chandelles"), święto religijne (pojawienie się Jezusa w Świątyni).

Jest to również święto naleśników (des crepes). 2 lutego wszyscy smażą naleśniki..., a żeby być bogatym, należy podrzucić naleśniki na patelni, trzymając ją jedną ręką, a drugą ręką podrzucić monetę.

Tego samego dnia, w wielu górskich miasteczkach rozrzuconych na granicy z Hiszpanią (le Haut-Vallespir) obchodzono święto niedźwiedzia (La fête de l'ours). Dzisiaj jest ono obchodzone w niedzielę najbardziej zbliżoną datą do 2 lutego, a dla celów turystycznych powtarzane jest w pełni lata. Święto niedźwiedzia polega na wyborze dwóch - trzech mężczyzn, wyjątkowo sprawnych i silnych, którzy w przebraniu w skórę kozy, wyposażeni w solidny kij i wysmarowani sadzą i olejem, biegają po miasteczku i smarują sadzą, kogo się da, nawet wpadają do sklepów i mieszkań przez drzwi, okna i balkony. Ulubionymi ofiarami są oczywiście ładne dziewczęta. Gdy są potulne, "otrzymują" kilka maźnięć sadzą po policzkach, ale biada im, jeśli stawiają opór...

14 lutego (le 14 février)

"Walentynki" (La Saint-Valentin) - tradycja anglosaska, wprowadzona do francji jako święto zakochanych ku radości kwiaciarek i jubilerów.

W zasadzie dziewczęta, które nie znalazły męża do 25 roku życia mogłyby obchodzić święto La Sainte-Catherine, 25 listopada, ale stosunek do małżeństwa uległ aktualnie zmianie i sporo jest panien w wieku ponad 25 lat. Święto La Sainte-Catherine zachowało się pod postacią Catherinettes, które udają się na bal w niezwykłych kapeluszach własnoręcznie zaprojektowanych i uszytych.

Jesienne obyczaje we Francji

Wszystkich Świętych (La Toussaint) - le 1er novembre

Dzień Zmarłych (Le Jour des Morts) - le 2 novembre

Dzień Świętego Marcina (La Saint-Martin) - le 11 novembre

Rocznica upamiętniająca zakończenie pierwszej wojny światowej ( L'anniversaire de la fin de La Grande Guerre [la guerre de 14]) - le 11 novembre

Święto Zwycięstwa (Fête de la Victoire) - W dniu tym wspomina się żołnierzy, którzy zginęli za ojczyznę (morts pour la patrie). Kombatanci składają kwiaty u stóp pomników. W Paryżu prezydent Republiki Francji zapala znicz na grobie nieznanego żołnierza pod Łukiem Triumfalnym (à la tombe du soldat inconnu sous l'Arc de Triomphe).

Święto młodego wina Beaujolais (le Beaujolais nouveau) - le 3eme jeudi de novembre Mówi się, że Beaujolais to trzecia rzeka Lionu, po Rodanie i Saonie. Po drugiej wojnie światowej wino Beaujolais stało się modne, a jego ceny systematycznie rosły. Następnie zostało wyparte przez Côte du Rhône. W1951 r., gdy został wydany dekret wprowadzający sprzedaż młodego wina nie wcześniej niż począwszy od 15 listopada, zrodziła się koncepcja Beaujolais nouveau. Od 1985 r. zmieniono termin tej sprzedaży na trzeci czwartek listopada, by uniknąć świąt i niedziel (w które handel jest zabroniony). W trzeci czwartek listopada, już od północy, gdy dozwolona jest sprzedaż młodego wina, na całym świecie różne narody delektują się tym samym smakiem młodego wina Le Beaujolais nouveau. Około 60 milionów butelek jest sprzedawanych na świecie, z czego połowa w samej Francji. Le Beaujolais nouveau znane jest w Niemczech, w Stanach Zjednoczonych, Szwajcarii, Japonii, Chinach i Kolumbii. W Polsce od kilku lat francuskie restauracje zapraszają na degustację Le Beaujolais nouveau, często połączoną

Wiosenne i letnie święta i obyczaje we Francji

Dzień Matki (La fête de meres) - Ostatnia niedziela maja (w 2002 r. pokrywa się z polską datą tego święta) jedno z najważniejszych świąt rodzinnych. W przedszkolu dzieci przygotowują prezenty tzw. faits maison.

Dzień Ojca (La fête de peres) ma miejsce miesiąc później.

Tłusty czwartek (Mardi Gras) - Tłusty wtorek, w przeddzień Środy Popielcowej (mercredi de Cendres), jest ruchomym świętem, zależnym od daty Wielkanocy (między 3 lutego i 9 marcaI). Dzień ten zamyka karnawał (w Polsce ostatnie dni karnawału to "Ostatki" lub "Zapusty"). Niegdyś karnawał np. w Nantes odbywał się właśnie w tłusty wtorek. Dziś trwa nawet do śródpościa (à la Mi-Carème) - czwartek, 24 dni przed Wielkanocą. W tłusty wtorek i w czasie Mi- Carčme noszone są stroje karnawałowe, na ogół są to maski z kartonu lub plastiku, które przypominają legendarne postacie autentyczne (Fernandel, Indianie), z filmów animowanych (Mickey-Mouse) lub komiksów (Astérix-le Gaulois) itp. Zdarza się, że w tłusty wtorek młodzież (zwłaszcza chłopcy) biega po ulicach, rozrzucającmąkę i rozbijając surowe jajka. Gdy "ofiarą" padają samochody i wystawy sklepowe, młodzi ludzie zatrzymywani są przez policję lub straż miejską. Przypomina to nieco polski lany poniedziałek.

Wielkanoc (Pâques) - Pierwsza niedziela po pełni księżyca, licząc od 20 marca (między 22 marca a 25 kwietnia) - święto chrześcijan: rezurekcja (la résurrection du Christ). Święto to zbiega się z nastaniem wiosny. Legenda mówi, że dzwony z wszystkich kościołów, poleciały na święcenia do Rzymu, a w drodze powrotnej, gdy przelatywały nad Francją, upuściły czekoladowe jajka, które spadły do ogródków i dzieci muszą je znależć w trawie i krzakach (lub na talerzu!). Według innej legendy, znanej w Alzacji jajka ukrywane są w krzakach i trawie przez zajączka. W okresie wielkanocnym cukiernicy nadają swoim wyrobom kształty jajek, dzwonów, kur, królików i ryb. Tradycyjną potrawą jes udziec z jagnięcia (un gigot d'agneau).

Prima aprilis (Le poisson d'avril) - Le 1er avril.
Jest to, podobnie jak w Polsce, dzień kpiarzy, gdyż można bezkarnie opowiadać nieprawdziwe historie i żartować z przyjaciół. We Francji dzieci (i nie tylko) przyczepiają dorosłym do pleców papierową rybę zwaną le poisson d'avril. Zwyczaj ten wziął się być może z faktu, iż w jkwietniu słońce opuszcza znak Ryb. Żarty i dziwne opowiastki mają prawdobodobnie swe źródło w dawnej dacie początku roku, jaką był właśnie 1 kwietnia (aż do końcowych lat XVI wieku). Po przeniesieniu Nowego Roku przez króla na styczeń, noworoczne życzenia i prezenty kwietniowe stały się niepoważne i zaczęto z nich żartować.

Święto konwalii (la fête du muguet) - Obchodzone jest 1 maja (le 1er mai), ale jest niezależne od święta pracy. Rodziny francuskie w dniu tym ofiarują sobie konwalie, w które obfitują podmiejskie lasy. Konwalia stała się maskotką pierwszych dni maja (le porte-bonheur) i można ja kupić od ulicznych sprzedawców.

Święto Wyzwolenia (Fête de la Liberté et de la Paix) - 8 maja - święto upamiętniające w całej Europie Zachodniej zakończenie drugiej wojny światowej (fin de la Seconde Guerre mondiale). W dniu tym , podobnie jak 11 listopada, wspomina się żołnieży poległych za ojczyznę. Na budynkach państwowych powiewaja flagi narodowe.

Wniebowstąpienie Chrystusa (L'Ascension) - Szósty czwartek po rezurekcji Wielkanocy (dzień wolny).

Zielone Święta (la Pentecôte) - zesłanie Ducha Świętego do apostołów. Ósmy poniedziałek po Wielkanocy (dzień wolny)

Boże Ciało (Fête-Dieu) - 60 dni po Wielkanocy; nie jest dniem wolnym od pracy

14 lipca - Święto narodowe Francuzów, upamiętniające Wielką Rewolucję Francuską, zdobycie Bastylii przez lud paryski w 1789 r. Co roku można podziwiać tego dnia fajerwerki, a także tańce na ulicach i placach miast i miasteczek.

Wniebowzięcie Matki Boskiej (L'Assomption) - 15 sierpnia

Początek roku szkolnego (la rentrée scolaire) - Pierwsze dni września

Komunia (la Communion)

Gdy dziecko ma 7 lat, otrzymuje sakrament Eucharystii, w którym uczestniczą rodzice, rodzice chrzestni i przyjaciele. Jest to tzw. komunia prywatna (la communion privée).

Kilka lat później znów zbiera się rodzina dla odnowienia przyrzeczenia religijnego : wyznania wiary (profession de foi), dawniej zwanego uroczystą komunią (communion solennelle). Strojne białe suknie przypominające suknie ślubne zostały zastąpione skromnymi albami (aubes).

Goście zaproszeni do kościoła i na przyjęcie rodzinne z okazji pierwszej komunii lub następnej, przynoszą prezenty dostosowane do wieku dziecka. Nie mogą to jednak być ani zabawki, ani ubrania. Sami również otrzymują prezent w postaci dragées, migdałów w twardej polewie z cukru: różowej (jeśli do komunii przystępuje dziewczynka), niebieskiej (jeśli do komunii przystępuje chłopiec) lub białej (jeśli do komunii przystępuje i dziewczynka i chłopiec).

Na ceremonię komunii należy się odpowiednio ubrać: elegancko, ale bez ekstrawagancji.

---