Zarządzanie środowiskowe:
Na przestrzeni ostatnich lat rozwinęły się cztery podstawowe koncepcje systemów zarządzania środowiskowego: system sformułowany na normie ISO 14001, system według dyrektywy EMAS, system zbudowany w oparciu o zasady programu „Odpowiedzialność i Troska”, system czystszej produkcji.
Środowisko przyrodnicze to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat.
Przez pojęcie ochrony środowiska rozumie się podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywrócenie równowagi przyrodniczej. Ochrona środowiska opiera się na zasadzie zrównoważonego rozwoju , a podstawowym instrumentem są przepisy prawne.
Koncepcja zrównoważonego rozwoju polega na trwałej poprawie życia współczesnego i przyszłych pokoleń poprzez kształtowanie właściwych proporcji w gospodarowaniu trzema rodzajami kapitału: ludzkiego, ekonomicznego i przyrodniczego. Istotne zasady zrównoważonego rozwoju to: kompatybilność, elastyczność, realność, efektywność, wydajność, oszczędność, odwracalność, adaptacyjność, otwartość.
Założenia zarządzania środowiskowego: nowoczesne zarządzanie środowiskowe ma na celu przede wszystkim zatrzymanie dewastacji środowiska przyrodniczego i odwrócenie niekorzystnych trendów w korzystaniu z zasobów przyrody, jest t o zarządzanie alternatywne, dostarcza odpowiedzi na pytanie: co by było jeśli? Jest to zarządzanie pro aktywne, oparte na wyprzedzaniu zdarzeń, na zapobieganiu powstawania zanieczyszczeń, na zapobieganiu wypadkom i katastrofom ekologicznym.
Wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego jest dobrowolnym zobowiązaniem ekologicznym , nazywanym także „dobrowolną inicjatywą środowiskową”. Przyczynami podjęcia wdrożenia systemu, najczęściej jest: troska o środowisko przyrodnicze; poprawa wizerunku firmy; wzrost wiarygodności organizacji w oczach administracji państwowej i samorządowej, dostawców, odbiorców i innych interesariuszy; dotrzymanie kroku konkurencji; spełnianie wymagań klientów czy zwiększenie możliwości eksportowych.
W procesie budowy strategii zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstwa występują następujące etapy: 1)Poznanie swojego przedsiębiorstwa i sytuacji wyjściowej , otoczenia, rodzaju działalności, organizacji, silnych i słabych stron, zasobów wiedzy i umiejętności, środków materialnych i finansowych, ludzkich, konkurencji; 2) Rozstrzygnięcie dokąd przedsiębiorstwo chce zmierzać: jakie rodzaje działalności zamierza przyjąć, jakie dostrzega szanse, jak definiuje swoich klientów, jakie wartości chce ponowić; 3) Wymyślenie i wybranie sposobu realizacji określonych celów strategicznych poprzez technologię innowację, metody marketingowe, systemy zarządzania, organizację inwestycję, talent, wiedzę i ryzyko; 4) Wdrożenie strategii - jaką metodę przyjąć we wdrażaniu strategii?
Bariery wprowadzenia systemu zarządzania środowiskowego stanowi suma kosztów (szkoleń, pełnomocnika, przeglądów, prowadzenia dokumentacji, audytów, informacyjne, certyfikacji, nakładów proekologicznych, zmian w firmie, opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska)
Norma ISO 14001 zawiera ogólne założenia systemu zarządzania środowiskowego. Obejmuje ona wymagania które ustalają wzorzec - model systemu zarządzania środowiskiem oraz procesu jego doskonalenia. Norma stanowi podstawę dla przedsiębiorstwa do uzyskania certyfikatu zgodności z jej wymaganiami, znajduje zastosowanie dla wszystkich przedsiębiorstw. Cechy normy ISO 14001 to: ogólne przeznaczenie; norma proaktywna, rozwojowa, dobrowolną; oparta na systemach wspieranych przez udokumentowane procedury; oparta na podstawowych funkcjach zarządzania; ukierunkowana na ciągłe doskonalenie się.
EMAS ma na celu przeciwdziałanie , zmniejszenie lub eliminację zanieczyszczeń szczególnie w miejscu ich postawania. Przedsiębiorstwa zarejestrowane w systemie EMAS zobowiązane są do wdrożenia skutecznego systemu zarządzania środowiskowego i wypełniania wszystkich wymagań określonych w rozporządzeniu. Przy ocenie zgodności z wymaganiami EMAS uwzględnia kwestie środowiskowe jak i aspekty ekonomiczne.
W 2001r przyjęto nowe rozporządzenie EMAS II zawierające następujące zmiany: rozszerzenie możliwości rejestracji na wszystkie rodzaje działalności ( w tym jednostki samorządowe); uznanie systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z wymaganiami ISO 14001 jako systemu wymaganego w ramach EMAS; logo EMAS.
Koncepcja Czystszej Produkcji zaliczana jest do kluczowych strategii w dążeniu do osiągania zrównoważonego rozwoju. Idea CP kładzie nacisk na ograniczenie zanieczyszczeń „u źródła” czyli w czasie i miejscu ich powstawania. Zmniejszenie uciążliwości dla środowiska jest jednym z głównych aspektów CP.
Program Odpowiedzialność i Troska - programem zainteresowane są przedsiębiorstwa, które w procesach produkcyjnych wykorzystują substancje niebezpieczne. Jest to program sektorowy zrealizowany przez branżę chemiczną