Budowa układu nerwowego
Układ nerwowy człowieka zbudowany jest z neuronów, tzn. wydłużonych komórek, wyspecjalizowanych w przewodzeniu pobudzeń. Podstawową funkcją układu nerwowego jest zapewnienie prawidłowej regulacji czynności poszczególnych organów i scalaniu czynności całego organizmu.Regulacja czynności jest możliwa dzięki przewodzeniu pobudzeń od receptora (komórka odbiorcza) do mózgu gdzie następuje przetworzenie pobudzenia a stamtąd do efektorów (komórek wykonawczych).Pojedyncza komórka nerwowa (neuron) zbudowana jest z ciała komórki, dendrytów i neurytu (aksonu).Dendryty przewodzą pobudzenia z receptora do ciała komórki.
Neuryt odpowiedzialny jest za przewodzenie pobudzeń do innych neuronów. Wiązki wypustek nerwowych tworzą nerwy. Zadaniem ich jest przewodzenie pobudzeń do mózgu i innych części układu nerwowego
Budowa centralnego układu nerwowego
Centralny (ośrodkowy) układ nerwowy zbudowany jest:Z rdzenia kręgowego odpowiedzialnego za regulację czynności mięśni i prostych ruchów narządów wewnętrznychZ mózgu zbudowanego z pnia, mózgu, móżdżku i półkul mózgowych.
reguluje i zawiaduje czynnościami odruchowymi. Ośrodki podkorowe leżące w pniu regulują przebieg czynności psychicznych. Ważnym ośrodkiem podkorowym jest układ siatkowaty, regulujący aktywnością całego organizmu, kierujący skupianiem uwagi, podtrzymujący stan czuwania, odpowiedzialny jest za równowagę ciała, koordynację ruchów mięśni i napięcie mięśniowe
Półkule mózgowe pokryte są korą mózgową, która umożliwia dokładną analizę bodźców, reguluje skomplikowanymi działaniami. Obie półkule: lewa i prawa posiadają cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy, odpowiedzialny jest za czynności ruchowe, za funkcje czuciowe, za funkcje wzrokowe, za funkcje słuchowe
Ośrodki mowy znajdują się w lewej półkuli w płacie czołowym i skroniowym.
Budowa obwodowego układu nerwowego
Układ nerwowy obwodowy zbudowany jest z nerwów mózgowych, w skład których wchodzą: nerwy ruchowe - przewodzące podniety z mózgu na obwód, Nerwy czuciowe - przewodzące bodźce z obwodu do mózgu, Nerwy mieszane - przewodzące impulsy w obu kierunkach
Układ obwodowy przewodzi bodźce po całym organizmie
Budowa autonomicznego, wegetatywnego układu nerwowego
Układ ten zarządza czynnościami narządów wewnętrznych. Dzieli się na układ sympatyczny i parasympatyczny. Układy te działają przeciwstawnie.
Układ sympatyczny (współczulny) działa przede wszystkim w podnieceniu, przyspiesza wtedy pracę serca, rozszerza naczynia krwionośne mięśni i serca. Leży po obu stronach rdzenia kręgowego.
Układ parasympatyczny (przywspółczulny) podtrzymuje działanie narządów wewnętrznych np. wydzielanie, trawienie. Skupia się w okolicy czaszki i kręgów krzyżowych.
Odruchy nerwowe
Podstawowym modelem odbioru bodźców i reakcji na nie jest model łuku odruchowego. Aby wystąpił odruch muszą być pobudzone receptory, nerwy, ośrodki mózgowe i efektory.
Prosty łuk odruchowy składa się z trzech neuronów: odbierającego, pośredniczącego i wykonawczego.
Odruch nerwowy jest odpowiedzią organizmu na bodziec, warunkuje zachowanie równowagi między organizmem a środowiskiem.Część łuku odruchowego, tzn. receptor, droga przewodząca i ośrodek w korze mózgowej nazywa się analizatorem.Jego zadaniem jest analiza bodźców oraz synteza pojedynczych bodźców złożone w całość.Wyróżniamy dwa rodzaje odruchów nerwowych:
Odruchy bezwarunkowe - są wrodzoną reakcją organizmu na bodźce. Rozróżnia się następujące rodzaje bodźców bezwarunkowych, Bezwarunkowe odruchy obronne (np. cofnięcie ręki przy dotknięciu gorącego przedmiotu), Pokarmowe (odruch ssania) , Płciowe (łańcuchy odruchów służących zachowaniu gatunku), Odruch orientacyjny
Przystosowanie się do zmian w otoczeniu dokonuje się w oparciu o odruchy bezwarunkowe oraz na drodze zdobycia doświadczeń, nabywania reakcji zwanych odruchami warunkowymi.
U zwierząt odruchy warunkowe tworzą się w oparciu o bodźce bezwarunkowe u człowieka na podstawie bodźców słownych umożliwiających uczenie się dzięki dwu rodzajom warunkowania:
Warunkowania klasycznego, które jest reakcją wytwarzającą siłę na wskutek współwystępowania dwóch bodźców w czasie, Warunkowania instrumentalnego będącego wyuczoną reakcją na nagradzanie lub karanie bodźców