Temat: Związki aktywne stosowane w kosmetykach.

Substancje biologicznie czynne:

Są istotnymi składnikami wyrobów kosmetycznych. Składnikiem czynnym kosmetyku jest substancja, która powoduje wystąpienie biochemicznych, chemicznych, fizycznych lub fizykochemicznych efektów wpływających na fizjologię i funkcjonowanie skóry, błon śluzowych i ich przydatków włącznie z włosami i zębami.

Substancje biologicznie czynne dzielimy na:

- witaminy

- produkty pochodzenia roślinnego

- produkty pochodzenia zwierzęcego

Witaminy są to biokatalizatory wchodzące w skład enzymów, są związkami organicznymi o zróżnicowanej budowie niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Brak witamin w organizmie wywołuje zmiany chorobowe.

Brak witamin - hipowitaminoza

Nadmiar witamin - hiperwitaminoza

Rozróżnia się:

- witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K, F)

- witaminy rozpuszczalne w wodzie (A, B, C, H, PP)

Witaminy regenerują naskórek, włosy, paznokcie. Niedobór powoduje choroby skóry.

A (akseroftol) pozyskiwana jest odzwierzęco z tranu, mleka, żółtka jaj i odroślinnie jako betakaroten (marchew, szpinak, rzeżucha). Betakaroten przekształca się w witaminę A pod wpływem witaminy E. Witamina A stosowana jest w postaci kremów odżywczych i regenerujących, mleczek, toników, maseczek, żelów. Witamina A należy do tzw. witamin młodości, opóźnia starzenie się.

B₁ (tiamina) niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.

B₂ (ryboflawina) niezbędna w przemianach metabolicznych i odnowy tkanek organizmu.

B₅ (kwas pantotenowy) potrzebna do właściwego wzrostu włosów, utrzymuje jędrność i elastyczność skóry, ułatwia zwalczać stany zapalne.

B₆ (pirydoksyna) pomaga zachować zdrowy wygląd skóry, zmniejsza mdłości, zatrzymuje wodę w organizmie.

B₁₂ (kobalamina) niezbędna do właściwego funkcjonowania wszystkich komórek, odgrywa ważną rolę w syntezie DNA, regeneruje czerwone ciałka krwi, wspomaga pracę mózgu, zwalcza uczucie zmęczenia, działa antystresowo.

B₁₅ (kwas panganowy) wydłuża życie komórek.

PP (niacyna) bierze udział w przemianie materii, usuwaniu toksycznych substancji, wspomaga układ odpornościowy, reguluje wilgotność i złuszczanie skóry, eliminuje stany zapalne skóry.

H (biotyna) ma działanie antyłojotokowe, przyczynia się do wytwarzania keratyny, czyli najważniejszego budulca skóry, włosów i paznokci, likwiduje i zwalcza zmarszczki, nawilża skórę, usuwa worki pod oczami, zmniejsza pory, usuwa przebarwienia skóry, służy do pielęgnacji skóry suchej, zwiotczałej, przedwcześnie starzejącej się.

C (kwas askorbinowy) ma właściwości antyoksydacyjne tzn. chroniące przed szkodliwym działaniem wolnych rodników tlenowych, ma działanie ogólnoustrojowe, niezbędna do przebiegu wielu procesów metabolicznych. Stąd jej wpływ na wygląd i stan skóry, błon śluzowych i naczyń krwionośnych. Stosowana z witaminą A pomocna w zapobieganiach infekcyjnych i zapalnych, leczenie żylaków, krwotoków, zaburzenia miesiączki, działa wybielająco na skórę, wpływa na prawidłowy rozwój tkanki łącznej, kostnej, zębnej, współdziałanie A-C-A.

D (kalcyferol) wpływa na prawidłowy rozwój kośćca i zębów, utrzymuje odpowiedni poziom wapnia i fosforu we krwi, przyśpiesza metabolizm, zwiększa napięcie naskórka, zapewnia szybsze ziarninowanie (zabliźnianie się skóry)

E (tokoferol) hamuje procesy starzenia się skóry, zmniejsza wrażliwość na promieniowanie UV.

Preparaty do ochrony przed słońcem i po opalaniu:

Biologiczny antyutleniacz z witaminą A i C chroni wrażliwe składniki kosmetyków, dobrze wnika w skórę i odżywia ją, wbudowuje się w cement międzykomórkowy naskórka i w błony jego komórek, powoduje hamownie starzenia się skóry, zmniejsza wrażliwość promieniowania UV.

K ( fitochinon) odpowiedzialna za krzepliwość krwi, jej niedobór powoduje nadmierne krwawienia, stosowana w, kosmocentykach, czyli preparatach o właściwościach na pograniczu kosmetyków i leków; występuje w szpinaku, lucernie, kapuście, kalafiorze.

Pielęgnacja skóry przy pomocy witamin daje bardzo dobre rezultaty. Hamują one procesy starzenia się skóry nie zakłócając procesów fizjologicznych w niej zachodzących. Stosowane zewnętrznie wspomagają metaboliczne i ochronne systemy organizmów. Ich działanie zależy od wielu czynników, np. większość z nich utlenia się lub ulega rozkładowi przy dłuższym przechowywaniu. Ich działanie zależy też od środowiska i pH wodnych roztworów. Przenikanie witamin przez skórę zależy od podłoża, w którym są rozpuszczane. Dla zapewnienia dobrego wchłaniania witaminy znajdują się w: kosmetykach w postaci roztworów wodnych lub tłuszczowych np. emulsje. Zależy również od rozdrobnienia witamin w preparatach.

Substancje czynne pochodzenia roślinnego są cennym składnikiem kosmetyków, dzieli się je na:

- substancje będące materiałem budulcowym i źródłem energii dla roślin (produkty pierwotnej przemiany materii); należą do nich: cukry, kwasy organiczne, estry kwasów tłuszczowych, aminokwasy, białka, enzymy.

- substancje będące produktami wtórnej przemiany materii u roślin np. glikozydy, tereny, sterole, olejki lotne, żywice, balsamy, garbniki, alkaloidy.

Alantonina występuje w kiełkach zbóż, łupinach kasztanów, korzeniu żywokostu. Działanie jej polega na przyspieszaniu zabliźniania ran. Stosowana jako składnik maści, zasypek, ma działanie kojące, łagodzące podrażnienia, znajduje zastosowanie w preparatach przeciw trądzikowych, płynach do kąpieli, dezodorantach, preparatach do opalania.

Aminokwasy są podstawowym elementem białek, działają nawilżająco i zwiększają nawilżające działanie innych składników w skórze.

Cytoniny (czynniki wzrostu) złożone z aminokwasów i grupy cukrowej, odpowiedzialne są za syntezę kolagenu i kolastyny, odnowy naskórka, procesy starzenia się i obumierania komórek. Wprowadzone do kosmetyków pełnia funkcję: regenerującą, ujędrniającą, nawilżającą, obronną.

Białka (polipeptydy) zbudowane z aminokwasów.

Skleroproteiny a zwłaszcza kolagen to cenne surowce kosmetyczne.

Włókna kolagenowe stanowią główny składnik budulcowy skóry właściwej.

Elastyna stanowi doskonałe preparaty nawilżające.

Keratyna występuje w zrogowaciałym naskórku, paznokciach i włosach. Stosowana jako tzw. włos w płynie, w szamponach i odżywkach.

Antocyjany występują w roślinach nadając im barwę fioletową, ciemnoniebieską, czerwoną, różową, np. w czarnych jagodach, aronii, czarnej porzeczki, ciemnych winogronach, kwiatach malwy czarnej. Mają działanie przeciw rodnikowe. Stosowane w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji i regeneracji cery zanieczyszczonej i uszkodzonej przez promienie UV. Wykazują działanie przeciwzapalne, poprawiają wzrok, wiążą metale ciężkie.

Antybiotyki to substancje wytwarzane przez mikroorganizmy leśne i grzyby. Działają bakteriobójczo i bakteriostatycznie. W kosmetyce najczęściej stosuje się w postaci wyciągu z ziół, soku roślin łopianu, babki, chmielu, ziela jaskółczego, jałowca.

Balsamy to naturalne wydzieliny drzew i roślin podzwrotnikowych. Są to naturalne roztwory lub zawiesiny żywic w olejkach eterycznych np.

Balsam peruwiański - działa aseptycznie, przeciwzapalnie, ma zapach waniliowy, używany do kosmetyków do ciała i w perfumach.

Balsam tolutański - wybiel, odkaża skórę, środek zapachowy, utrwalacz zapachu (fiksetor).

Teramidy - naturalne składniki naskórka chroniące skórę przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi, mają wpływ na wchłanianie i wydzielanie skórne, są składnikami kremów.

Chlorofil - zielony barwnik roślin, przyspiesza regenerację naskórka i gojenie drobnych podrażnień. Stosowany do kosmetyków do cery przetłuszczającej się, szarej i zmęczonej. Poprawia ukrwienie skóry, dotlenienie i dożywienie.

Cukry:

· proste - są składnikami kosmetyków naturalnych, preparatów do odżywiania i przeciw chorobom skóry.

· złożone (polisacharydy) - wykorzystywane do produkcji kosmetyków w postaci żelu, emulsji, maseczek kosmetycznych, kremów i maści.

Skrobia jest podstawa zasypek i pudrów.

Działanie ekstraktów roślinnych:

-tonizujące

- zmiękczające

- przeciwzapalne

- przeciwbakteryjne

- nawilżające

Enzymy - substancje białkowe, biokatalizatory. Jednym ze sposobów wykorzystywania są piklingi enzymatyczne do usuwania zrogowaciałego naskórka bez podrażnienia np.

· zymaza występuje w drożdżach, stosowana do okładów i maseczek.

· pepsyna - składnik niektórych płynów do płukania ust.

Koenzym Q₁₀ - wspomaga wytwarzanie i gromadzenie energii w komórkach, chroni komórki przed niedotlenieniem, pobudza ich metabolizm oraz regeneruje. Preparaty z koenzymem Q₁₀ chronią skórę przed zanieczyszczeniami środowiska i wolnymi rodnikami. Zwiększają zdolności obronne naskórka i pobudzają regenerację skóry.

Estry kwasów tłuszczowych - są produktami wyższych kwasów tłuszczowych i gliceryny. Nazywamy je tłuszczami. Tłuszcze, oleje i woski są doskonałą bazą dla kosmetyków. Mają bardzo dobre właściwości natłuszczające i ochronne.

Fitohormony są to hormony roślinne. Stosowane w kremach, odżywkach, maseczkach, płynach do pielęgnacji cery. Ich źródłem jest: koper, bazie wierzby, szyszki chmielowe, kiełki pszenicy, ryż, kukurydza, oleje palmowe, awokado, nasiona roślin strączkowych, np. soja, groch.

Fosfolipidy stanowią istotny element błon komórkowych np.

· lecytyna pozyskiwana z żółtka, nasion pszenicy, soi. Rozmiękcza ona skórę ułatwiając wchłanianie czynnych składników preparatu.

Flawonoidy poprawiają kondycje naczyń krwionośnych, uszczelniają i uelastyczniają je, działają przeciw obrzękowo. Pozyskuje się je z ziela ruty, fiołka trójbarwnego, gryki, rdestu ptasiego, skrzypu, kwiatów głogu, bzu czarnego, liści brzozy, owoców cytrusowych, arniki.

Kwasy owocowe (kwasy AHA) występują w owocach, warzywach, trzcinie cukrowej, kwaśnym mleku. Mają działanie złuszczające, wygładzające i rozjaśniające, stymulują proces odnowy skóry, nawilżają, ułatwiają wchłanianie innych składników, należy do nich: kwas glikolowi występujący w soku trzciny cukrowej lub otrzymywany syntetycznie stosowany do peelingu.

Nienasycone kwasy tłuszczowe (NKT) są podstawowymi składnikami kosmetyków pielęgnacyjnych. Zaliczamy do nich: kwas linolenowy, linolowy, czarchidonowy (NNKT).

Niezbędnymi surowcami do otrzymywania NNKT są oleje: wiesiołkowy, awokado, migdałowy, lniany, brzoskwiniowy, winogronowy, orzechowy, z kiełków pszenicy.

Kwas γ-linolenowy (GLA) regeneruje i rewitalizuje skórę. Ma właściwości przeciwzapalne, przeciwalergiczne, ochronne, hamuje starzenie się skóry. Używany w kremach przeciwzmarszczkowych, nawilżających, przeciwzapalnych, odżywczych, maściach leczniczych.

Woski (estry wyższych kwasów tłuszczowych i wyższych alkoholi). Dzielimy je na:

· WOSKI NATURALNE ROŚLINNE I ZWIERZĘCE np. wosk pszczeli, olbrod, lanolina;

· WOSKI MIKROKRYSTALICZNE (KOPALNE) np. wosk ziemny;

· WOSKI SYNTETYCZNE np. sztuczny olbrod, utwardzone tłuszcze.

Wszystkie woski zwłaszcza ciekłe tzw. masła są emolientami tzn. substancjami zmiękczającymi i wygładzającymi naskórek. Tworzą na skórze okluzyjny film, który utrudnia odparowywanie wody. Łatwo tworzą emulsje o dużej trwałości i podwyższają temperaturę topnienia kosmetyków np. szminkom nadaje połysk, dobrą smarowalność i trwałość.

Żywice - wieloskładnikowe mieszaniny związków aromatycznych, kwasów, alkoholi, estrów i węglowodorów. Wykazują silne działanie antyseptyczne, przeciwzapalne, ściągające.

---