Koncepcja NDT-BobathBaby / Adult(NeuroDevelopmentalTreatment)
Twórcy koncepcji Bobath
•Dr Berta Bobath, Dr Karel Bobath
•Metoda ta ma charakter neurorozwojowy.
•Bazą do pracy i stosowania tej metody jest znajomość rozwoju neurofizjologicznego człowieka.
Koncepcja Bobath dorośli pacjenci (IBITA 1995)
•Postępowanie obejmujące badanie
•i leczenie ludzi z zaburzeniami napięcia, ruchu i funkcji spowodowanych uszkodzeniem CSN.
•Postępowanie terapeutyczne jest dostosowane indywidualnie do problemów i potrzeb pacjenta.
•Podstawowym celem terapii (leczenia) jest optymalne przywrócenie wszystkich funkcji.
•„Ta koncepcja jest otwarta dalej się rozwija (…)”. B. Bobath1984
•Aktualne dziś, jutro,…
•Nowa wiedza, nowe wyniki badań naukowych np. w dziedzinie neurofizjologii umożliwiają nam dalszą naukę i rozwijanie koncepcji z korzyścią dla pacjentów.
Reedukacja funkcji
Polega na przywróceniu pacjentowi:
-umiejętności wykonywania aktywności ukierunkowanej na osiągnięcie konkretnego celu w sposób ekonomiczny
-umiejętności zmiany zachowania adekwatnie do zmiany okoliczności i środowiska.
Do zasad głównych koncepcji NDT Bobath należą
•Prawidłowe mechanizmy kontroli postawy
•Warunki dowolnej i funkcjonalnej aktywności
Normalny ruch
•Normalny ruch (np.: zmiana pozycji, chód) charakteryzuje się różnorodnością, wielowariantowością, zmiennością-tak aby w konkretnej sytuacji optymalnie zrealizować aktywność ruchową.
•Terapeuta odnosząc się do normalnego ruchu orientuje się w patologii.
Normalny ruch
•Zależny jest od zdrowego systemu nerwowo-mięśniowego;
•(prawidłowe przyjmowanie bodźców zewnętrznych i wewnętrznych, ich zintegrowanie oraz adekwatna i skoordynowana odpowiedź CSN).
•Pozwala osiągnąć zamierzony cel
•Rozwija się poprzez interakcję osoby ze środowiskiem
Normalny ruch jest:
•Celowy
•efektywny
•ekonomiczny
•automatyczny / zautomatyzowany/
•zamierzony (swobodny)
•Obdarzony różnorodnością
Normalny ruch zależy od:
•rozumienia
•motywacji
•prawidłowego funkcjonowania narządów zmysłów
•siły
•napięcia
•percepcji
•mobilności
•koordynacji
•doświadczeń ruchowych
Czynniki wpływające na normalny ruch
•Wewnętrzne -mobilność, siła mięśniowa, napięcie mięśniowe, przyzwyczajenia, budowa anatomiczna, samopoczucie w momencie realizowania zadania ruchowego,…
•Zewnętrzne -otoczenie (znane/nieznane), (przewidywalne/ zaskakujące), cechy zdania (znane/nieznane), (przewidywalne/ zaskakujące), pora dnia, czas,...
Podstawą normalnego ruchu jest prawidłowy centralny mechanizm kontroli statyki tułowia.
Co składa się na prawidłowy mechanizm kontroli postawy?
•Reakcje nastawcze
•Reakcje równoważne -umożliwiają utrzymanie środka ciężkości ponad płaszczyzną podparcia -pozwalają utrzymać/odtworzyć równowagę.
•Umiejscowienie (placing)-Jest możliwością reagowania na ruch wykonywany przez inną osobę bez konieczności wydawania przez nią słownych poleceń, tak żeby nowo uzyskaną pozycję wyjściową dokładnie utrzymać.
Warunki dowolnej i funkcjonalnej aktywności…
I. Normalne napięcie mięśniowe -normotonus
•Prawidłowe napięcie musi być na tyle wysokie, abyśmy mogli przeciwdziałać sile ciężkości, a równocześnie na tyle niskie, aby umożliwiało na selektywny ruch.
•Prawidłowe napięcie musi umożliwiać wykonanie dopasowanych, skoordynowanych i płynnych ruchów.
Napięcie mięśniowe
•Prawidłowe napięcie jest jednym
•z warunków funkcjonalnej aktywności dowolnej.
•Miarą napięcia jest opór przeciwko ruchowi pasywnemu. (WHO)
Napięcie zależne jest od wielu czynników:
•stopnia zautomatyzowania danej czynności ruchowej;
•czynniki otoczenia (np.: środowisko znane/nieznane, oświetlenie, temperatura, etc);
•płaszczyzna podparcia;
•pozycje wyjściowych;
•szybkości wykonania (tempa);
•bólu;
•emocji
Zaburzenia napięcia
•Hypotonus
•Hypertonus
Spastyczność
•Wg. Definicji WHO jest zależnym od szybkości oporem w czasie ruchu biernego.
Warunki dowolnej i funkcjonalnej aktywności…
II. Unerwienie zwrotne (recyprokalne) -odpowiada za prawidłową synchronizację pracy agonistów, antagonistów i synergistów.
III. Automatyczne wzorce ruchowe -powstają na bazie prawidłowych doświadczeń sensomotorycznych.
Koncepcja NDT-BobathAdultwykład II
Punkty kluczowe
•Obszary zlokalizowane w obrębie ciała wykazujące swoistą gęstość receptorów,
•Poprzez punkty kluczowe terapeuta może kontrolować przebieg ruchu, przeprowadzać facilitację(torowanie) lub inhibicję (hamowanie) odpowiedzi organizmu.
Punkty kluczowe-wykorzystanie
•podczas badania
•do pozycjonowania (układania, zmian pozycji)
•jako czuciowa informacja zwrotna (Feedback)
•do orientacji w linii środkowej ciała
•do reedukacji równowagi
•do oddziaływania na napięcie mięśniowe
•do torowania fizjologicznych wzorców ruchowych
Koncepcja NDT-Bobath-zasady terapii
•Rozpoczynamy terapię tak wcześnie jak to jest możliwe,
•Terapeuta pracuje z pacjentem indywidualnie,
•Podczas terapii uwzględniamy porażone części ciała,
•Osiąganie samodzielności pacjentów w zakresie takich czynności dnia codziennego jak: toaleta, higiena, ubieranie się, spożywanie posiłków etc.. ,
•Terapię rozpoczynamy od normalizacji napięcia,
•torowanie prawidłowych wzorców ruchowych,
•pacjent aktywnie uczestniczy w terapii,
•motywowanie pacjenta poprzez terapię rozwiązywania problemów
•Facilitacjęprowadzimy od części proksymalnych ku dystalnympoprzez pracę na odpowiednich punktach kluczowych (mostek, kręgosłup, barki, miednica,…),
•prowadzenie pacjenta odbywa się przez 24 godziny w ciągu doby (uwzględnić wszystko co wpływa na pacjenta-środowisko, opiekunowie),
•zaproponować pacjentowi tyle pomocy ile trzeba i tak mało jak to możliwe.
•Koncepcja zespołu interdyscyplinarnego terapeutycznego (możliwie najpełniejszy powrót funkcji) -lekarz, pielęgniarki, fizjoterapeuta, logopeda, neuropsycholog, … (wspólne ustalanie celów i strategii terapii, prawidłowy sposób prowadzenia pacjenta),
•pacjent jest usprawniany jako cały człowiek
Ochrona stawu barkowego
•Staw barkowy powinien być zawsze uwzględniany procesie rehabilitacji,
•Bolesny bark dotyka około 70% wszystkich pacjentów z hemiplegią (WHO),
•Jak wskazują wyniki badań przyczyną bolesnego barku jest często nieprawidłowa obsługa pacjenta,
•Prawidłowo prowadzona terapia (koncepcja 24) terapia może zapobiec bólowi barku.
Liniowość (alignment)
•Konieczna dla utrzymania prawidłowej postawy oraz skoordynowanego, ekonomicznego i celowego przebiegu ruchu,
•Wszystkie części narządu ruchu (kości, więzadła, torebki stawowe, ścięgna, mięśnie, etc..) muszą w każdej chwili (postawa/wzorzec ruchowy) znajdować się względem siebie w ściśle określonym położeniu.
Percepcja ciała
Percepcja obejmuje wszystkie mechanizmy, które biorą udział w przetwarzaniu bodźców danej, aktualnej sytuacji-włączając plastyczność zmysłów-wysoki poziom organizacji-odpowiednie systemy pamięci i zdolności odtwarzania pamięci”
Dr F. Affolter
Percepcja ciała
Percepcja obejmuje mechanizmy, które przetwarzają docierające do nas bodźce i pozwalają nam się zorientować w aktualnej sytuacji.
Percepcja oznacza zrozumienie otoczenia (środowiska) i nas samych.
O problemach z percepcją ciała wnioskujemy na podstawie zachowania pacjenta
Zaburzenia percepcji ciała
•Pacjenci z zaburzeniami percepcji ciała często są błędnie oceniani jako pacjenci bez motywacji czy niechętni do terapii.
•Często decyzja (błędna) o zmianie terapeuty, lub wręcz zaniechanie terapii w chwili gdy pacjent niechętnie współpracuje.
•Terapeuci powinni rozpoznać zaburzenia percepcji ciała oraz dać pacjentom czas do nauki. Powinni zagwarantować systematyczną terapię.
Koncepcja BobathCzego powinniśmy unikać
•Podwyższonego zagłówka łóżka w leżeniu na plecach,
•miękkich poduszek, zbyt miękkich materacy, łóżek wodnych,
•uchwytów przy łóżku,
•twardego podparcia stóp,
•przedmiotów w ręce niedowładnej/porażonej,
•infuzji w obrębie strony niedowładnej/porażonej.
Plastyczność„Jest to zdolność wszystkich komórek na każdym poziomie ich rozwoju, do zmiany każdego aspektu ich fenotypu, jako odpowiedzi na odchylenie od normy w ich warunkach wewnętrznych lub otoczeniu.”
Plastyczność„Neuroplastycznośćjest procesem, który odgrywa dużą rolę w odbudowywaniu uszkodzonego CSN. W tym wypadku następuje reorganizacja na poziomie synaps jak i neuronów (...) z uwagi na silne torowanie tych procesów przez bodźce wstępujące jest ważne, aby torować plastyczność odpowiednimi wyzwaniami (zadaniami).”
AnnunciatoN. Hardmann1987
Problemy pacjentów z hemiplegią w odniesieniu do normalnego ruchu
Czynniki potrzebne do realizacji normalnego ruchu / patologia
•Normalny ruch możliwy jest dzięki prawidłowemu funkcjonowaniu wielu czynników:
•Napięcie mięśniowe
•Siła mięśniowa
•Ruch selektywny
•Zrozumienie zadania (na poziomie zarówno werbalnym jak i niewerbalnym)
Czynniki normalnego ruchu -patologia
•Koordynacja
•Równowaga
•Czucie
•Ruchomość
•Percepcja
•Motywacja
ICF
Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia
International Classification of Human Functioning, Disability and Health
World Health Organization, 2001(rezolucja WHA54.21
Czym jest ICF?
•Jedna z międzynarodowych klasyfikacji zdrowotnych WHO.
•Uzupełnia ICD-10 (International StatisticalClassificationof Diseaseand RelatedHealth Problems), najstarszą klasyfikację zdrowotną WHO.
•
•Ujednolicona i standartowa struktura opisująca stany zdrowotne /związane ze zdrowiem. ICF łączy różne aspekty dotyczące osób w danych stanach zdrowotnych, np. określa, jakie czynności osoba z daną chorobą może wykonywać, a jakich nie. Klasyfikacja ICF opisuje te elementy pod względem struktur ciała jak również realizowania ról społecznych.
•Standard opisu i oceny zdrowia oraz niepełnosprawności. Stanowi rewizję poprzedniego systemu ICIDH (International Classificationof Impairments, Disabilitiesand Handicaps) z 1980 r. W ICF GŁÓWNA UWAGA ZOSTAŁA PRZENIESIONA Z IDEI KONSEKWENCJI CHOROBY NA KOMPONENTY ZDROWIA.
•
•ICF stawia na równi wszelkie choroby i stany zdrowotne niezależnie od przyczyn, a także charakteru fizycznego lub psychicznego (np. depresji).
Zastosowania ICF
•kliniczne
•badawcze
•statystyczne
•społeczne
•edukacyjne
Cele ICF
•ustalenie wspólnego języka opisu zdrowia i stanów związanych ze zdrowiem -poprawa komunikacji między użytkownikami (pracownicy służby zdrowia, ubezpieczyciele, badacze, społeczeństwo, …)
•umożliwienie porównań danych (kraje, czas, dyscypliny opieki zdrowotnej…)
•dostarczenie naukowej podstawy do zrozumienia i analizy zdrowia oraz związanych ze zdrowiem stanów oraz czynników determinujących
•ustalenie systemowego wzoru kodów dla zdrowotnych systemów informacyjnych
Właściwości ICF
•Jest strukturą, pozwalającą zorganizować dane i informacje na temat praktycznego funkcjonowania człowieka jak również informacje o ewentualnych ograniczeniach tych funkcji
•Klasyfikacja ta podzielona jest na dwie części:
•1:Funkcjonowanie i Niepełnosprawność
2:Komponenty czynników wynikających z kontekstu
•Struktury -anatomiczne części ciała organy, kończyny i ich części.
•Funkcje -fizjologiczne/ psychologiczne funkcje ciała (układów anatomicznych)
•Aktywności -wykonanie zadania lub czynności przez daną osobę np.: zmiana pozycji, czynności manualne etc.
•Uczestnictwo (partycypacja) -branie udziału osoby w danym obszarze życia/ sytuacji życiowej na podłożu odczuwania cielesnego, psychicznego i duchowego.
Kodowanie ICF
•ICF służy do kodowania różnych stanów zdrowotnych oraz powiązanych ze zdrowiem.
•Komponenty:
•funkcje ciała b
•struktury ciała s
•aktywność i partycypacja d
•czynniki środowiskowe e
•Do litery b, s, d, e dodane są kody numeryczne: numer rozdziału (jedna cyfra), drugi poziom (dwie cyfry) i trzeci oraz czwarty poziom (po jednej cyfrze każdy).
•Kody uzupełniane są kwalifikatorem (zmienną objaśniającą), który oznacza poziom zdrowia (tzn. wagę problemu). Kwalifikatory są kodowane jako jedna, dwie lub więcej cyfr po przecinku.
•Bez kwalifikatorów, kody nie są ważne.
•np.: kwalifikator (zmienna objaśniająca) dla komponenty FUNKCJA:Funkcje organizmu są kodowane przy pomocy jednego kwalifikatora, który wskazuje na zakres problemu (upośledzenia/uszkodzenia). Obecność problemu (upośledzenia/uszkodzenia) można określić jako ubytek lub brak, zmniejszenie, dodatek lub nadmiar, albo odchylenie.
•Komponenty są klasyfikowane według skali:
•
•xxx.0BEZ problemu(nie ma, brak, nieistotne,… ) 0-4%
•xxx.1ŁAGODNY problem(drobne, niewielkie,…) 5-24%
•xxx.2UMIARKOWANY problem(średnie, spore,...) 25-49%
•xxx.3POWAŻNY problem(duże, ekstremalne, …) 50-59%
•xxx.4CAŁKOWITY problem (pełne, …) 96-100%
•xxx.8nie wymienione
•xxx.9nie stosowane
FUNKCJE
1.Funkcje mentalne / Struktury systemu nerwowego
2.Funkcje czuciowe i ból / Oko, ucho i związane z nimi struktury
3.Funkcje głosu i mowy / Struktury zaangażowane w głos i mowę
4.Funkcje systemów sercowo-naczyniowego, hematologicznego, immunologicznego i oddechowego / Struktury systemów sercowo-naczyniowego, immunologicznego i oddechowego
5.Funkcje systemów trawienia, metabolicznego i endokrynnego/ Struktury związane z systemami trawienia, metabolicznego i endokrynnego
6.Funkcje moczowo-płciowe i reprodukcyjne / Struktury związane z systemami moczowo-płciowym i reprodukcyjnymi
7.Funkcje nerwowo-mięśniowe i związane z ruchem / Struktury odpowiedzialne za ruch
8.Funkcje skóry i innych związanych z nią struktur / Skóra i związane z nią struktury
CELE i MISJA IBITA
•Planowanie, organizowanie i przeprowadzanie na całym świecie kursów dla specjalistów (np.: fizjoterapeutów, terapeutów mowy, lekarzy, pielęgniarek…) w zakresie badania i terapii pacjentów z uszkodzeniem CSN,
•ustalanie statutów i wytycznych dotyczących nauczania koncepcji Bobathna całym świecie,
•ciągła interakcja i dalsze szkolenie obecnych instruktorów,
•szkolenie i uznawanie przyszłych instruktorów,
•nauczanie i praktyka kliniczna bazuje na aktualnym stanie wiedzy w zakresie m.in. biomechaniki, neurofizjologii, nauczania motorycznego, która jest integrowana ramach koncepcji Bobath,
IBITA -struktura szkoleń
•Kursy podstawowe-3 tygodnie (2 części)
110 godzin (1h=60min)
Proporcja instruktor/ student: 1/10 max 1/12
•Kursy rozwijające -1 tydzień
•Kursy specjalistyczne (np. urazy czaszkowo-mózgow