URAZY
Rany,
Złamania,
Oparzenia,
Odmrożenia.
RANA
Rana (vulnus) - przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych z rozejściem się brzegów, krwawieniem i bólem. W każdej ranie, niezależnie od jej rodzaju, wyróżnia się ściany, brzegi i dno.
PODZIAŁ RAN
OTARCIE NASKÓRKA
RANY KŁUTE
RANY CIĘTE
RANY TŁUCZONE
RANY RĄBANE, MIAŻDŻONE, SZARPANE
RANY KĄSANE
RANY POSTRZAŁOWE
RANY ZATRUTE
RANA CIĘTA
Powstaje w następstwie działania narzędzia ostrego, tnącego np..: nóż, brzytwa, szkło. Brzegi rany ciętej są gładkie bez uchyłków i kieszeni. Krwawienie z takiej rany jest obfite, gdyż przecięte naczynia zieją.
Krew wypływająca z rany usuwa mechanicznie zanieczyszczenia. Rany goją się dobrze - małe niebezpieczeństwo zakażenia.
RANA PŁATOWA I RĄBANA
Rana płatowa -powstaje gdy narzędzie tnące np. nóż, nie jest ustawione prostopadle do powierzchni skóry, ale jest nachylone pod kątem. Cechy podobne do rany ciętej.
Rana rąbana - powstaje przez silne zadziałanie ciężkiego narzędzia ostrego (siekiera, szabla, tasak). Często dochodzi do amputacji części ciała.
RANA KŁUTA
Spowodowana jest przez narzędzia ostre, których powierzchnie tnące są bardzo małe, np.: szpilka, drzazga, gwóźdź, widły, sztylet, bagnet i ma cechy zbliżone do rany ciętej. Często powoduje krwawienia wewnętrzne a ponadto gromadząca się w głębi tkanek wydzielina przyranna usposabia do rozwoju zakażenia.
RANA TŁUCZONA
Powstaje w następstwie zadziałania narzędzia tępego lub tępo-krawędzistego (np. kamień, kij, młotek). Brzegi jej są stłuczone, zgniecione, a dno jest nierówne z uchyłkami i kieszeniami. Krwawienie jest skąpe, a stłuczone tkanki łatwo obumierają i powstaje martwica tkanek, stanowiąca podłoże do rozwoju zakażenia.
RANA MIAŻDŻONA
Powstaje gdy zgniecenie tkanek jest bardzo rozległe i głębokie. Spowodowana jest dużą siłą urazu, np.: zasypanie węglem czy ziemią po wybuchu, przejechanie, zgniecenie miedzy buforami wagonu kolejowego. Tym ciężkim obrażeniom towarzyszy często wstrząs urazowy. Sprzyjają one rozwojowi zakażeń przyrannych, jak np. zgorzeli gazowej.
RANA SZARPANA
Powstaje gdy narzędzie tępe działa pod pewnym kątem lub stycznie w stosunku do powierzchni ciała i odrywa część tkanek. Brzegi ma nierówne, poszarpane, dno ma kieszenie i zachyłki. W dnie widać postrzępioną tkankę tłuszczową i mięśnie. Często występuje ubytek skóry i tkanek głębszych.
RANA KĄSANA (GRYZIONA)
Zadawane przez zwierzęta (psa, kota, konia) i człowieka, są podobne do do ran szarpanych lub szarpano-tłuczonych.
Szczególnie niebezpieczne są rany zadane przez konia - jego silne zęby wyszarpują całe fragmenty tkanek miękkich.
Duże niebezpieczeństwo zakażenia, ponieważ flora bakteryjna w ślinie jest obfita i zjadliwa
RANA POSTRZAŁOWA
Ma cechy podobne do ran szarpanych i tłuczonych, jednak dołączają się do nich zmiany wywołane energią kinetyczną pocisku: działanie fali nadciśnieniowej i podciśnieniowej, siła mechaniczna oraz rezonans, powodują pękanie tkanek i narządów w pobliżu kanału rany.
RANA POSTRZAŁOWA
wlot - niewielki, o średnicy pocisku, równych brzegach, skóra w okolicy wlotu, czasem osmalona, oparzona z wbitymi resztkami prochu;
kanał - wąski, prosty lub o zmiennym przebiegu;
wylot - często nie jest położony przeciwlegle w stosunku do wlotu, ma dużą powierzchnię, znaczne krwawienie, dno i brzegi poszarpane z widocznymi odłamkami kostnymi.
ZAOPATRZENIE RANY
Na miejsce rany nałożyć czysty, w miarę możliwości jałowy opatrunek z gazy. Nie stosować waty, ligniny, ani chusteczek higienicznych,
Nie dotykać ran palcami i nie wyjmować ciał obcych tkwiących w ranie.
Nie przemywać ran środkami antyseptycznymi -jedynie polać 3% wodą utlenioną.
Obserwować chorego, nie pozostawiać go samego.
KRWAWIENIE, KRWOTOK, WSTRZĄS KRWOTOCZNY
KRWAWIENIE- zaburzenie w krążeniu polegające na wydostaniu się krwi w pełnym składzie poza obręb łożyska naczyniowego.
RODZAJE: tętnicze, żylne, miąższowe, krwotok z serca.
KRWOTOK- powyżej 500 ml (zewnętrzny, wewnętrzny - do tkanek lub jam ciała).
WSTRZĄS KRWOTOCZNY- powyżej 30% objętości krwi krążącej.
KRWOTOK
Utrata:
do 10% - pragnienie, niewielkie przyspieszenie tętna,
10-20% - pragnienie, tętno 110-120/min, osłabienie, ortostatyczne spadki ciśnienia tętniczego, zblednięcie skóry,
20-30% - tętno 120-150/min, skóra blada, chłodna, osłabienie, spadek ciśnienia tętniczego, przyspieszenie oddechu, skąpomocz,
ponad 30% - tętno powyżej 150/min, nitkowate, może być niewyczuwalne, skóra blada, zimna, wilgotna, znaczny spadek ciśnienia tętniczego, pobudzenie lub apatia, przyspieszenie oddechu lub duszność, bezmocz. Możliwe zatrzymanie podstawowych czynności życiowych.
PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH
Ułożenie chorego płasko.
Doraźne zatamowanie krwawienia przez uniesienie zranionej kończyny, uciśnięcie naczynia doprowadzającego w miejscach typowych lub bezpośredni ucisk ręką miejsca krwawienia (jałowy materiał opatrunkowy).
Założenie opatrunku uciskowego w miejscu krwawienia! - podstawowa metoda zaopatrywania krwotoków w pierwszej pomocy.
PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH
Obserwacja chorego i wyglądu opatrunku. Przekrwawiający opatrunek poprawić przez dołożenie materiału opatrunkowego i dociśnięcie z taką siłą aby zachować krążenie głębokie. Nie wolno zdejmować już nałożonego opatrunku. W sytuacji narastającego zasinienia, drętwienia i mrowienia uciśniętej kończyny rozluźnić założony opatrunek.
Wdrożyć postępowanie p-wstrząsowe.
Dla ratowania życia rozważyć konieczność założenia opaski zaciskającej.
PIERWSZA POMOC W KRWAWIENIACH
Wskazania do opaski zaciskającej:
amputacja urazowa,
otwarte złamanie z silnym krwawieniem,
ciało obce w ranie,
zmiażdżenie kończyny,
wykrwawienie z zagrożeniem życia, jako następstwo nieskutecznego opatrunku uciskowego,
doraźnie, w sytuacji konieczności jednoczesnego udzielenia pomocy wielu rannym.
8-10 cm szerokości, w 1/3 górnej części ramienia lub uda, dokładnie zapisać czas założenia, zwolnienia ucisku może dokonać dopiero lekarz.
AMPUTACJA URAZOWAZałożyć opatrunek uciskowy na kikut.
Odszukać amputowaną część kończyny, zaopatrzyć jałowym opatrunkiem i włożyć do foliowej torebki, którą umieszczamy w pojemniku z zimną wodą.
Gdy krwotok jest masywny i nie ustaje pomimo założenia opatrunku uciskowego i uniesienia kończyny rozważyć założenie opaski zaciskającej.
KRWAWIENIE Z NOSA:
posadzić pacjenta w pozycji lekko pochylonej do przodu z opuszczoną głową ku dołowi - nie odchylać głowy ku tyłowi!
umożliwić ujście krwi na zewnątrz przez nozdrza, aby pacjent nie połykał krwi,
położyć na kark i nasadę nosa zimne, wilgotne okłady,
jeżeli utrata krwi zagraża wstrząsem, położyć pacjenta na boku aby zapewnić swobodny wypływ krwi,
zapewnić kwalifikowaną pomoc medyczną - tamponada wykonana przez laryngologa.
KRWOTOKI WEWNĘTRZNE ROZPOZNANIE
Objawy wtórne:
zblednięcie powłok,
przyspieszenie czynności serca,
zmniejszenie napięcia tętna,
niepokój,
przyspieszenie oddechów,
zawroty głowy,
omdlenie ortostatyczne.
Postępowanie w krwotokach wewnętrznych
ułożenie w najdogodniejszej, ułatwiającej oddychanie pozycji (wyższe ułożenie głowy i klatki piersiowej),
oziębienie przypuszczalnej okolicy krwawienia (worek z lodem),
prowadzenie ciągłej obserwacji chorego (nie podawać płynów do picia),
zapewnienie choremu kwalifikowanej pomocy medycznej.
Ciało obce w tkwiące ranie.
Nie wyjmować ciała obcego,
Wykonać opatrunek stabilizujący, by ciało obce nie przemieszczało się.
ZŁAMANIA
Złamanie - przerwanie ciągłości tkanki kostnej obejmujący cały jej przekrój.
Pęknięcie/nadłamanie - przerwanie ciągłości tkanki kostnej obejmujące część jej przekroju.
Objawy
Bezpośrednie:
Zniekształcenie,
Tarcie odłamów,
Ruchomość patologiczna,
Pośrednie:
Ból,
Ubytek funkcji,
Patologiczne ułożenie,
Obrzęk,
Krwiak.
WSTRZĄS
Wstrząs jest to stan niedotlenienia, niewystarczającego odżywienia komórek i niewystarczającego usuwania z niej metabolitów w wyniku załamania się wydolnego przepływu tkankowego.
WSTRZĄS
Przyczyny wstrząsu:
masywny krwotok (w. krwotoczny),
rozległe oparzenie (w. oparzeniowy),
obrażenia i urazy (w. urazowy),
choroby serca (w. kardiogenny),
zatrucia (w. toksyczny),
alergeny (w. anafilaktyczny),
uogólnione zakażenia (w.septyczny),
uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego (w. neurogenny).
WSTRZĄS OBJAWY:
Psychika chorego - pobudzony, niespokojny lub podsypiający, apatyczny, obojętny, niezorientowany, może nie reagować w sposób logiczny (ucieczka), a w stanach ciężkich dochodzi do utraty przytomności.
Skóra chorego jest blada, sina lub szara, zimna, pokryta zimnym, lepkim potem.
Oddech przyspieszony, płytki, nierównomierny, w stanach ciężkich bezdech.
Tętno przyspieszone 110-200/min., słabo wypełnione, słabo napięte, słabo wyczuwalne, w stanach ciężkich niewyczuwalne nawet na dużych tętnicach (zatrzymanie krążenia).
WSTRZĄS POSTĘPOWANIE:
izolacja od czynnika uszkadzającego,
właściwe ułożenie chorego (pozycja bezpieczna, pozycja na plecach z uniesionymi kończynami),
pierwsza pomoc adekwatna do sytuacji (tamowanie krwotoku, postępowanie przeciwoparzeniowe, resuscytacja krążeniowo-oddechowa),
korzystne oddziaływanie na psychikę chorego (rozmowa, zapewnienie bezpieczeństwa, uspokojenie),
ciepłe okrycie (koc, folia termoizolacyjna, własna odzież),
podanie środków przeciwbólowych,
podanie płynów do picia (przeciwwskazane u osób nieprzytomny, z urazami przewodu pokarmowego i zatrutych),
częsta kontrola poszkodowanego (oddech i tętno).
ZŁAMANIA
Złamanie - przerwanie ciągłości kości z uszkodzeniem okolicznych tkanek miękkich.
Objawy złamania:
ból w miejscu złamania (samositny, lub nasilający się przy próbie ruchu),
zniekształcenie okolicy złamania spowodowane obrzękiem i przemieszczeniem odłamów,
zniesienie lub zaburzenie czynności,
nieprawidłowa ruchomość kości,
tarcie odłamów.
ZŁAMANIA
Podział złamań ze względu na:
przebieg płaszczyzny złamania - poprzeczne, podłużne skośne, spiralne,
zachowanie ciągłości powłok zewnętrznych - złamania zamknięte i otwarte,
współistnienie obrażeń dodatkowych - z przemieszczeniem, krwotokiem, odmą, wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego.
ZŁAMANIA
Postępowanie:
zatamowanie krwotoków i zabezpieczenie przed infekcją w przypadku ran otwartych,
badanie chorego z dużą ostrożnością, aby nie spowodować wtórnych obrażeń,
unieruchomienie (przymocowanie chorej kończyny do zdrowej części ciała, środkami improwizowanymi, chustą trójkątną, szyną Kramera, szyną próżniową),
opatrunek unieruchamiający zakładamy w pozycji leżącej lub siedzącej zgodnie z zasadą Potta:
- w złamaniu kości długich unieruchamiamy dwa sąsiadujące ze złamaniem stawy,
- przy złamaniu w stawie, unieruchamiamy względem siebie kości tworzące staw,
ZŁAMANIA Postępowanie:
przestrzegać fizjologicznego ustawienia kończyny co gwarantuje dobry wynik czynnościowy,
szyna unieruchamiająca powinna być wymoszczona watą z dodatkowym zabezpieczeniem dla wystających elementów kostnych; szynę modelować na zdrowej kończynie,
nie zmieniać prowizorycznego unieruchomienia transportowego aż do momentu założenia opatrunku definitywnego,
w celu zmniejszenia obrzęku można kończynę unieść nieco wyżej, okładać zimnymi okładami lub workiem z lodem,
zachować ostrożność przy przenoszeniu i transporcie chorego.
OBRAŻENIA GŁOWY I SZYI
Uraz głowy może być przyczyną:
Wstrząśnienia mózgu - krótkotrwała utrata przytomności, po odzyskaniu której, poszkodowany: skarży się na bóle głowy, ma nudności i wymioty, ma niepamięć wsteczną (nie pamięta zdarzeń, które miały miejsce przed wypadkiem).
Stłuczenia mózgu - długotrwała utrata przytomności z możliwością wystąpienia zaburzeń oddechowych i krążeniowych, związanych ze wzmożonym ciśnieniem śródczaszkowym.
Krwiaka mózgu, powstającego w wyniku gromadzenia się krwi: tętniczej, najczęściej w przestrzeni nadoponowej (krwiak nadoponowy) lub żylnej między oponą twardą a pajęczą (krwiak podtwardówkowy).
Otwartych zranień czaszkowo-mózgowych.
OBRAŻENIA GŁOWY I SZYI
Objawami krwiaka są:
bóle głowy,
zaburzenia świadomości,
niedowład kończyn,
rozszerzenie źrenicy po stronie krwiaka,
zwolnienie czynności serca (tętna),
zaburzenia oddechu (oddech szybki i głęboki, a następnie wolny),
zatrzymanie krążenia.
URAZ TWARZOCZASZKI
W następstwie urazu twarzoczaszki spotyka się również złamania kości nosowej, jarzmowej i żuchwy.
Obrażenia nosa i jamy nosowej mogą stać się przyczyną wystąpienia obturacji dróg oddechowych u leżącego na wznak nieprzytomnego poszkodowanego (obrzęk śluzówki, zatkanie krwią i skrzepami).
Utrudniają prowadzenie wentylacji zastępczej metodami bezprzyrządowymi lub przez maskę worka samorozprężalnego.
Występuje często, konieczność wykonania konikopunkcji (konikotomii) lub wczesnej tracheotomii.
URAZ TWARZOCZASZKI
Obrażenia oka mogą mieć charakter urazu mechanicznego, a niekiedy oparzenia termicznego lub chemicznego (wymaga ono natychmiastowego płukania gałek ocznych roztworem wody destylowanej, za wyjątkiem sytuacji, w której stwierdzamy obecność grudek wapna - wtedy wskazane jest bezzwłoczne ich usunięcie - bez płukania wodą).
Pozostałe rany oka zabezpiecza się grubym opatrunkiem z jałowej gazy.