1.Miejsce ekonomiki regionalnej w systemie nauk ekonomicznych.
Ekonomika regionalna, bada i poznaje obiektywne prawa i prawidłowości procesów rozwojowych w regionie w nawiązaniu do ogólnych praw ekonomii, dążąc do wykorzystania w toku kształtowania procesów rozwoju regionalnego.
Ekonomika regionalna stanowi gałąź nauk ekonomicznych. Opierając się na prawach ekonomicznych, bada całokształt czynników i zjawisk ekonomicznych oraz społecznych, warunkujących kształtowanie i rozwój sił wytwórczych oraz procesów społecznych w każdym regionie kraju.
Ekonomika regionalna znajduje swoje teoretyczne oparcie w teorii rozwoju społecznego, ekonomicznego i przestrzennego (w ujęciu międzynarodowym, krajowym i regionalnym), a także w ekonomii, w teorii gospodarki przestrzennej, pozostając w bezpośrednim związku z polityką społeczno - ekonomiczną i przestrzenną (międzynarodową, krajową i regionalną), strategią rozwoju społeczno - ekonomicznego i przestrzennego oraz z programowaniem i planowaniem społeczno - ekonomicznym i przestrzennym (krajowym i regionalnym).
Teorie rozwoju społeczno - gospodarczego stanowią podstawę dla wielu sformułowań ekonomii a także dla szeregu określeń i wniosków przyjmowanych w teorii gospodarki przestrzennej a następnie w ekonomice regionalnej.
Prawa rozwoju społeczno - ekonomicznego oraz jego kierunki i cele stają się punktem wyjścia formułowania praw i prawidłowości w ekonomii. Ustalenia zaś ekonomii stanowią podstawę dla rozwoju ogółu dyscyplin ekonomicznych.
Teoria rozwoju społeczno - gospodarczego, ekonomia, teoria gospodarki przestrzennej stanowią podstawy ekonomiki regionalnej, która z kolei pozostaje w bezpośrednim związku z polityką społeczno - ekonomiczną a także przestrzenną i regionalną.
Szczególne znaczenie przypisywać należy wzajemnym powiązaniom jakie zachodzą pomiędzy teorią gospodarki przestrzennej a ekonomiką regionalną. Z teorii gospodarki przestrzennej zaś pierwszorzędne znaczenie dla ekonomiki regionalnej posiadają wypracowane zarysy teorii:
● rozmieszczenia sił wytwórczych (zasobów naturalnych, pracy, majątku trwałego)
● lokalizacji (ogólnej i szczegółowej)
● osadnictwa
● rozmieszczenia infrastruktury
Teorie te stanowią naukową podstawę do ustaleń polityki zagospodarowania przestrzennego i polityki regionalnej.
2.Region i jego wyodrębnienie pod względem gospodarczym i społecznym.
Region terytorialnie wykształtowany kompleks produkcyjny czy zespół różnorodnych i różnych zakładów produkcji przemysłowej itp. wzajemnie między sobą w odpowiedni sposób powiązanych na określonym obszarze. (S. Berezowski).
Region gospodarczy to określony obszar kraju na którym w wyraźny sposób wykształcił się zespół sił wytwórczych wzajemnie ze sobą powiązanych (K. Secomski).
Cechy regionu:
● region jest częścią większego terytorium kraju,
● ma określoną specjalizację produkcyjno - usługową w ramach całego kraju,
● ma co najmniej jeden ośrodek miejski, stanowiący ważny element kompleksu,
● musi stanowić obszar przestrzennie zwarty.
Granice region pod względem gospodarczym:
● stopień i charakter rozwoju gospodarczego
● zawansowanie procesów urbanizacyjnych
● miejsce zajmowane w siatce połączeń komunikacyjnych z innymi terytoriami kraju
● specjalizacja wynikająca z działalności gospodarczo - produkcyjnej, usługowej, rolniczej, turystyczno - usługowej, wypoczynkowej.
Granice regionu pod względem społecznym:(odmienność etniczna, kulturowa i językowa oraz historyczna mieszkańców)
3.Rodzaje regionów.
Regiony węzłowe,
● centralny obszar, agromelacja przemysłowa miejska koncentrująca działalność społeczno - gospodarczą: pozarolnicza działalność produkcyjna, wyspecjalizowane usługi, instytucje naukowe, ośrodki dyspozycji gospodarczej i społecznej oraz administracyjnej
● obszar peryferialny, zasilają obszar centralny, np. działalność produkcyjną, dojazdy do pracy, przejazdy po zakupy dóbr i usług.
Regiony strefowe (charakteryzuje się jednorodną strukturą społeczno - gospodarczą, są to obszary wewnętrznie jednolite różniące się od otaczających obszarów).
● stanowią część regionów węzłowych
● dotyczą działalności o charakterze powierzchniowym
Zaliczamy do nich: rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, rekreacja i turystyka.
Regiony administracyjno - gospodarcze
● administracja rządowa (województwa), służy decentralizacji władzy państwowej w dziedzinie zarządzania
● administracja samorządowa (powiaty, gminy), są wyposażone w kompetencje do działania o zasięgu lokalnym i ponad lokalnym.
Regiony specjalne (dyrekcje kolejowe, diecezje kościelne, okręgi energetyczne, wyborcze), często nie pokrywają się z podziałem administracyjnym.
Podział ze względu na stan zagospodarowania:
● regiony rozwinięte i rozwijające się: rozwijają się dynamicznie i harmonijnie, dysponują warunkami do przyspieszenia procesu wzrostu, regiony wymagające harmonii i procesu rozwoju.
● regiony opóźnione w rozwoju, wymagające aktywizacji, zaliczamy do nich: regiony "nowych możliwości" (wymagające rekonwersji strukturalnej, czyli powtórnych zmian lub pierwotnych warunków), regiony "oczekujące" (wymagają generalnej konstrukcji) oraz "obszary przygraniczne" (regiony w depresji, np. wschód).
4.Infrastruktura społeczna i ekonomiczna.
Infrastruktura- polit. społ., ogół urządzeń i instytucji niezbędnych do zapewnienia należytego funkcjonowania produkcyjnych działów gospodarki ( np. transport, komunikacja - infrastruktura gospodarcza) oraz świadczących społeczeństwu usługi w różnych dziedzinach (np. aparat administracji państwowych, sądy, szkoły, szpitale -infrastruktura społeczna).
Infrastruktura to urządzenia i instytucje niezbędne do zapewnienia należytego funkcjonowania działów gospodarki.
Infrastruktura ekonomiczna (techniczno - ekonomiczna) to urządzenia w dziedzinie transportu, komunikacji, energetyki, gospodarki wodnej i handlu.
Infrastruktura społeczna, zaliczamy do niej urządzenia i instytucje świadczące usługi w zakresie: nauki, oświaty, ochrony zdrowia, kultury, rekreacji a także instytucje w dziedzinie prawa i bezpieczeństwa, administracji publicznej, finansów i ubezpieczenia, organizacji społeczno - politycznych.
5.Miary rozwoju regionów.
Rozróżniamy mierniki rozwoju regionu:
● syntetyczne, stosujemy gdy dążymy do kompleksowych porównań i ocen międzyregionalnych wzrostu regionalnego (mierniki: PKB, PNN w cenach czynników wytwórczych, odpowiadający pojęciu DN, np. PKB dzielony w sposób syntetyczny wyraża stopień zaspokojenia konsumpcyjnego i inwestycyjnych potrzeb regionu, np. PKB tworzony, dzięki niemu możemy ustalić regionalne proporcje rozwoju poszczególnych sekcji, działów czy grup i ustalić efektywność produkcyjną poszczególnych obszarów)
● szczegółowe
Miary rozwoju regionu: (wskaźniki)
● liczba ludności (dynamika wzrostu, gęstość zaludnienia, odsetek ludności miejskiej i wiejskiej, struktura ludności wg płci i wieku)
● wielkość zasobów siły roboczej (dynamika wzrostu, współczynnik aktywności zawodowej ludności, saldo migracji zewnętrznej)
● wielkość zatrudnienia (dynamika wzrostu, struktura zatrudnienia wg sekcji, działów i grup, udział zatrudnienia w sferze produkcji materialnej)
● rozmiary produkcyjnego majątku trwałego (dynamika wzrostu, struktura majątku wg wieku i rodzajów)
● PKB tworzony (dynamika wzrostu, struktura wg sekcji, działów i grup)
● PKB dzielony (dynamika wzrostu)
● dochód ludności (dynamika wzrostu, struktura dochodów)
● spożycie indywidualne (dynamika wzrosty, struktura spożycia)
● nakłady inwestycyjne (dynamika wzrostu, struktura wg sekcji, działów i grup, podział na produkcyjne i nieprodukcyjne)
● nieprodukcyjny majątek trwały (struktura gałęziowa).
Miary wg uprzemysłowienia regionu: wartość produkcji przemysłowej (produkcja czysta lub dodana), rozmiar zatrudnienia, wielkość nakładów inwestycyjnych.
6.Wzrost gospodarczy, rozwój gospodarczy, czynniki wzrostu.
Wzrost gospodarczy - oznacza zmianę strumienia dóbr i usług oraz zasobów gospodarczych, poprawę relacji ilościowych oraz podziału dóbr i świadczonych usług. Prowadzi do poprawy zwiększenia ich ilości przypadającej na jednego członka społeczeństwa (jest głównie wzrostem ilościowym). Powoduje rozwój społeczny.
Rozwój, gospodarczy - oznacza zawsze zmiany w produkcji, jakąś korzyść, tj. zmiany w stosunkach ekonomicznych, wytwórczych konsumpcji, zmiany środowiska naturalnego
Czynniki wzrostu:
● historyczne: kapitał, ziemia, praca, surowce, wiedza techniczna.
● modelowe: bezpośrednie (zatrudnienie Z, wydajność pracy W), pośrednie (kapitał trwały i jego produktywność dający natychmiastowy efekt Mp, inwestycje i ich efektywność majątku produkcyjnego dający efekt po czasie E)
● systemowe
● ekstensywne powodują zmiany o charakterze ilościowym (zatrudnienie, kapitał produkcyjny, chodzi tu o to, że wzrost ekonomiczny można uzyskać dzięki dodatkowemu zatrudnieniu, dodatkowym surowcom i materiałom, rozszerzonym inwestycjom, zwiększeniu maszyn i urządzeń na odpowiednim poziomie technicznym) oraz intensywne powodują zmiany o charakterze ilościowym i jakościowym (wydajność pracy, produktywność kapitału zaangażowanego w działalność produkcyjną, które wpływają na tempo i poziom rozwoju gospodarczego, ponadto wzrost kwalifikacji czynnika osobowego, doskonaleniu organizacji produkcji i pracy).
7.Dobra publiczne i prywatne.
Dobra publiczne - przez dobra publiczne należy rozumieć tylko te dobra, które z przyczyn naturalnych (chodzi tu o cechy fizyczne) mogą służyć zbiorowości lokalnej lub całemu społeczeństwu. Wyróżniamy tu niektóre dobra publiczne: powietrze, jeziora i rzeki, autostrady i drogi, bezpieczeństwo zewnętrzne, działalność służb dyplomatycznych.
Dobra prywatne - to takie dobra, które będąc konsumowane przez jedna osobę nie może być konsumowane przez przez kogoś innego (baz uszczerbku dla użyteczności osoby pierwszej). Dobrem prywatnym są np. lody spożywane przez nas, ubranie, ponieważ kiedy je jemy albo nosimy to nikt nie może jednocześnie ich spożywać lub nosić.
8.Polityka regionalna, główna cele.
Przez politykę regionalną rozumie się działalność państwa i jego organów, zmierzającą do optymalnych realizacji celów i zadań rozwojowych w układzie regionalnym, zgodnie z polityką rozwoju społeczno - gospodarczego oraz z koncepcją polityki przestrzennego zagospodarowania kraju.
Polityka regionalna, główne zadania polityki regionalnej są realizowane poprzez naczelne organy administracji rządowej i państwowej oraz na szczeblu lokalnym i samorządowym.
Wybrany zespół celów powinien mieć następujące cechy: kompleksowość, złożoność, realność, wewnętrzna spójność.
Cele polityki regionalnej to m.in. zmniejszenie różnic w poziomie życia i rozwoju gospodarczego pomiędzy najbiedniejszymi i najbogatszymi:
● interregionalna polityka realizowana jest przez centralne organy administracji rządowej, jest to zespół działań i uregulowań prawnych odnoszących się do konkretnych obszarów:
▪ rozwiązywanie problemów gospodarczych i społecznych regionów stagnacyjnych i wspieranie procesów restrukturyzacji.
▪ ożywianie regionów w depresji.
▪ przyspieszenie rozwoju regionów opóźnionych w rozwoju.
▪ zachowanie równowagi ekologicznej i ochrona środowiska.
● intraregionalna polityka realizowana przez władzę samorządową, na jej rachunek i odpowiedzialność w oparciu o własne środki:
▪ rozwój infrastruktury społeczno - gospodarczej.
▪ gospodarka terenami, energię, zasobami.
▪ restrukturyzacja przestarzałych gałęzi przemysłu.
▪ realizacja przedsięwzięć
Ponadto cele społeczne (dptyczą zaspokojenia materialnych i duchowych potrzeb ludności zamieszkującej dany region), cele przestrzenne (ich realizacja ma zapewnić ład przestrzenny w rozwoju kraju i poszczególnych jego regionów), cele ekonomiczne (dotyczą kierunków rozwoju gospodarczego w ujęciu działowo - gałęziowym z uwzględnieniem rozwoju infrastruktury ekonomicznej i sieci osadniczej), cele ekologiczne (działania zmierzające do zachowania równowagi ekosystemów).
9.Czynniki lokalizacji produkcji.
Do gałęziowych czynników lokalizacji produkcji zaliczamy:
● baza surowcowo - paliwowa, stopień powiązania lokalizacji zakładów przemysłowych z bazą surowcowa i paliwową zależy od: ilości zużywanego surowca i paliwa na jednostkę gotowego produktu, właściwości surowców, powszechności ich występowania.
● rynek zbytu, silny stopień powiązania z rynkiem zbytu wykazują te branże przemysłu, które mają możliwości magazynowania ciężkiego surowca i paliw, niezbędnych do wyrobu danego produktu jak również magazynowania wyprodukowanych już wyrobów o dużych gabarytach, którego przewóz nastręcz trudności i jest drogi. Dostosowanie produkcji do rynków jest możliwe wtedy, kiedy rynek zbytu jest "zwarty" - związany np. z jednym ośrodkiem czy okręgiem, a jeżeli rynek zbytu jest "rozproszony" - ogólnokrajowy tzn. jest zmienny w czasie
● transport i komunikacja, obszary na których infrastruktura transportowa jest dobrze rozwinięta, mają lepsze możliwości lokalizacyjne, wtedy koszty transportu są zminimalizowane, jest szybszy i łatwiejsza dostęp np. do bazy surowcowej, odbiorcy itp.
● czynnik ludzki, dzięki ludzkiej pracy możliwa jest jakakolwiek działalność a w tym produkcja. Chodzi tu głównie o to, że w danym rejonie jest odpowiednia liczba siły roboczej, tzn. odpowiednia kadra ludzi wyspecjalizowanych, wyszkolonych i odpowiednio wykwalifikowanych tym posiada on lepsze warunki lokalizacyjne (obecnie ludzie o odpowiedniej kwalifikacji sami poszukują lepszych warunków pracy w innych rejonach kraju)
● czynnik specjalizacji, ten czynnik znajduje coraz częściej wyraz w oddzielaniu się poszczególnych faz procesu technologicznego, co oznacza, że poszczególne fazy dotąd odbywające się w jednym miejscu mogą odbywać się w różnych miejscach. Specjalizacja produkcji oznacza, że zakłady lokalizuje się w pobliżu źródeł surowca, transportu, możliwości magazynowania lub w rejonach posiadających znaczne zasoby kadr pracowniczych.
● poziom rozwoju agromelacji w zasoby wodne, woda jest najbardziej potrzebnym i wykorzystywanym surowcem niezbędnym do produkcji. Korzysta się z niej m.in. do chłodzenia urządzeń, do produkcji pary, bezpośrednio w procesie technologicznym. Przykładem sa elektrownie, które lokalizowane są tylko nad rzekami i zbiornikami wodnymi.
10.Wskażniki rozwoju społecznego i gospodarczego.
Wskaźniki rozwoju społecznego: warunki mieszkaniowe, zdrowie (lekarze), edukacja narodowa (szkoły), zabezpieczenie społeczne, kultura, poziom bezrobocia, rekreacja.
albo: liczba ludności,
Wskaźniki gospodarcze : baza surowcowa, rynek zbytu, czynnik ludzki, zasób pracy, zasób majątku, poziom zaplecza naukowo-badawczego,
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl