BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU wykład 23.09.2007

LITERATURA:

• „biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania” N. Wolański W-wa 1983

• „biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania” A. Jarczewski W-wa 1995

• „biomedyczne podstawy rozwoju” K. Komosińska Olsztyn 1995

• „zarys anatomii człowieka z wybranymi zagadnieniami z patofizjologii dla nauczycieli i studentów” S. Wójtowicz Kraków 1995

• „biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania” J. Bartkowiak W-wa 1986

• „ biomedyczne... z elementami higieny szkolnej” B. Doleżycki, P. Łaszczyk Toruń 2005

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Hipokrates

• w zdrowym ciele zdrowy duch- dobre samopoczucie-zdrowie, złe samopoczucie-choroba

• gdy zaburzona jest harmonia-ciało choruje- zależy to od równowagi pomiędzy człowiekiem, a środowiskiem

Kartezjusz

• organizm człowieka to doskonała i precyzyjna maszyna biologiczna

• człowiek jako poszczególne układy- nie jest ważny człowiek jako jednostka- to stwierdzenie było związane z bardzo intensywnym rozwojem nauk biomedycznych

• zdrowie to prawidłowe funkcjonowanie organizmu

• choroba to - „zepsucie maszyny biologicznej”, należy ją naprawić

• w centrum uwagi jest choroba, poszczególne układy, organy i ich funkcje

Neopozytywizm

• wspólnie- czynności biologiczne i społeczne decydują o zdrowiu i chorobie.

• dalszy rozwój technologii biomedycznych

• choroba nadal jest w centrum uwagi

• CZŁOWIEK to zespól elementów powiązanych względnie prostymi relacjami., wiedza o każdym elemencie i relacji to wiedza o całości

• CHOROBA- zaburzenie w prawidłowej budowie lub funkcjonowaniu organizmu człowieka- Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, Urazów I Przyczyn Zgonów

• ZDROWIE-stan, w którym nie ujawnia się żadna z jednostek chorobowych wymienionych w Międz Klasyf

II połowa XX wieku

• paradygmat socjoekologiczny\ holistyczny

• aspekty biomedyczne, społeczne, psychologia kulturowa

• ekologia- człowiek pośród swojego szeroko rozumianego środowiska

• konieczna jest równowaga pomiędzy strefami: fizyczna, psychiczną i społeczną

• zaspokajanie potrzeb zdrowotnych także poza instytutami medycznymi (np.: w rodzinie, środowisku rówieśniczym, we własnej aktywności człowieka, w małżeństwie)

• brak ostrej granicy pomiędzy chorobą a zdrowiem

• CONTINUUM

Zdrowie- kompletny fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan człowieka , a nie tylko brak kalectwa (WHO 1947)

Tworzy się w toku procesów holistycznych i społecznych (WHO 1990\91)

Zdrowie-zdolność do życia sensownego, twórczego, satysfakcjonującego danego człowieka

ZDROWIE- wielowymiarowe zjawisko odnoszące się do człowieka jako całości fizyczno -psychiczno-duchowej

CHOROBA- zagrożenie zdrowia i jego potencjalności, zachwianie charmonii i równowagi

PODEJŚCIE SOCJOMEDYCZNE: PODEJŚCIE HOLISTYCZNE:

• uprzedmiotowienie pacjenta - upodmiotowienie pacjenta

• profesjonalizm - profesjonalizm

specjalizacja specjalizacja

- kliniczne kształtowanie służb -kliniczno-humanistyczne kształtowanie

medycznych służb medycznych

-zdrowie dobrem jednostki - zdrowie dobrem jednostki

i społeczeństwa

-profilaktyka -profilaktyka

-dyspanseryzacja -promocja zdrowia

-medycyna naprawcza -systemy społecznego wsparcia

BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU ćw 07.10.2007

Tematy

1. Rozwój człowieka

2. Charakterystyka rozwoju człowieka

3. Metody kontroli prawidłowego rozwoju człowieka

4. Zaburzenia rozwoju

5. Biologiczne uwarunkowanie zaburzeń emocji

Literatura

N Bolański „ rozwój biologiczny człowieka”

Warunki zaliczenia-praca pisemna, opisowa dotycząca treści spotkań

ROZWÓJ CZŁOWIEKA

Jest to rozwój fizyczny, ciągły, przebiegający skokowo, prowadzący do dojrzałości organizmu (rozwój somatyczny-soma-ciało)

W ciele przebiegają dwa równoległe procesy, jeden dominuje początkowo, drugi w starszym wieku. Jest to:

Anabolizm tkankowy-proces syntezy komórkowej

Katabolizm tkankowy-proces rozpadu komórkowego (inwolucja starcza-organizm przygotowuje się do śmierci)

Procesy w rozwoju

1. ilościowe

2. jakościowe

Trzy kategorie procesów jakościowych

1. różnicowanie tkankowe

2. dojrzewanie-wzrastanie tkanek, osiąganie dojrzałości tkanek

3. doskonalenie funkcji

Procesy różnicowania są nieodwracalne. Zmiany mają na celu dostosowanie się organizmu do warunków

Wzrastanie pod względem linearnym i wagowym

Bauer- podział czynników, które warunkują rozwój człowieka

1. czynniki endogenne-wewnątrzpochodne

1. czynniki genetyczne

genotyp-szyfr informacji zawartych w genach

fenotyp-zdeterminowane genetycznie cechy, które się ujawniły

fragmenty, które się nie ujawniły w fenotypie mają funkcję regulacyjną wobec innych genów

2. czynniki nie genetyczne

Dysfunkcja zaburza rozwój, inne układy zaburzają rozwój, np. przysadka jest odpowiedzialna za wzrost, hormony tarczycy za dojrzewanie OUN

3. czynniki paragenetyczne

Np. wiek rodziców, pokrewieństwo rodziców, młodociany wiek matki, klimat, kolejność ciąż

2. czynniki egzogenne-zewnatrzpochodne

Modyfikatory fenotypu-wszystkie czynniki wpływające na rozwój człowieka

1. w życiu płodowym

czynniki teratogenne- uszkadzające płód, np., solarium, wirusy, konflikt serologiczny (reakcja odpornościowa w ciele matki(-) na krew dziecka z czynnikiemRH(+))

2. w życiu pozapłodowym

• czynniki biogeograficzne

• czynniki społeczno-ekonomiczne

Zmienność funkcji w toku rozwoju ma na celu dostosowanie organizmu do środowiska, np.im gorętrzy klimat, tym szybszy rozwój, w górach rozwój słabszy ,późniejszy.

Dziecko potrzebuje kontaktu ze środowiskiem (źle wpływa przebywanie tylko w domu-później w szkole narażone jest ono na liczne bakterie i choruje)

Ważny jest standard życia rodziców, wykształcenie, obyczaje, kultura-wpływa to na rozwój

Najlepsze środowisko dla dziecka, środowisko optymalne do rozwoju, to rodzina z obojgiem rodziców biologicznych

Zjawisko akceleracji rozwoju-przyspieszenia rozwoju-z pokolenia na pokolenie średnia wieku się wydłuża, wzrost pokoleniowo rośnie itp.

BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU ćw 04.11.2007

Etapy rozwoju:

1. Okres embrionalny- organogeneza -do 3miesiąca- powstawanie zawiązków narządów

2. Okres płodowy- 3-9 miesiąc

3. Okres noworodkowy- od narodzin do wygojenia się ranki popępowinowej

Skala Apgar- 5 stopniowa 1. oddychanie

2. serce

3. kolor skóry

4. napięcie mięśniowe

5. odruch cewkowy

• reakcje dziecka na hormony matki- estrogen , progesteron i inne powodują u dziecka np. obrzmiałe sutki, czasem laktacja nawet u chłopców

• żółtaczka fizjologiczna- nie wymaga leczenia, jest spowodowana niedojrzałością wątroby

• szczepienia ochronne już w pierwszych dobach życia

4. Okres niemowlęcy -1-12 miesiąc życia

• ciemiączko reguluje ciśnienie wewnątrzczaszkowe- zbyt szybko zrośnięte jest niebezpieczeństwem dla dziecka, gdyż nie zarośnięte zabezpiecza mózg przed urazami

5. Okres wczesnodziecięcy, poniemowlęcy- 1-3 r. ż. kształtowanie kręgosłupa

- kształtują się dwie kifozy i dwie lordozy

- dzieci uczą się kontrolować zwieracze-na zasadzie naśladownictwa

- nie umieją bawić się wspólnie

- intensywny rozwój mowy

- słaba odporność dziecka- naturalnie nabiera odpornośc, więc dużo choruje

- chwiejność emocjonalna

6. Okres przedszkolny 4-6 r.. ż.

• lateralizacja- skłonność do prawej lub lewej ręki

7. Okres wczesnoszkolny 7-12 r. ż.

• wyżynanie zębów stałych

• narażenie na wady postawy

• zanika grasica- gruczoł odpowiedzialny za odporność

• rozwój gruczołów płciowych

• duża urazowość- fizyczne i psychiczne nabywanie doświadczenia

8. Okres pokwitania- dojrzewania 13-16 r. ż.

• skok wzrostu (15-20 cm)

• przyrost masy ciała- na każdy centymetr- kilogram

• narządy wewnętrzne nie nadążają za wzrostem- powód bólu

• u chłopców rozwijają się mięśnie

• wygląd czaszki ostatecznie się kształtuje

• zmiana proporcji ciała

• u chłopców- zmiana chrząstki krtaniowej- mutacja

• drugo i trzeciorzędne cechy płciowe

• dziewczęta przybierają na wadze- tkanka tłuszczowa się rozbudowuje

• intensywny rozwój gruczołów potowych

• przekrwienie skóry- nadmierna reakcja naczyń krwionośnych

• polucje nocne u chłopców

9) Okres młodzieńczy 16-25r. ż.

BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU wykład 18.11.2007

Rozwój i funkcjonowanie poszczególnych układów

Aparat ruchu:

• układ kostny

• układ stawowy

• układ mięśniowy

Rozwój prenatalny:

• 3 tydzień życia- tworzą się kręgi w kręgosłupie

• 4-5 tydzień życia- rozwój tkanki chrzęstnej i mięśniowej

• 5 tydzień życia- zawiązki zębów mlecznych

• 6 tydzień życia- rozpoczyna się kostnienie kości, które trwa do 2 roku życia

• 17 tydzień życia- zawiązki zębów stałych

Układ kostny

1. CZASZKA

35. najintensywniejszy rozwój części mózgowej trwa do 10 roku życia

36. część twarzowa kształtuje się również w okresie pokwitania

37. głowa noworodka to 1/4- - 1/5 jego ciała, u 18 latka to już 1/3

38. u noworodka- ruchome ciemiączko, które zarasta w 3 miesiącu po urodzeniu (małe ciemiączko), duże ciemiączko zarasta w 16-18 miesiącu po urodzeniu

2. KRĘGOSŁUP

- kształtują się fizjologiczne krzywizny

• nie wolno na siłę przyspieszać rozwoju ruchowego dziecka

• lordoza szyjna- podniesienie głowy około 3 miesiąca życia

• kifoza piersiowa- siedzenie około 6 miesiąca życia

• lordoza lędźwiowa- stanie i chodzenie około 1 roku życia

• kifoza krzyżowa- kształtuje się w życiu płodowym

3. ZĘBY

• zawiązki w życiu prenatalnym

• zęby mleczne- 4x5, od 6 miesiąca życia do 2 roku życia

• zęby stałe- 4x7, od 6 roku życia do 12 roku życia, albo od 8 do 20 roku życia

Układ stawowy

• noworodek ma duży zakres ruchu

• u dzieci są wiązania stawowe luźne, mała wytrzymałość- ryzyko zwichnięcia

• u dorosłych- torebki stawowe są grubsze, wytrzymałe na rozciąganie

• u dorosłych- ograniczona ruchomość stawów

Układ mięśniowy

• od 4 do 5 tygodnia życia- kształtują się mięśnie i ich unerwienie

• 6 tydzień życia- spontaniczne ruchy-pierwsze zarejestrowane

• od 6 tygodnia życia- stały trening mięśni

• noworodek- mięśnie to 23% masy ciała

• 18 rok życia- mięśnie to 44% masy ciała

rozwój motoryki:

• kostnienie kości

• nerwacja mięśni

okresy rozwoju:

• życie płodowe do 2 roku życia

• 3-7 roku życia

• 7-12 roku życia

• 12- 18/20 roku życia

momenty krytyczne:

• opanowanie ruchów związanych z pionizacją ciała

• początek nauki szkolnej

• okres pokwitania (zwłaszcza dziewczyny)

APARAT RUCHU- PATOLOGIE

1. Noworodek

65. dysplozja stawu biodrowego

66. kręcz szyjny

1. Skrzywienie kręgosłupa

67. skolioza- skrzywienie boczne

68. hiper, hipo kifozy, lordozy- skrzywienie w płaszczyźnie strzałkowej

69. rotacyjne osi kręgosłupa

1. skolioza

2. skrzywienie strzałkowe

3. rotacyjne

Przyczyny skrzywień:

• przebyte choroby

• urazy

• przetrenowanie

• obciążenie aktywnością fizyczną

• ograniczenie aktywności ruchowej

Skutki:

• negatywny wpływ na ogólny rozwój

• ograniczenie wydajności ruchowej

• ból

• zaburzenie statyki kręgosłupa

• aparat ruchu jest nieprawidłowo eksploatowany

• przeciążenie mięśni

• przemieszczenie narządów wewnętrznych

• problemy z układem krążenia

• układ hormonalny nie jest właściwie stymulowany

Leczenie:

• ćwiczenia korekcyjne- podstawa leczenia

• leczenie operacyjne

Profilaktyka

• pływanie

• zapewnienie aktywności ruchowej

• nie przeciążanie kręgosłupa

BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU wykład 02.12.2007

Aparat ruchu-patologie

3. płaskostopie

- do 3 roku życia- fizjologiczne, powyżej 3 r ż - patologiczne

- poprzeczne i podłużne

przyczyna

- bezpośrednia-rozluźnienie się wiązań, więzadeł

- przyczyna pośrednia- otyłość, ciąża

rozpoznanie

- badanie przesiewowe

- stwierdza lekarz lub specjalista od ćwiczeń korekcyjnych

skutki

- bóle

- przeciążenie stawów, mięśni i kręgosłupa

leczenie

- ćwiczenia stóp,

- wkładki do butów

profilaktyka

- chodzenie na boso

- unikanie przeciążenia związanego ze staniem

- odpowiednie obuwie dla dzieci

4. Koślawość i szpotawość kolan i stóp

rozpoznanie

- zakręcanie stopy do wewnątrz,

- kacze ruchy

- ścięgno achillesa nie jest prostopadłe do podłoża

- podeszwy butów są starte tylko od wewnątrz lub na zewnątrz

skutki

- zaburzenia statyki ciała

- przeciążenie stawów kolanowych-niewłaściwe obciążenie stawów kolanowych

- przeciążenie mięśni nóg

- bóle stóp, kolan

- obniżenie ogólnej sprawności

leczenie

- gimnastyka korekcyjna

- odpowiednie obuwie-buty zakładane na odwrót

- masaże stóp

- wkładki do butów

profilaktyka

- buty tylko ze sztywną piętą

- profilaktyka słaba-dziecko ze skłonnością się rodzi

Aktywność ruchowa

- 3x30x130 - reguła zdrowia

3 razy w tygodniu po 30 minut do tętna 130

Aktywność ruchowa, a inne układy

- stymulacja krążenia, układu nerwowego, ukł. oddychania i innych

- profilaktyka chorób aparatu ruchu, osteoporozy i chorób cywilizacyjnych

- gwarancja dobrego zdrowia do późnej starości

Rozwój i funkcjonowanie poszczególnych układów

Układ nerwowy

1. OUN- mózgowie i rdzeń kręgowy

2. Obwodowy układ nerwowy

3. Autonomiczny układ nerwowy

- działanie

- pobudzenie-hamowanie

- współpraca ośrodków korowych z podkorowymi

* ośrodki mowy, słuchu, czytania, pisania, uczuć

- rozwój

1. prenatalny

13 dzień życia- tworzą się zawiązki tego układu

19-21 dnia życia tworzy się cewa nerwowa

30 dzień życia- pęcherzyki powietrzne mózgu

43 dzień życia- rejestracja pierwszych fal mózgowych

5-6 tydzień życia- reakcje bólowe

6 miesiąc życia- koniec rozwoju neuronów „na ilość”, zaczyna się mielinizacja włókien nerwowych

7 miesiąc życia- pamięć, emocje, uczenie się

2. po urodzeniu

do 7 roku życia- mielinizacja włókien neuronów

do 8 roku życia- specjalizacja funkcji

do 10 roku życia- rozwój kory mózgowej

do 20 roku życia- rozrost układu nerwowego

- intensywny rozwój połączeń nerwowych

*regulacja neurohormonalna

- uczuciowość pierwotna i wyższa, samopoczucie

- bodziec- analiza- ośrodki

- korowe i podkorowe, AUN i ukł hormonalny

* patologie

- uszkodzenie mózgu

- zaburzenia poziomu neuroprzekaźników

- zakłócenia w krążeniu mózgowym

* pamięć

- krótkoterminowa- świeża- tworzą się nowe połączenia nerwowe

- długoterminowa- zmiany biochemiczne neuronu

* uczenie się

- bazuje na pamięci i odruchach warunkowych

- plastyczność mózgu, to plastyczność neuronów

- lateralizacja mózgu- dominacja półkul- lewo lub praworęczność

- fizjologiczna asymetria czynności półkul kształtuje się już w okresie prenatalnym

* stres

• bodziec wywołuje pobudzenie układu nerwowego-podwzgórza , a ten ukł hormonalnego- nadnercza

ZABURZENIA PRAWIDŁOWEGO ROZWOJU CZŁOWIEKA

1. zaburzenia genetyczne

1. ze względu na podział chromosomów, np. zespół Downa

2. choroby pszenoszone wraz z chromosomami-genetyczne

• fenyloketonuria

• mukowiscydoza

• hemofilia

1. zaburzenia hormonalne

1. przysadka mózgowa

• gigantyzm - za dużo hormonu wzrostu

• karłowatość przysadkowa - za mało hormonu wzrostu

2. kora nadnercza

• zespół Cushinga - otyłość brzuszna, osteoporoza, cukrzyca - nadczynność kory nadnercza

3. tarczyca

• debilizm na tle tarczycowym

2. choroby cywilizacyjne

• alergie

• wady postawy

2. choroby zakaźne wieku dziecięcego

1. wirusowe

• odra

• ospa wietrzna

• różyczka

• świnka

• Heinego - Medina

• wirus rota - grypa żołądkowa

• wirus polio

2. bakteryjne

• gruźlica

• błonica

• tężec

2. choroby neurologiczne

padaczka - pozapalna, pourazowa, na tle zaburzeń metabolicznych

efekt padaczki wywołują zaburzenia przekazów neuronów w centralnym układzie nerwowym

WYKŁAD 12.01.2008

ZMĘCZENIE - stan fizjologiczny, prawidłowy, reakcja obronna organizmu zapobiegająca przemęczeniu, przeciążeniu, ustępuje po odpoczynku, śnie

PRZEMĘCZENIE - stan patologiczny, nie ustepuje po śnie i odpoczynku

Objawy:

• początkowe pobudzenie - osłabienie hamowania

• późniejsze hamowanie - osłabienie pobudzania,

• obniżenie zdolności do pracy

• pracoholicy- patologicznie długa faza pobudzenia, słabe procesy hamowania

ZABURZENIA PODOBNE DO NEUROLOGICZNYCH I PSYCHOLOGICZNYCH

• niedosłuch, niedowidzenie

• rozchwianie emocjonalne okresu dojrzewania

• nadpobudliwość psychoruchowa w młodszym wieku szkolnym

NARZĄDY ZMYSŁÓW

Odbieranie bodźców ze świata zewnętrznego

• wzrok - 70%

• słuch - 20%

• inne - smak, dotyk, równowaga - 10%

WZROK

• krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm

• zez

• wady wrodzone, np. daltonizm

• urazy

SŁUCH

• niedosłuch, głuchota- przewodzeniowa, czynnościowa

MOWA

Przyczyny:

• zaburzenia układu nerwowego

• zaburzenia słuchu

• zaburzenia aparatu artykulacyjnego

skutki:

• problemy z nauką szkolną

UKŁAD IMMUNOLOGICZNY

• mechanizmy immunologiczne - kalendarz szczepień

• odporność nieswoista - przeciwciała i komórki żerne, bariery ochronne, sprawność organizmu - np. kaszel jest skutkiem infekcji, organizm pozbywa się ciał obcych wywołujących odczyn zapalny, czego skutkiem jest gorączka

• co lubią drobnoustroje? - ciepło, wilgoć, niezasiedlone miejsce, ciemno i dostatek pokarmu

• biocenoza naturalna organizmu

• typy zależności

~ symbioza - np. flora bakteryjna jelit i całego układu pokarmowego

~ komensalizm - żywiciel nie traci, drobnoustroję zyskują - np. na skórze

~ pasożytnictwo

~ abakterioza - stan patologiczny - całkowita nieobecność drobnoustrojów w organizmie

• flory bakteryjne

~ flora dróg oddechowych - oprócz płuc - płuca są czyste od wszelkich mikroorganizmów

~ flora przewodu pokarmowego - są obecne tam bakterie i wirusy, które wspomagają nasz organizm przez produkowanie witamin, przyswajanie składników pokarmowych, pomoc w trawieniu

~ flora skóry - na skórze są obecne bakterie i grzyby, gdy pierwszych zaczyna brakować, obszar jest gotowy do zasiedlenia przez grzyby - kandydoza - grzybica skóry

~ flora pochwy - bakterie kwasu mlekowego - po kuracji antybiotykowej ph ściółki rośnie przez wyjałowienie i tworzy się środowisko idealne do rozwoju grzybów

~ flora bakteryjna narządów moczowo - płciowych (zewnętrznych) - paciorkowce, gronkowce, grzyby

• probiotyki - żywe mikroorganizmy potrzbne do odbudowania naturalnej flory jelit

• prebiotyki - odżywka dla owych bakterii - warzywa i owoce zaiwerające błonnik

• symbiotyki - żywe bakterie i odżywka

• antybiotyki i inne leki

• hamowanie, modyfikowanie

• skutki uboczne - odczyny alergiczne - wstrząs anafilaktyczny, toksyczność, zakłócenie równowagi biologicznej- naturalnej biocenozy organizmu

• alternatywne terapie - ziołolecznictwo, homeopatia, inne tradycyjne- np. bańki

• choroby (weneryczne, cywilizacyjne, wzw-żółtaczka, grypa, tężec)

• cywilizacyjne- próchnica zębów, osteoporoza, miażdżyca, nowotwory, otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, niepłodność

• zatrucia pokarmowe- salmonella, gronkowce, E. Coli, pleśnie, grzyby, jad kiełbasiany, grypa jelitowa-wirus rota

UKŁAD POKARMOWY

Piramida zdrowia mięso, ryby

strączkowe x1

mleko x2

owoce x3

warzywa x4

produkty zbożowe x5

UKŁAD ROZRODCZY

Okres prenatalny

10 tydzień życia - można rozpoznać płeć

12 tydzień życia - rozwój komórek rozrodczych

dojrzewanie - 3 okresy rozwojowe

• faza pokwitania utajonego (6-11 lat) - wzrasta aktywność gonadotropin i aktywność hormonalna gonad

• faza pokwitania właściwego (10/12 u dziewcząt, 12/14 u chłopców)

• rozwój narządów płciowych,

• 3-cio rzędowe cechy płciowe,

• skok pokwitaniowy,

• rozchwianie emocjonalne,

• koniec wieńczą polucje nocne

• faza popokwitaniowa (12/14 - 18/25)

• harmonizacja i stabilizacja procesów fizjologicznych

• dojrzewanie psychoseksualne

• niska odporność immunologiczna w obrębie narzadów płciowych, zwłaszca u dziewcząt

---