Zajęcia 5

MIASTO I PRZESTRZEŃ

Kształtowanie przestrzeni

A. Wallis - przestrzeń miejska jest dziełem ludzkim, społecznym, której rozumienie i ocena nadaje dopiero jej znaczenie i sens.

• Społeczeństwo kształtuje oraz użytkuje przestrzeń w trojaki sposób:

• Nadając jej określone materialne kształty

• Nadając tym kształtom określone funkcje i wartości

• Przyjmując określone formy zachowania w stworzonych przez siebie przestrzennych ramach

• Społeczeństwo kształtuje przestrzeń bezpośrednio - zmieniając ją, bądź pośrednio - przystosowując się do niej.

P. Rybicki - na kształtowanie i podział przestrzeni miejskiej wpływają czynniki ekonomiczne, ekonomiczno-społeczne i kulturowe. Ważnym czynnikiem modyfikującym przestrzeń są przeszkody naturalne. Prowadzą one do powstania układów przestrzennych o rozwoju koncentrycznym lub jednostronnie ukierunkowanym. Czynnikiem tworzącym określony układ jest zorganizowanie miejskiej przestrzeni przez jej zabudowę, rozkład ludności, przestrzenny podział pełnionych przez miasto funkcji. Z taką organizacją przestrzeni wiążą się kompleksy wartości i ocen uświadamiane przez ludzi.

Różne układy przestrzenne - mówi Rybicki - kształtują stosunki między ludźmi oraz organizację życia społecznego. Funkcje podziałów przestrzennych:

• Organizacja życia zbiorowego

• Podział ludności na społecznie określone strefy zamieszkania.

• Wyznaczanie kierunku rozwoju miasta: zagęszczenie ludności lub jej rozproszenie.

Skonstruowana przez człowieka przestrzeń miejska jest czymś danym, układ przestrzenny narzuca dystrybucję ludzi w przestrzeni, a istniejące podziały przestrzenne organizują życie społeczne zbiorowości.

Z. Pióro - na procesy osadnicze oddziałują czynniki ekologiczne, które stanowią geograficzną, biologiczną i techniczno-ekonomiczną bazę życia ludzi. Nad tą bazą nadbudowane są systemy więzi, zachowań i struktur społecznych. Miasto to system stosunków fizyczno-przestrzennych i społeczno-kulturowych ściśle ze sobą powiązanych. Zadaniem tego systemu jest zaspokajanie ludzkich potrzeb, do czego niezbędny jest jego zrównoważony i harmonijny rozwój.

Zachowania przestrzenne

Z. Pióro wyróżnia 3 rodzaje zachowań: osadnicze, komunikacyjne i organizacyjne. Zachowania jednostki w przestrzeni są wyznaczone przez role społeczne, jakie jednostka pełni w instytucji, której funkcja wynika z kolei z wymagań społeczeństwa. Odgrywając tę rolę jednostka zaspokaja swe indywidualne potrzeby.

Wzory zachowań przestrzennych

Z. Pióro wyróżnia 3 typy zachowań przestrzennych:

• Osadnicze

• Komunikacyjne

• Organizacyjne

Zachowania komunikacyjne i osadnicze układają się w pewne wzory będące wyrazem zróżnicowania cech społeczno-ekonomicznych jednostek oraz cech fizycznych i przestrzennych miasta. Zachowania zależą więc od układu instytucjonalnego i roli społecznej jednostki, a wzory zachowań wyznaczane są poprzez status jednostki i fizyczny charakter przestrzeni, czyli lokalizację przestrzenną.

Interpretacja zachowań przestrzennych

• Funkcjonalna:

Polega na ocenie systemu użytkowania ziemi z punktu widzenia zróżnicowań cech użytkowników; określeniu stopnia zaspokojenia potrzeb indywidualnych i zbiorowych przez istniejące struktury fizyczno-przestrzenne; ustaleniu rozmiarów zachowań dewiacyjnych i kompensacyjnych wynikających z niedostatku lub złego rozmieszczenia elementów fizycznych oraz sprawności społeczeństwa i aparatu władzy.

• Strukturalna:

Polega na zbadaniu, czy struktura alokacyjna aglomeracji działa kompensacyjnie, czy jest adekwatna do potrzeb oraz czy kumuluje różnice społeczno-ekonomiczne, czy rozmieszczenie elementów struktury przestrzennej umożliwia optymalizację dostępności.

• Behawioralna:

Zmierza do identyfikacji wzorów zachowań w różnych grupach społecznych i różnych lokalizacjach przestrzennych, odróżnienie wpływu na zachowania przestrzenne środowiska fizycznego i organizacyjnego od wpływu wzorów kultury, określenia różnic między strukturami przestrzennymi a wzorami zachowań.

A. Wallis - kluczowym zjawiskiem dla zrozumienia przestrzennych zachowań społecznych jest funkcjonalne wartościowanie miasta. Jest to synteza trzech procesów: poznawania przestrzeni, określanie swoich potrzeb przestrzennych i kształtowanie własnych kryteriów oceny.

O ile dla Z. Pióry zachowania przestrzenne określane są raczej przez świat zewnętrzny w stosunku do jednostki, o tyle dla A. Wallisa są one rezultatem wiedzy, potrzeb i wartościowania jednostki.

Dla Z. Pióry zachowania przestrzenne są określane głównie przez role, jakie jednostka odgrywa w układzie instytucjonalnym, dla A. Wallisa wyznaczane są one przez potrzeby jednostek.

Miasto i przestrzeń

Aleksander Wallis

Przestrzeń społeczne jest przedmiotem ściśle związanych ze sobą procesów:

• Poznawania

• Wartościowania

• Kształtowania

• Użytkowania

Poznawanie przestrzeni

• jest źródłem wiedzy o przestrzeni i podstawą jej wartościowania

• na wiedzę o przestrzeni składają się zarówno doświadczenia pochodzące z działalności praktycznej, z badań naukowych, jak i z penetracji świata dokonywanych przez literaturę i sztukę.

• jest procesem ciągłym , polega na stałej konfrontacji nowych zdobyczy poznawczych z zastanym przez każde pokolenie kapitałem wiedzy odziedziczonej

• wiedza o przestrzeni jest zróżnicowana w zależności od klasowej i zawodowej stratyfikacji społeczeństwa

Poznawanie przestrzeni

Proces poznawania przestrzeni przebiega u jednostki w dwóch płaszczyznach:

• dąży ona do posiadania wiedzy ogólnej o wybranych przestrzennych całościach

• prowadzi nieustanne rozpoznawanie swojego bezpośredniego otoczenia

Wartościowanie przestrzeni

Wallis wyróżnia 7 kryteriów wartościowania przestrzeni:

• techniczne

• przyrodnicze

• ekonomiczne

• społeczne

• historyczne

• estetyczne

• sakralne

Wartościowanie przestrzeni

• Kryterium sakralne - wiążemy z reguły z funkcjonowaniem określonych wierzeń bądź całych religijnych systemów lecz nie zawsze czego przykładem może być Grób Nieznanego Żołnierza, mogiły przodków czyli miejsca uznawane święte w kategoriach świeckich

• Kryteria społeczne - stanowią liczną grupę, najważniejsze są te związane z rolą rozmaitych przestrzeni jako przedmiotu, a zarazem narzędzi identyfikacji i integracji ( przestrzenie, które są podstawą poczucia wspólnoty lub obcości dla różnych grup)

• Kryteria historyczne - dotyczą wartości ustalonych w przeszłości i nadanych żyjącemu społeczeństwu w postaci dziedzictwa

Kształtowanie i użytkowanie przestrzeni

Społeczeństwo kształtuje i użytkuje przestrzeń w trojaki sposób:

• Nadając jej określone materialne kształty

• Nadając tym kształtom określone funkcje i wartości

• Przyjmując określone formy zachowania w stworzonych przez siebie przestrzennych ramach

Pojęcie przestrzeni społecznej

Przestrzeń społeczną danej zbiorowości stanowi użytkowany i kształtowany przez nią obszar, z którym wiąże ona system wiedzy, wyobrażeń, wartości i reguł zachowania, dzięki którym identyfikuje się ona najpełniej z tym właśnie obszarem

Pojęcie przestrzeni społecznej

Definicja ta implikuje kilka założeń:

• Uznaje, że pewien obszar staję się przestrzenią społeczną dopiero wówczas, gdy jest użytkowany przez określoną zbiorowość i użytkowanie to jest podporządkowane określonym regułom społecznego zachowania

• Ta sama przestrzeń może być odmienną przestrzenią społeczną dla różnych grup

• Zmiana funkcji i wartości przestrzeni społecznej może polegać nie tylko na przemianach jej cech fizycznych lecz również na zmianie panujących o niej wyobrażeń

Wartość otoczenia dla jednostki

Zachowanie jednostki w konkretnym otoczeniu wynika z relacji roli społecznej, osobowości i aktualnych dążeń jednostki z wartościami jakie reprezentuje dla niej dana przestrzeń. W grę wchodzą wartości, które można określić jako:

• Instrumentalne

• Sytuacyjne

• Egzystencjalne

Wartość otoczenia dla jednostki

Do instrumentalnych wartości danej przestrzeni zaliczymy:

• funkcjonalny charakter przestrzeni określany takimi nazwami jak ulica, plac, pole, jezioro

• charakter przestrzeni z punktu widzenia jej społecznego statusu np. sakralny lub świecki

• możliwość orientacji w rozkładzie czy planie danego miejsca

Wartość otoczenia dla jednostki

Do wartości sytuacyjnych zaliczymy:

• poczucie fizycznego i psychicznego bezpieczeństwa bądź zagrożenia

• możliwość identyfikacji jednostki z daną przestrzenią

• poczucie jawności lub anonimowości w danej przestrzeni

• możliwość podjęcia na danym obszarze wybranych i aktualnie pożądanych ról społecznych

• możliwość realizowania swego prestiżu i własnej osobowości

Wartość otoczenia dla jednostki

Do wartości egzystencjalnych zaliczymy te wszystkie wartości, które dostarczają jednostce niezbędnych jej przeżyć o charakterze emocjonalnym, estetycznym i intelektualnym, a także wiążą się z jej poczuciem tożsamości społecznej i kulturowej, z jej światopoglądem, wiarą religijną

Miasto jako system

Miasto jest systemem złożonym z dwóch podsystemów:

• Społecznego

• Urbanistycznego

Podsystem społeczny

• to zbiorowość użytkowników miasta, których podstawową strukturę tworzą jego mieszkańcy

Podsystem społeczny

Podział społeczeństwa miejskiego na zbiorowości:

• terytorialne

• terytorialno-funkcjonalne

• funkcjonalne

Poszczególnym zbiorowościom odpowiadają określone przestrzenie i instytucje.

Podsystem społeczny

Podsystem urbanistyczny

• całokształt materialnych elementów miasta, stworzonych przez człowieka, jak i elementów naturalnych

• odzwierciedla wszystkie podstawowe zróżnicowania podsystemu społecznego

• zmienia się znacznie wolniej niż społeczny

Podsystem urbanistyczny

Charakterystyka tego podsystemu obejmuje spory zakres zagadnień:

• Podstawowych dla miasta obszarów

• Kulturowych wartości

• Wartości informacyjnych

Podsystem urbanistyczny

Podział przestrzeni:

• Otwarta i zamknięta

• Publiczna i instytucjonalna

• Według pełnionych dominujących funkcji

• Według znaczenia lub zasięgu wykonywanych funkcji

Podsystem urbanistyczny

Analizy każdej sklasyfikowanej przestrzeni możemy dokonać poprzez określenie:

• wartości ekologicznych

• wartości kulturowych

• wartości informacyjnych

• typu zbiorowości jakie ją użytkują

• społecznej pojemności

Funkcjonalne wartościowanie miasta

• Poznawanie i wartościowanie miasta, które prowadzi do decyzji o zachowaniu przestrzennym

• Można je uznać za syntezę trzech procesów:

• poznawanie przestrzeni

• odczuwanie potrzeb przestrzennych

• kształtowanie własnych kryteriów oceny przestrzeni

Funkcjonalne wartościowanie miasta

• pozwala jednostce dążyć do optymalizowania korzyści, jakie może osiągnąć na zamieszkiwanym i użytkowanym obszarze

• miasta pozwala jednostce ustalić zależność, jaka istnieje między jej własnym statusem i prestiżem społecznym

• dotyczy intensywności z jaką użytkowane są poszczególne obszary miasta

• spełnia rolę homeostatyczną wobec społecznego użytkowania obszaru miasta

Przemiany systemu

• Stany systemu urbanistycznego mierzymy za pomocą liczb bezwzględnych lub wskaźników odnoszących się do setek parametrów

• Stany podsystemu społecznego określamy również za pomocą liczb bezwzględnych, lecz znacznie częściej za pomocą wskaźników

• Stany elementów całego systemu oceniamy za pomocą relacji wybranych parametrów podsystemu społecznego do wybranych parametrów podsystemu urbanistycznego

Cele rozwoju

• Kształtują się pod wpływem potrzeb i możliwości wewnętrznych i zewnętrznych warunków ekonomicznych, w wyniku aktualnego układu sił społecznych i politycznych

• Cele rozwoju miasta można rozumieć dwojako:

• ogólne cele rozwoju całego systemu

• zbiór ogólnych i szczegółowych celów jakie występują na obszarze miasta na poszczególnych poziomach społecznych

Cele rozwoju

Proces krystalizacji celów można przedstawić w postaci łańcucha czynności, na który składa się:

• formułowanie

• kumulowanie

• wybór

• syntezowanie

• hierarchizacja

Cele rozwoju

Cele społeczne mogą być realizowane:

• poprzez użytkowanie systemu

• poprzez modernizację i doskonalenie systemu

• poprzez zmianę własnej pozycji ekologicznej wewnątrz systemu

• poprzez przebudowę struktury systemu

• poprzez zmianę danego systemu na rzecz innego

Cele nadrzędne

Krystalizacja celów nadrzędnych wynika ze współdziałania dążeń:

• Normatywnych

• Unikalnych

• Spontanicznego rozwoju społeczeństwa

Cele nadrzędne

Polityka, która kieruje działalnością całego systemu miasta ma przed sobą trzy podstawowe działania:

• Utrzymanie społecznej integracji systemu ( co jest podstawowym warunkiem jego funkcjonowania)

• Zapewnienie ekonomicznych, technicznych i organizacyjnych podstaw wydolności systemu

• Dążenie do takiego podziału dóbr i szans życiowych, które realizuje akceptowany przez społeczeństwo ideowy program

KAPITALISTYCZNE MIASTO XX WIEKU

IDEOLOGIE URBANISTYCZNE XX wieku

W pierwszej połowie XX wieku istniały dwa główne ośrodki myśli architektonicznej i urbanistycznej, które w znacznym stopniu zdecydowały o kształcie miasta drugiej połowy tego stulecia:

a) Grupa CIAM (Congres Internationaux d'Architecture Moderne)

b) Szkoła architektoniczna Bauhaus w Desseau

Grupa CIAM

• Nastawiona głównie na poszukiwanie rozwiązań urbanistycznych

• W 1941 roku opracowała Kartę Ateńską, pod redakcją i z komentarzami Le Corbusiera

• Podstawową zasadą Karty była nowoczesność pojmowana jako działalność w dwóch dziedzinach: przemysłu i sztuki awangardowej

• Inną zasadą była zasada technologicznej racjonalności, która znalazła swój wyraz w funkcjonalnym strefowaniu miasta, protest przeciwko niekontrolowanemu wzrostowi miast, postulowali kontrolę państwa w tej dziedzinie

• Zasada urbanistyki - łączenie elementów techniki i sztuki, wyrażone w skonstruowaniu obrazu „człowieka typowego”, w którym wskazywano na uniwersalność potrzeb ludzkich (mieszkać, pracować, cyrkulować, kultywować ducha i ciało)

• Pod warunkiem zastosowania wymogów funkcjonalnych strefowania miasta taki sam plam można wykorzystywać we wszystkich miejscach na świecie

• Przywiązywanie dużego znaczenia do zdrowia i higieny (np. zapewnienie słońca, zieleni)

Unites d'habitation

• To superjednostki mieszkaniowe przeznaczone dla 1,5 - 2 tys. osób, otoczone parkiem, z kompleksem handlowo-usługowym zlokalizowanym na jednej z kondygnacji, organizującym życie mieszkańców

• Łączenie dużej gęstości zaludnienia z zachowaniem powierzchni zielonych (budowa wzwyż)

• Były to rozwiązania utopijne

• W rzeczywistości stłoczenie i brak prywatności generowały patologie

Szkoła architektoniczna Bauhaus

• W porównaniu z grupą CIAM koncentrowała się bardziej na projektach architektonicznych

• Miała poważne osiągnięcia w zakresie rozwiązań konstrukcyjnych oraz nowych form wyrazu plastycznego

• Ale odnajdujemy w niej również zarys programu społecznego

• „Nowoczesność osiedla polega (…) na bezpośrednim związku z bytem ludzkim. Architektura to znaczy przemyślana organizacja procesów życiowych” /Hannes Mayer/

Polskie koncepcje osiedlowe - grupa Praesens

• Postulat rozszerzenia programu usług i życia zbiorowego, wyzwolenia ludzi z więzów głodu i braku miejsca /Szymon Syrkus/

• Dążenie do stworzenia osiedla, które swoją formą odpowiadałoby treści społecznej, która byłaby mu świadomie podłożona; pogląd, że budynek narzuca jego mieszkańcom formy życia i współżycia /Barbara Brukalska/

SPOŁECZNE KONSEKWENCJE STREFOWANIA MIASTA

• Podział na przestrzenie produkcji i strefy mieszkaniowe

PRZESTRZENIE PRODUKCJI

• Po II wojnie światowej nastąpiły procesy rekonstrukcji przestrzeni produkcji.

• Nowemu kształtowaniu przestrzeni produkcji towarzyszyła działalność państwa zmierzająca do zapewnienia ogólnych warunków produkcji (infrastruktura techniczna) oraz reprodukcji siły roboczej.

Cechy środków konsumpcji zbiorowej organizowanych przez państwo:

• Są przedmiotami materialnymi, mającymi wartość, ale nie mogą być sprzedane (szkoła, droga, park)

• Cechuje je trwałość realizacji ich wartości użytkowych.

• Proces ich konsumpcji ma charakter zbiorowy.

Czynniki społecznego wytwarzania przestrzeni produkcji:

• Kiedyś - czynniki przyrodnicze: rozmieszczenie zasobów i dostępność przestrzeni.

• Obecnie - względna niezależność lokalizacji od źródeł surowców, liczy się sieć powiązań międzynarodowych oraz odpowiednia koncentracja siły roboczej.

Dwie tendencje w lokalizowaniu przemysłu:

• Decentralizacja - umiejscawianie w rejonach słabo uprzemysłowionych, z rezerwami tańszej siły roboczej (za czym idą duże przekształcenia ich przestrzeni)

• Centralizacja - wykorzystywanie korzyści aglomeracyjnych (nagromadzenia siły roboczej, środków konsumpcji, gotowej infrastruktury - względnie niższe koszty produkcji)

• Stare regiony przemysłowe ulegają daleko idącym zmianom. Następuje koncentracja produkcji i zanik średniej wielkości firm opartych na kapitale rodzinnym na rzecz międzynarodowych holdingów finansowych, co całkowicie przekształca dawne relacje przestrzenne.

Istnienie sprzeczności między tradycyjnymi formami własności ziemi a kapitałem zmierzającym do maksymalizacji zysku. Są one rozwiązywane dwojako:

• Poprzez wykupywanie odpowiednich terenów przez wielkie korporacje bankowe, ubezpieczeniowe i przemysłowe. Zmienianie centralnych dzielnic w strefy handlowo-biurowe uzupełniane luksusowymi mieszkaniami

• Poprzez wykupywanie ziemi przez miasta na mocy prawa o wywłaszczeniach. Miasta tworzą w ten sposób rezerwy terenowe i następnie, po odpowiednim uzdatnieniu technicznym, przeznaczają je na rozmaite cele. (sprzedaż przedsiębiorcom budowlanym, firmom przemysłowym itp.) Zapobiega to dzikiej zabudowie, ogranicza chaos przestrzenny i umożliwia racjonalne zagospodarowanie większych obszarów miasta.

STREFY MIESZKANIOWE

Podwójna zasada segregacji:

• Oddzielenie miejsc pracy i miejsc zamieszkania

• Oddzielenie stref konsumpcji masowej i luksusowej

Oddzielenie miejsc pracy i miejsc zamieszkania

• Zapewnia ruchliwość siły roboczej; jej mobilność i przesuwanie w zależności od potrzeb produkcyjnych są utrudnione w wypadku powiązania miejsc zamieszkania z miejscami pracy.

• Zapobiega konfliktom społecznym, które występują w szczególnym nasileniu w osiedlach robotniczych związanych z danym zakładem produkcyjnym.

• Wymaga zapewnienia odpowiednich nośników powiązań, środków transportu dużych mas ludzkich. (przeważnie miasta nie zapewniają dostatecznie tej potrzeby)

Oddzielenie stref konsumpcji masowej i luksusowej

• Konsumpcja masowa po II wojnie światowej w krajach europejskich związana była z charakterystycznymi blokowymi zespołami mieszkaniowymi - wielkimi skupiskami ludzi, lokowanymi z reguły na peryferiach, ze względu na niższe koszty. Obszary te wyposażone były zwykle w niewielką liczbę urządzeń zaspokajających codzienne potrzeby, np. w sklep, szkołę podstawową i ewentualnie przedszkole.

• Nastąpiło oddzielanie stref zamieszkałych przez nieco zamożniejsze kategorie społeczne, które cechuje znacznie wyższy standard wyposażenia.

• W latach 70-tych XX w odstąpiono od budowy wielkich zespołów mieszkaniowych. Zauważono negatywne zjawiska związane z taką organizacją przestrzeni społecznej. Odnotowano, iż nadmierne zagęszczenie prowadzi do wzmocnienia u poszczególnych jednostek poczucia zagrożenia, a zbiorowość pełna niepokoju staje się bardziej wrażliwa na wszelkie niedostatki i napięcia codziennego życia. Anonimowość jednostek, zatracanie tożsamości, przemoc, przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu mieszkańców - związane są z zamieszkiwaniem w wielkich osiedlach, czy wieżowcach.

• Doprowadziło to do poszukiwania nowych form urbanistycznych przestrzeni masowej konsumpcji. Taką formą stały się tzw. „nowe miasta”, których prototypem były angielskie miasta zlokalizowane wokół Londynu oraz podmiejskie prefabrykowane budownictwo jednorodzinne, wzorowane na rozwiązaniach amerykańskich.

Obecnie procesy wytwarzania przestrzeni konsumpcji cechuje:

• Rurbanizacja - rozprzestrzenianie na obszary położone coraz dalej poza granicami zabudowy miejskiej.

• Skupienie wokół dużych koncentracji ludności.

• Przejmowanie obszarów poprzednio użytkowanych produkcyjnie (rolnictwo).

• Nowe, jednorodzinne budownictwo.

• Trzy zasadnicze formy realizacji budynków mieszkalnych:

• Zabudowa na oddzielnych parcelach wzdłuż drogi

• Zgrupowania kilkudziesięciu domów w postaci osiedla z wewnętrznymi ulicami i głównym wjazdem

• Osiedla zintegrowane, budowane według jednolitej koncepcji architektonicznej (ze wspólnie użytkowanymi terenami zielonymi)

Przyczyny „ucieczki z miasta”

• Tzw. agresja nowoczesnego życia w wielkich aglomeracjach, fizyczny nacisk

• Poczucie nieporządku, niepokoju, zagrożenia

• Chęć uwolnienia od dokuczliwych uciążliwości

• Pragnienie wolności i swobody samorealizacji

• Marzenia o wspaniałym życiu, własnym domu

• Często mityczne wyobrażenia o ucieczce od trudności życia

„Nowe miasta”, założenia:

• Wzmocnienie interwencjonizmu państwowego

• Dążenie do uporządkowania przestrzeni i poprawy równowagi w zakresie jej zagospodarowania i struktury społecznej

• Głównie chodziło o zrównoważenie rozwoju Paryża i wzrostu peryferyjnego (właśnie w „nowych miastach”)

• Zrównoważenie liczby mieszkańców i miejsc pracy

• Równowaga między obszarami produkcji i konsumpcji poprzez wytwarzanie przestrzeni wielofunkcyjnych

• Budowa miast, a nie sypialnianych zespołów mieszkaniowych

• Zapobieganie nadmiernej segregacji społecznej

Nowe miasta

• W rezultacie nowe miasta stały się formą przestrzeni konsumpcji, którą od wielkich zespołów mieszkaniowych różni przede wszystkim forma budownictwa mieszkaniowego oraz niewielki wzrost funkcji produkcyjnych i usługowych

Budowa nowych miast według dwóch odmiennych tradycji:

• Idea miasta-ogrodu, podkreślająca uroki życia wiejskiego i niedostatki funkcjonowania wielkich ośrodków miejskich /Ebenzer Howard/ - inspiracja do budowy miast satelickich i tzw. jednostek sąsiedzkich

• Budowa miast przemysłowych w rejonach złóż surowców naturalnych, a także kompleksów militarno-przemysłowych w Związku Radzieckim

Nowe miasta w Wielkiej Brytanii

• Miały zapoczątkować proces deglomeracji wielkich okręgów metropolitalnych

• W UK powstała pierwsza w historii ustawa o nowych miastach (New Towns Act 1946), w której sformułowano program ich planowania i budowy

• W latach 1946-50 powstało czternaście (Mark One - ścisłe odwzorowanie postulatów miasta-ogrodu), a w latach 1961-70 kolejnych trzynaście takich miast (Mark Two i Three- zrewidowane wersje programu wywołane m.in. dużym przyrostem demograficznym)

• W drugiej połowie XX wieku założono łącznie 28 nowych miast, które w 1991 r. zamieszkiwało 2.254.300 mieszkańców

Nowe miasto

• „to taka jednostka, która powstając w mniejszym lub większym zakresie na tzw. surowym korzeniu, zachowuje jednolitość koncepcji urbanistycznej, a często również architektonicznej. (…) nowe miasto powstaje drogą, którą można nazwać rewolucyjną (powstaje w całości lub w dużej swej części w krótkim czasie), a nie w wyniku powolnych przemian i przekształceń istniejących jednostek” /Liszewski, Gryszkiewicz, Kaczmarek/

Dwa rodzaje nowych miast:

• Tworzone w celu wywołania procesów deglomeracji i dekoncentracji w regionach metropolitalnych

• Rozwijane w celu aktywizacji słabo rozwiniętego regionu

• Nowe miasta Europy Środkowej i Wschodniej tworzone były przede wszystkim jako jednostki przemysłowe

• Liczne z nowych miast nie spełniły oczekiwań ich wytwórców, pozostając raczej sypialniami, a nie atrakcyjnymi, zintegrowanymi organizmami społecznymi

Pięć podstawowych elementów, z których powinny składać się nowe miasta:

• Tereny przemysłowe

• Tereny mieszkalne

• Centrum miasta

• Obszary rekreacji

• Komunikacja

CENTRUM MIASTA

Procesy przebudowy centralnych dzielnic, mające na celu:

• Walkę z niezdrowymi, pozbawionymi słońca mieszkaniami

• Restaurację starego, zabytkowego budownictwa

• Restrukturyzację w celu dostosowania do nowych potrzeb

W rzeczywistości polityka renowacji centralnych dzielnic miast skupiała się wokół trzech zagadnień:

• Akumulacji monopolistycznej w sektorze budownictwa

• Podboju społeczno-politycznego obszarów centralnych przez przesunięcie na peryferie warstw ludowych

• Tworzenia „biegunów miejskich” i centrów zarządzania

• W sumie renowacja centralnych dzielnic miast przekształca przebudowane obszary w przestrzenie zarządzania, międzynarodowej turystyki i luksusowej konsumpcji, pogłębiając - przez tworzenie tych enklaw - procesy rozpadu miasta i segregację społeczną w przestrzeni.

---