Jak powstało pismo?

• ośrodek tematyczny

Wynalazki, wynalazki

• temat

Jak powstało pismo?

• poziom nauczania, klasa, liczba jednostek lekcyjnych

szkoła podstawowa, klasa III, cztery jednostki lekcyjne

• umiejętności

• poszukiwanie, porządkowanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł

• efektywne współdziałanie w zespole i praca w grupie , podejmowanie indywidualnych i grupowych decyzji

• rozwijanie sprawności umysłowych i osobistych zainteresowań

• skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach, budowanie więzi międzyludzkich

• cele

uczeń:

• rozumie czytany tekst i potrafi odpowiedzieć na pytania dotyczące jego treści

• zna różne rodzaje pisma

• nazywa wszystkie elementy pisma

• zna alfabet języka polskiego

• zna zasady pisowni wyrazów z „ż”

• środki dydaktyczne:

• krzyżówka; kserokopie tekstu „Legendy z Sumeru”; zegar z pismem obrazkowym i literowym; ilustracje pisma obrazkowego, klinowego i hieroglifów, ,; mapa geograficzna „Bliskiego wschodu”; wzory liter alfabetu łacińskiego, greckiego, fenickiego; patyczki; gęsie pióra; pędzelki; tabliczki z masy solnej; kawałki płótna, karty pracy, wzory inicjałów

• metody

• mapa skojarzeń, metoda tekstu przewodniego, zmodyfikowane bazgroły, smily

( metody przedstawione w książce E. Brudnik, A. Moszczyńskiej, B. Owczarskiej,

„ Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie ”- przewodnik po metodach aktywizujących)

• formy

• praca indywidualna, praca w grupie , praca zbiorowa

czynności nauczyciela i uczniów	metody	formy		materiały	wskazówki	uwagi
Nawiązanie do tematu i sprawdzenie wcześniej zdobytych wiadomości - rozwiązywanie krzyżówki 15min		praca zbiorowa		krzyżówka dla każdego załącznik nr 1	Wszystkie hasła krzyżówki tworzą zbiór nazw różnego typu wynalazków
Ciche czytanie ze zrozumieniem tekstu pt. "Legenda z Sumeru". 20min	metoda tekstu przewod-niego - „Przewod-nik …” s. 134	praca indywidu-alna		kserokopie tekstu dla każdego załącznik nr 2 kartka z pytaniami dla każdego załącznik nr 3 kartki z ćwiczeniami ortograficz-nymi załącznik nr 4	Podczas samodzielnej pracy uczniów nauczyciel kontroluje i sprawdza poprawność wykonywanych zadań, udziela pochwał oraz indywidualnie ocenia.
Odszukanie na mapie fizycznej Bliskiego Wschodu rzek Tygrys i Eufrat oraz wskazanie obszaru dawnej Mezopotamii. 5min		praca indywidu- alna		mapa fizyczna Bliskiego Wschodu	Mapa umieszczona jest w widocznym miejscu. Chętni uczniowie wskazują na mapie wymienione rzeki i obszar Mezopotamii, dodatkowo mogą określić kierunek, w którym płyną.
Ilustrowane opowiadanie nauczyciela o dziejach pisma. 5min	mini wykład „Przewod-nik …" s. 225	praca z całą klasą		informacje dla nauczyciela załącznik nr 5
Odczytywanie hasła na zegarze z pismem obrazkowym. 15min		praca w grupach		wzór zegara z pismem obrazkowym załącznik nr 6 karta pracy dla grupy załącznik nr 7	Każda grupa wybiera lidera i otrzymuje zegar oraz kartę pracy. Lider grupy przydziela obrazki do odczytania liter dla każdego członka grupy.
Przypomnienie i utrwalenie alfabetu języka polskiego. 5min		praca z całą klasą
Informacja nauczyciela o tym jak powstał alfabet i prezentacja obrazów wybranych liter z alfabetu greckiego, fenickiego i starożytnych Rzymian. 10min		praca z całą klasą		informacje dla nauczyciela i obrazy wybranych liter załącznik nr 8
Recytacja przez nauczyciela fragmentu poematu Owidiusza w języku łacińskim. 10min			praca z całą klasą	fragment poematu załącznik nr 9	Nauczyciel krótko wyjaśnia w języku polskim treść poematu, a następnie recytuje wskazany fragment. Uczniowie uważnie słuchają i próbują rozpoznawać znajome głoski. Mogą przeprowadzić analizę słuchową wybranych wyrazów.
Staranne pisanie patyczkiem na masie solnej, gęsim piórem na papierze, pędzelkiem na płótnie pierwszej litery swojego imienia w określonym czasie. 20min			praca w grupach	gęsie pióra, patyczki, pędzelki, płótno, kartki papieru, tacki z masą solną.	Każda grupa pisze pierwszą literę swojego imienia odmienną techniką. Po upływie wyznaczonego czasu grupy zmieniają stanowisko pracy. Sygnał muzyczny jest zapowiedzią zmiany stanowiska. W czasie tych zmian dzieci wykonują dodatkowe ćwiczenia ruchowe naśladując nauczyciela.
Dzisiejsze wykorzystanie pisma obrazkowego. 10min			praca indywidu- alna	rebusy, znaki drogowe, załącznik nr 10
Nazywanie i pisanie poszczególnych elementów pisma 15min			praca indywidu-alna	tablica w linie, karty pracy z elementami pisma i wzorami liter. załącznik nr 11	Uczniowie nazywają elementy pisma i starannie piszą litery w liniaturze po pokazie sposobu ich pisania przez nauczyciela
Swobodne wypowiedzi uczniów na temat pisma i prezentacja przygotowanego w grupach materiału. 20min	mapa skojarzeń		praca w grupach	karton z narysowa-nym szkie-letem "mapy skojarzeń" załącznik nr 12	Nauczyciel zachęca uczniów do tworzenia skojarzeń. Uczniowie zapisują na wychodzących promieniście gałęziach pojęcia, które kojarzą się ze słowem pismo. Następnie liderzy przedstawiają efekty pracy swoich grup.
Omówienie pracy domowej - wykonaj w dowolny sposób inicjały swojego imienia i nazwiska. 5min	zmodyfiko -wana bazgroły -,,Przewod-nik..." s.27		praca indywidu- alna	kartki z bloku, kredki, flamastry, farby, pędzle itp..	Uczniowie wykonują prace wybraną techniką plastyczną: rysowanie, malowanie, kolaż …

• załącznik nr 1

Krzyżówka

1
		2
						3
				4
					5

 

1.Maszyna latająca, która może nieruchomo zawisnąć w powietrzu i latać w każdym kierunku.

2.Już bardzo dawno ludzie używali ich do pływania.

3.Balon z silnikiem, ma kształt cygara i jest wypełniony niepalnym helem.

4.Służy do nakręcania filmów, rejestruje na taśmie dźwięk i obraz.

5.Wynaleźli je Sumerowie, najpierw było kamienne, po raz pierwszy wykorzystano je w garncarstwie

• załącznik nr 2

Legenda z Sumeru

Dawno temu w mieście Uruk nad Eufratem panował potężny król Enmenkar. Żądał on od władcy miasta położonego nad Tygrysem stad wołów, koszy srebra i drogich kamieni w zamian za opiekę. Wysłaniec króla przemierzał daleką drogę, aby powtórzyć słowo w słowo żądania swojego króla. Władca miasta nad Tygrysem odrzucił propozycję króla i przedstawił mu swoje warunki. Królowie targowali się, a wysłannik dziesiątki razy przemierzał drogę dzielącą miasta.

Pewnego dnia, przed kolejną podróżą wysłannik króla Enmenkara załamał się - nie zdołał zapamiętać długiej listy żądań swego władcy. Król wziął bryłę świeżej gliny, spłaszczył ją uformował tabliczkę i za pomocą kawałka trzciny zapisał swoje żądania. Tak powstało pismo.

• załącznik nr 3

Przeczytaj uważnie pytania i zakreśl prawidłową odpowiedź.

1. Kto panował w mieście Uruk nad Eufratem?

- Król Enmenkar

- Król Tygrysie Oko

- Królowa Bona

2. Czego żądał król Enmenkar w zamian za opiekę od władcy miasta położonego nad Tygrysem?

- koszy srebra i drogich kamieni

- dużych ilości warzyw i owoców

- nowych obszarów ziemi

3. Kto wypełniał wolę króla?

- królowa

- wysłannik

- brat

4. Dlaczego wysłannik króla załamał się?

- bo zgubił drogę

- nie mógł zapamiętać wszystkich żądań władcy

- zachorował

5. Co zrobił król, gdy jego wysłannik nie mógł zapamiętać długiej listy żądań?

- zamknął wysłannika w lochu

- na tabliczce z gliny zapisał trzciną swe życzenia

- powtórzył raz jeszcze swe żądania

• załącznik nr 4

Wypisz z tekstu wyrazy z „ż” i uzasadnij ich pisownię

…………………… - ……………………

…………………… - ……………………

…………………… - ……………………

…………………… - ……………………

…………………… - ……………………

…………………… - ……………………

• załącznik nr 5

Legenda zawiera w sobie źdźbło prawdy. W Mezopotamii istotnie pisano na glinianych tabliczkach. Glina była ogólnie dostępna i łatwo było na niej pisać, gdy była wilgotna. Po wypaleniu zyskiwała trwałość. Pierwsze zapiski, jakie czynili Sumerowie, dotyczyły spraw codziennych: Jakie zwierzęta znajdują się w zagrodzie? Ile zboża jest w magazynach?

Człowiek rysował:

(ilustracje - w pełnej wersji pracy na płycie CD - przyp. red.)

Kłos ptaka

Głowę wołu ogród

wodę

Ale jak przekazać pojęcia złożone, symboliczne, nie mające odpowiedników w świecie rzeczy? Jak narysować złość, narodziny, przyjaźń? Aby rozwiązać ten problem, ludzie łączyli istniejące już obrazki bądź tworzyli nowe.

(ilustracje - w pełnej wersji pracy na płycie CD - przyp. red.)

Narodziny wrogość

Przyjaźń złość

Z czasem ludzie zmienili obrazki we wzory ułożone z klinów, czyli trójkątnych odcisków trzcinowego rylca. Niektóre wzory przestały oznaczać słowa, a zaczęły oznaczać sylaby lub głoski. Powstało pismo, umożliwiające zapisanie dowolnego tekstu. Było to jednak pismo bardzo skomplikowane, trudne do nauczenia się.

• załącznik nr 6

(ilustracja - w pełnej wersji pracy na płycie CD - przyp. red.)

• załącznik nr 7

(ilustracja - w pełnej wersji pracy na płycie CD - przyp. red.)

• załącznik nr 8

Jak doskonale wiecie, dzisiaj posługujemy się alfabetem a więc systemem, w którym jeden znak (rzadziej dwa lub trzy) oznacza jedną głoskę - jeden dźwięk. W piśmie alfabetycznym potrzeba o wiele mniej znaków do zapisywania słów niż np. w piśmie klinowym. Ten prosty system pisma stworzyli Fenicjanie - lud żeglarzy i kupców wędrujący po portach Morza Śródziemnego. Starożytni Fenicjanie dokonali wielkiej rewolucji w sztuce pisania. Zamiast rysować oddzielny znak dla każdego przedmiotu, wpadli na pomysł, aby stosować znaki odpowiadające poszczególnym dźwiękom, z których składają się słowa. Fenicjanie używali 22 znaków, które służyły do zapisywania pojedynczych dźwięków mowy. Dlatego alfabet fenicki był o wiele wygodniejszy w użyciu i łatwiejszy do zapamiętania niż pismo hieroglificzne czy klinowe. Nic, więc dziwnego, że nauczyły się go od Fenicjan inne ludy, najpierw Grecy, później Rzymianie. Alfabet rzymski stał się podstawą do zapisu większości języków europejskich.

Porównaj znaki alfabetu fenickiego, greckiego i łacińskiego. Jakie wnioski możesz wyciągnąć z tego zestawienia? Skąd pochodzi pismo?

Pierwsze alfabety

(ilustracja - w pełnej wersji pracy na płycie CD - przyp. red.)

fenicki grecki rzymski

• załącznik nr 9

Owidiusz - jeden z najsłynniejszych poetów rzymskich

W tym fragmencie Owidiusz opisuje tak zwany złoty wiek. Mówi o tym, że istniał czas, kiedy ludzie byli bardzo szczęśliwi, nie znali wojen, nie musieli ciężko pracować, a ziemia rodziła wszystko bez ludzkiego trudu. Wiadomo jednak, że takiego złotego wieku nie było w dziejach ludzkości, a wręcz przeciwnie. Życie człowieka pierwotnego było bardzo ciężkie, narażone na różnego rodzaju niebezpieczeństwa.

Aurea prima sata est aetas, quae vindice nullo

sponte sua, sine lege fidem rectumque colebat.

Poena metusque aberant, nec verba minantia fixo

aere legebantur, nec supplex turba timebat

iudicis ora sui, sed erant sine vindice tuti.

Nondum caesa suis, peregrinum ut viseret orbem,

montibus In liquidas pinus descenderat undas,

nullaque mortales praeter sua litora norant.

• załącznik nr 10

Pismo obrazkowe dzisiaj

Dzisiaj ludzie wciąż używają pisma obrazkowego. Na przykład znaki drogowe - to pismo obrazkowe, zrozumiałe na wszystkich kontynentach. Czy wiesz co oznaczają poszczególne znaki?

(ilustracja - w pełnej wersji pracy na płycie CD - przyp. red.)

W rebusach także wykorzystuje się pismo obrazkowe.

Rozwiąż rebus.

(ilustracja - w pełnej wersji pracy na płycie CD - przyp. red.)

• załącznik nr 11

(ilustracja - w pełnej wersji pracy na płycie CD - przyp. red.)

• załącznik nr 12

(ilustracja - w pełnej wersji pracy na płycie CD - przyp. red.)

• ośrodek tematyczny

Wynalazki, wynalazki

Koleżanko, Kolego!

Przedstawiam Ci moją propozycję zajęć zintegrowanych w kl. III szkoły podstawowej, na których wykorzystałam aktywizujące metody pracy z dziećmi.

Przeprowadziłam je w bloku tematycznym „Wynalazki, wynalazki”, ale temat ten jest możliwy do realizacji także w bloku tematycznym „Książki i książeczki”. Punktem wyjścia do prowadzenia zajęć była wycieczka do drukarni, którą razem z klasą zaplanowałam, odbyłam, a później wykorzystałam poczynione obserwacje do dalszej pracy.

Chciałam w przystępnej formie przybliżyć dzieciom historię pisma. Problemy poruszone na tych zajęciach pozwoliły zrozumieć uczniom znaczenie umiejętności czytania i pisania w życiu każdego człowieka od czasów starożytnych po dzień dzisiejszy.

Zajęcia wymagają sporego nakładu pracy nauczyciela, ale efekty pracy i zadowolenie dzieci w pełni rekompensują ten trud.

Anna Jakubowska -nauczycielka nauczania zintegrowanego w Szkole Podstawowej nr 27 przy Zespole Szkół nr3w Poznaniu

---