RYZYKO KREDYTOWE

Rodzaje ryzyka kredytowego, zabezpieczenie kredytu, umowa kredytowa, monitoring kredytu, zabezpieczenie banków przed skutkami złych kredytów, windykacja i restrukturyzacja zadłużenia.

Kredyt - czasowe użyczenie środków pieniężnych na określony cel i termin po określonej cenie.

Umowa kredytowa wiąże obie strony. Kredyt bankowi powinien przynieść określony dochód w postaci odsetek i prowizji. Bank udzielając kredytu udostępnia środki pieniężne, które są w czasowym posiadaniu przez bank.

Ryzyko - niepewność osiągnięcia celów, ale które można oszacować, np.: zakładając dochód banku na poziomie 100, w międzyczasie RPP w konkurencyjnym dział. obniży się dochód. To, czego nie jesteśmy w stanie skwantyfikować (zmierzyć, zważyć) to jest to niepewność. Rozróżniamy następujące rodzaje ryzyka:

• walutowe,

• stóp procentowych,

• infrastrukturalne,

• personalne,

• utraty płynności,

• kursowe,

• innowacji finansowych,

• niesprawności technicznej.

Ryzyko zewnętrzne to:

• ryzyko kraju (niestabilność polityczna),

• zmian przepisów prawnych.

Ryzyko kredytowe - to ryzyko aktywne i pasywne. Ryzyko aktywne to zagrożenie utraty środków, ryzyko pasywne związane jest z tym, że kredytobiorca zbyt szybko spłaci kredyt, lub depozytariusze zaczną wycofywać wkłady. Towarzyszą one każdemu kredytowi.

Na ryzyko kredytowe możemy patrzeć z punktu widzenia pojedynczego kredytu, lub z punktu widzenia portfela kredytowego. Każdy bank ma przyjętą strategię kredytową. Rozróżniamy trzy rodzaje strategii:

• ofensywna,

• defensywna (konserwatywna),

• umiarkowana (kontrolowany poziom ryzyka).

Strategia ofensywna - przyjmuje za cel

szybki rozwój i szybkie podnoszenie znaczenia banku na rynku. Oferuje nam atrakcyjne warunki kredytu, bank przyjmuje na siebie większe ryzyko, tzn. przyjmuje na siebie kredyty z góry obarczone większym ryzykiem. Im wyższe ryzyko to wyższa cena kredytu.

Strategia defensywna - bank ma ustabilizowaną pozycję na rynku. Jego priorytetem to maksymalizacja zysku, więc wnioski kredytowe poddawane są ostrej kwalifikacji. Strategia ta polega na minimalizacji ryzyka związanego z udzielanym kredytem. Kredyty dla banku są maksymalnie bezpieczne.

Strategia umiarkowana - stanowi pomieszanie obu strategii tj. ofensywnej i defensywnej.

Cele strategii finansowej opisane w polityce finansowej znajdują odzwierciedlenie w instrukcji kredytowej (do użytku wewnętrznego). Stanowi ona zwartą całość i precyzuje:

• wymagane formy i warunki wniosków kredytowych,

• analizę wniosków,

• sposób prowadzenia dokumentacji kredytu,

• sposób badania portfela kredytobiorcy,

• pomiar ryzyka kredytowego,

• sposób obserwacji kredytu w czasie jego realizacji.

Instrukcja kredytowa nie powinna być zamknięta, ale stale uaktualniana do zaistniałych potrzeb.

Obserwacja kredytu - przeprowadza się ją w celu zminimalizowania ryzyka kredytowego, proces ten nazywamy monitoringiem kredytowym.

Monitoring kredytu (pojedynczego kredytu) może być:

• automatyczny; osoba odpowiedzialna obserwuje saldo rachunku, tzn. to, co się dzieje z kredytem. Obserwuje się również saldo rachunku i to, co się z nim dzieje, tzn. czy nie jest przekraczane i jak już to, dlaczego tak się dzieje.

• indywidualny; polega na składaniu wizyt w siedzibie klienta i analizowaniu sprawozdań finansowych.

Ryzyko pojedynczego kredytu to ryzyko niespłaty kredytu.

Przepisy prawne regulujące ryzyko kredytowe:

1. 
   Art. 75 Prawo Bankowe: „maksymalne

zaangażowanie środków u jednego kredytobiorcy nie może przekroczyć 25% kapitałów własnych”.

2. współczynnik wypłacalności = fundusze własne/ aktywa mierzone ryzykiem. Powinny być na poziomie 8%, i nie powinien być niższy.

• jeżeli < 8% ozn. to, że jest zbyt duże ryzyko

• jeżeli > 8% ozn. to, że bank nie wykorzystuje nadwyżek.

Tworzenie rezerw celowych jest ściśle związane z kredytami.

Portfel kredytowy - nadmierne zaangażowanie w określony rodzaj klientów jest ryzykowne. Podobnie jest z branżą tzn. im bardziej zróżnicowany portfel tym ryzyko kredytowe jest mniejsze.

Ekonomiczne warunki kredytu a ryzyko kredytowe. Nowe formy zabezpieczeń kredytu.

Ekonomiczne warunki kredytu - to elementy o charakterze zewnętrznym i wewnętrznym. Co warunkuje ekonomiczne warunki kredytu:

• kwota kapitału,

• wybór formy kredytowania (w rachunku kredytowym bieżącym),

• okres kredytowania i spłat,

• związek z kredytami preferencyjnymi (kredyt dla studentów),

• cena kredytu zależna od sposobu liczenia oprocentowania,

• polityka pieniężna (ilość pieniądza w obiegu i inflacja),

• zabezpieczenie kredytu,

• relacja kwota wierzytelności a rynkowa wartość zabezpieczenia,

• ocena wiarygodności kredytowej przy zabezpieczeniach osobistych (poręczenie, weksel)

Uwzględniając powyższe, ryzyko kredytowe może występować w kilku fazach:

1. ryzyko przedkredytowe na etapie oceny wniosku kredytowego,

2. ryzyko kredytowania; czyli po udzieleniu kredytu związane z monitoringiem kredytu prowadzonego przez bank. Wpływa na nie: ceny, cła, kursy, co z kolei wpływa na sytuację finansową klienta.

3. ryzyko windykacji jest konsekwencją podjętych wcześniej decyzji. Ryzyko związane jest z zabezpieczeniem, ryzyko rynkowe, upadłościowe,

sprawność aparatu państwowego (sąd, prokuratura, komornik).

Metody analizy ryzyka kredytowego - banki stosują metody oparte na metodzie wskaźnikowo - punktowej. Celem jest przyspieszenie i ujednolicenie czynności bankowych.

Ocena ryzyka przed podjęciem decyzji o udzielenie kredytu opiera się na:

• ocenie bieżącej i perspektywicznej zdolności kredytowej. Zakres oceny uzależniony jest od okresu korzystania z kredytu,

• przy krótkoterminowym kredycie powinno się bieżącą ocenę kredytowności,

• czy przy akceptacji danego ryzyka dla banku kredyt może okazać się nie ściągalny,

• czy czynniki finansowe kredytobiorcy mają charakter trwały.

Są to pytania, jakie należy zadać udzielając kredytu.

Rezerwy celowe - to tworzenie rezerw na kredyty zagrożone (zabezpieczenie przyszłych należności). W bankach tworzone są również innego rodzaju rezerwy na podatek dochodowy i inne potrzeby.

Każdy bank ma obowiązek monitorowanie swojego portfela kredytowego i podział należności wg grup ryzyka na należności:

1. normalne - opóźnienie w spłacie nie przekracza jednego miesiąca i sytuacja finansowa dłużnika jest dobra

2. pod obserwacją - opóźnienie w spłacie nie przekracza jednego miesiąca i sytuacja finansowa dłużnika jest dobra, ale podmiot gospodarczy budzi dla banku pewne wątpliwości wg wewnętrznych kryteriów banku (są obarczone większym ryzykiem)

3. poniżej standardu - nastąpiło opóźnienie w spłacie od jednego do trzech miesięcy, a sytuacja finansowa może spowodować zagrożenie terminowej spłaty kredytu

4. wątpliwe - należności, w których opóźnienie wynosi od trzech do sześciu miesięcy, a sytuacja finansowa pogorszyła się na, tyle, że straty pokrywane są kapitałem własnym

5. stracone - opóźnienie w spłacie kredytu przekracza sześć miesięcy, oraz należności od dłużników zostały postawione w stan upadłości, toczy się postępowanie sądowe, nieznane jest

miejsce pobytu kredytobiorcy lub sytuacja

ekonomiczno - finansowa uniemożliwia spłatę kredytu

Należności z tytułu kart płatniczych dzieli się na:

• normalne; gdzie opóźnienie w spłacie nie przekracza jednego miesiąca

• poniżej standardu; opóźnienie wynosi od jednego do trzech miesięcy

• wątpliwe; od trzech do sześciu miesięcy

• stracone; powyżej sześciu miesięcy

Należności od skarbu państwa dzielimy na:

• normalne, gdzie opóźnienie w spłacie kredytu nie przekracza jednego roku

• wątpliwe, 1 - 2 lata

• stracone, opóźnienie w spłacie powyżej 2 lat.

Rezerwy tworzone są na należności kredytowe, gwarancje oraz akredytywy. Podstawą naliczania kwoty rezerw są należności kredytowe bez odsetek. Rezerwy celowe tworzone są w ciężar kosztów banku i nie stanowią podstawy do zmniejszenia bazy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych (są to ukryte rezerwy banku). Tworzenie rezerw celowych sprawia bardzo duże kłopoty dla banku, w związku z tym pewne zabezpieczenia zmniejszają wysokość rezerw celowych. Są to:

• gwarancje NBP, lub banków z grupy OECD

• gwarancje lub poręczenia Skarbu Państwa

• polisa ubezpieczeniowa KUKE

• gwarancje i poręczenia samorządu terytorialnego (poręczenie obejmujące 80% wierzytelności)

• poręczenia „dobrze stojących” przedsiębiorstw

• cesja wierzytelności

• zastaw rejestrowy

• hipoteka

Kwota rezerw celowych zmniejszana jest odpowiednio, jeżeli dany kredyt zostanie przepisany do innej grupy ryzyka i przyjmie się inne zabezpieczenie. Jeżeli kredyt zostanie spłacony to wówczas następuje rozwiązanie rezerwy.

W przypadku wystąpienia zagrożenia spłaty kredytu bank ponosi następujące konsekwencje:

1. koszty związane z niespłaconym kredytem

2. koszty podatkowe

3. koszty związane z rezerwą celową

Metoda punktowej oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy wykorzystuje się w niej mechanizmy oceny analizy ekonomicznej i

finansowej, gdzie każdy z czynników ocenia się oddzielnie. Aby wykonać ocenę zdolności kredytowej metodą punktową sumujemy punkty i w zależności od Σ i przyjętego schematu kredytobiorcy przydzielani są do określonej grupy, w której to określa się: okres utrzymującego się zadłużenia przeterminowanego, klasyfikacja (zdolności kredytowej, kredytu), ryzyko banku, warunki kredytowania.

W wyniku przyjętego schematu działania można określić warunki, na jakich udzielany jest kredyt (oprocentowanie, sposób obserwacji kredytu, zabezpieczenia, itp.). W każdym banku mogą być przyjęte inne sposoby punktowania i sposób podejmowania decyzji.

Ubezpieczenie kredytu - stanowi grupę ubezpieczeń finansowych o których mówi Ustawa o Działalności Ubezpieczeniowej.

W grupie ubezpieczeń kredytów wyróżniamy:

• ogólnej niewypłacalności - jest to zapis ustawy nie realizowany w praktyce,

• kredytu eksportowego - forma ubezpieczeń zobowiązań z transakcji handlowych w obrocie zagranicznym. Przedmiotem ubezpieczenia są wierzytelności przysługujące ubezpieczającemu z tytułu kontraktów eksportowych na dostawy towarów i usług,

• spłaty rat - dotyczy należnych ubezpieczonemu wymagalnych rat cen towarów, które to raty przestał spłacać kupujący,

• ubezpieczenie kredytu hipotecznego - jest zabezpieczeniem przed niewypłacalnością kredytobiorcy. Może obejmować straty kredytodawcy spowodowane wcześniejszym wykupieniem kredytowanej nieruchomości,

• ubezpieczenie kredytu rolniczego (o dużym ryzyku) - grupa kredytobiorców są o dużym ryzyku i w praktyce są nie wykorzystywane.

Ubezpieczenie innych ryzyk finansowych (zapisane w ustawie ale nie wykorzystywane):

• ubezpieczenie od ryzyka zatrudnienia

• niewystarczającego dochodu

• złych warunków atmosferycznych

• utraty zysków

• stałych wydatków ogólnych

• nieprzewidzianych wydatków handlowych

• utraty wartości rynkowej

• utraty stałego źródła dochodu

• innych strat finansowych

Podział ubezpieczeń kredytów możemy podzielić na:

1. ubezpieczenie kredytów towarowych (w ramach nowelizacji ustawy) dzielimy na:

1. ubezpieczenie kredytu kupieckiego - obejmuje przysługujące ubezpieczonemu bezsporne należności z tytułu udzielanych kredytów kupieckich,

2. ubezpieczenie należności faktoringowych - zabezpiecza przed niesolidnością odbiorców towarów i usług (bank faktoringowy)

3. 
   ubezpieczenie leasingu - podobne do ubezpieczenia spłaty rat kredytu. Może być zawarty w formie umowy generalnej (obejmuje wszystkie umowy jakie zawarł ubezpieczony z lisingobiorcami w okresie objętym umową ubezpieczeniową)

1. ubezpieczenie kredytów finansowych, wśród nich wyróżniamy:

1. ubezpieczenie inwestycyjnego kredytu bankowego,

2. ubezpieczenie kredytu bankowego konsumpcyjnego,

3. ubezpieczenie kredytu bankowego na działalność gospodarczą,

4. ubezpieczenie kredytu bankowego na wypadek śmierci i utraty możliwości zarobkowania

---