Międzynarodowe Stosunki Polityczne
Rok akademicki 2004/2005 - ćwiczenia
Status i role międzynarodowe państw i innych uczestników międzynarodowych stosunków politycznych
- Stosunki międzynarodowe jako dziedzina stosunków społecznych
- Uczestnicy stosunków międzynarodowych
- Państwo jako główny uczestnik stosunków międzynarodowych
- Atrybuty państwa
- Rodzaje państw, immunitet państwa, suwerenność i prawa zasadnicze państw
- Uznanie międzynarodowe państwa
- Inne niż państwa podmioty prawa międzynarodowego
Literatura:
R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1994 i wyd. nast., s. 111-140.
E. Cziomer, L. W. Zyblikiewicz, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Warszawa-Kraków 2002, rozdz. 3.
R. Kuźniar, Stosunki międzynarodowe: istota, uwarunkowania, badanie, w: E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe: geneza, struktura, funkcjonowanie, Warszawa 1994 i nast., s. 15-33.
I. Popiuk-Rysińska, Uczestnicy stosunków międzynarodowych, ich interesy i oddziaływania (w:) E. Haliżak, R. Kuźniar, Stosunki ..., op.cit., s. 83-105.
I. Słomczyńska, Suwerenność jako wartość w polityce zagranicznej państw, w: R. Zięba (red.), Wstęp do teorii polityki zagranicznej państwa, Toruń 2004, s. 145-162.
M. Bielecka, Role międzynarodowe państwa, w: R. Zięba (red.), Wstęp do teorii polityki zagranicznej …, s. 177-192.
2. Rola dyplomacji w międzynarodowych stosunkach politycznych
- Organy państwa w stosunkach międzynarodowych
- Pojęcie służby zagranicznej i służby dyplomatycznej
- Normy regulujące stosunki dyplomatyczne
- Prawo legacji
- Funkcje misji dyplomatycznej
- Klasy szefów misji i precedencja
- Korpus dyplomatyczny
- Podstawowe przywileje i immunitety dyplomatyczne
Literatura:
Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r.;
W. Góralczyk, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa, różne wydania, rozdz. pt. Źródła prawa międzynarodowego lub
R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa (różne wydania), paragraf pt. Stosunki dyplomatyczne;
J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 2003, rozdz. II i IV.
M. Wilk (red.), Dyplomacja, Łódź 2002;
R. Frelek, Najkrótsza historia dyplomacji, Warszawa 2000.
3. Karta Narodów Zjednoczonych i system ONZ
- Geneza ONZ
- Cele, zasady i członkostwo Organizacji
- Główne organy, zasady głosowania i kompetencje ZO oraz RB
- Charakter prawny i funkcje Organizacji
- Karta NZ a Pakt Ligi Narodów
- Odpowiedzialność RB za pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe
- Akcje i operacje ONZ
- Ocena efektywności ONZ
Literatura:
Karta Narodów Zjednoczonych;
R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa, różne wydania, paragraf pt. „ONZ”;
R. Sonnenfeld, Peace-keeping w modelu bezpieczeństwa zbiorowego ONZ, w: T. Łoś- Nowak (red.), Narody Zjednoczone między oczekiwaniem a spełnieniem, Wrocław 1995, s. 9-25, 27-35.
S. Parzymies, Rola ONZ w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, w: J. Kukułka, I. Popiuk-Rysińska (red.), Wkład ONZ w rozwój współżycia narodów, Warszawa 1997, s. 23 - 44; tamże J. Kukułka, Podsumowanie osiągnięć, słabości i szans ONZ, s. 193-199;
T. Łoś-Nowak (red.), Narody Zjednoczone między oczekiwaniem a spełnieniem, Wrocław 1995, s. 9 - 64;
F. Gągor, K. Paszkowski, Międzynarodowe operacje pokojowe w doktrynie obronnej RP, Toruń 1999, s. 143 - 172, 232 - 239.
4. Procesy integracji europejskiej (od Planu Schumana do Traktatu z Maastricht)
- Źródła i uwarunkowania integracji europejskiej
- Fazy rozwoju europejskiej integracji i współpracy
- Od "szóstki" do "piętnastki" - stanowisko państw Europy Zachodniej wobec integracji
- Plany Foucheta
- Europejska Współpraca Polityczna
- Jednolity Akt Europejski
- Traktat z Maastricht
Literatura:
R. Zięba, Unia Europejska jako aktor stosunków międzynarodowych, Warszawa 2003, rozdz. I, s. 19-53;
K. Łastawski, Od idei do integracji europejskiej, Warszawa 2003, część II-III;
5. Problem niemiecki po II wojnie światowej: od podziału do zjednoczenia Niemiec
- Definiowanie problemu niemieckiego po II wojnie światowej
- Od podziału do zjednoczenia Niemiec
- Podstawowe regulacje prawne w odniesieniu do Niemiec
- Nowe role międzynarodowe Niemiec
Literatura:
Komunikat z konferencji szefów rządów Trzech Wielkich Mocarstw z tzw. Konferencji Krymskiej (11 II 1945, Jałta); Protokół pracy konferencji szefów Trzech Mocarstw z tzw. Konferencji Krymskiej (11 II 1945, Jałta); Uchwały konferencji szefów rządów Trzech Mocarstw z tzw. Konferencji Poczdamskiej, w sprawie powojennego ładu politycznego (2 VIII 1945, Poczdam);Układ o ostatecznym uregulowaniu w odniesieniu do Niemiec (12 IX 1990, Moskwa);
E. Cziomer, Zarys historii Niemiec powojennych 1945 - 1995, Warszawa 1997, rozdz. 1 - 5, i 9. lub
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-2000, Warszawa 2001, odpowiednie podrozdziały - s. 28-38, 43-47, 72-78,188-199, 374-381, 384-388)
J. Kiwerska, Międzynarodowe uwarunkowania zjednoczenia Niemiec, w: L. Janicki, B. Koszel, W. Wilczyński (red.), Zjednoczenie Niemiec. Studia politologiczno- ekonomiczno-prawne, Poznań 1996, s. 97 - 134;
M. Stolarczyk, Podział i zjednoczenie Niemiec: jako elementy ładów europejskich po II wojnie światowej, Katowice 1995, s.29-93, 120-182;
R. Zięba, Zjednoczone Niemcy w nowym ładzie europejskim, w: K. A. Wojtaszczyk (red.), Niemcy po zjednoczeniu, Warszawa 1995, s. 137 - 160;
Z. Mazur, Międzynarodowa pozycja zjednoczonych Niemiec, w: Z. Mazur (red.), Rola nowych Niemiec na arenie międzynarodowej, Poznań 1996, s. 15 - 43.
J. Sułek, Pozycja międzynarodowa Niemiec po zjednoczeniu, w: S. Bieleń, W.M. Góralski, Nowa tożsamość Niemiec i Rosji w stosunkach międzynarodowych, Warszawa 1999, s. 53-72.
6. Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI)
- Przesłanki i geneza ESDI
- Rozwój i ewolucja koncepcji
- Struktura ESDI
- Funkcjonowanie ESDI
- Stanowisko Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Polski wobec rozwoju ESDI
Literatura:
R. Zięba, Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony, Warszawa 2000, s. 21- 165;
R. Zięba, Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony na progu XXI wieku, w: Raport o bezpieczeństwie 2000, Instytut Studiów Strategicznych, Kraków 2001, s. 51-79;
S. Michałowski, Niemcy wobec koncepcji ESDI, w: "Sprawy Międzynarodowe", nr 2, 1999, s. 59-81;
F. Gołembski, Stanowisko brytyjskie wobec problemu europejskiej tożsamości obronnej, w: tamże;
R. Zięba, Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony: Polski punkt widzenia, w: "Stosunki Międzynarodowe", 2001, t. 23, nr 1-2, s. 75-98;
M. Kaczmarski, Koncepcja obrony przeciwrakietowej Stanów Zjednoczonych i jej implikacje międzynarodowe, Toruń 2004.
7. Rozpad Jugosławii
- Przyczyny rozpadu Jugosławii
- Wojna serbsko-chorwacka
- Wojna w Bośni i Hercegowinie
- Kontrowersje wokół roli NATO i USA
- Próby pokojowego zakończenia konfliktu
- Porozumienie pokojowe z Dayton
- Kwestia odpowiedzialności za zbrodnie wojenne
Literatura:
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych, op. cit., s. 546-561;
M. Waldenberg, Rozbicie Jugosławii, Warszawa 2003, rozdz. 3, 6,7,8,9,11,13 i 14;
P. Calvocoressi, Polityka międzynarodowa 1945-2000, Warszawa 1998 i 2002, s. 344- 360.
8. Konflikty i współpraca na obszarze WNP
- Uwarunkowania rozpadu ZSRR i powstania WNP
- Problemy współpracy politycznej (podstawy prawne WNP, odmienne koncepcje funkcjonowania WNP, ewolucja struktur politycznych WNP)
- Problemy współpracy wojskowej: mechanizm bezpieczeństwa WNP
- Stosunki Rosji z państwami obszaru WNP
- Możliwe modele dalszej ewolucji WNP
Literatura:
R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje-struktury- funkcjonowanie, wyd. IV poprawione, Warszawa 2004, rozdz. VI i Posłowie;
A. Bryc, Cele polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej, Toruń 2004.
E. Zieliński, Wspólnota Niepodległych Państw, w: K. A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, Warszawa 2002, rozdz. XXIX, s. 982-1026;
R. Ginsberg, Dziesięciolecie Wspólnoty Niepodległych Państw: iluzja integracji i czynnik rosyjski, "Polityka Wschodnia" 2001, nr 1, s. 7-14;
E. Cziomer, L.W. Zyblikiewicz, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, op. cit., rozdz. 20;
R. Poborski, Polityka Rosji wobec krajów byłego ZSRR, w: M. Zamarlik, Polityka zagraniczna Rosji, Kraków 2002, s. 27-36;
Cz. Mojsiewicz, Wspólnota Niepodległych Państw, Poznań 2000.
9. Konflikty i współpraca na Bliskim i Środkowym Wschodzie
- Przyczyny i rodzaje konfliktów na Bliskim i Środkowym Wschodzie
- Charakterystyka wybranych konfliktów (wojny arabsko-izraelskie, rywalizacja irańsko-iracka w regionie, wojna o wyzwolenie Kuwejtu, problem kurdyjski, konflikty wokół Afganistanu)
- Arabsko-izraelski dialog pokojowy. Problem palestyński
- Liga Państw Arabskich - ogólna charakterystyka
- Rola LPA w regionie
- Wojna USA-Irak (od wiosny 2003)
Literatura:
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-2000, op. cit., podrozdziały nt. Bliskiego i Środkowego Wschodu - s. 97-101, 225-234, 327- 341, 412-420, 615-630, 802-828; lub
J. Zając, Środki i metody oddziaływania USA w bliskowschodnim procesie pokojowym (1990-2000), Warszawa 2004.
J. Zając, Rola USA w bliskowschodnim procesie pokojowym, w: R. Backer, J. Marszałek-Kawa, J. Modrzyńska (red.), Globalizacja - integracja - transformacja, Toruń 2003, s. 59-74;
Rocznik Strategiczny 1995/1996 - 2003/2004 (rozdziały nt. Bliskiego i Środkowego Wschodu);
T. Fryzel, Liga Państw Arabskich, Warszawa 1981, s. 26-136, 137-145 (Pakt LPA);
W. Szymborski, Wojna w Zatoce Perskiej, w: "Sprawy Międzynarodowe" 1991, nr 4;
J. Zając, Polityka Unii Europejskiej w regionie śródziemnomorskim, Toruń 2002, rozdz. 3, s. 69-101;
W. Szymborski, Zatoka Perska. Problemy stabilizacji, Bydgoszcz 1999;
H. A. Jamesheer (red.), Konflikt bliskowschodni. Zbiór dokumentów, Łódź 1999;
J. Świeca, Bliskowschodni proces pokojowy. Idee, inicjatywy, dyplomacja, Katowice 1996.
B. Lewis, Bliski Wschód, Warszawa 1998;
Sz. Peres, Nowy Bliski Wschód, Warszawa 1998
10. Spory i konflikty oraz współpraca regionalna na półkuli zachodniej
- Przyczyny sporów i konfliktów
- Charakterystyka wybranych problemów systemu międzyamerykańskiego
- Charakterystyka OPA (cele, zasady, organy, kompetencje) i jej ewolucja
- Międzyamerykański system zbiorowego bezpieczeństwa
- OPA wobec problemów na kontynencie amerykańskim
Literatura:
Karta OPA (Bogota, 30 kwietnia 1948), Traktat międzyamerykański o pomocy wzajemnej (Rio de Janeiro, 2 września 1947), Deklaracja z Santiago dotycząca demokracji i odnowy systemu międzyamerykańskiego, (Santiago de Chile, 4 czerwca 1991 r.), w: W. Dobrzycki, System międzyamerykański, Warszawa 2002, s. 445-474 oraz 535-537;
W. Dobrzycki, System międzyamerykański, op. cit., rozdz. II, III i IV;
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-2000, op. cit., podrozdziały nt. stosunków na kontynencie amerykańskim - s. 108-113, 147- 157, 234-246, 341-357, 440-451, 630-650;
J. Prokopczuk, Konflikty w Trzecim Świecie, Warszawa 1989, s. 305-355.
11. Spory i konflikty oraz współpraca regionalna w Afryce
- Przyczyny sporów i konfliktów
- Charakterystyka wybranych konfliktów
- Sposoby rozwiązywania sporów w Afryce
- Cele, zadania, organy OJA
- Specyfika zasad regionalnych
- OJA a sytuacja na kontynencie
- Powstanie Unii Afrykańskiej
Literatura:
M. Kenig, Organizacja Jedności Afrykańskiej, Warszawa 1977, s. 24-103, 147-157 (Karta OJA)
J. J. Milewski, W. Lizak (red.), Stosunki międzynarodowe w Afryce, Warszawa 2002, rozdz. IV, VI, VII, VIII, XI;
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych, op. cit., podrozdziały nt. Afryki - s. 125-136,157-164, 246-262, 357-374, 420-440, 650-675, 841- 869; lub
P. Calvocoressi, Polityka międzynarodowa 1945-2000, op. cit., rozdz. 21,22,24;
J. Prokopczuk, Konflikty..., op. cit., s. 207-304
H. Dumała, Afryka jako region współistnienia, Lublin 1990;
A. Bartnicki, Zarys dziejów Afryki i Azji. Historia konfliktów 1869-2000, Warszawa 2000;
M. Malinowski, Międzynarodowe następstwa przemian w RPA, "Sprawy Międzynarodowe" 1991, nr 9;
M. Malinowski, Niepodległość Namibii, "Sprawy Międzynarodowe" 1990, nr 10;
M. W. Solarz, Republika Południowej Afryki. Trwałość czy zmierzch potęgi w regionie, Warszawa 1999;
W. Lizak, Geneza konfliktów w Rwandzie i Burundi, "Stosunki Międzynarodowe" 2000, nr 1-2 (t. 21);
12. Konflikty i problemy współpracy regionalnej w strefie Azji i Pacyfiku
- Kryteria wyodrębnienia regionu Azji i Pacyfiku w stosunkach międzynarodowych
- Identyfikacja głównych źródeł zagrożenia bezpieczeństwa w regionie Azji i Pacyfiku
- Cechy regionalnego systemu bezpieczeństwa
- Rola Stanów Zjednoczonych, Japonii, ChRL i Rosji w regionie
- Znaczenie regionu Azji i Pacyfiku w stosunkach międzynarodowych
Literatura:
J. Kukułka, Historia..., op. cit., podrozdziały nt. Azji - s. 52-72, 84-97, 164-181, 213- 225, 299-318, 398-406, 561-602;
E. Haliżak, Stosunki międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku, Warszawa 1999, rozdz. III, VI-IX, XVIII;
P. Calvocoressi, Polityka międzynarodowa 1945-2000, op. cit., rozdz. 15-17, 19.
R. Włoch, Nowa era nuklearna. Analiza indyjsko-pakistańskiego kryzysu nuklearnego z maja 1998 roku, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2004.
W. Malendowski, Cz. Mojsiewicz, Stosunki międzynarodowe, Wrocław 2000, rozdz. VIII, IX;
J. Rowiński, Morze Południowo-Chińskie - region potencjalnego konfliktu w Azji, PISM 1990;
G. Hawthorm, Azja i region Pacyfiku, Warszawa 2000;
- A. Bartnicki, Zarys dziejów Afryki i Azji. Historia konfliktów 1869-2000, Warszawa 2000.
13. Ruch państw niezaangażowanych
- Przyczyny powstania ruchu państw niezaangażowanych
- Istota i zasady niezaangażowania (niezaangażowanie a neutralność, neutralizm, demilitaryzacja, neutralizacja)
- Ewolucja programowa i organizacyjna ruchu w okresie "zimnej wojny"
- Ewolucja i dylematy ruchu po "zimnej wojnie"
Literatura:
M. Chorośnicki, Ruch niezaangażowania w polityce światowej 1961-1992, Kraków 1993, rozdz. I, II, III, IV;
Kisiel, Ruch państw niezaangażowanych w świecie współczesnym, Warszawa 1988, s. 5-57;
Kisiel, Ruch państw niezaangażowanych w nowych warunkach międzynarodowych, "Sprawy Międzynarodowe" 1991, nr 7-8;
P. Calvocoressi, Polityka międzynarodowa po 1945 roku, Warszawa 1998, s. 170- 185.
Wybrana zalecana literatura:
- R. Zięba (red.), Wstęp do teorii polityki zagranicznej państwa, Toruń 2004.
- R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego: koncepcje - struktury - funkcjonowanie, wyd. IV, Warszawa 2004.
- R. Zięba, Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony: koncepcja - struktura - funkcjonowanie, Warszawa 2000.
- R. Zięba, Unia Europejska jako aktor stosunków międzynarodowych, Warszawa 2003.
- R. Zięba, Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Warszawa 2004.
- S. Parzymies, R. Zięba (red.), Instytucjonalizacja wielostronnej współpracy międzynarodowej w Europie, Warszawa 2004.
- J. Zając, Polityka śródziemnomorska Unii Europejskiej, „Rocznik Nauk Politycznych”,
t. 5 (2003), s. 85-103.
- R. Zięba, Transformacja polskiej polityki zagranicznej, „Rocznik Nauk Politycznych”, t. 6 (2004), s. 47-74.
6