Abbadon (Abbadon, „niszczyciel")
hebrajskie imię greckiego Apollyona, anioła Czeluści (Ap 9, 11); także anioła, który związał Szatana na tysiąc lat (Ap 20). W Księdze Hymnów (których kopia znajduje się wśród rękopisów odkrytych w Qumran) mowa o „otchłani Abaddon" i „potokach, Beliala które wdarły się do Abaddon” [por. Tyloch, Rękopisy z Qumran nad Morzem Martwym, s. 264, przyp. 32, s., 267 przyp. tłum.]. W apokryfie z I w., Księdze starożytności biblijnych Pseudo-Filona, mowa o Abaddonie jako miejscu (szeolu, piekle), a nie duchu czy demonie. Podobnie Milton w Paradise Regained (IV, 624) posługuje się pojęciem Abaddon jako określeniem miejsca, to jest otchłani. Zgodnie ze współczesną wiedzą, po raz pierwszy pojęcie to upersonifikował autor Apokalipsy św. Jana, gdzie stało się ono imieniem anioła. W Dziejach Tomasza z III w. Abaddon jest imieniem demona, lub samego Szatana, i tak też rozumie je Bunyan w Wędrówce pielgrzyma. Według Mathersa, autora The Greater Key of Solomon, Abaddon to imię Boga, którego użył Mojżesz, prosząc Stwórcę o zesłanie plagi gradu na Egipt. Kabalista Józef ben Abraham Gikattila używa słowa Abaddon jako określenia szóstej z siedmiu „warstw piekła", której zarządcą jest anioł Pasjel (por. Cohen, Talmud, s. 380). Klopstock w Mesjadzie nazywa Abaddona „ciemnym aniołem śmierci". O „szponiastych skrzydłach" Abaddona pisał Francis Thompson w wierszu To the English Martyrs (Apollyon). Abaddon jest również utożsamiany z aniołem śmierci i zniszczenia, demonem czeluści, z władcą demonów podziemnego świata oraz Samaelem i Szatanem (zob. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 9; Grillot, A Pictorial Anthology o f Witchcraft, Magic and Alchemy, s.128). W tym ostatnim dziele Abaddon występuje jako „Anioł zniszczenia z Apokalipsy'. W The Magus Barretta Abaddon przedstawiony jest na kolorowej rycinie jako jeden z „demonów zła".
Adramelech (Adramelek, „król ognia")
anioł chóru tronów, zwykle towarzyszący Asmadajowi. W demonografii, Adramelech jest ósmym z dziesięciu arcydemonów; jest także wielkim kanclerzem piekła i kawalerem Orderu Muchy, ustanowionego, jak głosi legenda, przez Belzebuba. Wezwany, Adramelech ukazuje się pod postacią muła lub pawia (zob. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 10, 58). W The Historty of Magic Seligmanna demon ten jest przedstawiony jako koń. W Drugiej Księdze Królewskiej (17, 31) Adramelek (Adramelech) jest bogiem Sefarwaitów z Samaru, któremu składano ofiary z dzieci. Adramelech bywał utożsamiany z babilońskim Anu i Molochem Ammonitów. W Raju utraconym Milton nazywa Adramelecha „idolem Asyryjczyków" (imię to pochodzi z mitologii asyryjskiej); w tym samym poemacie Adramelech jest upadłym aniołem, pokonanym w walce przez Uriela i Rafaela (VI, 460-463). W Mesjadzie Klopstcka Adramelech jest „nieprzyjacielem Boga, bardziej podstępnym, pysznym i złośliwym niźli sam Szatan, diabłem straszliwiej wyklętym i większym hipokrytą”. Zob. ilustrację w: Schaff, A Dictionary of the Bible, s. 26, gdzie Adramelech jest przedstawiony pod postacią skrzydlatego, brodatego lwa. Na ilustracji w Słowniku wiedzy tajemnej De Plancy'ego (s. 10) demon ten został ukazany jako muł z ogonem pawia.
Agares (Agreas, Aguares)
niegdyś anioł należący do chóru cnót, obecnie książę piekła, dowodzący 31 legionami złych duchów. Ukazuje się pod postacią starca siedzącego okrakiem na krokodylu, z krogulcem na ręce. Uczy wszystkich języków i potrafi wywołać trzęsienie ziemi (zob. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 10-11). Reprodukcję pieczęci Agaresa zob. w: Waite, The Book of Black Magic and of Pacts, s. 166. Według legendy Agares był jednym z 72 duchów, które król Salomon uwięził w mosiężnym naczyniu i wrzucił do jeziora (według innej wersji tej legendy wygnał go do „dolnego Egiptu").
Amezjarak (Amiziras, Amazarek, Szemhazaj, Semjaza, Szamjaza)
w etiopskiej Księdze Henocha (8, 2), anioł, który nauczył rzemiosła czarnoksiężników i zielarzy. Jest jednym z dwustu lub też jednym z wodzów dwustu aniołów, którzy zstąpili z nieba na ziemię i współżyli z córkami ludzkimi. W greckim przekładzie etiopskiej Księgi Henocha imię Amezjaraka zastąpiono imieniem „Semiazas". W etiopskiej Księdze Henocha, w wydaniu R.H. Charlesa, imię to otrzymało postać „Amiziras". Eliphas Levi (The History of Magic), wyliczając imiona upadłych aniołów, odróżnia Amazareka (Amezjaraka) od Semjazy.
Amy (Ami)
niegdyś duch należący do chóru aniołów, oraz chóru potęg, obecnie - „wielki przewodniczący niższych sfer'. Posiada „doskonałą znajomość astrologii i sztuk wyzwolonych". Jak wyznał królowi Salomonowi, ma nadzieję powrócić na siódmy tron „za 1200 lat", co, jak twierdzi demonolog Wierus, „jest całkowicie nieprawdopodobne”. Reprodukcję pieczęci Amiego zob. w: Waite, The Book o f Black Magic and of Pacts, s. 184.
Anmael (Chnum)
jeden z przywódców upadłych aniołów, czasem utożsamiany z Szemhazajem (Semjazą), gdyż Anmael, tak jak Szemhazaj, prosząc o rękę córkę człowieczą (Istahar), obiecał jej wyjawić pełne Imię Boże (zob. Jung, Fallen Angels in Jewish, Christian i Mohammedan Literature). [Por. Ze skarbnicy midraszy, s. 15-17; w tej wersji legendy dwaj aniołowie zabiegający o rękę ziemianek noszą imiona Azael i Simchazi; zob. też Rousseau, Bóg zła, s. 45 - przyp. tłum.].
Arakiel (Arakujel, Aracjel, Arkael, Sarakuael, Arkiel, Arkas)
jeden z dwustu upadłych aniołów, o których mowa w etiopskiej Księdze Henocha. Arakiel nauczył ludzi orientacji w terenie. Jednakże w Księgach Sybilli Arakiel, jak się wydaje, nie jest aniołem upadłym - jest tam bowiem jednym z pięciu aniołów, które prowadzą dusze ludzkie na sąd (pozostali czterej to: Ramiel, Uriel, Samiel i Azjel). Imię Arakiel znaczy: „ten, który sprawuje władzę nad ziemią" (zob. Charles, The Book of Enoch).
Arazjel (Arazjal, Atriel, Esdriel, Sahariel, Seriel, Sariel itd. - „moim księżycem jest Bóg")
anioł, który zgrzeszył, zstępując na ziemię, aby związać się z kobietą śmiertelną. Arazjel, wraz z Bagdalem, rządzi znakiem Byka (zob. etiopska Księga Henocha; Levi, Transcendental Magic; a także Prince of Darkness).
Ariel (Arael, Ariael, „lew Boży")
imię anioła w apokryficznej Czwartej Księdze Ezdrasza, a także w The Greater Key of Solomon Mathersa, The Grand Grimoire i licznych traktatach poświęconych magii, gdzie przedstawiano go z głową lwa. Cornelius Agrippa pisał: „Ariel to imię anioła, czasem także demona, również miasta zwanego Ariopolis, gdzie czczą go jako bożka". W The Hierarchy of the Blessed Angels Heywooda Ariel jest jednym z siedmiu aniołów rządzących wodami, a także „potężnym władcą ziemi". Mistycy żydowscy używali imienia Ariel jako poetycznego określenia Jerozolimy. Również w Biblii Ariel to symboliczna nazwa Jerozolimy (zob. Jz 29,1). W pismach okultystycznych Ariel jest „trzecim archontem wiatrów'. Wspomina się tam także o Arielu jako pomocniku Rafała (Rafaela) w leczeniu chorób (zob. M. Gaster, Wisdom of the Chaldeans). W koptyjskiej Pistis Sofia, Ariel jest aniołem kary przebywającym w piekle, spełniającym tę samą funkcję, co mandajski -> Ur. W Testamencie Salomona anioł ten jest zwierzchnikiem demonów. W tradycji gnostyckiej Ariel jest władcą wiatru i bywa utożsamiany z Jaldabaotem. W kabale praktycznej jest to anioł upadły, pierwotnie należący do chóru cnót. Według Johna Dee, nadwornego astrologa królowej Elżbiety, imię Ariel powstało z połączenia imion Anael i Uriel. W Burzy Szekspir „obsadził" Ariela w roli ducha powietrznego. W Raju utraconym Ariel jest zbuntowanym aniołem, który pierwszego dnia bitwy w niebie zostaje pokonany przez serafina Abdiela. Poeta Shelley sam przedstawiał się jako Ariel, i tak też Maurois zatytułował jego biografię. Sayce („Athenaeum", październik 1886) dopatruje się związku między Arielem i erelim, chórem aniołów utożsamianych z tronami (zob. Dialog Zbawiciela; Butler, Ritual Magic; Bonner, Studies in Magical Amulets).
Ariok (Ariuch, Orioch, Arioch - „srogi lew")
w Księdze Rodzaju 14, 1 Ariok jest królem Ellasaru. W legendzie żydowskiej Ariok jest aniołem stróżem przodków i potomków Henocha, wyznaczonym przez Boga do strzeżenia pism patriarchy. Według innych źródeł Ariok jest demonem zemsty, stronnikiem Szatana, upadłym aniołem (jak w Raju utraconym Miltona, gdzie podczas bitwy w niebie ulega serafinowi Abdielowi). [Według De Plancy'ego (Słownik wiedzy tajemnej, s. 16) Arioch jest demonem zemsty, lecz „posługuje się zemstą tylko wobec tych, którzy sami się do niej uciekają' przyp. tłum.] W Pierce Penilesse Nasha znajduje się wzmianka o „wielkim Arioku, którego nazywają duchem pomsty' (zob. Schwab, Vocabulaire de I'Angelologie; De Plancy, Dictionnaire Infernal, wyd. 1863, gdzie Ariok, jako demon zemsty, został przedstawiony ze skrzydłami nietoperza; de Claremont, The Ancient's Books of Magic).
Armaros (Armers, Farmaros, Abaros, Arearos)
jeden z upadłych aniołów, o których wspomina etiopska Księga Henocha. Armaros uczy „odczyniania uroku'. Według R.H. Charlesa imię Armaros może być zniekształceniem imienia Araros.
Armen (Ramiel? Arakiel? Barakuel?)
jeden z upadłych aniołów, o których wspomina etiopska Księga Henocha 69.
Artakifa (Arakiba)
archanioł wspominany, w legendach o Henochu.
Asbiel („ten, który uciekł od Boga")
w etiopskiej Księdze Henocha Asbiel został zaliczony do aniołów upadłych. „Udzielił świętym synom Bożym fałszywej rady i namówił ich do grzechu z córkami ludzkimi".
Asmodaj (Aszmedaj, Asmodiusz, Sidonej)
według Budge'a (Amulets and Talismans, s. 377), upadły anioł, „który ma skrzydła, polatuje to tu, to tam, oraz zna tajemnice przyszłości'. Asmodaj uczy matematyki i potrafi uczynić człowieka niewidzialnym. Jest też wodzem 72 legionów duchów piekielnych. Przywołany, ukazuje się pod postacią istoty o trzech głowach (byka, barana i człowieka). Asmodaj jest jednym z bohaterów poematu Johna Drydena, The State of Innocence. Odmianą tego imienia jest Hasmodaj - jeden z demonów Księżyca (zob. De Plancy, Dictionnaire Infernal; Butler, Ritual Magic; Waite, The Lemegeton; Shah, The Secret Lore o f Magic).
Asmodeusz („duch zła")
imię pochodzi od aeszma dewa, a sam Asmodeusz jest bardziej perskim niż żydowskim diabłem. Niemniej został włączony do tradycji żydowskiej, gdzie uważany jest za ducha zła. Zdaniem Forlonga (Encyklopedia of Religions) Asmodeusz to „talmudyczny Aszmedaj, demon przejęty z Zend Aszmadewy" i „wściekły diabeł"; według Forlonga to właśnie Asmodeusz upił Noego. W Księdze Tobiasza (3, 8; 8, 3) Asmodeusz jest złym duchem, który zabił siedmiu nowo poślubionych mężów Sary i który, pokonany przez anioła Rafała (Rafaela), uciekł „aż do Górnego Egiptu". W demonologii Asmodeusz, jest zarządcą piekielnych domów gry. Zdaniem demonologa Wierusa, wzywając Asmodeusza, należy zdjąć nakrycie głowy, w przeciwnym razie demon oszuka przywołującego. Barrett (The Magus, t. 2) przedstawia Asmodeusza jako jedno z „naczyń gniewu Bożego". Asmodeusz jest głównym bohaterem powieści Lesage'a Diabeł kulawy. W The Devil's Own Dear Son Cabbela Asmodeusz jest synem pierwszej żony Adama, Lilit, i demona Samaela. Z kolei w Księdze świętej magii Abra-Melina czytamy, że „zdaniem niektórych rabinów Asmodeusz był śmiertelnikiem, owocem kazirodczego związku Tubal-Kaina z jego siostrą Naamą; zdaniem innych, był on demonem nieczystości". [Według jeszcze innej legendy Asmodeusz narodził się ze związku Adama z Lilit (zob. Graves, Patai, Mity hebrajskie, s. 67) - przyp. tłum.] W tradycji żydowskiej Asmodeusz jest teściem demona Bar Szalmona. W tradycjach o Salomonie Asmodeusz występuje także pod imionami Saturn, Markolf i Morolf. [Jak głosi legenda, Asmodeusz został pojmany przez Salomona i zmuszony do pomocy przy budowie Świątyni. Zdołał jednak oszukać króla, następnie wygnał go z królestwa i sam zasiadł na tronie. „Po długiej żebraczej wędrówce Salomon powrócił i przepędził Asmodeusza" (zob. Unterman, Encyklopedia tradycji i legend żydowskich, s. 32; Ze skarbnicy midraszy, s. 140-142,169-181) - przyp. tłum.] Demon ten jest uważany za wynalazcę wszelkiej rozrywki, muzyki, tańca, sztuki dramatycznej oraz „nowych mód francuskich" (zob. Michaelis, Admirable History of the Possession and Conversion of a Penitent Woman; Waite, The Book of Black Magic and of Pacts; Młot na czarownice). [W Talmudzie Asmodeusz, król demonów, jest „władcą nad wszystkimi sprawami dotyczącymi liczb parzystych" (zob. Cohen, Talmud, s. 298). Zgodnie z tradycją okultystyczną „Asmodeusz należał przed swym upadkiem do grona serafinów", obecnie jest demonem, który „napełnia mężczyzn żądzą, prowadzącą do wiarołomstwa' (zob. Holroyd, Powell, Sekrety magii, s. 117). Ponadto „obdarza magicznymi pierścieniami; pokazuje, jak stać się niewidzialnym; uczy geometrii, arytmetyki, astronomii i nauki o ruchu. Zna również miejsca ukrycia skarbów'. Wezwany, ukazuje się jako książę „o trzech głowach: byczej, ludzkiej i baraniej. Ma też ogon węża, gęsie nogi i zieje ogniem”. Dosiada smoka i dzierży w dłoniach chorągiew i włócznię (zob. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s.17) - przyp. Tłum.]
Astarot (Asterot)
niegdyś serafin, obecnie wielki książę piekieł (zob. Waite, The Lemegeton; Spence, An Encyclopaedia of Occultism). Zdaniem Michaelisa (Admirable History of the Possession and Conversion o f a Penitent Woman) Astarot był księciem chóru tronów. W piekle Astarot „chętnie opowiada o upadku [aniołów], nie przyznaje się jednak, że sam jest jednym ze zbuntowanych duchów' (zob. Wierus, Pseudo-Monarchia). Jak twierdzi Barrett (The Magus, t. 1), „w języku greckim imię Astarota brzmi: Diabolus". Według Grimorium Verum miejscem stałego pobytu Astarota jest Ameryka. Wezwany, Astarot zjawia się w postaci „pięknego anioła jadącego na smoku, w prawej ręce trzyma żmiję. Nie wolno jednak dopuszczać go zbyt blisko, bo przeraźliwie cuchnie". Jak podaje De Plancy (Słownik wiedzy tajemnej, s. 17), Astarot „czczony był przez Filistynów i mieszkańców Sydonu". Obecnie pełni funkcję wielkiego skarbnika piekła, gdzie naucza sztuk wyzwolonych. Jak głosi legenda, Astarot był „jednym z siedmiu książąt piekieł, którzy odwiedzili Fausta. Według Bielskiej tradycji pojawia się jako wąż o ceglastoczerwono mieniącym się ogonie, dwu żółtych silnych i krótkich nogach, biało żółtawym brzuchu, rudobrązowej szyi i ostrym szpikulcu zakończonym na kształt kolca jeża".
Astoret (Astarte)
w Raju utraconym I, 509-510, upadły anioł.
Atarkulf
według Voltaire'a, wódz upadłych aniołów wymienionych w Księdze Henocha.
Auza (Aza, Oza)
syn Elohima (tj. syn Boży), jeden z upadłych aniołów, który utrzymywał stosunki cielesne z córkami ludzkimi (zob. Mathers, The Kabbalah Unveiled, s. 249; por. Rdz 6).
Aza (Szemhazaj, „mocny")
według tradycji rabinackiej, upadły anioł, który za utrzymywanie stosunków cielesnych z córkami ludzkimi został zawieszony między niebem a ziemią (razem z Azaelem). Według legendy Aza (Szemhazaj znaczy: imię Aza) nieustannie spada, z jednym okiem zamkniętym, a drugim otwartym, tak aby przez cały czas miał świadomość swego położenia i tym więcej cierpiał. Istnieje także inne wyjaśnienie wygnania Azy z nieba, mianowicie takie, iż sprzeciwił się on wyniesieniu Henocha, kiedy patriarcha został przemieniony w anioła Metatrona (-> Eblis). W tradycji Salomonowej Aza był aniołem, który wyjawił żydowskiemu królowi tajemnice niebiańskie, czyniąc zeń najmądrzejszego człowieka na ziemi. Według Talmudu, przed potopem, Aza i Azael spłodzili ze złą Naamą, córką Lameka, sedim, asyryjskie bóstwa opiekuńcze (zob. Thompson, Semitic Magic, s. 44-45). Odeberg, we wstępie do swojego wydania hebrajskiej Księgi Henocha, zwraca uwagę, że Aza był niegdyś zwierzchnikiem jednej z dwóch grup aniołów dowodzonych przez Metatrona (aniołów sprawiedliwości). A zatem w tym czasie Aza nie był jeszcze aniołem upadłym.
Azael (Aza, Azjel, Asjel - „ten, którego umacnia Bóg")
według jednych źródeł Aza i Azael to imiona tego samego anioła, według innych kryją się pod nimi dwaj różni aniołowie. Innymi wersjami tego imienia są Asjel i Azazel. W początkowych fragmentach hebrajskiej Księgi Henocha Azael jest przedstawiany jako jeden z trzech aniołów służebnych (dwaj pozostali to Uza i Aza), zamieszkujących siódme niebo; jednak w dalszych częściach tej samej księgi występuje już jako anioł upadły, a także, wraz z Azą, jako jeden z -> maskim. Za utrzymywanie stosunków cielesnych z córkami ludzkimi został skazany na przekłucie nosa. Według innej wersji tej legendy Azael był jednym z dwóch upadłych aniołów, którzy współżyli z Naamą, córką Lameka, płodząc sedim, asyryjskie bóstwa opiekuńcze (zob. Zohar; por. Graves, Patai, Mity hebrajskie, s. 104-111). Za karę Azael został przykuty łańcuchami do ostrych skał, gdzie oczekuje Sądu Ostatecznego (zob. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 21). Anioł ten nauczył ludzi czarów, za pomocą których mogą oni (lub mogli) spowodować opuszczenie się Słońca, Księżyca i gwiazd z nieba na ziemię, i tym samym przybliżyć do ludzi przedmiot ich bałwochwalczego kultu (zob. Alfabet rabiego Akiby; Bamberger, Fallen Angels, s. 127; Midrasz Petirat Mosze). Cornelius Agrippa w Three Books of Occult Philosophy podaje imiona czterech złych aniołów, będących przeciwnikami czterech świętych władców żywiołów, i wśród aniołów upadłych wymienia Azaela. Schwab ( Vocabulaire de 1'Angelologie) utożsamia Azaela (Azjela) z Szemhazajem (Samjazą), strażnikiem ukrytych skarbów.
Azaradel
w etiopskiej Księdze Henocha Azaradel jest jednym z upadłych aniołów, którzy objaśniają ludziom bieg Księżyca.
Azazel (Azael, Hazazel, „Bóg umacnia")
w etiopskiej Księdze Henocha Azazel jest jednym z wodzów 200 upadłych aniołów. Azazel „nauczył mężczyzn wykuwać miecze i tarcze", a kobiety „noszenia ozdób i malowania powiek" (por. Graves, Patai, Mity hebrajskie, s. 104105). W literaturze rabinackiej i targumach Azazel jest kozłem ofiarnym; w Księdze Kapłańskiej (16, 8-10) Azazel to prawdopodobnie imię demona pustyni, któremu poświęcony jest jeden z kozłów ofiarnych. W Zoharze (Wajeze 153a) „zły Azazel" to jeździec dosiadający węża. W księdze tej określony jest jako wódz anielskiego chóru bene elim (lub iszim, niższych aniołów, „ludzi-duchów'). Święty Ireneusz nazywa Azazela „aniołem upadłym, lecz wciąż potężnym". W Apokalipsie Abrahama jest on „władcą piekła, zwodzicielem ludzkości", który w swej prawdziwej postaci jest demonem o siedmiu wężowych głowach, czternastu obliczach i dwunastu skrzydłach. Żydowska legenda opowiada o aniele Azazelu, który nie chciał się pokłonić Adamowi (w Koranie aniołem tym jest Eblis lub Iblis), kiedy Bóg przedstawiał pierwszego człowieka zgromadzeniu hierarchów niebiańskich. Za to nieposłuszeństwo Azazel został ogłoszony „przeklętym Szatanem' (zob. Bamberger, Fallen Angels, s. 278). Według legendy arabskiej, kiedy Bóg nakazał aniołom złożyć hołd Adamowi, Azazel odmówił, twierdząc, że nie widzi powodu, aby „syn ognia [tj. anioł] miał się kłaniać synowi gliny [tj. śmiertelnikowi]. Za to nieposłuszeństwo Bóg wygnał Azazela z raju i zmienił jego imię na Eblis (por. Gaudefroy-Demombynes, Narodziny islamu, s. 249-250). Milton w Raju utraconym I, 625-626, nazywa Azazela „cherubinem rosłym", ale także upadłym aniołem i chorążym Szatana. Zdaniem Maurice'a Bouissona (Magic. Its History and Principal Rites) Azazel był pierwotnie semickim bogiem trzód i dopiero później został zdegradowany do rangi demona (zob. Trevor Ling, The Significance of Satan in New Testament Demonology). Bamberger (Fallen Angels) skłania się do poglądu, że pierwsza gwiazda, która spadła (gwiazda oznacza tu anioła) to właśnie Azazel.
Balan (Balam)
niegdyś anioł chóru panowań; obecnie „wielki i potężny książę piekieł. Ma trzy głowy: byka, człowieka i barana, a przy tym ogon węża i ogniem pałające oczy". Przedstawiany jest nago, na niedźwiedziu, z krogulcem na dłoni (zob. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 23). Dowodzi 40 legionami duchów piekielnych (zob. Grand Grimoire).
Balberyt (niegdyś anioł chóru cherubinów)
???
Barakijal
w Księdze Jubileuszów, jeden z Czuwających (grigori), którzy pojęli córki ludzkie za żony (por. Rdz 6). Obecnie Barakijal mieszka w piekle, gdzie jest nauczycielem astrologii. W etiopskiej Księdze Henocha opisany jest jako wódz (jeden z „dziesiętników") zastępu upadłych aniołów (por. Barakiel, z którym Barakijal bywa utożsamiany).
Barbatos
anioł niegdyś należący do chóru cnót. „Fakt ten - powiada Spence w Encyclopaedia of Occultism - został potwierdzony licznymi dowodami". W piekle, gdzie Barbatos obecnie zamieszkuje, jest on wielkim księciem i zwierzchnikiem 30 legionów złych duchów. Ponadto ,rozumie śpiew ptaków, zna Przeszłość i potrafi przepowiedzieć przyszłość". Może być przywoływany podczas obrzędów magicznych, ale tyko wówczas, gdy słońce znajduje się w znaku Strzelca. Reprodukcję pieczęci Barbatosa zob. w: Wierus, Pseudo-Monarchia; Waite, The Book of Black Magic and of Pacts, s. 108; The Lemegeton. [Według De Plancy'ego (Słownik wiedzy tajemnej, s. 24) Barbatos to „pierwowzór Robin Hooda. Ukazuje się pod postacią łucznika bądź myśliwego" - przyp. tłum.].
Barbiel (Barbuel, Baruel)
jeden z książąt chóru cnót oraz chóru archaniołów. Jest aniołem października i jednym z 28 aniołów władających 28 pałacami Księżyca. W The Magus Barretta Barbiel jest utożsamiany z Barakielem (co czyni Barbiela także władcą lutego). W piekle Barbiel pełni funkcję jednego z siedmiu elektorów i służy pod Zafielem.
Batarel (Batariel, Badariel, Batrael, Batarjal, Metarel)
w etiopskiej Księdze Henocha, jeden z dwustu upadłych aniołów; także anioł przywoływany w zaklęciach magicznych (zob. Waite, The Book of Black Magic and of Pacts, s. 95).
Belfegor (Belfagor, Baal-Peor - „władca szczelin" lub „bóg Baal z góry Phegor)
pierwotnie czczony pod postacią fallusa moabicki bóg rozpusty, który, według kabalistów, był niegdyś aniołem chóru księstw. W piekle Belfegor jest demonem odkryć i przemyślnych wynalazków. Przywołany, ukazuje się pod postacią młodej kobiety. Rufin z Akwilei i św. Hieronim utożsamiali Belfegora z Baal-Peorem (por. Lb 25, 1-3). De Plancy w Słowniku wiedzy tajemnej (s. 58) twierdzi, że pewni wysocy dostojnicy imperium piekielnego pełnią funkcję posłów, czy też ambasadorów przy rządach państw ziemskich oraz że Belfegor został akredytowany we Francji. Wiktor Hugo w Pracownikach morza podziela stanowisko De Plancy'ego (zob. Jonson, The Devil Is an Ass; Wilson, Belphegor or the Marriage of the Devil, 1691). Masters (Eros and Evil) przypuszcza, że Belfegor jest odpowiednikiem hinduskiego Rutrema (zob. Grillot, A Pictorial Anthology of Witchcraft, Magic and Alchemy, s. 132).
Belial (Beliar lub Berial)
na rycinie w Das Buch Belial Jacobusa de Teramo ten potężny upadły anioł, często utożsamiany z Szatanem, składa listy uwierzytelniające królowi Salomonowi; także tańczy przed żydowskim królem. W Raju utraconym I, 570-572, czytamy: „Ostatni nadszedł Belial: bardziej sprośny / Umysł nie został strącony z Niebiosów / Ni rozkochany występniej w występku". W kolejnej księdze tego utworu (II, 133-136) Milton wprawdzie powiada o Belialu, że „Równie nadobnej postaci Niebiosa / Nigdy nie stracą, zdawał się stworzony / Do czynów szczytnych i wielkich godności', wszelako zaznacza, że „fałszem (to] wszystko i pozorem było". Barton (Origins of the Names of Angels and Demons) przypuszcza, że Belial to „dawna nazwa Szeolu". W Pracownikach morza Wiktor Hugo, powołując się na źródła okultystyczne, mówi o Belialu jako ambasadorze Piekła w Turcji (-> Mastema). Podobnie jak w przypadku Byleta, „dopiero po niezliczonych badaniach - powiada Spence w An Encyclopaedia of Occultism, s. 119 - udało się dowieść, że Belial należał niegdyś do chóru cnót" (por. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 25). [Belial jest też najczęstszym określeniem Szatana w pismach qumrańskich (zob. Tyloch, Rękopisy z Qumran nad Morzem Martwym; Flis, Jezus a demony, s. 68-70). - przyp. tłum.].
Belzebub (Beelzebub, Belzebud, Belzaboul, Beelzeboul, Baalsebul - „władca much")
pierwotnie bóstwo syryjskie; w Drugiej Księdze Królewskiej (1, 3) Beelzebub jest filistyńskim bogiem Ekronu. W kabale jest on wodzem dziewięciu złych aniołów piekła. W ewangeliach św. Mateusza (10, 25; 12, 24-27), św. Marka (3, 22) oraz św. Łukasza (11,15) Belzebub jest „władcą złych duchów", ale nie jest tożsamy z Szatanem (podobnie jak we wszystkich znanych traktatach magicznych; zob. Legge, Forerunners and Rivals of Christianity 9,108; De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 26). W apokryficznej Ewangelii Nikodema Chrystus podczas trzydniowego pobytu w piekle nadaje Belzebubowi władzę nad podziemnym światem w nagrodę za to, że wbrew sprzeciwowi Szatana zezwolił na zabranie Adama i „uwięzionych świętych" do nieba. [W polskim tłumaczeniu Ewangelii Nikodema i apokryficznego Zstąpienia do otchłani motyw ten nie występuje (zob. Apokryfy Nowego Testamentu, t. 1, cz. 2) przyp. tłum.] Popularne określenie Belzebuba to „władca much". Nazywano go także „władcą chaosu" (zob. pisma gnostyka Walentyna). Dante utożsamiał go z Szatanem, natomiast Milton w Raju utraconym (I, 93-94) powiada o Belzebubie, że „drugim / Był po nim [tj. szatanie] władcą, drugim też w występku"; w tym samym utworze (I, 185) nazywa go również „cherubinem upadłym". W Poetical Works of John Milton (London 1794) znajduje się rycina przedstawiająca „Szatana naradzającego się z Belzebubem". Belzebub jest bohaterem książki Gurdjieffa All and Everythings. Beelzebub's Tales to His Grandson.
Busasejal
według etiopskiej Księgi Henocha, jeden z dwustu upadłych aniołów.
Bylet (Bel)
niegdyś anioł chóru potęg (chóru, do którego ma nadzieję powrócić), obecnie upadły anioł przebywający w piekle, gdzie dowodzi 85 legionami demonów. Jest królem, dosiada siwego konia, a jego zjawienie się oznajmia ogłuszający dźwięk trąby (pieczęć Byleta zob. w: Waite, The Book o f Black Magic and of Pacts, s. 169; The Lemegeton). Pogląd, że Bylet należał kiedyś do chóru potęg, został jak powiada Spence w An Encyclopaedia o f Occultism, s. 119 - „poparty licznymi dowodami" (por. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 29-30).
Carreau (Carnivean)
eks-książę chóru potęg, obecnie demon wzywany w litaniach sabatowych (zob. Michaelis, Admirable History of Possession and Conversions of a Penitent Woman; por. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 111). Według Histoire de la Magie en France Garineta Carreau był jednym z diabłów, które opętały siostrę Serafikę z Loudun; pod nieobecność Barucha Carreau pilnował kropli wody, która zaczarowała jej żołądek . [Carreau jest także demonem „drugiej i trzeciej kategorii', który „nakłania do nieokazywania miłosierdzia" (zob. Rachleff, Okultyzm w sztuce, s. 233) przyp. tłum.].
Dagon
w Raju utraconym I, 538, upadły anioł; w mitologii Fenicjan, bóstwo przedstawiane w postaci morskiego potwora, pół człowieka, pół ryby.
Daniel (Danjal, „Bóg jest moim sędzią")
według Waite'a (The Lemegeton), anioł chóru księstw. Daniel (jako Danjal) jest jednym z upadłych aniołów wymienianych w tradycjach Henochu. W „niższym świecie” sprawuje władzę nad prawnikami (reprodukcję jego pieczęci zob. w: Ambelain, La Kabbale Pratique, s. 289). Z kolei według Barretta (The Magus) Daniel jest wysokim rangą aniołem (jednym z 72) noszącym boskie imię Szemhameforasz.
Ezekiel (hebr.: moc Boża)
w etiopskiej Księdze Henocha, upadły anioł, który nauczył ludzi „wróżyć z chmur” (zob. Ginzberg, The Legends of the Jews, t. 1, s. 125).
Forkas (Foras, Furkas, Fourkas)
literatura okultystyczna milczy o tym, jakie stanowisko Forkas zajmował niegdyś w hierarchii niebiańskiej i do którego chóru należał. Obecnie, jako anioł upadły, pełni w piekle funkcję prezydenta lub księcia; tutaj także spędza czas, ucząc retoryki, logiki i matematyki. Potrafi uczynić człowieka niewidzialnym, wie również, jak odzyskać utracony majątek. De Plancy (Słownik wiedzy tajemnej, s. 72-73) nazywa Forkasa „rycerzem, wielkim wodzem piekielnym'; ma on pod sobą 29 legionów złych duchów spełniających każde jego życzenie. Reprodukcję pieczęci Forkasa zob. w: Waite, The Book o f Black Magic and o f Pacts, s. 175 (zob. też: Scot, Discoverie of Witchcraft; Wierus, Pseudo-Monarchia; wizerunek Forkasa w: Seligmann, The History of Magic, s. 230).
Forklach (Furlak)
anioł Ziemi. Imię to widnieje na siódmym pentagramie Słońca (zob. Mathers, The Greater Key of Solomon).
Gaap (Tap)
niegdyś anioł chóru potęg (mocy), obecnie anioł upadły. W piekle Gaap pełni funkcję „wielkiego prezydenta i wielkiego księcia". Jako król Południa, dowodzi 66 legionami złych duchów. Reprodukcję jego pieczęci zob. w: Waite, The Book of Black Magic and of Pacts, s. 176 (zob. też The Book of Ceremonial Magic; The Lemegeton). W Słowniku wiedzy tajemnej e'' De Plancy'ego Gaap jest przedstawiony jako istota ludzka ze skrzydłami nietoperza (s. 183).
Gadriel (aram.: „Bóg jest moją pomocą")
w tradycjach o Henochu, jeden z upadłych aniołów. Według legendy to właśnie Gadriel zwiódł Ewę w raju, co pozwala widzieć w nim nie tyle Szatana, ile węża z ogrodu Edenu. Podobnie jak Azazel, Gadriel nauczył ludzi obchodzić się z bronią (zob. etiopska Księga Henocha 69, 6). W apokryficznej Czwartej Księdze Machabejskiej Ewa powiada, że „żaden oszukańczy wąż" nie skala jej „czystości panieńskiej'. W księdze tej Gadriel nie jest nazwany z imienia. Według innych źródeł, Gadriel jest aniołem władającym piątym niebem, odpowiedzialnym za wojny między narodami. Kiedy do piątego nieba docierają modlitwy z ziemi, Gadriel zatwierdza je i towarzyszy im do szóstego nieba (zob. Zohar Exodus 202a).
Gresil (niegdyś anioł chóru tronów)
???
Hakael
jeden z siedmiu przywódców aniołów upadłych, „siódmy Szatan" (zob. Charles, The Book of Enoch, s. 138, przypis; Schmidt, The Apocalypse of Noah and the Parable of Enoch).
Hananel (Ananel)
w etiopskiej Księdze Henocha, jeden z upadłych aniołów.
Harut (Harot, Haurwat)
w legendach arabskich, występuje zazwyczaj w towarzystwie Maruta. Harut (wraz z Marutem) został zesłany z nieba na ziemię, aby nauczył ludzi sztuki rządzenia (zob. Koran II, 102). W mitologii perskiej Harut i Marut byli wysokiej rangi aniołami (-> Amesza Spentami), znającymi sekretne imię Boga; na swoje nieszczęście, imię to wyjawili kobiecie o imieniu Zobra lub Zuhra, w której obaj się zakochali. W przypisie do XIV ody Hafiza (w wydaniu Richarda Le Galienne'a) czytamy, że wykorzystując moc Wyjawionego Imienia, Zuhra przeniosła się na planetę Wenus, „z którą w mitologii mahometańskiej jest odtąd utożsamiana"; upadli aniołowie (Marut i Harut) „zostali za karę uwięzieni, i od tej pory wiszą głową w dół w lochu niedaleko Babilonu, gdzie, jak głosi legenda, uczą magii i czarnoksięstwa". Hastings (Encyclopaedia of Religion and Ethics, t. 4, s. 615) powiada, że Harut i Marut to „upadli aniołowie, spełniający szatańskie funkcje".
Hauras (Haures, Hawres, Flauros)
jeden z 72 złych duchów, które Salomon, według legendy, zamknął w mosiężnym naczyniu i wrzucił do jeziora (lub morza). Poprzednio Hauras zajmował, jak sam wyznał Salomonowi, wysokie stanowisko w hierarchii niebiańskiej (nie powiedział jednak, do którego chóru aniołów należał). Opowiedział królowi dzieje stworzenia świata i upadku aniołów. W piekle Hauras jest wielkim księciem. Zazwyczaj przybiera postać lamparta, jednak na wezwanie egzorcysty zjawia się w ludzkiej postaci. Przywołany, udziela prawdziwych odpowiedzi na pytania dotyczące przeszłości i przyszłości. Dowodzi 36 legionami złych duchów, gotowych spełnić każdy jego rozkaz. Reprodukcję jego pieczęci zob. w: Waite, The Book of Black Magic and of Pacts, s. 186. W Słowniku wiedzy tajemnej De Plancy'ego (s. 72) Flauros (Hauras) ; przedstawiony został w postaci człowieka-lamparta.
Iblis (Eblis, Haris, „rozpacz")
w mitologii perskiej i arabskiej, Eblis jest odpowiednikiem judeochrześcijańskiego Szatana. Według Ibn Abbasa, Eblis, jako wysoki rangą anioł, był niegdyś ozdobą niebiańskiego raju (zob. Jung, Fallen Angels in Jewish, Christian and Mohammedan Literature). W orientalnym romansie o Vatheku Backford charakteryzuje Eblisa następująco: "Przed swoim upadkiem, nosił on imię Azazel. Kiedy Bóg stworzył Adama, rozkazał wszystkim aniołom, aby oddały mu pokłon, Eblis jednak odmówił" (por. Koran, sura XVIII, 50). Legendę tę przytacza również Ginzberg w The Legends of the Jews, t. 1, s. 63: „Czyż ja, stworzony z bezdymnego ognia, mam oddawać cześć istocie uczynionej z prochu?" - pytał anioł. Za karę Bóg zamienił Eblisa w szejtana (diabła), a ten stał się ojcem wszystkich diabłów. Według św. Augustyna (Enchiridion, 28) i Mahometa (Koran XVIII, 50) Eblis to dżinn, a nie anioł czy też anioł upadły. Mitologia arabska zna trzy kategorie duchów: aniołowie, dżinny (dobre i złe) oraz demony. Jak głosi legenda, Mahomet nauczył prawnuka Eblisa niektórych sur Koranu (zob. The Encyclopaedia of Islam, t. 3, s. 191).
Jekon (Jikon, „podżegacz")
w etiopskiej Księdze Henocha, herszt upadłych aniołów. Z pomocą -> Asbiela zwiódł synów Bożych (tj. innych aniołów), kusząc ich widokiem pięknych córek ludzkich; z tymi to kobietami synowie Boży utrzymywali następnie grzeszne stosunki cielesne (zob. Bamberger, Fallen Angels).
Jelahiasz
pierwotnie anioł chóru cnót; opiekuje się sędziami i wydaje wyroki w procesach sądowych. Jest także jednym z 72 aniołów noszących boskie imię Szemhameforasz. Jego aniołem pokrewnym jest Sentacer (-> Ambelain, La Kabbale Pratique).
Jetrel
w tradycjach o Henochu, jeden z dwunastu upadłych aniołów.
Jomjael („dzień Boży”)
jeden z upadłych aniołów, strącony z niebios wraz z Szemhazajem, Szatanem i innymi (zob. etiopska Księga Henocha).
Juwart
niegdyś książę chóru aniołów, obecnie służy w piekle. Wspomina o nim Michaelis w Admirable History of the Possession and Conversion of a Penitent Woman.
Kaim (Kajm, Kamio)
niegdyś należał do chóru aniołów, obecnie przebywa w piekle, gdzie pełni funkcję wielkiego prezydenta. Pokazuje się pod postacią drozda. Dowodzi 300 legionami duchów piekielnych. Reprodukcję jego pieczęci zob. w: Waite, The Book of Black Magic and of Pacts, s. 182. Według De Plancy'ego a' Kaim ukazał się Lutrowi (zob. Słownik wiedzy ' tajemnej, s. 87-88).
Kasdeja
???
Kawkabel (Kokabel, Kakabel, Kochbiel, Kokbiel, Kabajel, Kochab '' - „gwiazda Boża")
wielki książę aniołów, sprawujący władzę nad gwiazdami i konstelacjami. W Księdze Razjela Kakabel jest wysokim rangą świętym aniołem, jednakże w przeważającej większości pism apokryficznych (np. w etiopskiej Księdze Henocha), jest złym (upadłym) aniołem i mieszkańcem piekła. W niebie czy w piekle Kakabel dowodzi 365 tysiącami duchów, gotowych wykonać każde jego polecenie; on zaś, między innymi, uczy ich astrologii.
Lau(w)iasz
w kabale, anioł chóru tronów i chóru cherubinów. Ściślej mówiąc, jest to anioł, który niegdyś należał do tych chórów. Lauwiasz sprawuje pieczę nad mędrcami i wybitnymi osobistościami. Reprodukcję jego pieczęci zob. w: Ambelain, La Kabbale Pratique, s. 260, 267.
Lewiatan (hebr.: ten, który zwija się w fałdy)
w przypowieściach Henocha Lewiatan jest żeńskim, pierwotnym potworem morskim i złym smokiem. W literaturze rabinackiej jest ona (lub on) utożsamiana z Rahabem, aniołem przedwiecznych głębin, i jest odpowiednikiem lądowego potwora -> Behemota. Jak głosi legenda, zarówno Lewiatan, jak i Behemot zostali stworzeni piątego dnia Stworzenia (zob. grecka Apokalipsa Barucha; Cohen, Talmud, s. 62). Według św. Justyna Lewiatan to „zły anioł" (zob. Ginzberg, The Legends of the Jews, t. 5, s. 46; Apokalipsa Abrahama 10). Zdaniem George'a Burtom („Journal of Biblical Literature', grudzień 1912, s. 161), Lewiatan to „hebrajskie imię babilońskiej bogini Tiamat". W tradycji biblijnej Lewiatan jest olbrzymim wielorybem (-> Hi 41, 1). W Psalmie 74, 14 jest hipopotamem lub krokodylem. [W Biblii Tysiąclecia, a także angielskim przekładzie The New Jerusalem Bible, to właśnie w Księdze Hioba (40, 15.25) Lewiatan jest porównywany do hipopotama i krokodyla; w innym miejscu tej księgi (26, 13) nazwany jest „wężem zbiegiem"; natomiast w Psalmie 74, 14 brak powyższych określeń - przyp. tłum.] W Księdze Izajasza (27, 1) Lewiatan jest nazywany „wężem krętym", które to określenie kojarzy się z „Wężem starodawnym" występującym w Apokalipsie św. Jana 12, 9. [Żydowskie legendy o Lewiatanie zestawiają Graves i Patai w Mitach hebrajskich, jest demonem, który „zachęca do niewierności" (zob. Rachleff, Okultyzm w sztuce, s. 233) przyp. tłum.] W mitologii mandajskiej, u kresu czasów wszystkie dusze nieczyste zostaną połknięte przez Lewiatana.
Lucyfer („nosiciel światła", „dawca światła")
niesłusznie utożsamiany z upadłym aniołem (Szatanem) na skutek błędnego odczytania fragmentu Księgi Izajasza 14, 12, „Jako żeś spadł z nieba Lucyferze, któryś rano wschodził" [przekład Jakuba Wujka; w Biblii Tysiąclecia imię to zostało zastąpione określeniem „Syn Jutrzenki' - przyp. tłum.] Apostrofa ta w rzeczywistości skierowana jest do Nabuchodonozora, króla Babilonu (-> Szatan). Należy też podkreślić, że w żadnej z ksiąg Starego Testamentu nie ma mowy o złych, czy też upadłych aniołach, chociaż, jak w Księdze Hioba 4, 18, Bóg „sługom swoim nie ufa / i w aniołach braki dostrzega". Szatanowi imię „Lucyfer" nadali dopiero Ojcowie Kościoła (św. Hieronim). [Lucyfera i Szatana utożsamia także słowiańska Księga Henocha (zob. Graves, Patai, Mity hebrajskie, s. 57-60). W okultyzmie Lucyfer jest upadłym cherubinem, cesarzem piekła, zdaniem niektórych demonologów stojącym wyżej niż sam Szatan i ukazującym się „pod postacią najpiękniejszego dziecka" (zob. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 112-113; Praktyka tajemnej wiedzy magicznej, s. 34) - przyp. tłum.] Milton w Raju utraconym określił Lucyfera jako demona grzesznej pychy. Lucyfer jest także tytułowym bohaterem epickiego poematu „holenderskiego Szekspira", Vondela (który utożsamia go z Szatanem), oraz głównym bohaterem misterium Imrego Madacha. Blake przedstawił Lucyfera w cyklu ilustracji do Boskiej komedii. George Meredith, w sonecie Lucifer in Starlight, określa diabła jako „Księcia Lucyfera". W rzeczywistości Lucyfer oznacza gwiazdę lub planetę Wenus. Według Spensera, autora An Hymne of Heavenly Beautie, Lucyfer to „najjaśniejszy anioł, Dziecko Światłości". [W Tragicznej historii doktora Fausta Marlowe'a i w Piekle Dantego Lucyfer jest władcą piekła. Lucyfer jest także bohaterem dramatu Byrona Kain - przyp. tłum.]
Mammon (aram.: bogaci)
w ewangeliach według św. Mateusza (6, 24) i św. Łukasza (16, 13) Mammon (Mamona) jest imieniem złowrogiej mocy, sprzeciwiającej się Bogu. W okultyzmie, upadły anioł, pełniący w piekle funkcję jednego z arcydemonów i księcia kusicieli. W Słowniku wiedzy tajemnej De Plancy'ego (s. 58) Mammon jest wymieniony jako ambasador piekła w Anglii. Jest utożsamiany z Lucyferem, Szatanem, Belzebubem, a nawet Nabuchodonozorem. Mammon jest demonem chciwości i skąpstwa. „Dzierży [on] berło tego świata", jak powiada św. Franciszka w jednej ze swych 93 wizji. W średniowieczu Mammona uważano za syryjskiego boga. Według Grzegorza z Nyssy Mammon to jedno z imion Belzebuba. Wizerunek Mammona znajduje się w The Magus Barretta. Milton w Raju utraconym (I, 796-807), tak opisuje jeden z zastępów upadłych aniołów: „Mammon ich prowadził, / Mammon, najniżej pochylony z wszystkich / Duchów, co z nieba runęli, gdyż nawet / I w niebie myśli jego i spojrzenia / Zawsze w dół biegły, bardziej podziwiając / Chodniki Niebios złotem wyłożone / Niż jakiekolwiek boskie albo święte / Widoki'.
Marchocjasz (Marchosias)
anioł, który przed upadkiem należał do chóru panowań. W piekle Marchocjasz jest „wielkim markizem". Przywołany, zjawia się pod postacią wilka lub wołu ze skrzydłami gryfa i ogonem węża. [De Plancy (Słownik wiedzy tajemnej, s. 119), podaje, że Marchocjasz „ukazuje się pod postacią dzikiej lwicy ze skrzydłami sępa i ogonem węża" - przyp. tłum.] Marchocjasz wyjawił Salomonowi, że „po upływie 1200 lat ma nadzieję powrócić na siódmy tron [w niebie]". Reprodukcję pieczęci tego anioła zob. w: Waite, The Book of Black Magic and of Pacts, s. 176.
Marut (hebr.: gorycz; Marout, Marot)
w tradycji żydowskiej, anioł, który wraz z Harutem został wyposażony przez Boga „we wszelkie pełnomocnictwa do sprawowania pieczy oraz nauczania rodzaju ludzkiego" (zob. Heywood, The Hierarchy o f the Blessed Angels). Marut wywodzi się z mitologii perskiej. O aniele imieniem Marut wspomina także Koran.
Mefistofeles (Mefistofiel, Mefistofilis, Mefisto - „ten, który nie lubi światła")
imię pochodzenia hebrajskiego (mefiz znaczy niszczyciel, a tofel - kłamca). Mefistofeles jest upadłym aniołem, jednym z siedmiu wielkich książąt piekła (jednym z -> maskim). Według Corneliusa Agrippy Mefistofeles „przebywa poniżej planety Jowisz, a jego regentem jest Zadkiel, intronizowany anioł świętego Jehowy" (zob. traktat magiczny Dr. Faust's Hóllenzwang). W The History of Magic Seligmanna, Mefistofeles jest „podrzędnym demonem, upadłym aniołem, czasem dopuszczanym przed oblicze Boga, ale nie jest diabłem". W literaturze pięknej Mefistofeles jest albo sługą Szatana, albo też samym Szatanem. W Tragicznej historii doktora Fausta Marlowe'a Mefistofeles jest diabłem, który ma przez jakiś czas służyć Faustowi, a potem zabrać jego duszę do piekła (w dramacie pojawiają się także Lucyfer i Belzebub; dobrzy aniołowie nie są nazwani z imienia). W Fauście Goethego Mefistofeles, działając z rozkazu Szatana, zawiera pakt z Faustem. Mefistofeles jest bohaterem nie ukończonej opery Busoniego (Doktor Faustus) po raz pierwszy wystawionej w Stanach Zjednoczonych w 1964 roku. [Występuje także m.in. w Scenach z „Fausta" Goethego na chór i orkiestrę Schumanna, Potępieniu Fausta Berlioza i Fauście Gounoda (zob. Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury) - przyp. tłum.] Hegel widział w Mefistofelesie symbol „wartości negatywnej". [Według De Planc'ego (Słownik wiedzy tajemnej, s. 119) Mefistofelesa rozpoznaje się „po zimnym okrucieństwie, jadowitym śmiechu, który doprowadza do łez, i okrutnej radości, jaką wywołuje u niego czyjś ból" - przyp. tłum.]
Mersin
???
Moloch (Molech)
w Raju utraconym Miltona, upadły anioł, „najzacieklejszy / I najmocniejszy z duchów, które w Niebie / Wojnę toczyły" (II, 50-53). W tradycji żydowskiej, Moloch to kananejski bóg ognia, któremu składano ofiary z dzieci (zob. 2 Krl 23, 10). [W okultyzmie demon ten jest „księciem krainy łez, członkiem rady piekielnej" (zob. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 123-124) - przyp. tłum.]
Mulciber
w Raju utraconym Miltona Mulciber jest upadłym aniołem, który „wieże ongi budował w Niebiosach" (I, 882).
Murmur (Murmus)
przed swym upadkiem, Murmur był aniołem chóru tronów i aniołów (zob. Spence, An Encyclopaedia of Occultism, s. 119). W piekle Murmur jest wielkim księciem i dowodzi 30 legionami złych duchów. Ukazuje się pod postacią wojownika w książęcej koronie, dosiadającego gryfa. [Według De Plancy'ego (Słownik wiedzy tajemnej, s. 125) Murmur „ukazuje się pod postacią żołnierza dosiadającego sępa, otoczonego mnóstwem trąbek [...], a poprzedza go dudnienie trąb" - przyp. tłum.] Naucza filozofii i przymusza dusze zmarłych, aby odpowiadały na jego pytania. Reprodukcję pieczęci Murmura zob. w: Waite, The Book of Black Magic and of Facts, s. 182.
Nelchael
anioł chóru tronów i jeden z 72 aniołów noszących boskie imię Szemhameforasz (zob. Barrett, The Magus; Ambelain, La Kabbale Pratique). Według innych źródeł, upadły anioł, zajmujący się w piekle nauczaniem astronomii, matematyki i geografii. W kabale aniołem pokrewnym Nelachela jest Sit.
Nilajha (Nit-hajasz)
w kabale, anioł-poeta, należący do chóru panowań. Można go przywołać, wypowiadając którekolwiek z boskich imion i recytując pierwszy wers Psalmu 9. Nilajha jest autorem rymowanych proroctw, ponadto sprawuje pieczę nad naukami tajemnymi oraz „mądrymi ludźmi, którzy cenią spokój i samotność". Reprodukcję jego pieczęci zob. w: Ambelain, La Kabbale Pratique, s. 273.
Oeillet (niegdyś anioł chóru panowań)
???
Olivier
eks-książę chóru archaniołów, o którym wspomina Michaelis w Admirable History of the Possession and Conversion of a Penitent Woman (zob. Garinet, Histoire de la Magie en France; De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 132). [Według Michaelisa Olivier jest demonem, który „zachęca do okrucieństwa i chciwości" (zob. Rachleff, Okultyzm w sztuce, s. 233) - przyp. tłum.]
Ouza (Uzza)
w Midraszu Petirat Mosze, gdzie znajduje się dialog duszy Mojżesza z Bogiem, dusza przypomina Stwórcy, że „aniołowie Ouza i Azael zstąpili z nieba i popadli w grzech [utrzymując stosunki cielesne z córkami ludzkimi], natomiast Mojżesz nie popełnił tego grzechu", ponieważ od czasu, kiedy Bóg objawił się Prawodawcy, ten już nie zbliżał się do swojej żony. W Księdze Wyjścia (19,15) Mojżesz polecił mężczyznom Izraela, aby przez trzy dni nie zbliżali się do kobiet i tym sposobem oczyścili się przed spotkaniem z Bogiem na górze Synaj. Opis ten wydaje się sprzeczny z tradycją żydowską, zgodnie z którą akt małżeński jest święty, a nie nieczysty, i każdorazowo uświęcany błogosławieństwem samej -> Szechiny.
Pajmon (Paimon, „dzwonienie”)
przed swoim upadkiem Pajmon był aniołem chóru panowań. W piekle jest wielkim królem, podlegającym jedynie Lucyferowi. Pod rozkazami Pajmona służy 200 legionów duchów wywodzących się „częściowo z chóru aniołów, a częściowo z chóru potęg". Wezwany, ukazuje się pod postacią „mężczyzny o twarzy kobiety ze skrzącym się drogimi kamieniami diademem na głowie" (zob. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 136). Według Wierusa (Pseudo-Monarchia) przy specjalnych okazjach Pajmonowi towarzyszą dwaj wielcy książęta piekieł, Bebal i Abalam. Reprodukcję pieczęci Pajmona zob. w: Waite, The Book of Black Magic and of Pacts, s. 168).
Penemue (Penemuel, Tamuel, Tamel, Tumael - „wnętrze')
w tradycjach o Henochu, jeden z upadłych aniołów, który „nauczył ludzi pisania atramentem na papierze", sztuki potępianej jako zła i niemoralna. Penemue „pouczał także dzieci ludzkie o blaskach i cieniach życia oraz wprowadzał w tajniki mądrości". Anioł ten jest jednym z lekarzy głupoty ludzkiej (zob. Bereszit Raba).
Procel (Krocel , Pucel, Pocel)
niegdyś anioł chóru potęg, obecnie wielki książę piekła, dowodzący 48 legionami złych duchów. Krocel zwierzył się Salomonowi, że w przyszłości spodziewa się odzyskać utracony tron (w niebie). Tymczasem zajmuje się nauczaniem geometrii i sztuk wyzwolonych. Czasem jest utożsamiany z Procelem; reprodukcja jego pieczęci znajduje się w: Waite, The Book o f Ceremonia) Magic, s. 211 (por. też De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 145, 151).
Pursan (Purson, Kurson)
przed swoim upadkiem Pursan był aniołem chórów cnót i tronów. Fakt ten, jak powiada Spence (An Encyclopaedia of Occultism), „został ustalony po szeroko zakrojonych badaniach". Obecnie Pursan jest królem „niższego świata" i dowodzi 22 legionami złych duchów. (Wedle anonimowego autora traktatu magicznego Ognisty smok, czyli panowanie nad duchami Pursan jest „trzecim generalnym adiutantem cesarza", tj. Lucyfera (zob. Praktyka tajemnej wiedzy magicznej, s. 36) - przyp. tłum.] Ukazuje się pod postacią „człowieka z lwią twarzą, trzymającego w ręku żmiję i dosiadającego niedźwiedzia'. Pursan zna przeszłość i przyszłość oraz potrafi odnaleźć ukryte skarby. [Według De Plancy'ego (Słownik wiedzy tajemnej, s. 152) Pursan jest także „ojcem dobrych duchów opiekuńczych" - przyp. tłum.] Reprodukcję pieczęci Pursana zob. w: Waite, The Book of Ceremonial Magic, s. 201.
Ramiel (Remiel, Fanuel, Uriel, Jerahmiel, Jeremiel)
w syryjskiej Apokalipsie Barucha Ramiel, jako „opiekun prawdziwych wizji', tłmaczy wizje Barucha i wyjawia mu, że jest aniołem, który rozgromił wojska Sennacheryba (wyczyn ten przypisuje się także Urielowi, Michałowi i Gabrielowi). Ramiel jest władcą gromu (podobnie jak Uriel) oraz przewodnikiem dusz, które u kresu czasów zdążać będą na Sąd Ostateczny (podobnie jak Zehanpurju). W tradycjach o Henochu Ramiel (Remiel) jest jednym z siedmiu archaniołów stojących przed tronem Boga, ale także wodzem aniołów upadłych (zob. etiopska Księga Henocha 6, 20). W Księgach Sybilli Ramiel jest „jednym z pięciu aniołów, które wiodą dusze ludzkie na sąd" (pozostali czterej to Arakiel, Uriel, Samiel i Azjel). W Raju utraconym (VI, 472) Ramiel walczy w zastępach Szatana i pierwszego dnia bitwy w niebie, wraz z Arielem i Ariokiem, ginie z ręki Abdiela. Wielu badaczy twórczości Miltona (m.in. Keightley i Baldwin) przez dłuższy czas sądziło, że autor Raju utraconego „wymyślił anioła Ramiela", podobnie jak Ituriela, Zofiela i Zefona, jednak imiona te wymieniają liczne (znane Miltonowi) teksty apokryficzne i talmudyczne.
Raum (Rajmy)
przed upadkiem Raum był aniołem chóru tronów. Obecnie jest wielkim hrabią piekła. Ukazuje się pod postacią kruka. W zakres jego obowiązków wchodzi burzenie miast oraz pozbawianie ludzi godności i zaszczytów. Dowodzi 30 legionami złych duchów. Reprodukcję pieczęci Rauma zob. w: Waite, The Book of Black Magic and of Pacts, s. 178. W Dictionnaire Infernal De Plancy'ego (wyd. 1863) demon ten jest przedstawiony z trzema głowami: człowieka, kota i żmii. Zdaniem De Plancy'ego Rauma niesłusznie utożsamia się z Haborymem, demonem pożarów (zob. Słownik wiedzy tajemnej, s. 152).
Rimmon (hebr.: „ryczący' lub „wyniosły")
niegdyś archanioł, obecnie jest mało szanowanym w piekle „demonem niższego rzędu'. Pierwotnie Rimmon był aramejskim bóstwem, którego kult rozwinął się w Damaszku. W tradycji okultystycznej demon ten jest „naczelnym lekarzem piekieł" oraz ambasadorem piekła w Rosji (zob. De Plancy, Słownik wiedzy tajemnej, s. 58, 157). Jak czytamy w Drugiej Księdze Królewskiej (5, 18-19), Elizeusz zezwolił Aramejczykowi Naamanowi oddawać pokłon temu bóstwu, kiedy wraz z panem swoim wchodzi do świątyni Rimmona. Z kolei Bates (The Bible Designed to Be Read as Living Literature) uważa, że oddanie pokłonu Rimmonowi należy interpretować jako „zaakceptowanie nagannych obyczajów w celu ocalenia życia". W dawnych religiach semickich Rimmon (Hadad) był bogiem burzy; u Akadyjczyków nosił on imię Im; u Asyryjczyków Barku (błyskawica); u Kasytów - Teszub. Jego symbolem był owoc granatu. W mitologii babilońskiej Rimmon był bogiem gromu, przedstawianym z trójzębem w ręku (zob. Forlong, Encyclopedia of Religions). [Milton wymienia Rimmona jako jednego z upadłych aniołów (zob. Raj utracony I, 543) - przyp. tłum.]
Rosier
niegdyś niski rangą anioł chóru panowań, obecnie demon służący w piekle (zob. Michaelis, Admirable History of the Possession and Conversion of a Penitent Woman). [Według Michaelisa Rosier jest demonem, który „kusi za pomocą miłości" (zob. Rachleff, Okultyzm w sztuce, s. 233) - przyp. tłum.]
Rumael (Ramiel)
w tradycjach o Henochu, jeden z upadłych aniołów.
Samael („trucizna Boga" - Satanil, Samil, Szatan, Seir, Salmael)
w literaturze rabinackiej Samael jest „przywódcą wszystkich szatanów' oraz aniołem śmierci. W słowiańskiej Księdze Henocha jest on księciem demonów i czarnoksiężników. W legendach żydowskich Samael jest czasem dobrym, a czasem złym aniołem; raz jednym z najświetniejszych, innym razem jednym z najbardziej występnych duchów działających w niebie, na ziemi i w piekle. Z jednej strony, jest władcą piątego nieba (sam jednak mieszka w siódmym niebie), jednym z siedmiu regentów świata, któremu służą dwa miliony aniołów; z drugiej strony, jest „wielkim wężem o dwunastu skrzydłach, który spadając z niebios, pociągnął za sobą cały układ słoneczny' (por. Ap 12). Samael jest także aniołem śmierci (jednym z wielu pełniących tę funkcję), którego Bóg posłał po duszę Mojżesza, kiedy dni ziemskiego życia Prawodawcy dobiegły kresu. Talmud mówi o Samaelu jako aniele stróżu Ezawa oraz księciu Edomu (por. Ze skarbnicy midraszy, s. 253). Według rabiego Eliezera, to Samael (pod postacią węża) skusił Ewę, aby zjadła zakazany owoc, a następnie uwiódł ją i spłodził z nią Kaina. W Zoharze (Wajiszla 170b) Samael jest aniołem, który walczył z Jakubem w Penuel (według innych źródeł aniołem tym był Michał, Uriel lub Metatron). Samael jest także utożsamiany z szatanem (tj. przeciwnikiem), który „pobudził Dawida, żeby policzył Izraela" (zob. 1 Krn 21). W Targumie Jonatana werset 3, 6 Księgi Rodzaju brzmi następująco: „I niewiasta ujrzała Samaela, anioła śmierci" (por. Opowieści Zoharu, s. 56). W Parafrazie Hioba 28, 7 wers ten ma postać: „ścieżka Drzewa Życia, której nie znał fruwający niczym ptak Samael, ani nie mogło dostrzec oko Ewy". [Według jednej z wersji tej legendy Samael został strącony z nieba na ziemię przez Michała, kiedy odmówił złożenia hołdu Adamowi; według innej, zrzucił go na ziemię sam Bóg, kiedy udowodnił Samaelowi, że Adam jest mądrzejszy od dumnego anioła. Wówczas „Samael chwycił za skrzydła Michała i niechybnie ściągnąłby go w dół, gdyby Bóg się nie wmieszał" (zob. Graves, Patai, Mity hebrajskie, s. 86-88). W tradycji żydowskiej Samael jest mężem Lilit, działa w nocy i kusi ludzi do złego. „Grzesząc [ludzie] umacniają potęgę Samaela i umożliwiają mu czasowe zapanowania nad -> Szechiną, mające katastrofalne skutki dla świata" (zob. Unterman, Encyklopedia tradycji i legend żydowskich, s. 240). W Talmudzie Samael jest także aniołem oskarżycielem Izraela oraz aniołem, który usiłował powstrzymać Abrahama przed złożeniem ofiary z Izaaka (zob. Cohen, Talmud, s. 76, 81-82). W Zoharze Samael jest aniołem śmierci i władcą planety Mars, który nie chcąc przyjąć Prawa od Boga, okupił się w ten sposób, że „zgarnął z siebie światło, jakim był osnuty i dał je Świętemu, [...] aby On przekazał je Izraelowi" (zob. Opowieści Zoharu, s. 138-140). W gnostyckich traktatach Istota (hipostaza) archontów i O początku świata ukarany za swą pychę -> Jaldabaot otrzymuje imię Samael (zob. Jonas, Religia gnozy, s. 314, 320-321) - przyp. tłum.] O Samaelu wspomina także apokryficzna Trzecia Księga Barucha. W innym apokryfie, Wniebowstąpienie Izajasza, czytamy: „I wznieśliśmy się [Izajasz i towarzyszący mu anioł] nad firmament, gdzie zobaczyłem Samaela i jego zastępy, toczące między sobą zażartą walkę, bowiem wielka panowała zawiść wśród zastępów Szatana". Najwyraźniej zatem w apokryfie tym Samael i Szatan to jeden i ten sam anioł (upadły). W The Holy Kabbalah Waite'a Samael zwany jest „surowością Bożą" i jest piątym archaniołem świata berija, gdzie stanowi odpowiednik sefiry Gewura. Cornelius Agrippa utożsamiał Samaela z greckim bogiem Tyfonem. W poemacie Longfellowa The Golden Legend, kiedy rabin pyta Judasza Iszkariotę, dlaczego psy wyją w nocy, ten odpowiada: „W mądrych księgach powiadają, / że psy wyją, gdy Samael, / anioł śmierci tchnący lodem, / mknie przez miasto cichym lotem". „Rudy Samael uwodziciel" jest bohaterem powieści Cabella The Devil's Own Dear Son. Cabell nazywa Samaela „najmłodszym i najbardziej męskim spośród 72 książąt piekła, rudowłosym hultajem, który zyskał złą sławę przed wiekami, zadając się z Ewą i Lilit". Według Cabella Samael należy do chóru serafinów i jest „pierwszym wśród krytyków sztuki".
Samiel
w Apokalipsie Piotra, Samiel jest „nieśmiertelnym aniołem Bożym" (zob. James, The Apocryphal New Testament). [W polskim przekładzie Apokalipsy Piotra (zob. Sokolski, Pielgrzymi do piekła i raju) nie występuje anioł o tym imieniu - przyp. tłum.] W syryjskiej Księdze Opieki Samiel jest aniołem przywoływanym w zaklęciach magicznych (wraz z Michałem i Gabrielem). Z kolei według Voltaire'a Samiel jest jednym z wodzów upadłych (a więc złych) aniołów. Jak się wydaje, Voltaire uważał Samiela za jedno z „wcieleń" Samaela, księcia zła. W Księdze Uwag Bar-Chonaja Samiel został opisany jako anioł „ślepy, poczwarny i zły".
Samsapiel (Samsawiel, Szamsziel)
zły archanioł wymieniony wśród innych zbuntowanych aniołów w etiopskiej Księdze Henocha. Samsapiel był jednym z dwustu aniołów, którzy zstąpili z niebios, żeby pojąć za żony córki ludzkie.
Saraknial (Sarakujal)
w tradycjach o Henochu, jeden z dwustu aniołów, którzy pod przewodem Szemhazaja zstąpili z nieba i współżyli z córkami ludzkimi. O Saraknialu wspomina także amerykański poeta, Mark Van Doren w wierszu The Prophet Enoch. Według Leviego (Transcendental Magic) Saraknial (Sarakujal) był jednym z przywódców zbuntowanych aniołów.
Sariel (Suriel, Zerachiel, Sarakiel, Uriel)
w tradycjach o Henochu, znany jako Sarakiel, jeden z siedmiu archaniołów, wśród których wymienia się także Uriela. Z kolei T. Gaster (Dead Sea Scriptures) utożsamia Sariela z Urielem. Tak więc, w zależności od źródła, Sariel jest aniołem dobrym lub złym. [Według apokryfu Drabina Jakuba. Bóg zesłał anioła Sariela, aby objaśnił patriarsze znaczenie snu, w którym ujrzał on drabinę sięgającą nieba oraz zstępujących i wstępujących po niej aniołów (zob. Rubinkiewicz, Wprowadzenie do apokryfów Starego Testamentu, s.114) - przyp. tłum.] W okultyzmie Sariel jest jednym z dziewięciu aniołów letniego zrównania dnia z nocą, a jego imię uważa się za niezwykle skuteczny amulet przeciwko urokowi („złemu oku"). Sariel jest aniołem zodiaku rządzącym znakiem Barana, a także aniołem, który objaśnia bieg Księżyca, co swojego czasu uważane było za „wiedzę zakazaną" (zob. Glasson, Greek Influence in Jewish Eschatology). W eseńskiej Regule Wojny opowiadającej o eschatologicznej walce Synów Światłości z Synami Ciemności, imię „Sariel" widnieje na tarczy trzeciej spośród czterech „wież", tj. formacji bojowych (zob. Tyloch, Rękopisy z Qumran nad Morzem Martwym, s. 219).
Sealiasz
w kabale, anioł sprawujący pieczę nad roślinnością ziemi. Sealiasz jest także jednym z 72 aniołów noszących boskie imię Szemhameforasz. Reprodukcję pieczęci Sealiasza zob. w: Ambelain, La Kabbale Partique, s. 281.
Senciner
w kabale, anioł pokrewny Michałowi; także jeden z aniołów chóru potęg. W wierszu Doolittle Sagesse, Senciner jest „aniołem kwadransa" (por. Ambelain, La Kabbale Pratique).
Simapesjel
w tradycjach o Henochu, jeden z upadłych aniołów.
Sonneillon (Sonnillon)
upadły anioł, niegdyś należący do chóru tronów. Jeden z trzech „diabłów", które „opętały siostrę Louise Capeau" (zob. Michaelis, Admirable History of the Possession and Conversion of a Penitent Woman). [Według Michaelisa Sonneillon jest demonem, który „podburza do nienawiści" (zob. Rachleff, Okultyzm w sztuce, s. 233) - przyp. tłum.].
Sorat
potęga zła, tajemniczy demon, którego liczba wynosi 666 (w kabale liczba ta oznacza cesarza Nerona; por. Ap 13, 18). Według Paracelsusa Sorat jest duchem Słońca (zob. Barrett, The Magus, t. 2, s: 147).
Szamsziel („światło dnia", „jasne słońce Boga")
władca czwartego nieba i książę raju; także anioł strzegący bram Edenu (ziemskiego raju) oraz anioł stróż Mojżesza. Według legendy to właśnie Szamsziel przeniósł Mojżesza do niebiańskiego raju jeszcze za życia Prawodawcy (zob. Graves, Patai, Mity hebrajskie, s. 74). Szamsziel był również aniołem, któremu Hilkiasz zwrócił skarby Dawida i Salomona. W Zoharze Szamsziel jest wodzem 365 legionów duchów oraz aniołem, który w czwartym niebie nakłada modlitwom korony i towarzyszy im do piątego nieba. W syryjskiej Księdze Opieki Szamsziel jest (obok Michała, Nuriela i Sarfiela) jednym z aniołów wzywanych w zaklęciach magicznych. W Księdze Jubileuszów, jako Samsapiel, jest on jednym z Czuwających (grigori). W etiopskiej Księdze Henocha Szamsziel jest upadłym aniołem „objaśniającym ludziom bieg słońca". W Zoharze, jest on jednym z dwóch aniołów (drugim jest Chasdiel) towarzyszących Urielowi, kiedy ten w czasie bitwy pełni funkcję „chorążego" drugiej chorągwi (zob. Opowieści Zoharu, s. 157-158).
Szatan (niegdyś anioł chóru serafinów lub cherubinów) Szatan (hebr. ha-satan„,przeciwnik")
w Księdze Liczb anioł Pana stanął na drodze Balaama jako jego „przeciwnik" (szatan). Również w innych księgach Starego Testamentu (zob. Hi, 1 Krn, Ps, Za) określenie to oznacza funkcję, nie imię, a anioł wypełniający tę funkcję nie jest duchem upadłym ani zbuntowanym. [Według Lyonneta (Słownik teologii biblijnej, s. 930), już w Księdze Hioba „pod pokrywką służenia Bogu dostrzega się [...] wrogie zamiary [szatana], jeżeli nie wobec Boga samego, to przynajmniej wobec człowieka", natomiast w Księdze Zachariasza (3, 1-5), stwierdza Lyonnet, szatan „zachowuje się wyraźnie jak prawdziwy przeciwnik planów, jakie Bóg ma względem Izraela" - przyp. tłum.] Uosobieniem zła Szatan staje się dopiero w czasach Nowego Testamentu, kiedy słowo to, jako imię, zaczyna być pisane z dużej litery. Traktowany jest on wówczas jako książę zła i nieprzyjaciel Boga. Nazywany jest „władcą tego świata" (J 12, 31; 14, 30; 16, 11) oraz „władcą mocarstw powietrza" (Ef 2, 2). Według Talmudu Szatan został stworzony szóstego dnia Stworzenia (por. Bereszit Raba 17). Pierwotnie (jako ha-satan) był on potężnym aniołem, wodzem chóru serafinów oraz chóru cnót. Pomimo że serafiny zazwyczaj są przedstawiane z sześcioma skrzydłami, Szatan, zgodnie z popularnymi wyobrażeniami, ma dwanaście skrzydeł. Święty Grzegorz Wielki (Moralia), mówiąc o dziewięciu chórach hierarchii niebiańskiej, wspomina o Szatanie, który (przed swym upadkiem) „nosił ich wszystkich [tj. wszystkich aniołów] jako odzienie, bowiem przewyższał wszystkich wiedzą i chwałą'. [W tradycji żydowskiej rebelię Szatana zapoczątkowała odmowa złożenia hołdu Adamowi. „Ten ostatni był nędzną istotą utworzoną z prochu, podczas gdy Szatan, największy z aniołów [...] powstał z blasku Samego Boga. Szatan zazdrościł Adamowi jego pozycji i zapragnął dla siebie Ewy [...]. Pod postacią węża współżył seksualnie z Ewą i został ojcem Kaina [...]. Wygnany za karę z niebios, zabrał ze sobą hufiec upadłych aniołów i został ich wodzem' (zob. Unterman, Encyklopedia tradycji i legend żydowskich, s. 265-266 - przyp. tłum.] W średniowieczu niektórzy pisarze (np. Piotr Lombard) utrzymywali, że wąż, o którym mówi Księga Rodzaju, to Szatan we własnej osobie, inni (jak biskup Agobard) byli zdania, że Szatan skusił Ewę z pomocą węża. Jak stwierdza Langton (Satan. A Portrait), „w późniejszej literaturze żydowskiej Szatan i wąż są albo utożsamiani, albo też jeden z nich jest narzędziem drugiego". [Według Talmudu Bawa batra 16a, „Szatan, jecer ha-ra i Anioł Śmierci są jednym', a duch ten „pełni trzy funkcje: uwodzi ludzi, oskarża ich przed Bogiem i nakłada karę śmierci' (zob. Cohen, Talmud, s. 79-80, 81) - przyp. tłum.] Zdaniem św. Tomasza z Akwinu, Szatan, „pierwszy anioł, który zgrzeszył", nie był serafinem, lecz cherubinem, gdyż „cherubiny wywodzą się z wiedzy, która jest możliwa do pogodzenia z grzechem śmiertelnym, natomiast serafiny wywodzą się z żaru miłości, która jest nie do pogodzenia z grzechem śmiertelnym'. Według św. Hieronima, Grzegorza z Nyssy, Orygenesa i Ambrozjastera z czasem Szatanowi zostanie przywrócona „dawna chwała i utracone znaczenie'. Pogląd ten podzielała doktryna kabalistyczna. Spośród licznych dzieł literatury pięknej, w których występuje Szatan, wymienić należy przede wszystkim Raj utracony Miltona, gdzie Szatan jest „upadłym archaniołem" i przywódcą zbuntowanych aniołów, oraz Paradise Regained, gdzie jest on „złodziejem raju". Szatan jest także bohaterem takich dzieł, jak Lucifer Vondela, The State of Innocence Drydena oraz Faust Goethego. Szatan występuje pod różnymi imionami, z których najważniejsze to Mastema, Beliar, Belial, Duma, Gadriel, Azazel, Samael, Satanael, anioł Edomu. W tradycji rabinackiej nosi on przydomek „szpetny" (zob. Ginzberg, The Legends of the Jews, t. 5, s. 123). Według Midraszu Tehilim, Szatan ukazał się Dawidowi podczas polowania pod postacią gazeli.
Szemhazaj (Semjaza, Szamazja, Simchazi, Amezjarak)
imię prawdopodobnie powstałe z połączenia słowa Bzem (imię) oraz Aza (anioł Aza lub Uza). Szemhazaj jest wodzem lub jednym z wodzów upadłych aniołów. Według legendy Szemhazaj i Azael, „dwaj zaufani aniołowie Boga", zstąpili z nieba na ziemię i utrzymywali grzeszne stosunki z córkami ludzkimi. Szemhazaj był serafinem, który wyjawił młodej dziewczynie imieniem Istar (Istahar) „pełne imię Boga". Wprawdzie Szemhazaj okazał skruchę, ale od tej pory wisi głową w dół między niebem a ziemią i jest widoczny jako gwiazdozbiór Oriona (zob. Graves, Patai, Mity hebrajskie, s.105; por. Ze skarbnicy midraszy, s. 17). Według Leviego (Transcendental Magic) Orion to „anioł Michał walczący ze Smokiem, a pojawienie się tego znaku na niebie zwiastuje, jak powiadają kabaliści, zwycięstwo i wszelką pomyślność". W Zoharze czytamy, że Szemhazaj pojął za żonę jedną z córek Ewy i spłodził z nią „dwóch potwornych synów, zwanych Hiwa i Hija. Każdy z nich zjadał tysiąc wielbłądów dziennie, tysiąc koni i tysiąc wołów" (zob. Graves, Patai, Mity hebrajskie, s. 104). [W innej wersji tej legendy dwaj synowie Szemhazaja noszą imiona Hija i Hamija (zob. Ze skarbnicy midraszy, s.16) - przyp. tłum.] W Byronowskiej wersji tej legendy (Niebo i ziemia) Szemhazaj nosi imię Azaziel, a Istahar Aholibamah. [W polskim przekładzie dramatu Byrona Azaziel i Samiasa (Szemhazaj) to dwaj różni aniołowie - przyp. tłum.] Jedna z wersji Księgi Henocha, odkrytej w Qumran nad Morzem Martwym, zawiera list Henocha do anioła o imieniu Szamazja (Szemhazaj) i jego współtowarzyszy (zob. Allegro, The Dead Sea Scrolls, s. 119). Według Schwaba (Vocabulaire de 1'Angelologie) Szemhazaj i Azael to jeden i ten sam anioł (-> Azael). [Por. Opowieści Zoharu, s. 59-60, 61, 180,189-192, gdzie dwaj aniołowie, którzy wzięli sobie za żony córki ludzkie noszą imiona Aza i Azjel - przyp. tłum
Tabaet
???
Tammuz
w Raju utraconym (I, 526), upadły anioł, którego „doroczna krew [...] / przejęła córki Syjonu [lubieżną] gorącością'.
Tumael (Tumiel, Tuniel, Tamiel)
w tradycjach o Henochu, jeden z upadłych aniołów.
Turael
???
Turel („skała Boża"; Turiel, Tamiel)
w etiopskiej Księdze Henocha, jeden z dwustu upadłych aniołów, którzy wraz z Szemhazajem (Semjazą) zstąpili z nieba, aby współżyć z córkami ludzkimi (por. Rdz 6). Reprodukcję pieczęci Turela zob. w: Malchus, The Secret Grimoire of Turiel, s. 39. Jako Turiel, anioł ten jest posłańcem duchów planety Jowisz oraz posłańcem anioła -> Sachiela (Setchiela).
Urakabaramiel
w etiopskiej Księdze Henocha, jeden z przywódców upadłych aniołów (por. Moore, The Loves of the Angels).
Usjel („moc Boża" Uzjel,)
jeden z najważniejszych aniołów angelologii rabinackiej; należy do chóru cherubinów oraz chóru cnót (którego, według części źródeł, jest wodzem). W Księdze Razjela, Uzjel jest jednym z siedmiu aniołów stojących przed tronem Boga oraz jednym z dziewięciu aniołów ustanowionych nad czterema wiatrami. W Raju utraconym (IV, 995-999), Uzjel jest „zastępcą Gabriela", którego archanioł wysyła na zwiady do południowej części raju. Z kolei w kabale i targumach Onkelosa i Jonatana Uzjel jest duchem upadłym, jednym z aniołów, którzy współżyli z córkami ludzkimi i spłodzili z nimi gigantów. Jest także piątą z dziesięciu sefirot zła i nieczystości (zob. Bischoff, Die Elemente der Kabbalah). W angielskim przekładzie Veritas Jesuitarum Libellus Uzjel został utożsamiony z Urielem (zob. Waite, The Book of Ceremonial Magic, s. 110; Butler, Ritual Magic, s. 190).
Uwal (Wual, Wowal)
przed upadkiem, anioł chóru potęg. Obecnie, w piekle, Uwal jest wielkim księciem i wodzem 37 legionów złych duchów, gotowych spełnić każdy jego rozkaz. Przywołany za pomocą odpowiedniego zaklęcia, Uwal potrafi obudzić miłość upragnionej kobiety. Według Waite'a (The Lemegeton), anioł ten „mówi po egipsku, ale niezbyt płynnie". Biegle natomiast włada językiem koptyjskim. Reprodukcję pieczęci Uwala zob. w: Waite, The Book of Black Magic and o f Pacts, s. 180.
Verrier (niegdyś anioł chóru księstw)
???